Σε κάθε ετήσια ΓΣ της εταιρείας εκατοντάδες διαδηλωτές συγκεντρώνονται για να διαμαρτυθούν για την επιδεικτική αδιαφορία που επιδεικνύεται έναντι των εκατοντάδων χιλιάδων θυμάτων της
Ο Χημικός Μηχανικός
Μετά την πτώση της Πολωνίας στις αρχές του φθινοπώρου του 1940, ένας εξαιρετικός χημικός μηχανικός και ανώτατο στέλεχος της I.G. FARBEN, ο Dr. Otto Ambros εμφανίζεται στην περιοχή του Oświęcim, εντοπίζοντας στην ανατολική της πλευρά, μεταξύ των οικισμών Dwory και Monowice, το ιδανικό σημείο για τις νέες εγκαταστάσεις συνθετικών καυσίμων, ελαστικών και λιπαντικών. Πρόκειται για μία πεδινή έκταση σε υψόμετρο 22 μέτρων από το επίπεδο της θάλασσας, με συνέπεια να παραμένει ασφαλής έναντι των συχνών πλημμυρικών φαινομένων που πλήττουν την Άνω Σιλεσία. Επιπλέον τρείς ποταμοί, ο Βιστούλας, ο Sola και ο Przemsza συμβάλλουν στο Oświęcim, με παροχή 19.500 κυβικών μέτρων νερού ανά ώρα (το νερό είναι απαραίτητο στις εγκαταστάσεις αυτού του τύπου), οι σιδηροδρομικές συνδέσεις είναι εξαιρετικές, αλλά επιπροσθέτως υπάρχει και το μικρό στρατόπεδο συγκέντρωσης, από το οποίο προβλέπεται να αξιοποιούνται οι κρατούμενοι, προσφέροντας εργατικό δυναμικό χαμηλού κόστους για τις εγκαταστάσεις.
Αναμφίβολα πρόκειται για την ιδανική τοποθεσία αφού εκτός των άλλων παραμένει εκτός της ακτίνας δράσης των συμμαχικών βομβαρδιστικών, εκπληρώνοντας όλες τις βασικές προϋποθέσεις για την παραγωγή συνθετικού ελαστικού σε μεγάλη κλίμακα (πεδινή έκταση και ασφαλές υψόμετρο, αφθονία νερού, σιδηροδρομικοί κόμβοι, εργατικό δυναμικό και ασφάλεια). Ταυτόχρονα υπάρχει πρόσβαση σε απαραίτητες πρώτες ύλες, όπως γαιάνθρακα από τα ορυχεία του Libiąż, Jawiszowice και Jaworzno, ασβεστολίθου από το Krzeszowice και ορυκτού άλατος από την Wieliczka.
Ο Ambros γνωρίζει εκτός των άλλων πως ο όμιλός του επείγεται να καταλήξει στην επιλογή τοποθεσίας, λόγω της πίεσης των Ιταλών που εξουσιοδοτούν την διοίκηση της I.G. FARBEN να προχωρήσει άμεσα στην δημιουργία νέου συγκροτήματος παραγωγής για να εισάγουν συνθετικό νιτριλικό ελαστικό (Buna-N), καθώς η παραγωγή τους σε καύσιμα έχει καταρρεύσει (με την συνοπτική ονομασία νιτρίλια χαρακτηρίζονται αζωτούχες οργανικές ενώσεις, παράγωγες του υδροκυανίου). Στις 8 Νοεμβρίου του 1940, ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών απαιτεί σχεδόν φορτικά από τον όμιλο να οριστικοποιήσει το ζήτημα της τοποθεσίας, για να απαλλαγεί ίσως και από τις οχληρές ιταλικές παρεμβάσεις.
O εξαιρετικός χημικός μηχανικός, αγρονόμος, αλλά και ανώτατο στέλεχος της I.G. FARBEN, Dr. Otto Ambros, ο εγκέφαλος της δημιουργίας του τεραστίου συγκροτήματος στρατοπέδων και βιομηχανικών εγκαταστάσεων του Auschwitz. Αν και καταδικάζεται σε οκταετή κάθειρξη το 1948, αποφυλακίζεται το 1951 για να αναλάβει ειδικός σύμβουλος της αμερικανικής DOW CHEMICAL, ενώ από το 1954 αναλαμβάνει επίσης την θέση του ανώτατου οικονομικού συμβούλου του Γερμανού Καγκελαρίου Konrad Adenauer και θεωρείται πρωτεργάτης της θεαματικής μεταπολεμικής ανόδου της BASF. Οι φωτογραφίες προέρχονται από τον φάκελλο της δικογραφίας που σχηματίζεται εναντίον του με κατηγορίες για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου (Office of the U.S. Chief of Counsel for the Prosecution of Axis Criminality- OUSCCPAC & Office of Chief of Counsel for War Crimes-OCCWC)
Η Εξαγορά
Ο Ambros ήδη επιμένει πεισματικά στην επιλογή του Auschwitz, προβάλλοντας και το μεγάλο πλεονέκτημα του χαμηλού κόστους του εργατικού δυναμικού, με αποτέλεσμα τον Δεκέμβριο να καταφθάσει μία ομάδα ειδικών του ομίλου για να εκτιμήσει τις δυνατότητες της περιοχής και να οργανώσει το εργοτάξιο με τον αρχιμηχανικό Camill Santo να ορίζεται γενικός εργοδηγός του Ambros.
Χάρτης της περιοχής του Auschwitz (Oświęcim), όπου διακρίνεται το εξαιρετικό για τα δεδομένα της εποχής σιδηροδρομικό της δίκτυο. 1. Γραμμή Κρακοβίας, 2. Γραμμή Kattowitz (Katowice)-Breslau (Wroclaw), 3. Γραμμή Βαρσοβίας, 4. Γραμμή Πράγας-Βιέννης (US Holocaust Memorial Museum)
Η πρώτη παρατήρηση του Santo αφορά την άμεση επέκταση του στρατοπέδου στο οποίο κρατούνται περίπου 7.000 άτομα, αριθμός εντελώς ανεπαρκής για τα μεγαλεπήβολα σχέδια του ομίλου, που έχει εξαγοράσει ήδη από το γερμανικό δημόσιο την απαιτούμενη έκταση σε χαμηλό κόστος, χωρίς πάντως να αποζημειώσει τους προηγούμενους Πολωνούς κατόχους. Ταυτόχρονα οι εβραϊκής καταγωγής κάτοικοι του Oświęcim μετοικίζονται στους οικισμούς του Sosnowiec και του Chrzanów και οι κατοικίες τους πωλούνται στην I.G. FARBEN για την στέγαση του εξειδικευμένου προσωπικού που έρχεται από την Γερμανία, χωρίς όμως να αποζημειωθούν. Για τον Ambros αποτελεί πλέον θέμα ζωτικής σημασίας η συμφωνία με την SS για την εξασφάλιση απρόσκοπτης ροής εργατικού δυναμικού χαμηλού κόστους στα εργοτάξια, καταλήγοντας τελικά σε ένα ημερομίσθιο RM3 για τους ανειδίκευτους και RM4 για τους εξειδικευμένους εργάτες. Αμέσως αποδεσμεύονται οι πρώτοι 1.000 κρατούμενοι που από τα μέσα Απριλίου του 1941 μεταφέρονται με φορτηγά στην τοποθεσία για να απασχοληθούν στα χωματουργικά έργα (ισοπεδώνοντας την έκταση, κατασκευάζοντας το αποστραγγιστικό δίκτυο, εγκαθιστώντας τις ηλεκτροφόρους καλωδιώσεις και ολοκληρώνοντας σειρά έργων οδοποιΐας και σιδηροδρομικών γραμμών). Από τον Ιούλιο τα συνεργεία χρησιμοποιούν τους συρμούς από τον σταθμό Dwory, αν και μετά την υπογραφή μίας μακροσκελούς σύμβασης 29 σελίδων με την Ιταλική Ένωση Βιομηχανιών (Confederazione Fascista degli Industriali) στις 2 Μαρτίου του 1942 αποστέλλονται 8.636 τεχνικοί και εξειδικευμένοι εργάτες από την Ιταλία για να ολοκληρωθούν οι εγκαταστάσεις όσο το δυνατόν ταχύτερα.
Το σύντομο και μάλλον λακωνικό μνημόνιο του Otto Ambros προς το μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ομίλου της I.G. FARBEN και Γενικό Διευθυντή του Κλάδου ΙΙ (συνθετικά καύσιμα), Fritz ter Meer το 1941. Ενημερώνει πως η αγαστή συνεργασία με την SS για την συγκέντρωση εργατικού δυναμικού από κρατουμένους στρατοπέδων συγκέντρωσης με στόχο την κατασκευή των βιομηχανοστασίων στην περιοχή του Kattowitz (Auschwitz), επιταχύνει δραστικά τις εργασίες (Health Foundation, Dr. Rath Papers)
Η επιδημία τύφου που ξεσπά τον Ιούλιο του 1942 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης διακόπτει τις εργασίες, με συνέπεια η διοίκηση της I.G. FARBEN, να προχωρήσει στην κατασκευή συγκροτημάτων κοιτώνων, ώστε να μεταφέρει από το κεντρικό στρατόπεδο του Auschwitz κρατούμενους για να εργασθούν στις εγκαταστάσεις που στα τέλη Νοεμβρίου ανέρχονται σε 2.000 άτομα. Το 1944 φθάνει να απασχολεί 83.000 άτομα διασκορπισμένα και σε άλλα θυγατρικά στρατόπεδα ([1] Golleschau στο Goleszów, [2] Jawischowitz στο Jawiszowice, [3] Bobrek, [4] Fürstengrube, [5] Günthergrube και Janinagrube στο Libiąż, [6] Neu-Dachs στο Jaworzno, [7] Eintrachthütte, [8] Lagischa, [9] Laurahütte και [10] Sosnowitz II στο Sosnowiec, [11] Gleiwitz I, II και III στο Gliwice, [12] Blechhammer στην Blachownia.), αν και οι άθλιες συνθήκες περιορίζουν τον μέσο χρόνο επιβίωσης των εργατών σε ένα τετράμηνο, ενώ για όσους εργάζονται στα ανθρακωρυχεία χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό μόλις σε 4 εβδομάδες. Επιπλέον από τον Αύγουστο του 1944 έως τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους η αμερικανική USAF βομβαρδίζει 4 φορές το στρατόπεδο και τις εγκαταστάσεις προκαλώντας πολλά θύματα, καθώς τα δύο μοναδικά καταφύγια χρησιμοποιούνται από την φρουρά και είναι μικρής χωρητικότητας.
Προβλήματα και Λύσεις
Το 1941 πάντως τα πετρέλαια του Καυκάσου και της Μεσοποταμίας παραμένουν απλησίαστα για τη Γερμανία, παρά τις θεαματικές επιτυχίες των στρατιών της. Η I.G. FARBEN δέχεται τότε την εντολή μαζικής παραγωγής συνθετικής βενζίνης και κατά την διάρκεια του φοβερού χειμώνα του 1941, οι πρώτες ποσότητες καταφθάνουν στο Ανατολικό Μέτωπο σε μηχανοκίνητες μονάδες που προσπαθούν να κινηθούν στον αυτοκινητόδρομο της Μόσχας.
Δυστυχώς, οι εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες δημιουργούν ένα πρόβλημα που δεν έχει προβλεφθεί από τους ειδικούς της I.G. FARBEN, προκαλώντας διάσπαση των υδρογονανθράκων. Μετά από εντατικές προσπάθειες, το πρόβλημα θα λυθεί και η συνθετική βενζίνη χρησιμοποιείται ανελλιπώς σε όλα τα μέτωπα από τα μέσα του 1942. Παράλληλα εισάγεται η χρήση ειδικού κανίστρου για την μεταφορά της, το οποίο λόγω των εξαιρετικών θερμομονωτικών του ιδιοτήτων και της στεγανότητας, αποτελεί και ένα από τα σημαντικότερα λάφυρα των στρατιωτών των Συμμάχων, μένοντας γνωστό με τον χαρακτηρισμό "gerrycan".
Οι τρομακτικοί συμμαχικοί βομβαρδισμοί της Γερμανίας μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, θέτουν ως στόχους άμεσης προτεραιότητας τις εγκαταστάσεις της I.G. FARBEN, με συνέπεια το 1944, να σχηματισθεί από τον συνεργάτη του Albert Speer, Edmund Geilenberg, ένα ιδιαίτερο επιτελείο ειδικών που εκπονεί έκτακτο πρόγραμμα αποκέντρωσης των ήδη βομβαρδισμένων εγκαταστάσεων, με παράλληλη κατασκευή 7 μεγάλων υπογείων συγκροτημάτων υδρογόνωσης, χρησιμοποιώντας σε καταναγκαστική εργασία 350.000 κρατουμένους των στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Πρόκειται ουσιαστικά για επανάληψη προγενέστερου σχεδιασμού, ο οποίος όμως αρχικά απορρίπτεται, λόγω της υπεραισιόδοξης εκτίμησης για την βέβαιη νίκη της Γερμανίας πριν την ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων, αν και κατά τον Ιούλιο του 1944 τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο CUCKOO, που προβλέπει την κατασκευή και νέων υπογείων εγκαταστάσεων επιφανείας 800.000 τετραγωνικών μέτρων στο Himmelsburg, βορειότερα από την υπόγεια εγκατάσταση του Mittelwerk, όπου κατασκευάζονται οι βαλλιστικοί πύραυλοι V-2.
Δύο εικόνες από το μηχανοστάσιο της I.G. FARBEN στο Auschwitz (Photo Miroslav Ganobis)
Δίωξη και Τιμωρία (;)
Μετά την λήξη του ΙΙ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα στο χάος της ολοκληρωτικά κατεστραμμένης Γερμανίας, η I.G. FARBEN διακόπτει κάθε δραστηριότητά της, καθώς αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες διώξεις για την συνεργασία της με το καθεστώς, έχοντας όμως στο ενεργητικό της κατά την διάρκεια του πολέμου την παραγωγή του 92% του πετρελαίου κίνησης που καταναλώνεται, όπως επίσης και περισσότερο από το 50% της βενζίνης και των υπολοίπων παραγώγων πετρελαίου. Μάλιστα μετά την είσοδο των συμμαχικών στρατευμάτων στο Παρίσι, ερευνητές της μυστικής συμμαχικής υπηρεσίας CIOS (Combined Intelligence Objectiνes Subcommittee), σαρώνουν τις γαλλικές βιομηχανίες, προσπαθώντας να εντοπίσουν μυστικά όπλα, αλλά οι Γάλλοι βιομήχανοι, αρνούνται με γαλατική ευγένεια να αποκαλύψουν οτιδήποτε έχει σχέση με τις δραστηριότητές τους.
Οι απελπισμένες προσπάθειες να ανακαλυφθεί η εκπληκτική γερμανική μεθοδολογία κατασκευής συνθετικού ελαστικού Buna συναντούν την σθεναρή αντίσταση της MICHELIN και την ψυχρή άρνηση των Γάλλων διευθυντών, που πληροφορούν τους Συμμάχους ότι έχουν υπογραφεί απαραβίαστες ειδικές συμφωνίες αποκλειστικότητας και μυστικότητας με τους γερμανικούς οίκους που έχουν εκχωρήσει την τεχνογνωσία.
Η συμπεριφορά τους συμβαδίζει με το γεγονός ότι στο Ανώτατο Επιτελείο των Συμμαχικών Εκστρατευτικών Δυνάμεων (Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force - SHAEF), ο αντιστράτηγος Kenneth Strong, επικεφαλής του τμήματος ΜΙ14 της Διεύθυνσης Αντικατασκοπείας Στρατού και υπεύθυνος πληροφοριών, έχει ήδη στοιχεία για το ότι η νέα γαλλική κυβέρνηση του de Gaulle απαγορεύει στους Γάλλους βιομηχάνους να αποκαλύψουν το οτιδήποτε για τις δραστηριότητές τους στους Συμμάχους.
Δύο φωτογραφίες από την σειρά που δημοσιοποιεί η I.G. FARBEN το 1944 με κεντρικό θέμα το Auschwitz, επιδεικνύοντας τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν στο βιομηχανικό της συγκρότημα για να διαλύσει τις φρικαλέες φήμες που ήδη κυκλοφορούν για το απάνθρωπο στρατόπεδο. Επάνω, Ουκρανή χειρίστρια εργαλειομηχανών και κάτω Ουκρανή εργάτρια σε συγκολλήσεις στο μηχανουργείο (Bundesarchiv, Bild 146-2007-0074 &Bild 146-2007-0075)
Οι ενέργειες αυτές δεν αποτελούν μεμονωμένες πράξεις αδίστακτων ατόμων, αλλά τμήμα ενός κατά πολύ ευρύτερου και οργανωμένου σχεδίου, που ελέγχεται από τους αρχηγούς των αμερικανικών επιτελείων στην Ουάσιγκτων, καθώς από τον Νοέμβριο του 1944 έχουν ιδρύσει μία Τεχνική Επιτροπή Βιομηχανικών Πληροφοριών (Technical Industrial Intelligence Committee), με σκοπό την αρπαγή κάθε μορφής τεχνολογικής πληροφορίας, που είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί. Οργανωμένες ομάδες ήδη βρίσκονται στην Ευρώπη και μεταξύ αυτών δύο ειδικά κλιμάκια με εντολή να αιχμαλωτίσουν το επιστημονικό προσωπικό, που έχει αναπτύξει την μέθοδο παραγωγής συνθετικών καυσίμων. Ο στόχος αυτός δεν έχει επιλεγεί λόγω επιστημονικού ενδιαφέροντος, αλλά όπως το θέτει ωμά ο Υφυπουργός Πολέμου των ΗΠΑ John McCloy "για να προστατεύσει τα νόμιμα συμφέροντα των ΗΠΑ", δηλαδή την βιομηχανία πετρελαίου του Τέξας.
Παρά τις πυρετώδεις έρευνες των Αμερικανών για τον εντοπισμό χημικών μηχανικών, εξειδικευμένων στην παραγωγή συνθετικών καυσίμων, τα μόνα πρόσωπα με τα οποία θα έλθουν σε επαφή, είναι ο Otto Ambros, ανώτατο διευθυντικό στέλεχος της I.G. FARBEN, που τελικά καταφεύγει στους Γάλους και εξάλλου η σχέση του με την συγκεκριμένη τεχνογνωσία είναι έμμεση (συλλαμβάνεται το 1947 και καταδικάζεται στην δίκη της I.G. FARBEN στην Νυρεμβέργη σε οκταετή κάθειρξη, αλλά αποφυλακίζεται το 1951) και ο Leonard Alberts ειδικός στην χαλυβουργία και την παραγωγή συνθετικών καυσίμων, υπό την έννοια όμως της σχεδίασης και ανάπτυξης εξειδικευμένων εγκαταστάσεων και όχι αυτών καθαυτών των παραγωγικών διαδικασιών.
Ο Alberts φθάνει στις ΗΠΑ το 1946, και τον Σεπτέμβριο του 1947 καταλήγει στη χαλυβουργία BECHTEL, που αναζητά ειδικούς για την παραγωγή υψηλής ποιότητας χαλύβων. Πέντε μήνες αργότερα, αποκαλύπτεται ότι ο Alberts υπήρξε μέλος της SS, και το FBI παραπέμπει την υπόθεση στη Γενική Εισαγγελία των ΗΠΑ, που απαιτεί την απέλασή του. Αντί αυτού όμως, ο Alberts μεταφέρεται στην χαλυβουργία BLAW KNOX στο Pittsburg, με σκοπό να προωθήσει και εκεί την τεχνογνωσία παραγωγής υψηλής ποιότητας χαλύβων. Ένα χρόνο αργότερα, τον Νοέμβριο του 1948, το FBI αρνείται να του χορηγήσει άδεια παραμονής και σε σχετικό έγγραφό του τονίζει πως "ο υπεροπτικός του χαρακτήρας και οι αλλεπάλληλες αρνήσεις του να αποκαλύψει έστω και το παραμικρό για την τεχνογνωσία παραγωγής συνθετικών καυσίμων, τον καθιστούν ανεπιθύμητο για τις ΗΠΑ".
Το Πεντάγωνο όμως διαφωνεί, ενώ και οι διευθυντές της BLAW KNOX δηλώνουν υπερήφανοι για τη συνεργασία τους μαζί του. Με την έκρηξη του πολέμου στην Κορέα, ο Alberts επιστρέφει στη Γερμανία προς αναζήτηση ειδικών στην παραγωγή συνθετικών καυσίμων και μία διετία αργότερα επανακάμπτει στις ΗΠΑ με καναδικό διαβατήριο, χωρίς όμως να αποκαλύψει το πολύτιμο μυστικό της I.G. FARBEN.
Πάντως έστω και με περιορισμένες προσβάσεις στην συγκεκριμένη τεχνογνωσία, οι Αμερικανοί κατασκευάζουν μία εγκατάσταση συνθετικών καυσίμων με ημερήσια δυνατότητα παραγωγής 7.000 βαρελιών σε ημερήσια βάση στο Brownsville του Τέξας, αξιοποιώντας πισσούχες ύλες. Η εγκατάσταση λειτουργεί από το 1950 έως το 1955, οπότε και διακόπτεται η λειτουργία της με εντολή των ομοσπονδιακών αρχών, που προβάλλουν ως επίσημη αιτιολογία τις εξαιρετικά χαμηλές τιμές του αργού πετρελαίου εκείνη την περίοδο και τις ανακαλύψεις νέων μεγάλων κοιτασμάτων στην Μέση Ανατολή, αλλά στην πραγματικότητα λόγω των αφόρητων πιέσεων που ασκούν οι γιγαντιαίοι όμιλοι πετρελαιοειδών της χώρας.
Διαμαρτυρίες
Όμως η απίστευτη τεχνογνωσία του ομίλου στον τομέα των χημικών λαφυραγωγείται συστηματικά από τους Αμερικανούς και μία πικρόχολη δήλωση του Konrad Adenauer, παρέχει μία εικόνα του μεγέθους της αρπαγής. Σύμφωνα με τον Γερμανό καγκελλάριο που επικαλείται σχετικές δηλώσεις Αμερικανού ειδικού, οι ευρεσιτεχνίες της I.G. FARBEN προσφέρουν στις αμερικανικές χημικές βιομηχανίες ένα άνετο τεχνολογικό προβάδισμα τουλάχιστον μίας δεκαετίας. Η ζημία στην γερμανική οικονομία είναι ανυπολόγιστη χωρίς να είναι δυνατόν να εκτιμηθεί σε αριθμούς και αποτελεί τρομερό δυστύχημα το γεγονός ότι οι νέες γερμανικές ευρεσιτεχνίες δεν προστατεύονται, από την στιγμή που η Γερμανία δεν ανήκει στην διεθνή ένωση για την προστασία των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας. Αν και η Μεγάλη Βρεταννία δηλώνει επίσημα πως πρόκειται να σεβασθεί οποιαδήποτε γερμανική ευρεσιτεχνία ανεξάρτητα από τους όρους της ειρήνης, οι ΗΠΑ αρνούνται πεισματικά να προχωρήσουν σε ανάλογη δήλωση, με συνέπεια οι Γερμανοί εφευρέτες να αδυνατούν να προστατεύσουν τις ανακαλύψεις τους, δεδομένο που αποτελεί σημαντική τροχοπέδη για την ανάπτυξη της μεταπολεμικής γερμανικής οικονομίας.
Το γιγαντιαίο συγκρότημα παραγωγής συνθετικού ελαστικού Buna-N με τους τεράστιους τεράστιους πύργους των καπνοδόχων στο βάθος (Bundesarchiv, Bild 146 2007-0066)
Ήδη οι Αμερικανοί έχουν αποσυναρμολογήσει και μεταφέρει στις ΗΠΑ 186 βιομηχανοστάσια στα πλαίσια του προγράμματος πολεμικών επανορθώσεων.
Από την πλευρά του ο John McCloy που έχει μετακινηθεί στην θέση του Ανώτατου Γενικού Επιτρόπου για την Γερμανία, σπεύδει να εγκαινιάσει διαδικασία διαπραγματεύσεων με τον Konrad Adenauer τον Φεβρουάριο του 1951 με αντικείμενο την ανασύσταση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, προοπτική στην οποία πάντως αντιδρούν δριμύτατα Βρεταννοί και Γάλλοι. Αρκετά πικρόχολα το μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ομίλου της I.G. FARBEN και Γενικός Διευθυντής Κλάδου ΙΙ (συνθετικά καύσιμα), Fritz ter Meer, παρατηρεί πως "...με την εμπλοκή τους στον πόλεμο της Κορέας, οι Αμερικανοί αιφνιδιάζουν την Γερμανία με μία απροσδόκητη επίθεση φιλίας".
Αινίγματα και Σκάνδαλα
Είναι λογικό να υποτεθεί πάντως πως οι πλέον πιθανοί συνεργάτες της I.G. FARBEN στην εκμετάλλευση των συνθετικών καυσίμων μετά την αναταραχή του ΙΙ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι κατά πρώτο λόγο η ESSO, λόγω των προπολεμικών δεσμών και συμφωνιών της και κατά δεύτερο λόγο η SHELL. Και όμως παρά την εμφάνιση σοβαρών κρίσεων στον ενεργειακό τομέα, με αποκορύφωμα την κρίση του 1973, τα συνθετικά καύσιμα παραμένουν με επιμέλεια στην αφάνεια, έως ότου τον Αύγουστο του 1990 εντελώς αιφνιδιαστικά και στο αποκορύφωμα της κρίσης του Περσικού Κόλπου, το καλωδιακό δίκτυο CNN μεταδίδει στα πλαίσια της εκπομπής επιστήμη και τεχνολογία μια ταινία μικρού μήκους, που παρουσιάζει τις ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις της TEXACO στο Τέξας, ικανές να παράγουν εκατομμύρια τόννους συνθετικών καυσίμων, αν παραστεί ανάγκη.
Η ταινία, καθαρά προπαγανδιστικού χαρακτήρα, στοχεύει κατά πρώτο λόγο στον εφησυχασμό της αμερικανικής κοινής γνώμης και αποτελεί υμνολόγιο στην ευρηματικότητα και την προηγμένη τεχνογνωσία της TEXACO, που έχει στην κατοχή της μια λύση στα ενεργειακά προβλήματα, ικανή να ανατρέψει κάθε δυσμενή επίδραση από την επικείμενη σύρραξη στον Περσικό Κόλπο.
Είναι ευνόητο πως χωρίς προηγμένη τεχνογνωσία στον χημικό τομέα, είναι μαθηματικά αδύνατον, με βάση τον νόμο των πιθανοτήτων, να εντοπισθεί η ακριβής σύνθεση των καταλυτών της βραχείας πυρόλυσης της μεθόδου Fischer-Tropsch, για την παραγωγή. Συνεπώς το αβίαστο συμπέρασμα είναι ότι η TEXACO κατέχει ολοκληρωμένη την μέθοδο παρασκευής συνθετικών καυσίμων. Αλλά από πότε; πώς; και γιατί; Στα ερωτήματα αυτά είναι δυνατόν να δοθούν μόνον υποθετικές απαντήσεις, αν και η ιστορία της TEXACO συνηγορεί, όσον αφορά το γεγονός της προτίμησής της, είτε από επιζώντες του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος, είτε από την ίδια την I.G. FARBEN. Κατά την διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, η TEXACO εφοδιάζει κανονικά τον Φράνκο με καύσιμα και μάλιστα επί πιστώσει, με υπόδειξη των Γερμανών.
Οι καλές σχέσεις της με τους Γερμανούς συνεχίζονται και μετά την έκρηξη του ΙΙ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η TEXACO εφοδιάζει τη Γερμανία με καύσιμα από ουδέτερα λιμάνια της Σουηδίας και της Ισπανίας, χάρη στις ενέργειες του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της, του δυναμικού Νορβηγού Thorkild Rieber. Μάλιστα ο Rieber συναντά τον Hermann Göring πριν από την πτώση της Γαλλίας το 1940, αναλαμβάνοντας να μεταφέρει μήνυμα του Hitler προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Roosevelt που προσκαλεί τους Αμερικανούς να υποστηρίξουν την ενοποίηση της Ευρώπης υπό γερμανική κηδεμονία με αντάλλαγμα ανοικτές αγορές και ελεύθερες συναλλαγές μεταξύ Ευρωπαίων και Αμερικανών, αλλά ο Roosevelt απορρίπτει κάθε προοπτική διαπραγμάτευσης, παρά το γεγονός ότι οι επιχειρηματικοί κύκλοι των ΗΠΑ προκρίνουν μία συνεργασία αυτής της μορφής. Επιπλέον μετά την πτώση της Γαλλίας ο Γερμανός πράκτορας Gerhardt Alois Westrick, διατηρεί στενές επαφές με τον Rieber, συγκεντρώνοντας στοιχεία για τους αμερικανικούς εξοπλισμούς και τις προθέσεις των Αμερικανών πολιτικών σε συνάρτηση με την σύγκρουση στην Ευρώπη.
Μέχρι το 1941, τα γραφεία της εταιρείας στη Νέα Υόρκη είναι έδρα Γερμανών πρακτόρων που μελετούν τις δυνατότητες της αμερικανικής πολεμικής βιομηχανίας. Η αποκάλυψη αυτού του τελευταίου σκανδάλου αποδεικνύεται ολέθρια για τις μετοχές της TEXACO στο αμερικανικό χρηματιστήριο, ενώ παράλληλα καταστρέφεται και ο Thorkild Rieber που απομακρύνεται από την εταιρεία μετά από μία θυελλώδη γενική συνέλευση των μετόχων στις 26 Αυγούστου του 1940, κατά την διάρκεια της οποίας υποβάλλει την παραίτησή του. Βασικός μοχλός για την πρόκληση του σάλου και των αντιδράσεων της κοινής γνώμης είναι η βρεταννική υπηρεσία πληροφοριών (MI6), που φροντίζει για την διαρροή στοιχείων για τις σχέσεις και τις μυστικές επαφές του Rieber με τον Westrick στον αμερικανικό τύπο, προκαλώντας ανεπανόρθωτη ζημία στον πρόεδρο της TEXACO και δραματική πτώση των πωλήσεων της εταιρείας.
Στις αρχές πάντως της δεκαετίας του ‘80 το θέμα των συνθετικών καυσίμων ανακινείται, ομολογουμένως με ιδιαίτερη προσοχή, στις ΗΠΑ. Τα λιγοστά δημοσιεύματα, στα οποία συνήθως οργιάζει η φαντασία των δημοσιογράφων, θα αποτελέσουν μάλιστα το ερέθισμα για την συγγραφή του best-seller του Steνe Shagan με τίτλο "THE FORMULA". Την ίδια περίπου περίοδο ξεσπά ένας σφοδρός οικονομικός πόλεμος, με ανεξήγητα φαινομενικά αίτια, που συσπειρώνει εναντίον της TEXACO σχεδόν όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις πετρελαιοειδών. Εξαντλημένη η TEXACO, αντιμετωπίζει το 1988 το φάσμα της χρεωκοπίας και της καταστροφής. Όμως μέσα σε δεκαοκτώ μήνες, κατά τις αρχές του 1990, ο πρόεδρός της Mike Cinnear δηλώνει πως μετά από επιτυχή αναδιάρθρωση η εταιρία δεν διατρέχει κανέναν απολύτως κίνδυνο.
‘Αποψη των εγκαταστάσεων παραγωγής συνθετικών καυσίμων (Bundesarchiv, Bild 146 2007-0056)
Φυσικά δεν πρόκειται για οικονομικό θαύμα. Είναι πιθανόν ότι η TEXACΟ έχει σπεύσει να κοινοποιήσει στην αμερικανική κυβέρνηση τις δυνατότητες που προσφέρει η μέθοδος παραγωγής συνθετικών καυσίμων, με αντάλλαγμα την εξασφάλιση μιας πανίσχυρης προστασίας στον αγώνα για την επιβίωσή της (συγχωνεύεται το 2001 με την CHEVRON). Η τεχνογνωσία της TEXACO βασίζεται στην ανάπτυξη της μεθόδου Fischer-Tropsch της I.G. FARBEN. Είναι όμως η TEXACO κυρίαρχος του παιγνιδιού ή αποτελεί τον "πολιορκητικό κριό" ενός αγνώστου άτυπου ομίλου που προετοιμάζει μεθοδικά την σύγκρουσή του με τις πολυεθνικές εταιρείες πετρελαιοειδών, καθώς από το 2005 είναι γνωστό πως την μέθοδο κατέχει μία εταιρεία χημικών της Νοτίου Αφρικής (SASOL), που παράγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης της χώρας και ένα όμιλος πετροχημικών της Κίνας, με εγκατάσταση παραγωγικής δυναμικότητας 4.000 τόννων σε ημερήσια βάση.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ερευνών σε θέματα ενέργειας η χώρα εισάγει το 36% του αργού πετρελαίου που επεξεργάζεται, με προοπτική η ποσόστωση να αυξηθεί δραματικά στο 60% έως το 2020, ενώ στην τρέχουσα περίοδο μία διακύμανση της τάξης των $10 ανά βαρέλι επιβαρύνει το κόστος κατά $8 δισεκατομμύρια. Οι νέες εγκαταστάσεις με παραγωγική δυναμικότητα 5 εκατομμυρίων τόννων προϊόντων πετρελαίου σε ετήσια βάση, εκτιμάται να καλύψουν το 10% των εισαγωγών της χώρας κατά το 2013, με ανώτατο σταθμικό κόστος ανά βαρέλι που κυμαίνεται από $22 έως $28, ανάλογα με την διακύμανση των τιμών του άνθρακα. Αυτοί είναι και οι βασικοί λόγοι που εξωθούν την κυβέρνηση να εντάξει το πρόγραμμα παραγωγής συνθετικών καυσίμων μεταξύ των 10 ζωτικότερων για την απρόσκοπτη επιβίωση της δυναμικής της κινεζικής οικονομίας, με στόχο την παραγωγή σε ημερήσια βάση 1,2 εκατομμυρίων βαρελιών υγρών καυσίμων σε ορίζοντα δεκαετίας. Ταυτόχρονα στο Κατάρ το κοινοπρακτικό σχήμα SHELL/QATAR PETROLEUM, ολοκληρώνει στην βιομηχανική ζώνη του Ras Laffan εγκαταστάσεις ικανές να παράγουν σε ημερήσια βάση 120.000 βαρέλια συνθετικό υγροποιημένο αέριο και αιθάνιο, όπως και 140.000 βαρέλια συνθετικών υγρών καυσίμων.
Οι Επίγονοι
Το διϋλιστήριο LEUNA AG, ο τόπος παραγωγής των πρώτων συνθετικών καυσίμων στον κόσμο το 1917, εξαγοράζεται το 1992 από έναν όμιλο εταιριών με επικεφαλής την γαλλική ELF AQUITAINE που υπογράφουν σχετική συμφωνία με την πρώην ανατολικογερμανική εταιρία MINOL AG. Οι εγκαταστάσεις της I.G. FARBEN στο Auschwitz αξιοποιούνται από την πολωνική εταιρεία μεταλλικών κατασκευών CHEMOSERVIS S.A. και την επίσης πολωνική SYNTHOS DWORY Sp. θυγατρική του ομίλου SYNTHOS GROUP S.A., κατασκευάστρια συνθετικών ελαστικών, πολυστυρενίου και άλλων χημικών προϊόντων.
Μία άλλη εξαγορά το 1999 αποκαλύπτει ακόμα μία άγνωστη πτυχή της σκοτεινής υπόθεσης των συνθετικών καυσίμων, όταν ο κολοσσιαίος γερμανικός χρηματοπιστωτικός όμιλος της DEUTSCHE BANK υποβάλλει προσφορά για την εξαγορά της έκτης σε μέγεθος επενδυτικής τράπεζας των ΗΠΑ, BANKER’S TRUST, η οποία μετά την κρίση του φθινοπώρου του 1998 στις αγορές συναλλάγματος, βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεωκοπίας.
Εναέρια άποψη του κεντρικού κτιριακού συγκροτήματος γραφείων της I.G. FARBEN στην Φραγκφούρτη κατά το 1938 (I.G. FARBEN Archiv)
Η προσφορά δημιουργεί αλυσσιδωτές αντιδράσεις στις πανίσχυρες εβραϊκές οργανώσεις των ΗΠΑ, οι οποίες πιέζουν την αμερικανική κυβέρνηση να απορρίψει την γερμανική πρόταση, λόγω του ότι η DEUTSCHE BANK είναι η χρηματοδότρια της κατασκευής των εγκαταστάσεων παραγωγής συνθετικών καυσίμων της I.G. FARBEN στην περιοχή του Auschwitz (MONOWITZ BUNAWERKE), αλλά και των εγκαταστάσεων του στρατοπέδου συγκέντρωσης. Μετά από συνεχείς αντιπαραθέσεις, το πρόβλημα επιλύεται, με την καταβολή αποζημιώσεων στους επιζώντες κρατουμένους του στρατοπέδου που έχουν εργασθεί στις εγκαταστάσεις (δικαιούχοι θεωρούνται και οι συγγενείς πρώτου βαθμού) και η προσφορά της DEUTSCHE BANK, ύψους $2 δισεκατομμυρίων, γίνεται αποδεκτή. Στα πρακτικά του Διοικητικού Συμβουλίου της I.G. FARBEN στις 11 Ιουλίου του 1941 διατυπώνεται αρκετά προσεκτικά η ανάγκη της κατεπείγουσας πρόσληψης αλλοδαπών, λόγω των ελλείψεων εργατικού δυναμικού που προκαλεί ο πόλεμος, χωρίς να αναφέρονται οι προβλεπόμενες τεράστιες απαιτήσεις του Auschwitz, πόσο μάλλον η συνεργασία με την SS για την μεταφορά κρατουμένων στα βιομηχανοστάσια. Η αρχική πίστωση της DEUTSCHE BANK προς τον όμιλο για τις συγκεκριμμένες εγκαταστάσεις ανέρχεται σε RM500.000 και εξοφλείται ολοσχερώς. Πάντως το ύψος των αποζημιώσεων στοιχειοθετεί για πρώτη φορά δημόσια την απασχόληση μεγάλου προσωπικού στις εγκαταστάσεις, ενώ η αποκάλυψη της ύπαρξης του τεράστιου διϋλιστηρίου στην περιοχή του στρατοπέδου του Auschwitz εξηγεί την περίεργη οσμή, που έδωσε λαβή για τις ανατριχιαστικές φήμες που κυκλοφορούν μετά τη λήξη του πολέμου.
Ο άλλοτε βασικός πελάτης και δανειολήπτης της, ο όμιλος της I.G. FARBEN μετά τις δίκες των ανωτάτων στελεχών του και τις πιέσεις που ασκούνται από την νέα ομοσπονδιακή κυβέρνηση στην Γεμανία, διασπάται το 1951 στις αρχικές εταιρείες που τον έχουν συγκροτήσει και σύντομα οι αυτόνομες πλέον BASF, BAYER, AGFA και HOECHST, απορροφούν με συγχώνευση τις υπόλοιπες. Το 1999 η HOECHST αυτονομεί τον κλάδο χημικών με την επωνυμία CELANESE AG και συγχωνεύει τις υπόλοιπες δραστηριότητές της με την γαλλική RHÔNE-POULENC, σχηματίζοντας τον όμιλο AVENTIS, που με την σειρά του συγχωνεύεται αργότερα με τον γαλλικό όμιλο SANOFI-SYNTHÉLABO, σχηματίζοντας τον όμιλο SANOFI. Ήδη μία διετία ενωρίτερα, το 1997, η HOECHST αποδέχεται πρόταση εξαγοράς του φαρμακευτικού της κλάδου από την ελβετική εταιρεία CLARIANT (θυγατρική της SANDOZ), με έδρα το Muttenz. Τα τρία εναπομείναντα εταιρικά σχήματα (BASF, BAYER και AGFA) έχουν στην εποχή μας εικοσαπλάσιο χρηματοοικονμικό όγκο σε σχέση με τον ανάλογο του ομίλου κατά την περίοδο της παντοδυναμίας του το 1944.
Αν και η I.G. FARBEN τίθεται επίσημα σε διαδικασία πτώχευσης και ρευστοποίησης των περιουσιακών της στοιχείων το 1952, η ύπαρξή της με την έννοια του νομικού προσώπου δεν τερματίζεται, ώστε να διασφαλισθεί η συντεταγμένη διαδικασία εκκαθάρισης, αν και από την στιγμή που τα περιουσιακά της στοιχεία έχουν μεταφερθεί (με βάση τον αριθμό μετοχών) αναλογικά στις εταιρείες που την έχουν σχηματίσει συνεισφέροντας τα στοιχεία του ενεργητικού τους, το μόνον που μένει πλέον είναι ένα νομικό κέλυφος χωρίς καμμία δραστηριότητα. Το 2001 πάντως η I.G. FARBEN δηλώνει πως όλες οι εκκρεμείς διαδικασίες της εκκαθάρισης πρόκειται να ολοκληρωθούν το 2003, αλλά δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες της για τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα της εξοντωτικής καταναγκαστικής εργασίας στις εγκαταστάσεις του Auschwitz, ούτε αναγνωρίζει τις υποχρεώσεις της να αποζημειώσει τους εργάτες που έχουν εργασθεί ή τους στενούς συγγενείς τους (σε περίπτωση θανάτου τους).
Στις 10 Νοεμβρίου του 2003, οι εκαθαριστές της υποβάλλουν πτωχευτική αγωγή, χωρίς να τερματίσουν την νομική της ύπαρξη και το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η καταβολή ποσού ύψους €255.646 σε ένα ταμείο αποζημειώσεων για τα θύματα της καταναγκαστικής εργασίας, ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία αξίας €10,7 εκατομμυρίων εξαγοράζονται από διάφορες εταιρείες. Έως τις αρχές του 2012, η μετοχή της I.G. FARBEN (σε αξία αποτιμημένη σε RM) παραμένει σε διαπραγμάτευση υπό επιτήρηση στο χρηματιστήριο της Φραγκφούρτης, καθώς ο όμιλος τελεί νομικά σε καθεστώς εκκαθάρισης, ενώ σε κάθε ετήσια τακτική Γενική Συνέλευση των μετόχων του εκατοντάδες διαδηλωτές συγκεντρώνονται για να διαμαρτυθούν για την επιδεικτική αδιαφορία που επιδεικνύεται έναντι των εκατοντάδων χιλιάδων θυμάτων του.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ ΤΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΗΣ I.G. FARBEN ΣΤΗΝ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ (27 Αυγούστου 1947 – 30 Ιουλίου 1948)
Περισσότερες πληροφορίες,
-CONTRATTO PER L’ESCUSIONE DI LAVORI DI CONSTRUSIONE IN PARTECIPAZIONE CON IMPRESE GERMANICHE, NEI CANTIERI DI HEYDEBREK, BLECHHAMMER E AUSCHWITZ, Confederazione Fascista degli Industriali, Federazione Nazionale Fascista Raggruppamento Germania, Tipografia del Gianicolo, Roma, 1942.
-EOIC (Enemy Oil Intelligence Committee), MINUTES OF MEETING No. 45/6, 02-06-1945.
-PRO FO (Foreign Office) 935/4 - 1944, TNA-The National Archives.
-PRO WO (War Office) 219/1986 - 26.12.44, TNA-The National Archives.
-PRO WO (War Office) 219/1987 - 23.11.44, TNA-The National Archives.
-RG (Records Group) 165, Records of the War Department, General and Special Staffs ABC 387, Sec. 19.
-RG (Records Group) 330, Sec Def Alberts - 23.11.48.
-LIST OF REPARATIONS PLANTS FROM US ZONE, Weekly Information Bulletin, OMGUS, 22 October 1947.
-Annie Jacobsen, OPERATION PAPERCLIP, THE SECRET INTELLIGENCE PROGRAM THAT BROUGHT NAZI SCIENTISTS TO AMERICA, CHAPTER NINE: HITLER’S CHEMISTS, Princeton University Press, 2014.
-Kenneth K. Landes, PETROLEUM AND THE WAR, Michigan Alumnus Quarterly, Volume XLIX, No 11, December 19, 1942.
-Bernd C. Wagner, IG AUSCHWITZ - ZWANGSARBEIT UND VERNICHTUNG VON HÄFTLINGEN DES LAGERS MONOWITZ 1941–1945, Saur, München, 2000.
-David Irving, THE MARE’S NEST, William Kimber and Co., London, 1964.
-Harold James, THE NAZI DICTATORSHIP AND THE DEUTSCHE BANK, Cambridge University Press, 2004.
-Yisrael Gutman, Michael Berenbaum, ANATOMY OF THE AUSCHWITZ DEATH CAMP, Indiana University Press, 1998.
-THE UNITED STATES STRATEGIC BOMBING SURVEYS – EUROPEAN WAR & PACIFIC WAR, 15th AIR FORCE BOMBING ATTACKS IN AUGUST AND SEPTEMBER 1944 ON AUSCHWITZ, Reprinted by Air University Press, Maxwell Air Force Base, Alabama, October 1987.
-Michael J. Neufeld, Michael Berenbaum (Editors), THE BOMBING OF AUSCHWITZ – SHOULD THE ALLIES HAVE ATTEMPTED IT?, USHCM, St Martins Press, 2000.
-Donald L. Miller, MASTERS OF THE AIR, AMERICA’S BOMBER BOYS WHO FOUGHT THE AIR WAR AGAINST NAZI GERMANY, Simon & Schuster, New York, 2006.
-Diarmuid Jeffreys, HELL’S CARTEL: IG FARBEN AND THE MAKING OF HITLER’S WAR MACHINE, Bloomsbury, 2009.
-Eric D. Larson & Ren Tingjin, SYNTHETIC FUEL PRODUCTION BY INDIRECT COAL LIQUEFACTION, Energy for Sustainable Development l, Volume VII, No. 4, December 2003, σελίδες 79-80.
-Tom Bower, BLIND EYE TO MURDER, Andrè Deutsch, 1981.
-Tom Bower, THE PAPERCLIP CONSPIRACY – THE BATTLE FOR THE SPOILS AND SECRETS OF NAZI GERMANY, Paladin – Crafton Books, 1988.
-Konrad Adenauer, MEMOIRS 1945-1953, Henry Regnery, Chicago, 1966, Volume 1.
-Adam Hochschild, SPAIN IN OUR HEARTS – AMERICANS IN THE SPANISH CIVIL WAR, 1936-1939, PART III, 14. TEXACO GOES TO WAR, Houghton Mifflin Harcourt, 2016.
-Anthony Sampson, THE SEVEN SISTERS, New York, 1965.
-Mohammed Ali Oraizi, AMÉRIQUE, PÉTROLE, DOMINATION – UNE STRATÉGIE GLOBALISÉE, TOME 3, APOCALYPSE DES DIEUX PÉTROLIERS, L'Harmattan, 2012.
-Maurice Ezran, HISTOIRE DU PÉTROLE, L'Harmattan, 2010.
-RIEBER RESIGNS, LIFE, Time Inc., 22. -08-26-1940.
-OIL – EXIT RIEBER, Time Magazine, 26 August 1940.
-John Schmid, DEUTSCHE BANK LINKED TO AUSCHWITZ FUNDING, The New York Times, February 5, 1999.
-I.G. FARBEN TO BE DISOLVED, BBC News, September 17, 2001.
-I.G. FARBEN-INSOLVENZ: EHEMALIGE ZWANGSARBEITER GEHEN LEER AUS, Der Spiegel,
-FORMER ZYCLON-B MAKER GOES BUST, BBC News, November 10, 2003.
-NORBERT WOLHEIM GEGEN I.G. FARBEN, Deutsche Welle, 11-20-2012.
-Zhou Dadi, CHINA’S FIRST COAL LIQUEFACTION SCHEDULED TO EASE IMPORT BURDEN, January 24, 2005, China People’s Daily.
-Press Release, QATAR AIRWAYS, QATAR PETROLEUM, QATAR FUEL COMPANY (WOQOD), AIRBUS, ROLLS-ROYCE, SHELL INTERNATIONAL, QATAR SCIENCE AND TECHNOLOGY PARK SIGN AGREEMENT FOR SYNTHETIC JET FUEL, Rolls-Royce, Tuesday, 13 November 2007.
Γ. Ζ. Η.
www.bankingnews.gr
Μετά την πτώση της Πολωνίας στις αρχές του φθινοπώρου του 1940, ένας εξαιρετικός χημικός μηχανικός και ανώτατο στέλεχος της I.G. FARBEN, ο Dr. Otto Ambros εμφανίζεται στην περιοχή του Oświęcim, εντοπίζοντας στην ανατολική της πλευρά, μεταξύ των οικισμών Dwory και Monowice, το ιδανικό σημείο για τις νέες εγκαταστάσεις συνθετικών καυσίμων, ελαστικών και λιπαντικών. Πρόκειται για μία πεδινή έκταση σε υψόμετρο 22 μέτρων από το επίπεδο της θάλασσας, με συνέπεια να παραμένει ασφαλής έναντι των συχνών πλημμυρικών φαινομένων που πλήττουν την Άνω Σιλεσία. Επιπλέον τρείς ποταμοί, ο Βιστούλας, ο Sola και ο Przemsza συμβάλλουν στο Oświęcim, με παροχή 19.500 κυβικών μέτρων νερού ανά ώρα (το νερό είναι απαραίτητο στις εγκαταστάσεις αυτού του τύπου), οι σιδηροδρομικές συνδέσεις είναι εξαιρετικές, αλλά επιπροσθέτως υπάρχει και το μικρό στρατόπεδο συγκέντρωσης, από το οποίο προβλέπεται να αξιοποιούνται οι κρατούμενοι, προσφέροντας εργατικό δυναμικό χαμηλού κόστους για τις εγκαταστάσεις.
Αναμφίβολα πρόκειται για την ιδανική τοποθεσία αφού εκτός των άλλων παραμένει εκτός της ακτίνας δράσης των συμμαχικών βομβαρδιστικών, εκπληρώνοντας όλες τις βασικές προϋποθέσεις για την παραγωγή συνθετικού ελαστικού σε μεγάλη κλίμακα (πεδινή έκταση και ασφαλές υψόμετρο, αφθονία νερού, σιδηροδρομικοί κόμβοι, εργατικό δυναμικό και ασφάλεια). Ταυτόχρονα υπάρχει πρόσβαση σε απαραίτητες πρώτες ύλες, όπως γαιάνθρακα από τα ορυχεία του Libiąż, Jawiszowice και Jaworzno, ασβεστολίθου από το Krzeszowice και ορυκτού άλατος από την Wieliczka.
Ο Ambros γνωρίζει εκτός των άλλων πως ο όμιλός του επείγεται να καταλήξει στην επιλογή τοποθεσίας, λόγω της πίεσης των Ιταλών που εξουσιοδοτούν την διοίκηση της I.G. FARBEN να προχωρήσει άμεσα στην δημιουργία νέου συγκροτήματος παραγωγής για να εισάγουν συνθετικό νιτριλικό ελαστικό (Buna-N), καθώς η παραγωγή τους σε καύσιμα έχει καταρρεύσει (με την συνοπτική ονομασία νιτρίλια χαρακτηρίζονται αζωτούχες οργανικές ενώσεις, παράγωγες του υδροκυανίου). Στις 8 Νοεμβρίου του 1940, ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών απαιτεί σχεδόν φορτικά από τον όμιλο να οριστικοποιήσει το ζήτημα της τοποθεσίας, για να απαλλαγεί ίσως και από τις οχληρές ιταλικές παρεμβάσεις.
O εξαιρετικός χημικός μηχανικός, αγρονόμος, αλλά και ανώτατο στέλεχος της I.G. FARBEN, Dr. Otto Ambros, ο εγκέφαλος της δημιουργίας του τεραστίου συγκροτήματος στρατοπέδων και βιομηχανικών εγκαταστάσεων του Auschwitz. Αν και καταδικάζεται σε οκταετή κάθειρξη το 1948, αποφυλακίζεται το 1951 για να αναλάβει ειδικός σύμβουλος της αμερικανικής DOW CHEMICAL, ενώ από το 1954 αναλαμβάνει επίσης την θέση του ανώτατου οικονομικού συμβούλου του Γερμανού Καγκελαρίου Konrad Adenauer και θεωρείται πρωτεργάτης της θεαματικής μεταπολεμικής ανόδου της BASF. Οι φωτογραφίες προέρχονται από τον φάκελλο της δικογραφίας που σχηματίζεται εναντίον του με κατηγορίες για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου (Office of the U.S. Chief of Counsel for the Prosecution of Axis Criminality- OUSCCPAC & Office of Chief of Counsel for War Crimes-OCCWC)
Η Εξαγορά
Ο Ambros ήδη επιμένει πεισματικά στην επιλογή του Auschwitz, προβάλλοντας και το μεγάλο πλεονέκτημα του χαμηλού κόστους του εργατικού δυναμικού, με αποτέλεσμα τον Δεκέμβριο να καταφθάσει μία ομάδα ειδικών του ομίλου για να εκτιμήσει τις δυνατότητες της περιοχής και να οργανώσει το εργοτάξιο με τον αρχιμηχανικό Camill Santo να ορίζεται γενικός εργοδηγός του Ambros.
Χάρτης της περιοχής του Auschwitz (Oświęcim), όπου διακρίνεται το εξαιρετικό για τα δεδομένα της εποχής σιδηροδρομικό της δίκτυο. 1. Γραμμή Κρακοβίας, 2. Γραμμή Kattowitz (Katowice)-Breslau (Wroclaw), 3. Γραμμή Βαρσοβίας, 4. Γραμμή Πράγας-Βιέννης (US Holocaust Memorial Museum)
Η πρώτη παρατήρηση του Santo αφορά την άμεση επέκταση του στρατοπέδου στο οποίο κρατούνται περίπου 7.000 άτομα, αριθμός εντελώς ανεπαρκής για τα μεγαλεπήβολα σχέδια του ομίλου, που έχει εξαγοράσει ήδη από το γερμανικό δημόσιο την απαιτούμενη έκταση σε χαμηλό κόστος, χωρίς πάντως να αποζημειώσει τους προηγούμενους Πολωνούς κατόχους. Ταυτόχρονα οι εβραϊκής καταγωγής κάτοικοι του Oświęcim μετοικίζονται στους οικισμούς του Sosnowiec και του Chrzanów και οι κατοικίες τους πωλούνται στην I.G. FARBEN για την στέγαση του εξειδικευμένου προσωπικού που έρχεται από την Γερμανία, χωρίς όμως να αποζημειωθούν. Για τον Ambros αποτελεί πλέον θέμα ζωτικής σημασίας η συμφωνία με την SS για την εξασφάλιση απρόσκοπτης ροής εργατικού δυναμικού χαμηλού κόστους στα εργοτάξια, καταλήγοντας τελικά σε ένα ημερομίσθιο RM3 για τους ανειδίκευτους και RM4 για τους εξειδικευμένους εργάτες. Αμέσως αποδεσμεύονται οι πρώτοι 1.000 κρατούμενοι που από τα μέσα Απριλίου του 1941 μεταφέρονται με φορτηγά στην τοποθεσία για να απασχοληθούν στα χωματουργικά έργα (ισοπεδώνοντας την έκταση, κατασκευάζοντας το αποστραγγιστικό δίκτυο, εγκαθιστώντας τις ηλεκτροφόρους καλωδιώσεις και ολοκληρώνοντας σειρά έργων οδοποιΐας και σιδηροδρομικών γραμμών). Από τον Ιούλιο τα συνεργεία χρησιμοποιούν τους συρμούς από τον σταθμό Dwory, αν και μετά την υπογραφή μίας μακροσκελούς σύμβασης 29 σελίδων με την Ιταλική Ένωση Βιομηχανιών (Confederazione Fascista degli Industriali) στις 2 Μαρτίου του 1942 αποστέλλονται 8.636 τεχνικοί και εξειδικευμένοι εργάτες από την Ιταλία για να ολοκληρωθούν οι εγκαταστάσεις όσο το δυνατόν ταχύτερα.
Το σύντομο και μάλλον λακωνικό μνημόνιο του Otto Ambros προς το μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ομίλου της I.G. FARBEN και Γενικό Διευθυντή του Κλάδου ΙΙ (συνθετικά καύσιμα), Fritz ter Meer το 1941. Ενημερώνει πως η αγαστή συνεργασία με την SS για την συγκέντρωση εργατικού δυναμικού από κρατουμένους στρατοπέδων συγκέντρωσης με στόχο την κατασκευή των βιομηχανοστασίων στην περιοχή του Kattowitz (Auschwitz), επιταχύνει δραστικά τις εργασίες (Health Foundation, Dr. Rath Papers)
Η επιδημία τύφου που ξεσπά τον Ιούλιο του 1942 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης διακόπτει τις εργασίες, με συνέπεια η διοίκηση της I.G. FARBEN, να προχωρήσει στην κατασκευή συγκροτημάτων κοιτώνων, ώστε να μεταφέρει από το κεντρικό στρατόπεδο του Auschwitz κρατούμενους για να εργασθούν στις εγκαταστάσεις που στα τέλη Νοεμβρίου ανέρχονται σε 2.000 άτομα. Το 1944 φθάνει να απασχολεί 83.000 άτομα διασκορπισμένα και σε άλλα θυγατρικά στρατόπεδα ([1] Golleschau στο Goleszów, [2] Jawischowitz στο Jawiszowice, [3] Bobrek, [4] Fürstengrube, [5] Günthergrube και Janinagrube στο Libiąż, [6] Neu-Dachs στο Jaworzno, [7] Eintrachthütte, [8] Lagischa, [9] Laurahütte και [10] Sosnowitz II στο Sosnowiec, [11] Gleiwitz I, II και III στο Gliwice, [12] Blechhammer στην Blachownia.), αν και οι άθλιες συνθήκες περιορίζουν τον μέσο χρόνο επιβίωσης των εργατών σε ένα τετράμηνο, ενώ για όσους εργάζονται στα ανθρακωρυχεία χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό μόλις σε 4 εβδομάδες. Επιπλέον από τον Αύγουστο του 1944 έως τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους η αμερικανική USAF βομβαρδίζει 4 φορές το στρατόπεδο και τις εγκαταστάσεις προκαλώντας πολλά θύματα, καθώς τα δύο μοναδικά καταφύγια χρησιμοποιούνται από την φρουρά και είναι μικρής χωρητικότητας.
Προβλήματα και Λύσεις
Το 1941 πάντως τα πετρέλαια του Καυκάσου και της Μεσοποταμίας παραμένουν απλησίαστα για τη Γερμανία, παρά τις θεαματικές επιτυχίες των στρατιών της. Η I.G. FARBEN δέχεται τότε την εντολή μαζικής παραγωγής συνθετικής βενζίνης και κατά την διάρκεια του φοβερού χειμώνα του 1941, οι πρώτες ποσότητες καταφθάνουν στο Ανατολικό Μέτωπο σε μηχανοκίνητες μονάδες που προσπαθούν να κινηθούν στον αυτοκινητόδρομο της Μόσχας.
Δυστυχώς, οι εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες δημιουργούν ένα πρόβλημα που δεν έχει προβλεφθεί από τους ειδικούς της I.G. FARBEN, προκαλώντας διάσπαση των υδρογονανθράκων. Μετά από εντατικές προσπάθειες, το πρόβλημα θα λυθεί και η συνθετική βενζίνη χρησιμοποιείται ανελλιπώς σε όλα τα μέτωπα από τα μέσα του 1942. Παράλληλα εισάγεται η χρήση ειδικού κανίστρου για την μεταφορά της, το οποίο λόγω των εξαιρετικών θερμομονωτικών του ιδιοτήτων και της στεγανότητας, αποτελεί και ένα από τα σημαντικότερα λάφυρα των στρατιωτών των Συμμάχων, μένοντας γνωστό με τον χαρακτηρισμό "gerrycan".
Οι τρομακτικοί συμμαχικοί βομβαρδισμοί της Γερμανίας μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο, θέτουν ως στόχους άμεσης προτεραιότητας τις εγκαταστάσεις της I.G. FARBEN, με συνέπεια το 1944, να σχηματισθεί από τον συνεργάτη του Albert Speer, Edmund Geilenberg, ένα ιδιαίτερο επιτελείο ειδικών που εκπονεί έκτακτο πρόγραμμα αποκέντρωσης των ήδη βομβαρδισμένων εγκαταστάσεων, με παράλληλη κατασκευή 7 μεγάλων υπογείων συγκροτημάτων υδρογόνωσης, χρησιμοποιώντας σε καταναγκαστική εργασία 350.000 κρατουμένους των στρατοπέδων συγκέντρωσης.
Πρόκειται ουσιαστικά για επανάληψη προγενέστερου σχεδιασμού, ο οποίος όμως αρχικά απορρίπτεται, λόγω της υπεραισιόδοξης εκτίμησης για την βέβαιη νίκη της Γερμανίας πριν την ολοκλήρωση των εγκαταστάσεων, αν και κατά τον Ιούλιο του 1944 τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο CUCKOO, που προβλέπει την κατασκευή και νέων υπογείων εγκαταστάσεων επιφανείας 800.000 τετραγωνικών μέτρων στο Himmelsburg, βορειότερα από την υπόγεια εγκατάσταση του Mittelwerk, όπου κατασκευάζονται οι βαλλιστικοί πύραυλοι V-2.
Δύο εικόνες από το μηχανοστάσιο της I.G. FARBEN στο Auschwitz (Photo Miroslav Ganobis)
Δίωξη και Τιμωρία (;)
Μετά την λήξη του ΙΙ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα στο χάος της ολοκληρωτικά κατεστραμμένης Γερμανίας, η I.G. FARBEN διακόπτει κάθε δραστηριότητά της, καθώς αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες διώξεις για την συνεργασία της με το καθεστώς, έχοντας όμως στο ενεργητικό της κατά την διάρκεια του πολέμου την παραγωγή του 92% του πετρελαίου κίνησης που καταναλώνεται, όπως επίσης και περισσότερο από το 50% της βενζίνης και των υπολοίπων παραγώγων πετρελαίου. Μάλιστα μετά την είσοδο των συμμαχικών στρατευμάτων στο Παρίσι, ερευνητές της μυστικής συμμαχικής υπηρεσίας CIOS (Combined Intelligence Objectiνes Subcommittee), σαρώνουν τις γαλλικές βιομηχανίες, προσπαθώντας να εντοπίσουν μυστικά όπλα, αλλά οι Γάλλοι βιομήχανοι, αρνούνται με γαλατική ευγένεια να αποκαλύψουν οτιδήποτε έχει σχέση με τις δραστηριότητές τους.
Οι απελπισμένες προσπάθειες να ανακαλυφθεί η εκπληκτική γερμανική μεθοδολογία κατασκευής συνθετικού ελαστικού Buna συναντούν την σθεναρή αντίσταση της MICHELIN και την ψυχρή άρνηση των Γάλλων διευθυντών, που πληροφορούν τους Συμμάχους ότι έχουν υπογραφεί απαραβίαστες ειδικές συμφωνίες αποκλειστικότητας και μυστικότητας με τους γερμανικούς οίκους που έχουν εκχωρήσει την τεχνογνωσία.
Η συμπεριφορά τους συμβαδίζει με το γεγονός ότι στο Ανώτατο Επιτελείο των Συμμαχικών Εκστρατευτικών Δυνάμεων (Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force - SHAEF), ο αντιστράτηγος Kenneth Strong, επικεφαλής του τμήματος ΜΙ14 της Διεύθυνσης Αντικατασκοπείας Στρατού και υπεύθυνος πληροφοριών, έχει ήδη στοιχεία για το ότι η νέα γαλλική κυβέρνηση του de Gaulle απαγορεύει στους Γάλλους βιομηχάνους να αποκαλύψουν το οτιδήποτε για τις δραστηριότητές τους στους Συμμάχους.
Δύο φωτογραφίες από την σειρά που δημοσιοποιεί η I.G. FARBEN το 1944 με κεντρικό θέμα το Auschwitz, επιδεικνύοντας τις συνθήκες εργασίας που επικρατούν στο βιομηχανικό της συγκρότημα για να διαλύσει τις φρικαλέες φήμες που ήδη κυκλοφορούν για το απάνθρωπο στρατόπεδο. Επάνω, Ουκρανή χειρίστρια εργαλειομηχανών και κάτω Ουκρανή εργάτρια σε συγκολλήσεις στο μηχανουργείο (Bundesarchiv, Bild 146-2007-0074 &Bild 146-2007-0075)
Οι ενέργειες αυτές δεν αποτελούν μεμονωμένες πράξεις αδίστακτων ατόμων, αλλά τμήμα ενός κατά πολύ ευρύτερου και οργανωμένου σχεδίου, που ελέγχεται από τους αρχηγούς των αμερικανικών επιτελείων στην Ουάσιγκτων, καθώς από τον Νοέμβριο του 1944 έχουν ιδρύσει μία Τεχνική Επιτροπή Βιομηχανικών Πληροφοριών (Technical Industrial Intelligence Committee), με σκοπό την αρπαγή κάθε μορφής τεχνολογικής πληροφορίας, που είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί. Οργανωμένες ομάδες ήδη βρίσκονται στην Ευρώπη και μεταξύ αυτών δύο ειδικά κλιμάκια με εντολή να αιχμαλωτίσουν το επιστημονικό προσωπικό, που έχει αναπτύξει την μέθοδο παραγωγής συνθετικών καυσίμων. Ο στόχος αυτός δεν έχει επιλεγεί λόγω επιστημονικού ενδιαφέροντος, αλλά όπως το θέτει ωμά ο Υφυπουργός Πολέμου των ΗΠΑ John McCloy "για να προστατεύσει τα νόμιμα συμφέροντα των ΗΠΑ", δηλαδή την βιομηχανία πετρελαίου του Τέξας.
Παρά τις πυρετώδεις έρευνες των Αμερικανών για τον εντοπισμό χημικών μηχανικών, εξειδικευμένων στην παραγωγή συνθετικών καυσίμων, τα μόνα πρόσωπα με τα οποία θα έλθουν σε επαφή, είναι ο Otto Ambros, ανώτατο διευθυντικό στέλεχος της I.G. FARBEN, που τελικά καταφεύγει στους Γάλους και εξάλλου η σχέση του με την συγκεκριμένη τεχνογνωσία είναι έμμεση (συλλαμβάνεται το 1947 και καταδικάζεται στην δίκη της I.G. FARBEN στην Νυρεμβέργη σε οκταετή κάθειρξη, αλλά αποφυλακίζεται το 1951) και ο Leonard Alberts ειδικός στην χαλυβουργία και την παραγωγή συνθετικών καυσίμων, υπό την έννοια όμως της σχεδίασης και ανάπτυξης εξειδικευμένων εγκαταστάσεων και όχι αυτών καθαυτών των παραγωγικών διαδικασιών.
Ο Alberts φθάνει στις ΗΠΑ το 1946, και τον Σεπτέμβριο του 1947 καταλήγει στη χαλυβουργία BECHTEL, που αναζητά ειδικούς για την παραγωγή υψηλής ποιότητας χαλύβων. Πέντε μήνες αργότερα, αποκαλύπτεται ότι ο Alberts υπήρξε μέλος της SS, και το FBI παραπέμπει την υπόθεση στη Γενική Εισαγγελία των ΗΠΑ, που απαιτεί την απέλασή του. Αντί αυτού όμως, ο Alberts μεταφέρεται στην χαλυβουργία BLAW KNOX στο Pittsburg, με σκοπό να προωθήσει και εκεί την τεχνογνωσία παραγωγής υψηλής ποιότητας χαλύβων. Ένα χρόνο αργότερα, τον Νοέμβριο του 1948, το FBI αρνείται να του χορηγήσει άδεια παραμονής και σε σχετικό έγγραφό του τονίζει πως "ο υπεροπτικός του χαρακτήρας και οι αλλεπάλληλες αρνήσεις του να αποκαλύψει έστω και το παραμικρό για την τεχνογνωσία παραγωγής συνθετικών καυσίμων, τον καθιστούν ανεπιθύμητο για τις ΗΠΑ".
Το Πεντάγωνο όμως διαφωνεί, ενώ και οι διευθυντές της BLAW KNOX δηλώνουν υπερήφανοι για τη συνεργασία τους μαζί του. Με την έκρηξη του πολέμου στην Κορέα, ο Alberts επιστρέφει στη Γερμανία προς αναζήτηση ειδικών στην παραγωγή συνθετικών καυσίμων και μία διετία αργότερα επανακάμπτει στις ΗΠΑ με καναδικό διαβατήριο, χωρίς όμως να αποκαλύψει το πολύτιμο μυστικό της I.G. FARBEN.
Πάντως έστω και με περιορισμένες προσβάσεις στην συγκεκριμένη τεχνογνωσία, οι Αμερικανοί κατασκευάζουν μία εγκατάσταση συνθετικών καυσίμων με ημερήσια δυνατότητα παραγωγής 7.000 βαρελιών σε ημερήσια βάση στο Brownsville του Τέξας, αξιοποιώντας πισσούχες ύλες. Η εγκατάσταση λειτουργεί από το 1950 έως το 1955, οπότε και διακόπτεται η λειτουργία της με εντολή των ομοσπονδιακών αρχών, που προβάλλουν ως επίσημη αιτιολογία τις εξαιρετικά χαμηλές τιμές του αργού πετρελαίου εκείνη την περίοδο και τις ανακαλύψεις νέων μεγάλων κοιτασμάτων στην Μέση Ανατολή, αλλά στην πραγματικότητα λόγω των αφόρητων πιέσεων που ασκούν οι γιγαντιαίοι όμιλοι πετρελαιοειδών της χώρας.
Διαμαρτυρίες
Όμως η απίστευτη τεχνογνωσία του ομίλου στον τομέα των χημικών λαφυραγωγείται συστηματικά από τους Αμερικανούς και μία πικρόχολη δήλωση του Konrad Adenauer, παρέχει μία εικόνα του μεγέθους της αρπαγής. Σύμφωνα με τον Γερμανό καγκελλάριο που επικαλείται σχετικές δηλώσεις Αμερικανού ειδικού, οι ευρεσιτεχνίες της I.G. FARBEN προσφέρουν στις αμερικανικές χημικές βιομηχανίες ένα άνετο τεχνολογικό προβάδισμα τουλάχιστον μίας δεκαετίας. Η ζημία στην γερμανική οικονομία είναι ανυπολόγιστη χωρίς να είναι δυνατόν να εκτιμηθεί σε αριθμούς και αποτελεί τρομερό δυστύχημα το γεγονός ότι οι νέες γερμανικές ευρεσιτεχνίες δεν προστατεύονται, από την στιγμή που η Γερμανία δεν ανήκει στην διεθνή ένωση για την προστασία των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας. Αν και η Μεγάλη Βρεταννία δηλώνει επίσημα πως πρόκειται να σεβασθεί οποιαδήποτε γερμανική ευρεσιτεχνία ανεξάρτητα από τους όρους της ειρήνης, οι ΗΠΑ αρνούνται πεισματικά να προχωρήσουν σε ανάλογη δήλωση, με συνέπεια οι Γερμανοί εφευρέτες να αδυνατούν να προστατεύσουν τις ανακαλύψεις τους, δεδομένο που αποτελεί σημαντική τροχοπέδη για την ανάπτυξη της μεταπολεμικής γερμανικής οικονομίας.
Το γιγαντιαίο συγκρότημα παραγωγής συνθετικού ελαστικού Buna-N με τους τεράστιους τεράστιους πύργους των καπνοδόχων στο βάθος (Bundesarchiv, Bild 146 2007-0066)
Ήδη οι Αμερικανοί έχουν αποσυναρμολογήσει και μεταφέρει στις ΗΠΑ 186 βιομηχανοστάσια στα πλαίσια του προγράμματος πολεμικών επανορθώσεων.
Από την πλευρά του ο John McCloy που έχει μετακινηθεί στην θέση του Ανώτατου Γενικού Επιτρόπου για την Γερμανία, σπεύδει να εγκαινιάσει διαδικασία διαπραγματεύσεων με τον Konrad Adenauer τον Φεβρουάριο του 1951 με αντικείμενο την ανασύσταση των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, προοπτική στην οποία πάντως αντιδρούν δριμύτατα Βρεταννοί και Γάλλοι. Αρκετά πικρόχολα το μέλος του διοικητικού συμβουλίου του ομίλου της I.G. FARBEN και Γενικός Διευθυντής Κλάδου ΙΙ (συνθετικά καύσιμα), Fritz ter Meer, παρατηρεί πως "...με την εμπλοκή τους στον πόλεμο της Κορέας, οι Αμερικανοί αιφνιδιάζουν την Γερμανία με μία απροσδόκητη επίθεση φιλίας".
Αινίγματα και Σκάνδαλα
Είναι λογικό να υποτεθεί πάντως πως οι πλέον πιθανοί συνεργάτες της I.G. FARBEN στην εκμετάλλευση των συνθετικών καυσίμων μετά την αναταραχή του ΙΙ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι κατά πρώτο λόγο η ESSO, λόγω των προπολεμικών δεσμών και συμφωνιών της και κατά δεύτερο λόγο η SHELL. Και όμως παρά την εμφάνιση σοβαρών κρίσεων στον ενεργειακό τομέα, με αποκορύφωμα την κρίση του 1973, τα συνθετικά καύσιμα παραμένουν με επιμέλεια στην αφάνεια, έως ότου τον Αύγουστο του 1990 εντελώς αιφνιδιαστικά και στο αποκορύφωμα της κρίσης του Περσικού Κόλπου, το καλωδιακό δίκτυο CNN μεταδίδει στα πλαίσια της εκπομπής επιστήμη και τεχνολογία μια ταινία μικρού μήκους, που παρουσιάζει τις ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις της TEXACO στο Τέξας, ικανές να παράγουν εκατομμύρια τόννους συνθετικών καυσίμων, αν παραστεί ανάγκη.
Η ταινία, καθαρά προπαγανδιστικού χαρακτήρα, στοχεύει κατά πρώτο λόγο στον εφησυχασμό της αμερικανικής κοινής γνώμης και αποτελεί υμνολόγιο στην ευρηματικότητα και την προηγμένη τεχνογνωσία της TEXACO, που έχει στην κατοχή της μια λύση στα ενεργειακά προβλήματα, ικανή να ανατρέψει κάθε δυσμενή επίδραση από την επικείμενη σύρραξη στον Περσικό Κόλπο.
Είναι ευνόητο πως χωρίς προηγμένη τεχνογνωσία στον χημικό τομέα, είναι μαθηματικά αδύνατον, με βάση τον νόμο των πιθανοτήτων, να εντοπισθεί η ακριβής σύνθεση των καταλυτών της βραχείας πυρόλυσης της μεθόδου Fischer-Tropsch, για την παραγωγή. Συνεπώς το αβίαστο συμπέρασμα είναι ότι η TEXACO κατέχει ολοκληρωμένη την μέθοδο παρασκευής συνθετικών καυσίμων. Αλλά από πότε; πώς; και γιατί; Στα ερωτήματα αυτά είναι δυνατόν να δοθούν μόνον υποθετικές απαντήσεις, αν και η ιστορία της TEXACO συνηγορεί, όσον αφορά το γεγονός της προτίμησής της, είτε από επιζώντες του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος, είτε από την ίδια την I.G. FARBEN. Κατά την διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, η TEXACO εφοδιάζει κανονικά τον Φράνκο με καύσιμα και μάλιστα επί πιστώσει, με υπόδειξη των Γερμανών.
Οι καλές σχέσεις της με τους Γερμανούς συνεχίζονται και μετά την έκρηξη του ΙΙ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η TEXACO εφοδιάζει τη Γερμανία με καύσιμα από ουδέτερα λιμάνια της Σουηδίας και της Ισπανίας, χάρη στις ενέργειες του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της, του δυναμικού Νορβηγού Thorkild Rieber. Μάλιστα ο Rieber συναντά τον Hermann Göring πριν από την πτώση της Γαλλίας το 1940, αναλαμβάνοντας να μεταφέρει μήνυμα του Hitler προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Roosevelt που προσκαλεί τους Αμερικανούς να υποστηρίξουν την ενοποίηση της Ευρώπης υπό γερμανική κηδεμονία με αντάλλαγμα ανοικτές αγορές και ελεύθερες συναλλαγές μεταξύ Ευρωπαίων και Αμερικανών, αλλά ο Roosevelt απορρίπτει κάθε προοπτική διαπραγμάτευσης, παρά το γεγονός ότι οι επιχειρηματικοί κύκλοι των ΗΠΑ προκρίνουν μία συνεργασία αυτής της μορφής. Επιπλέον μετά την πτώση της Γαλλίας ο Γερμανός πράκτορας Gerhardt Alois Westrick, διατηρεί στενές επαφές με τον Rieber, συγκεντρώνοντας στοιχεία για τους αμερικανικούς εξοπλισμούς και τις προθέσεις των Αμερικανών πολιτικών σε συνάρτηση με την σύγκρουση στην Ευρώπη.
Μέχρι το 1941, τα γραφεία της εταιρείας στη Νέα Υόρκη είναι έδρα Γερμανών πρακτόρων που μελετούν τις δυνατότητες της αμερικανικής πολεμικής βιομηχανίας. Η αποκάλυψη αυτού του τελευταίου σκανδάλου αποδεικνύεται ολέθρια για τις μετοχές της TEXACO στο αμερικανικό χρηματιστήριο, ενώ παράλληλα καταστρέφεται και ο Thorkild Rieber που απομακρύνεται από την εταιρεία μετά από μία θυελλώδη γενική συνέλευση των μετόχων στις 26 Αυγούστου του 1940, κατά την διάρκεια της οποίας υποβάλλει την παραίτησή του. Βασικός μοχλός για την πρόκληση του σάλου και των αντιδράσεων της κοινής γνώμης είναι η βρεταννική υπηρεσία πληροφοριών (MI6), που φροντίζει για την διαρροή στοιχείων για τις σχέσεις και τις μυστικές επαφές του Rieber με τον Westrick στον αμερικανικό τύπο, προκαλώντας ανεπανόρθωτη ζημία στον πρόεδρο της TEXACO και δραματική πτώση των πωλήσεων της εταιρείας.
Στις αρχές πάντως της δεκαετίας του ‘80 το θέμα των συνθετικών καυσίμων ανακινείται, ομολογουμένως με ιδιαίτερη προσοχή, στις ΗΠΑ. Τα λιγοστά δημοσιεύματα, στα οποία συνήθως οργιάζει η φαντασία των δημοσιογράφων, θα αποτελέσουν μάλιστα το ερέθισμα για την συγγραφή του best-seller του Steνe Shagan με τίτλο "THE FORMULA". Την ίδια περίπου περίοδο ξεσπά ένας σφοδρός οικονομικός πόλεμος, με ανεξήγητα φαινομενικά αίτια, που συσπειρώνει εναντίον της TEXACO σχεδόν όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις πετρελαιοειδών. Εξαντλημένη η TEXACO, αντιμετωπίζει το 1988 το φάσμα της χρεωκοπίας και της καταστροφής. Όμως μέσα σε δεκαοκτώ μήνες, κατά τις αρχές του 1990, ο πρόεδρός της Mike Cinnear δηλώνει πως μετά από επιτυχή αναδιάρθρωση η εταιρία δεν διατρέχει κανέναν απολύτως κίνδυνο.
‘Αποψη των εγκαταστάσεων παραγωγής συνθετικών καυσίμων (Bundesarchiv, Bild 146 2007-0056)
Φυσικά δεν πρόκειται για οικονομικό θαύμα. Είναι πιθανόν ότι η TEXACΟ έχει σπεύσει να κοινοποιήσει στην αμερικανική κυβέρνηση τις δυνατότητες που προσφέρει η μέθοδος παραγωγής συνθετικών καυσίμων, με αντάλλαγμα την εξασφάλιση μιας πανίσχυρης προστασίας στον αγώνα για την επιβίωσή της (συγχωνεύεται το 2001 με την CHEVRON). Η τεχνογνωσία της TEXACO βασίζεται στην ανάπτυξη της μεθόδου Fischer-Tropsch της I.G. FARBEN. Είναι όμως η TEXACO κυρίαρχος του παιγνιδιού ή αποτελεί τον "πολιορκητικό κριό" ενός αγνώστου άτυπου ομίλου που προετοιμάζει μεθοδικά την σύγκρουσή του με τις πολυεθνικές εταιρείες πετρελαιοειδών, καθώς από το 2005 είναι γνωστό πως την μέθοδο κατέχει μία εταιρεία χημικών της Νοτίου Αφρικής (SASOL), που παράγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης της χώρας και ένα όμιλος πετροχημικών της Κίνας, με εγκατάσταση παραγωγικής δυναμικότητας 4.000 τόννων σε ημερήσια βάση.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ερευνών σε θέματα ενέργειας η χώρα εισάγει το 36% του αργού πετρελαίου που επεξεργάζεται, με προοπτική η ποσόστωση να αυξηθεί δραματικά στο 60% έως το 2020, ενώ στην τρέχουσα περίοδο μία διακύμανση της τάξης των $10 ανά βαρέλι επιβαρύνει το κόστος κατά $8 δισεκατομμύρια. Οι νέες εγκαταστάσεις με παραγωγική δυναμικότητα 5 εκατομμυρίων τόννων προϊόντων πετρελαίου σε ετήσια βάση, εκτιμάται να καλύψουν το 10% των εισαγωγών της χώρας κατά το 2013, με ανώτατο σταθμικό κόστος ανά βαρέλι που κυμαίνεται από $22 έως $28, ανάλογα με την διακύμανση των τιμών του άνθρακα. Αυτοί είναι και οι βασικοί λόγοι που εξωθούν την κυβέρνηση να εντάξει το πρόγραμμα παραγωγής συνθετικών καυσίμων μεταξύ των 10 ζωτικότερων για την απρόσκοπτη επιβίωση της δυναμικής της κινεζικής οικονομίας, με στόχο την παραγωγή σε ημερήσια βάση 1,2 εκατομμυρίων βαρελιών υγρών καυσίμων σε ορίζοντα δεκαετίας. Ταυτόχρονα στο Κατάρ το κοινοπρακτικό σχήμα SHELL/QATAR PETROLEUM, ολοκληρώνει στην βιομηχανική ζώνη του Ras Laffan εγκαταστάσεις ικανές να παράγουν σε ημερήσια βάση 120.000 βαρέλια συνθετικό υγροποιημένο αέριο και αιθάνιο, όπως και 140.000 βαρέλια συνθετικών υγρών καυσίμων.
Οι Επίγονοι
Το διϋλιστήριο LEUNA AG, ο τόπος παραγωγής των πρώτων συνθετικών καυσίμων στον κόσμο το 1917, εξαγοράζεται το 1992 από έναν όμιλο εταιριών με επικεφαλής την γαλλική ELF AQUITAINE που υπογράφουν σχετική συμφωνία με την πρώην ανατολικογερμανική εταιρία MINOL AG. Οι εγκαταστάσεις της I.G. FARBEN στο Auschwitz αξιοποιούνται από την πολωνική εταιρεία μεταλλικών κατασκευών CHEMOSERVIS S.A. και την επίσης πολωνική SYNTHOS DWORY Sp. θυγατρική του ομίλου SYNTHOS GROUP S.A., κατασκευάστρια συνθετικών ελαστικών, πολυστυρενίου και άλλων χημικών προϊόντων.
Μία άλλη εξαγορά το 1999 αποκαλύπτει ακόμα μία άγνωστη πτυχή της σκοτεινής υπόθεσης των συνθετικών καυσίμων, όταν ο κολοσσιαίος γερμανικός χρηματοπιστωτικός όμιλος της DEUTSCHE BANK υποβάλλει προσφορά για την εξαγορά της έκτης σε μέγεθος επενδυτικής τράπεζας των ΗΠΑ, BANKER’S TRUST, η οποία μετά την κρίση του φθινοπώρου του 1998 στις αγορές συναλλάγματος, βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεωκοπίας.
Εναέρια άποψη του κεντρικού κτιριακού συγκροτήματος γραφείων της I.G. FARBEN στην Φραγκφούρτη κατά το 1938 (I.G. FARBEN Archiv)
Η προσφορά δημιουργεί αλυσσιδωτές αντιδράσεις στις πανίσχυρες εβραϊκές οργανώσεις των ΗΠΑ, οι οποίες πιέζουν την αμερικανική κυβέρνηση να απορρίψει την γερμανική πρόταση, λόγω του ότι η DEUTSCHE BANK είναι η χρηματοδότρια της κατασκευής των εγκαταστάσεων παραγωγής συνθετικών καυσίμων της I.G. FARBEN στην περιοχή του Auschwitz (MONOWITZ BUNAWERKE), αλλά και των εγκαταστάσεων του στρατοπέδου συγκέντρωσης. Μετά από συνεχείς αντιπαραθέσεις, το πρόβλημα επιλύεται, με την καταβολή αποζημιώσεων στους επιζώντες κρατουμένους του στρατοπέδου που έχουν εργασθεί στις εγκαταστάσεις (δικαιούχοι θεωρούνται και οι συγγενείς πρώτου βαθμού) και η προσφορά της DEUTSCHE BANK, ύψους $2 δισεκατομμυρίων, γίνεται αποδεκτή. Στα πρακτικά του Διοικητικού Συμβουλίου της I.G. FARBEN στις 11 Ιουλίου του 1941 διατυπώνεται αρκετά προσεκτικά η ανάγκη της κατεπείγουσας πρόσληψης αλλοδαπών, λόγω των ελλείψεων εργατικού δυναμικού που προκαλεί ο πόλεμος, χωρίς να αναφέρονται οι προβλεπόμενες τεράστιες απαιτήσεις του Auschwitz, πόσο μάλλον η συνεργασία με την SS για την μεταφορά κρατουμένων στα βιομηχανοστάσια. Η αρχική πίστωση της DEUTSCHE BANK προς τον όμιλο για τις συγκεκριμμένες εγκαταστάσεις ανέρχεται σε RM500.000 και εξοφλείται ολοσχερώς. Πάντως το ύψος των αποζημιώσεων στοιχειοθετεί για πρώτη φορά δημόσια την απασχόληση μεγάλου προσωπικού στις εγκαταστάσεις, ενώ η αποκάλυψη της ύπαρξης του τεράστιου διϋλιστηρίου στην περιοχή του στρατοπέδου του Auschwitz εξηγεί την περίεργη οσμή, που έδωσε λαβή για τις ανατριχιαστικές φήμες που κυκλοφορούν μετά τη λήξη του πολέμου.
Ο άλλοτε βασικός πελάτης και δανειολήπτης της, ο όμιλος της I.G. FARBEN μετά τις δίκες των ανωτάτων στελεχών του και τις πιέσεις που ασκούνται από την νέα ομοσπονδιακή κυβέρνηση στην Γεμανία, διασπάται το 1951 στις αρχικές εταιρείες που τον έχουν συγκροτήσει και σύντομα οι αυτόνομες πλέον BASF, BAYER, AGFA και HOECHST, απορροφούν με συγχώνευση τις υπόλοιπες. Το 1999 η HOECHST αυτονομεί τον κλάδο χημικών με την επωνυμία CELANESE AG και συγχωνεύει τις υπόλοιπες δραστηριότητές της με την γαλλική RHÔNE-POULENC, σχηματίζοντας τον όμιλο AVENTIS, που με την σειρά του συγχωνεύεται αργότερα με τον γαλλικό όμιλο SANOFI-SYNTHÉLABO, σχηματίζοντας τον όμιλο SANOFI. Ήδη μία διετία ενωρίτερα, το 1997, η HOECHST αποδέχεται πρόταση εξαγοράς του φαρμακευτικού της κλάδου από την ελβετική εταιρεία CLARIANT (θυγατρική της SANDOZ), με έδρα το Muttenz. Τα τρία εναπομείναντα εταιρικά σχήματα (BASF, BAYER και AGFA) έχουν στην εποχή μας εικοσαπλάσιο χρηματοοικονμικό όγκο σε σχέση με τον ανάλογο του ομίλου κατά την περίοδο της παντοδυναμίας του το 1944.
Αν και η I.G. FARBEN τίθεται επίσημα σε διαδικασία πτώχευσης και ρευστοποίησης των περιουσιακών της στοιχείων το 1952, η ύπαρξή της με την έννοια του νομικού προσώπου δεν τερματίζεται, ώστε να διασφαλισθεί η συντεταγμένη διαδικασία εκκαθάρισης, αν και από την στιγμή που τα περιουσιακά της στοιχεία έχουν μεταφερθεί (με βάση τον αριθμό μετοχών) αναλογικά στις εταιρείες που την έχουν σχηματίσει συνεισφέροντας τα στοιχεία του ενεργητικού τους, το μόνον που μένει πλέον είναι ένα νομικό κέλυφος χωρίς καμμία δραστηριότητα. Το 2001 πάντως η I.G. FARBEN δηλώνει πως όλες οι εκκρεμείς διαδικασίες της εκκαθάρισης πρόκειται να ολοκληρωθούν το 2003, αλλά δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες της για τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα της εξοντωτικής καταναγκαστικής εργασίας στις εγκαταστάσεις του Auschwitz, ούτε αναγνωρίζει τις υποχρεώσεις της να αποζημειώσει τους εργάτες που έχουν εργασθεί ή τους στενούς συγγενείς τους (σε περίπτωση θανάτου τους).
Στις 10 Νοεμβρίου του 2003, οι εκαθαριστές της υποβάλλουν πτωχευτική αγωγή, χωρίς να τερματίσουν την νομική της ύπαρξη και το μόνο που επιτυγχάνεται είναι η καταβολή ποσού ύψους €255.646 σε ένα ταμείο αποζημειώσεων για τα θύματα της καταναγκαστικής εργασίας, ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία αξίας €10,7 εκατομμυρίων εξαγοράζονται από διάφορες εταιρείες. Έως τις αρχές του 2012, η μετοχή της I.G. FARBEN (σε αξία αποτιμημένη σε RM) παραμένει σε διαπραγμάτευση υπό επιτήρηση στο χρηματιστήριο της Φραγκφούρτης, καθώς ο όμιλος τελεί νομικά σε καθεστώς εκκαθάρισης, ενώ σε κάθε ετήσια τακτική Γενική Συνέλευση των μετόχων του εκατοντάδες διαδηλωτές συγκεντρώνονται για να διαμαρτυθούν για την επιδεικτική αδιαφορία που επιδεικνύεται έναντι των εκατοντάδων χιλιάδων θυμάτων του.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΙΚΗΣ ΔΙΚΗΣ ΤΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΗΣ I.G. FARBEN ΣΤΗΝ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ (27 Αυγούστου 1947 – 30 Ιουλίου 1948)
Περισσότερες πληροφορίες,
-CONTRATTO PER L’ESCUSIONE DI LAVORI DI CONSTRUSIONE IN PARTECIPAZIONE CON IMPRESE GERMANICHE, NEI CANTIERI DI HEYDEBREK, BLECHHAMMER E AUSCHWITZ, Confederazione Fascista degli Industriali, Federazione Nazionale Fascista Raggruppamento Germania, Tipografia del Gianicolo, Roma, 1942.
-EOIC (Enemy Oil Intelligence Committee), MINUTES OF MEETING No. 45/6, 02-06-1945.
-PRO FO (Foreign Office) 935/4 - 1944, TNA-The National Archives.
-PRO WO (War Office) 219/1986 - 26.12.44, TNA-The National Archives.
-PRO WO (War Office) 219/1987 - 23.11.44, TNA-The National Archives.
-RG (Records Group) 165, Records of the War Department, General and Special Staffs ABC 387, Sec. 19.
-RG (Records Group) 330, Sec Def Alberts - 23.11.48.
-LIST OF REPARATIONS PLANTS FROM US ZONE, Weekly Information Bulletin, OMGUS, 22 October 1947.
-Annie Jacobsen, OPERATION PAPERCLIP, THE SECRET INTELLIGENCE PROGRAM THAT BROUGHT NAZI SCIENTISTS TO AMERICA, CHAPTER NINE: HITLER’S CHEMISTS, Princeton University Press, 2014.
-Kenneth K. Landes, PETROLEUM AND THE WAR, Michigan Alumnus Quarterly, Volume XLIX, No 11, December 19, 1942.
-Bernd C. Wagner, IG AUSCHWITZ - ZWANGSARBEIT UND VERNICHTUNG VON HÄFTLINGEN DES LAGERS MONOWITZ 1941–1945, Saur, München, 2000.
-David Irving, THE MARE’S NEST, William Kimber and Co., London, 1964.
-Harold James, THE NAZI DICTATORSHIP AND THE DEUTSCHE BANK, Cambridge University Press, 2004.
-Yisrael Gutman, Michael Berenbaum, ANATOMY OF THE AUSCHWITZ DEATH CAMP, Indiana University Press, 1998.
-THE UNITED STATES STRATEGIC BOMBING SURVEYS – EUROPEAN WAR & PACIFIC WAR, 15th AIR FORCE BOMBING ATTACKS IN AUGUST AND SEPTEMBER 1944 ON AUSCHWITZ, Reprinted by Air University Press, Maxwell Air Force Base, Alabama, October 1987.
-Michael J. Neufeld, Michael Berenbaum (Editors), THE BOMBING OF AUSCHWITZ – SHOULD THE ALLIES HAVE ATTEMPTED IT?, USHCM, St Martins Press, 2000.
-Donald L. Miller, MASTERS OF THE AIR, AMERICA’S BOMBER BOYS WHO FOUGHT THE AIR WAR AGAINST NAZI GERMANY, Simon & Schuster, New York, 2006.
-Diarmuid Jeffreys, HELL’S CARTEL: IG FARBEN AND THE MAKING OF HITLER’S WAR MACHINE, Bloomsbury, 2009.
-Eric D. Larson & Ren Tingjin, SYNTHETIC FUEL PRODUCTION BY INDIRECT COAL LIQUEFACTION, Energy for Sustainable Development l, Volume VII, No. 4, December 2003, σελίδες 79-80.
-Tom Bower, BLIND EYE TO MURDER, Andrè Deutsch, 1981.
-Tom Bower, THE PAPERCLIP CONSPIRACY – THE BATTLE FOR THE SPOILS AND SECRETS OF NAZI GERMANY, Paladin – Crafton Books, 1988.
-Konrad Adenauer, MEMOIRS 1945-1953, Henry Regnery, Chicago, 1966, Volume 1.
-Adam Hochschild, SPAIN IN OUR HEARTS – AMERICANS IN THE SPANISH CIVIL WAR, 1936-1939, PART III, 14. TEXACO GOES TO WAR, Houghton Mifflin Harcourt, 2016.
-Anthony Sampson, THE SEVEN SISTERS, New York, 1965.
-Mohammed Ali Oraizi, AMÉRIQUE, PÉTROLE, DOMINATION – UNE STRATÉGIE GLOBALISÉE, TOME 3, APOCALYPSE DES DIEUX PÉTROLIERS, L'Harmattan, 2012.
-Maurice Ezran, HISTOIRE DU PÉTROLE, L'Harmattan, 2010.
-RIEBER RESIGNS, LIFE, Time Inc., 22. -08-26-1940.
-OIL – EXIT RIEBER, Time Magazine, 26 August 1940.
-John Schmid, DEUTSCHE BANK LINKED TO AUSCHWITZ FUNDING, The New York Times, February 5, 1999.
-I.G. FARBEN TO BE DISOLVED, BBC News, September 17, 2001.
-I.G. FARBEN-INSOLVENZ: EHEMALIGE ZWANGSARBEITER GEHEN LEER AUS, Der Spiegel,
-FORMER ZYCLON-B MAKER GOES BUST, BBC News, November 10, 2003.
-NORBERT WOLHEIM GEGEN I.G. FARBEN, Deutsche Welle, 11-20-2012.
-Zhou Dadi, CHINA’S FIRST COAL LIQUEFACTION SCHEDULED TO EASE IMPORT BURDEN, January 24, 2005, China People’s Daily.
-Press Release, QATAR AIRWAYS, QATAR PETROLEUM, QATAR FUEL COMPANY (WOQOD), AIRBUS, ROLLS-ROYCE, SHELL INTERNATIONAL, QATAR SCIENCE AND TECHNOLOGY PARK SIGN AGREEMENT FOR SYNTHETIC JET FUEL, Rolls-Royce, Tuesday, 13 November 2007.
Γ. Ζ. Η.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών