γράφει : Γιάννης Παγκαλιάς
Η Τουρκία είναι μέλος της G20 με ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια θετικούς
Η Τουρκία είναι μέλος της G20 με ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια θετικούς, με αποτέλεσμα να αποτελεί μαγνήτη για άμεσες ξένες επενδύσεις και δάνεια σε δολάρια, από διεθνείς τράπεζες στις τοπικές επιχειρήσεις.
Αυτός ο ενθουσιασμός των επενδύσεων είναι κατανοητός, δεδομένου του καλά μορφωμένου πληθυσμού 83 εκατομμυρίων της Τουρκίας στη 17η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, με ΑΕΠ κάτω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια.
Ο μεγάλος όγκος του τραπεζικού δανεισμού και των άμεσων ξένων επενδύσεων, οδήγησε σε εισροή επενδυτών σε μετοχές της Τουρκίας, επιδιώκοντας υψηλές αποδόσεις με φθηνή χρηματοδότηση σε δολάρια.
Τα αποκαλούμενα κεφάλαια αναδυόμενων αγορών (EM) που προσφέρονται από την Morgan Stanley, τη Goldman Sachs και άλλες τράπεζες παρέχουν πλήθος τουρκικών μετοχών και ομολόγων.
Αλλά υπάρχει μια σκοτεινή πλευρά σε αυτή την φαινομενική ιστορία επιτυχίας.
Το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας σε δολάρια είναι τόσο μεγάλο, που ο συνδυασμός των αυξανόμενων επιτοκίων σε δολάρια ΗΠΑ και η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας θα μπορούσε γρήγορα να μετατρέψει την Τουρκία από πρότυπο αναδυόμενης αγοράς σε «ουραγό» στην επόμενη μεγάλη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.
Ο κίνδυνος μιας μεγάλης κρίσης που θα προκληθεί από την Τουρκία ενισχύεται από την άνοδο του προέδρου της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan, στο πρότυπο του Juan Perón της Αργεντινής και άλλων λαϊκιστών εθνικιστών που κατέστρεψαν τις ισχυρές οικονομίες στις χώρες τους.
Το χρέος της Τουρκίας είναι τεράστιο, ένα από τα υψηλότερα από οποιαδήποτε αναδυόμενη αγορά.
Η Τουρκία οφείλει 450 δισ. δολάρια σε ξένους πιστωτές, εκ των οποίων 276 δισ. δολάρια είναι σε σκληρό νόμισμα, κυρίως δολάρια και ευρώ.
Τα υπόλοιπα των 174 δισ. δολάρια είναι στο νόμισμα της Τουρκίας, τη λίρα.
Και τα δύο είδη χρέους είναι προβληματικά.
Το χρέος της λίρας είναι ένα αυξανόμενο φορτίο, επειδή τα επιτόκια έχουν αυξηθεί από 6% σε 12% τα τελευταία πέντε χρόνια.
Το χρέος σε ξένο νόμισμα είναι προβληματικό για δύο λόγους.
Το πρώτο είναι ότι η λίρα έχει υποχωρήσει από 1,75 σε 3,89 δολάρια από το 2013, γεγονός που αυξάνει το ποσό που χρειάζονται οι τουρκικές εταιρείες για την αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους τους.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι τα επιτόκια των ΗΠΑ και του ευρώ αυξάνονται, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους.
Το αποθεματικό σε σκληρό νόμισμα της Τουρκίας είναι επαρκές προς το παρόν, με περίπου 100% κάλυψη του εξωτερικού χρέους.
Το πρόβλημα δεν είναι μία άμεση κρίση χρέους, αλλά η πιθανότητα η ξένη πίστωση να σταματήσει ή να τελειώσουν τα αποθεματικά γρήγορα, οδηγώντας σε μία στενότητα και ταχύτατη απώλεια εμπιστοσύνης.
Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί οικονομικοί και γεωπολιτικοί παράγοντες για μια τέτοια απώλεια εμπιστοσύνης.
Ο κύριος παράγοντας είναι η απότομη επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση και η αύξηση των δεσμών μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κρίση.
Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 68% των Τούρκων πολιτών, πιστεύει ότι η συμμαχία της Τουρκίας με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ υποβαθμίζεται.
Η ίδια δημοσκόπηση δείχνει ότι το 71,5% των Τούρκων πολιτών πιστεύει ότι η Τουρκία πρέπει να συνάψει μια οικονομική, πολιτική και ασφάλης συμμαχία με τη Ρωσία.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι υπάρχει στη χώρα η πίστη, ότι οι ΗΠΑ διαδραμάτισαν ρόλο στην προσπάθεια στρατιωτικού πραξικοπήματος κατά του προέδρου Erdogan τον Ιούλιο του 2016.
Αυτή η υποψία εντείνεται από το γεγονός ότι οι ΗΠΑ αρνούνται να εκδώσουν τον πολιτικό εχθρό του Erdogan, τον Fethullah Gülen, που ζει εξόριστος στην Πενσυλβανία.
Ο συνδυασμός ενός δικαστικού πραξικοπήματος και μίας πραγματικής στρατιωτικής απόπειρας πραξικοπήματος οδήγησε σε βαθιά κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας.
Η κύρια κατηγορία της κυβέρνησης των ΗΠΑ, είναι ότι η Τουρκία βοήθησε τόσο τη Ρωσία όσο και το Ιράν να παρακάμψουν τις αμερικανικές οικονομικές κυρώσεις.
Ένα ακόμα σημείο διαμάχης μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας αφορά το ρόλο των Κούρδων στη Συρία.
Από την πλευρά της Τουρκίας, οι Κούρδοι είναι ένα αυτονομιστικό κίνημα που απειλεί την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας.
Οι πιο ακραίοι Κούρδοι πιέζουν για ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν, που θα περιλαμβάνει τμήματα της σημερινής Τουρκίας, της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν.
Από την πλευρά των ΗΠΑ, οι Κούρδοι είναι μια ισχυρή δύναμη που έχουν συμβάλει στην εξάλειψη του ISIS και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των Σύριων μαχητών που αντιτίθενται στο καθεστώς του προέδρου Bashar al-Assad.
Οι Κούρδοι είναι εχθροί της Τουρκίας και καλοί φίλοι με τις ΗΠΑ.
Άλλη μία αντιπαράθεση αναδύεται πάνω από το καθεστώς του Κατάρ.
Η Σαουδική Αραβία μαζί με άλλες αραβικές χώρες επέβαλαν εμπάργκο στο Κατάρ, εξαιτίας της υποστήριξής του προς τους τρομοκράτες και τους ισλαμιστές ριζοσπάστες.
Οι ΗΠΑ προσπάθησαν να μετριάσουν αυτή τη διαμάχη, αλλά υποστηρίζουν τη θέση της Σαουδικής Αραβίας.
Η Τουρκία βοήθησε το Κατάρ τόσο με οικονομική στήριξη όσο και με στρατιωτική παρουσία.
Ένας πόλεμος μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ θα ήταν στην πραγματικότητα πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ -Τουρκίας, δύο πρώην συμμάχων του ΝΑΤΟ.
Εν ολίγοις, οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο από την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1922.
Αυτή η επιδείνωση των σχέσεων έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις.
Εάν η Τουρκία βρεθεί σε οικονομική δυσπραγία - ένα πολύ πιθανό αποτέλεσμα στο εγγύς μέλλον - το ίδρυμα που θα στραφεί για βοήθεια πιθανώς θα είναι το ΔΝΤ.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοί τους, ιδιαίτερα η Γερμανία, έχουν δικαίωμα να ασκήσουν βέτο σε προγράμματα διάσωσης του ΔΝΤ.
Οι ΗΠΑ ενδέχεται να απαιτήσουν όρους για οποιαδήποτε βοήθεια του ΔΝΤ στην Τουρκία, με τη μορφή συμμόρφωσης στις κυρώσεις της Ρωσίας.
Η Τουρκία θα απορρίψει πιθανώς τέτοιους όρους που θα οδηγήσουν σε αδιέξοδο στο θέμα της βοήθειας του ΔΝΤ.
Με τις γεωπολιτικές εντάσεις να αυξάνονται και τις ΗΠΑ να επιβάλλουν αυστηρά τη νομισματική πολιτική, ποιες είναι οι προοπτικές για την τουρκική λίρα και τις τουρκικές αγορές τους επόμενους μήνες;
Η πιο σημαντική τάση είναι η αυξανόμενη απομόνωση της Τουρκίας από τη Δύση, την ίδια στιγμή που το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας ξεφεύγει από τον έλεγχο.
Αυτός ο ενθουσιασμός των επενδύσεων είναι κατανοητός, δεδομένου του καλά μορφωμένου πληθυσμού 83 εκατομμυρίων της Τουρκίας στη 17η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, με ΑΕΠ κάτω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια.
Ο μεγάλος όγκος του τραπεζικού δανεισμού και των άμεσων ξένων επενδύσεων, οδήγησε σε εισροή επενδυτών σε μετοχές της Τουρκίας, επιδιώκοντας υψηλές αποδόσεις με φθηνή χρηματοδότηση σε δολάρια.
Τα αποκαλούμενα κεφάλαια αναδυόμενων αγορών (EM) που προσφέρονται από την Morgan Stanley, τη Goldman Sachs και άλλες τράπεζες παρέχουν πλήθος τουρκικών μετοχών και ομολόγων.
Αλλά υπάρχει μια σκοτεινή πλευρά σε αυτή την φαινομενική ιστορία επιτυχίας.
Το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας σε δολάρια είναι τόσο μεγάλο, που ο συνδυασμός των αυξανόμενων επιτοκίων σε δολάρια ΗΠΑ και η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας θα μπορούσε γρήγορα να μετατρέψει την Τουρκία από πρότυπο αναδυόμενης αγοράς σε «ουραγό» στην επόμενη μεγάλη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.
Ο κίνδυνος μιας μεγάλης κρίσης που θα προκληθεί από την Τουρκία ενισχύεται από την άνοδο του προέδρου της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan, στο πρότυπο του Juan Perón της Αργεντινής και άλλων λαϊκιστών εθνικιστών που κατέστρεψαν τις ισχυρές οικονομίες στις χώρες τους.
Το χρέος της Τουρκίας είναι τεράστιο, ένα από τα υψηλότερα από οποιαδήποτε αναδυόμενη αγορά.
Η Τουρκία οφείλει 450 δισ. δολάρια σε ξένους πιστωτές, εκ των οποίων 276 δισ. δολάρια είναι σε σκληρό νόμισμα, κυρίως δολάρια και ευρώ.
Τα υπόλοιπα των 174 δισ. δολάρια είναι στο νόμισμα της Τουρκίας, τη λίρα.
Και τα δύο είδη χρέους είναι προβληματικά.
Το χρέος της λίρας είναι ένα αυξανόμενο φορτίο, επειδή τα επιτόκια έχουν αυξηθεί από 6% σε 12% τα τελευταία πέντε χρόνια.
Το χρέος σε ξένο νόμισμα είναι προβληματικό για δύο λόγους.
Το πρώτο είναι ότι η λίρα έχει υποχωρήσει από 1,75 σε 3,89 δολάρια από το 2013, γεγονός που αυξάνει το ποσό που χρειάζονται οι τουρκικές εταιρείες για την αποπληρωμή του εξωτερικού χρέους τους.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι τα επιτόκια των ΗΠΑ και του ευρώ αυξάνονται, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους.
Το αποθεματικό σε σκληρό νόμισμα της Τουρκίας είναι επαρκές προς το παρόν, με περίπου 100% κάλυψη του εξωτερικού χρέους.
Το πρόβλημα δεν είναι μία άμεση κρίση χρέους, αλλά η πιθανότητα η ξένη πίστωση να σταματήσει ή να τελειώσουν τα αποθεματικά γρήγορα, οδηγώντας σε μία στενότητα και ταχύτατη απώλεια εμπιστοσύνης.
Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί οικονομικοί και γεωπολιτικοί παράγοντες για μια τέτοια απώλεια εμπιστοσύνης.
Ο κύριος παράγοντας είναι η απότομη επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση και η αύξηση των δεσμών μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κρίση.
Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 68% των Τούρκων πολιτών, πιστεύει ότι η συμμαχία της Τουρκίας με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ υποβαθμίζεται.
Η ίδια δημοσκόπηση δείχνει ότι το 71,5% των Τούρκων πολιτών πιστεύει ότι η Τουρκία πρέπει να συνάψει μια οικονομική, πολιτική και ασφάλης συμμαχία με τη Ρωσία.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι υπάρχει στη χώρα η πίστη, ότι οι ΗΠΑ διαδραμάτισαν ρόλο στην προσπάθεια στρατιωτικού πραξικοπήματος κατά του προέδρου Erdogan τον Ιούλιο του 2016.
Αυτή η υποψία εντείνεται από το γεγονός ότι οι ΗΠΑ αρνούνται να εκδώσουν τον πολιτικό εχθρό του Erdogan, τον Fethullah Gülen, που ζει εξόριστος στην Πενσυλβανία.
Ο συνδυασμός ενός δικαστικού πραξικοπήματος και μίας πραγματικής στρατιωτικής απόπειρας πραξικοπήματος οδήγησε σε βαθιά κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας.
Η κύρια κατηγορία της κυβέρνησης των ΗΠΑ, είναι ότι η Τουρκία βοήθησε τόσο τη Ρωσία όσο και το Ιράν να παρακάμψουν τις αμερικανικές οικονομικές κυρώσεις.
Ένα ακόμα σημείο διαμάχης μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας αφορά το ρόλο των Κούρδων στη Συρία.
Από την πλευρά της Τουρκίας, οι Κούρδοι είναι ένα αυτονομιστικό κίνημα που απειλεί την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας.
Οι πιο ακραίοι Κούρδοι πιέζουν για ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν, που θα περιλαμβάνει τμήματα της σημερινής Τουρκίας, της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν.
Από την πλευρά των ΗΠΑ, οι Κούρδοι είναι μια ισχυρή δύναμη που έχουν συμβάλει στην εξάλειψη του ISIS και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των Σύριων μαχητών που αντιτίθενται στο καθεστώς του προέδρου Bashar al-Assad.
Οι Κούρδοι είναι εχθροί της Τουρκίας και καλοί φίλοι με τις ΗΠΑ.
Άλλη μία αντιπαράθεση αναδύεται πάνω από το καθεστώς του Κατάρ.
Η Σαουδική Αραβία μαζί με άλλες αραβικές χώρες επέβαλαν εμπάργκο στο Κατάρ, εξαιτίας της υποστήριξής του προς τους τρομοκράτες και τους ισλαμιστές ριζοσπάστες.
Οι ΗΠΑ προσπάθησαν να μετριάσουν αυτή τη διαμάχη, αλλά υποστηρίζουν τη θέση της Σαουδικής Αραβίας.
Η Τουρκία βοήθησε το Κατάρ τόσο με οικονομική στήριξη όσο και με στρατιωτική παρουσία.
Ένας πόλεμος μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ θα ήταν στην πραγματικότητα πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ -Τουρκίας, δύο πρώην συμμάχων του ΝΑΤΟ.
Εν ολίγοις, οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο από την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1922.
Αυτή η επιδείνωση των σχέσεων έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις.
Εάν η Τουρκία βρεθεί σε οικονομική δυσπραγία - ένα πολύ πιθανό αποτέλεσμα στο εγγύς μέλλον - το ίδρυμα που θα στραφεί για βοήθεια πιθανώς θα είναι το ΔΝΤ.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοί τους, ιδιαίτερα η Γερμανία, έχουν δικαίωμα να ασκήσουν βέτο σε προγράμματα διάσωσης του ΔΝΤ.
Οι ΗΠΑ ενδέχεται να απαιτήσουν όρους για οποιαδήποτε βοήθεια του ΔΝΤ στην Τουρκία, με τη μορφή συμμόρφωσης στις κυρώσεις της Ρωσίας.
Η Τουρκία θα απορρίψει πιθανώς τέτοιους όρους που θα οδηγήσουν σε αδιέξοδο στο θέμα της βοήθειας του ΔΝΤ.
Με τις γεωπολιτικές εντάσεις να αυξάνονται και τις ΗΠΑ να επιβάλλουν αυστηρά τη νομισματική πολιτική, ποιες είναι οι προοπτικές για την τουρκική λίρα και τις τουρκικές αγορές τους επόμενους μήνες;
Η πιο σημαντική τάση είναι η αυξανόμενη απομόνωση της Τουρκίας από τη Δύση, την ίδια στιγμή που το εξωτερικό χρέος της Τουρκίας ξεφεύγει από τον έλεγχο.
Τα γεωπολιτικά ζητήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω - που αφορούν τη Συρία, το Κατάρ, τους Κούρδους, τη Ρωσία και το Ιράν - θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διακοπή των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας και αποχώρηση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ.
Ο πρόεδρος Erdogan είναι επιθετικός, αλλά και προκλητικός σε αυτό που θεωρεί ως παραβίαση της κυριαρχίας της Τουρκίας από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Σε περίπτωση κρίσης, ο Erdogan μπορεί εύκολα να επιβάλει capital controls, πράγμα που θα αποτελούσε ουσιαστικά αδυναμία πληρωμής του συνόλου του εξωτερικού χρέους και θα έπλειτε όλες τις επενδύσεις σε μετοχές, χωρίς δυνατότητα ανάληψης μετρητών σε δολάρια.
Οι τουρκικές αγορές μετοχών και ομολόγων θα γκρεμίζονταν στην καλύτερη περίπτωση ή θα έπαυαν να διαπραγματεύονται στη χειρότερη περίπτωση.
Η κατάσταση στην Τουρκία είναι επικίνδυνη σαν αυτές που προέκυψαν στην Ταϊλάνδη το 1997 και στη Ρωσία το 1998, όταν και οι δύο χώρες «έκλεισαν τα ταμεία» τους, μετά την προσέλκυση δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ξένα δάνεια και επενδύσεις.
Αυτές οι αθετήσεις προκάλεσαν μια από τις πιο οξείες και επικίνδυνες κρίσεις ρευστότητας στην παγκόσμια ιστορία.
Ακριβώς η ύπαρξη αυτών των γεωπολιτικών ζητημάτων και οι πιθανές οικονομικές αδυναμίες είναι αρκετές για να επιβραδύνουν τις νέες επενδύσεις και τις μεταβολές των δανείων, με τρόπους που καθιστούν ακόμη πιο πιθανή μία πιστωτική κρίση στην Τουρκία.
www.bankingnews.gr
Ο πρόεδρος Erdogan είναι επιθετικός, αλλά και προκλητικός σε αυτό που θεωρεί ως παραβίαση της κυριαρχίας της Τουρκίας από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Σε περίπτωση κρίσης, ο Erdogan μπορεί εύκολα να επιβάλει capital controls, πράγμα που θα αποτελούσε ουσιαστικά αδυναμία πληρωμής του συνόλου του εξωτερικού χρέους και θα έπλειτε όλες τις επενδύσεις σε μετοχές, χωρίς δυνατότητα ανάληψης μετρητών σε δολάρια.
Οι τουρκικές αγορές μετοχών και ομολόγων θα γκρεμίζονταν στην καλύτερη περίπτωση ή θα έπαυαν να διαπραγματεύονται στη χειρότερη περίπτωση.
Η κατάσταση στην Τουρκία είναι επικίνδυνη σαν αυτές που προέκυψαν στην Ταϊλάνδη το 1997 και στη Ρωσία το 1998, όταν και οι δύο χώρες «έκλεισαν τα ταμεία» τους, μετά την προσέλκυση δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ξένα δάνεια και επενδύσεις.
Αυτές οι αθετήσεις προκάλεσαν μια από τις πιο οξείες και επικίνδυνες κρίσεις ρευστότητας στην παγκόσμια ιστορία.
Ακριβώς η ύπαρξη αυτών των γεωπολιτικών ζητημάτων και οι πιθανές οικονομικές αδυναμίες είναι αρκετές για να επιβραδύνουν τις νέες επενδύσεις και τις μεταβολές των δανείων, με τρόπους που καθιστούν ακόμη πιο πιθανή μία πιστωτική κρίση στην Τουρκία.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών