Άρθρο του Ορέστη Ομράν Δικηγόρου Αθηνών και Νέας Υόρκης, επικεφαλής EU-Greek Practice DLA Piper μιας από τις μεγαλύτερες νομικές εταιρίες παγκοσμίως...στο bankingnews
Το ζήτημα της διαχείρισης των Μη Εξυπηρετούμενων Ανοιγμάτων («ΜΕΑ») των ελληνικών τραπεζών επανέρχεται μετά την πρόσφατη δημοσιοποίηση πληροφοριών για σχέδιο της Τράπεζας της Ελλάδος («ΤτΕ») το οποίο προβλέπει τη μεταφορά σε όχημα ειδικού σκοπού («SPV») ΜΕΑ αξίας 40 δισ. ευρώ.
Κατά το σχέδιο αυτό, το SPV θα εκδίδει και θα μεταφέρει στις Τράπεζες ομόλογα αξίας ίσης με τη λογιστική αξία των μεταφερόμενων ΜΕΑ, ενώ ταυτόχρονα θα ενεργοποιείται αναβαλλόμενος φόρος, ύψους 7,5 δισ. ευρώ, ο οποίος θα χρησιμοποιηθεί ως εγγύηση στο SPV, ώστε τα ΜΕΑ να αφαιρεθούν από τα βιβλία των Τραπεζών και να εκδοθούν έναντι αυτών ομόλογα που θα διατεθούν σε ιδιώτες επενδυτές.
Το σχέδιο έρχεται να επιβεβαιώσει τις εύλογες ανησυχίες για επίτευξη της δέσμευσης μείωσης κατά 60% των ΜΕΑ των συστημικών Τραπεζών μέχρι το 2021, την οποία έχουν αναλάβει οι διοικήσεις τους, τη στιγμή που οι πωλήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων, παρ’ ότι αυξημένες σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, δεν φαίνεται να αποδίδουν τα αναμενόμενα, διότι μεταξύ άλλων το περιθώριο κέρδους για τους επενδυτές διαφαίνεται περιορισμένο και οι διαδικασίες σύστασης και πώλησης των σχετικών πακέτων χρονοβόρες.
Το φιλόδοξο σχέδιο της ΤτΕ παρουσιάζει μία σειρά από προκλήσεις και από νομικής απόψεως.
Δεν είναι ξεκάθαρο ποια θα είναι η χώρα σύστασης του SPV στο οποίο θα μεταφερθούν τα ΜΕΑ.
Ίσως να πρέπει να προηγηθεί αξιολόγηση των πιθανών πλεονεκτημάτων σύστασης του οχήματος εκτός Ελλάδος.
Επίσης, ερωτάται ποια η θέση του SPV από πλευράς ρυθμιστικού δικαίου.
Η δραστηριότητα του SPV, απαιτεί, κατ’ αρχήν, σειρά ρυθμιστικών αδειών, η έκδοση των οποίων ενδέχεται να είναι χρονοβόρος, ενώ η εποπτεία της δραστηριότητάς του πρέπει να πραγματοποιείται ταυτόχρονα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο (SSM και ΤτΕ αντιστοίχως), πράγμα που ίσως αποτελέσει τροχοπέδη για την ευελιξία που χρειάζεται το σχήμα.
Επιπροσθέτως, ο ισχυρισμός πως ο αναβαλλόμενος φόρος, εγγεγραμμένος ήδη ως υποχρέωση του Δημοσίου, δεν θα θεωρηθεί ως κρατική ενίσχυση προς τις τράπεζες, δεν είναι απαραίτητα ορθός κατά το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Κατά την πάγια πρακτική της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής («DG Comp») οποιαδήποτε παροχή κρατικής εγγύησης πρέπει να γίνεται «arm’s length» ώστε να εξασφαλίζεται ότι το Δημόσιο δρα όπως θα δρούσε οποιοσδήποτε ιδιώτης στην υπό κρίση συναλλαγή για να μην θεωρηθεί η συμμετοχή του Δημοσίου στο σχήμα ως κρατική ενίσχυση.
Εδώ, το Δημόσιο, αναλαμβάνοντας να καλύψει ενδεχόμενη αδυναμία συμψηφισμού του μεταβιβαζόμενου στο SPV αναβαλλόμενου φόρου, εγγυάται στην πραγματικότητα μερικώς το ομόλογο, προκειμένου να διευκολύνει την πώλησή του, και αναλαμβάνοντας το ρίσκο κατάπτωσης της εγγύησης με άμεσες συνέπειες για το κρατικό ταμείο.
Εάν αυτή ακριβώς η «παρέμβαση» του Δημοσίου κριθεί ως κρατική ενίσχυση κατά τη Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί συγκεκριμένη ανάλυση, η οποία θα καταστεί κρίσιμη για την έγκριση του μηχανισμού από την DG Comp.
Τα παραπάνω καταδεικνύουν πως θα απαιτηθεί κατά πάσα πιθανότητα ειδική νομοθετική ρύθμιση από την Κυβέρνηση για να καταστεί πλήρως λειτουργικό το σχέδιο της ΤτΕ, με το αντίστοιχο χρονικό κόστος και αφετέρου πως θα πρέπει το σχέδιο να προχωρήσει παράλληλα με άλλες προτάσεις για τη μείωση των ΜΕΑ.
Ειδικότερα, τα σχέδια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας («ΤΧΣ») που έχουν δει το φως της δημοσιότητας είτε για δημιουργία ειδικού οχήματος, το οποίο θα λαμβάνει κρατική εγγύηση για ομόλογα, που θα εκδίδει το ίδιο στο πλαίσιο τιτλοποιήσεων, είτε για παροχή πιστοποιητικών κρατικής εγγύησης στις ομολογίες, οι οποίες θα εκδίδονται στο πλαίσιο τιτλοποιήσεων διενεργούμενες από τις Τράπεζες, θα μπορούσαν να συνδυαστούν με το σχέδιο της ΤτΕ, καίτοι η επιδιωκόμενη μείωση των ΜΕΑ θα είναι σαφώς μικρότερη (εκτιμήσεις για 10 με 15 δισ).
Η τιτλοποίηση ως εργαλείο μείωσης των ΜΕΑ καθίσταται ολοένα και πιο δημοφιλής μεταξύ των Τραπεζών λόγω της σημαντικής ήδη υπάρχουσας διεθνούς εμπειρίας από την εφαρμογή της και του ιδιαίτερα ευέλικτου ελληνικού νομοθετικού πλαισίου, το οποίο παρέχει σειρά πλεονεκτημάτων για τις τιτλοποιήσεις ελληνικού δικαίου.
Ένα μοντέλο κρατικής εγγύησης των ομολόγων που εκδίδονται στα πλαίσια τιτλοποίησης, ανεξαρτήτως εκδότη, ανάλογο του ήδη εφαρμοσθέντος στην Ιταλία, θα ενίσχυε περαιτέρω την αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση, όπως και στην περίπτωση του σχεδίου της ΤτΕ, η κρατική εγγύηση να μην θεωρηθεί από την DG Comp ως κρατική ενίσχυση, πράγμα που απαιτεί σχετική νομικοτεχνική ανάλυση επί τη βάσει της ήδη διατυπωμένης πρακτικής της DG Comp σε αντίστοιχα μοντέλα άλλων Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συμπερασματικά, η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί για μαζική μείωση των ΜΕΑ τα επόμενα τρία χρόνια, από την οποία μείωση εξαρτάται εν πολλοίς η αποτελεσματική αναδιάρθρωση του ελληνικού τραπεζικού τομέα, απαιτεί ενίσχυση του «οπλοστασίου» των τραπεζών με περισσότερα εργαλεία.
Οι πρωτοβουλίες της ΤτΕ και του ΤΧΣ είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο απαιτείται εξειδικευμένη, ταχεία και αποτελεσματική εξέταση της λειτουργικότητάς των σχετικών προτάσεων και από ρυθμιστικής – κανονιστικής απόψεως.
Ορέστης Ομράν
Δικηγόρος Αθηνών και Νέας Υόρκης
Επικεφαλής EU-Greek Practice DLA Piper μιας από τις μεγαλύτερες νομικές εταιρίες παγκοσμίως
Κατά το σχέδιο αυτό, το SPV θα εκδίδει και θα μεταφέρει στις Τράπεζες ομόλογα αξίας ίσης με τη λογιστική αξία των μεταφερόμενων ΜΕΑ, ενώ ταυτόχρονα θα ενεργοποιείται αναβαλλόμενος φόρος, ύψους 7,5 δισ. ευρώ, ο οποίος θα χρησιμοποιηθεί ως εγγύηση στο SPV, ώστε τα ΜΕΑ να αφαιρεθούν από τα βιβλία των Τραπεζών και να εκδοθούν έναντι αυτών ομόλογα που θα διατεθούν σε ιδιώτες επενδυτές.
Το σχέδιο έρχεται να επιβεβαιώσει τις εύλογες ανησυχίες για επίτευξη της δέσμευσης μείωσης κατά 60% των ΜΕΑ των συστημικών Τραπεζών μέχρι το 2021, την οποία έχουν αναλάβει οι διοικήσεις τους, τη στιγμή που οι πωλήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων, παρ’ ότι αυξημένες σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, δεν φαίνεται να αποδίδουν τα αναμενόμενα, διότι μεταξύ άλλων το περιθώριο κέρδους για τους επενδυτές διαφαίνεται περιορισμένο και οι διαδικασίες σύστασης και πώλησης των σχετικών πακέτων χρονοβόρες.
Το φιλόδοξο σχέδιο της ΤτΕ παρουσιάζει μία σειρά από προκλήσεις και από νομικής απόψεως.
Δεν είναι ξεκάθαρο ποια θα είναι η χώρα σύστασης του SPV στο οποίο θα μεταφερθούν τα ΜΕΑ.
Ίσως να πρέπει να προηγηθεί αξιολόγηση των πιθανών πλεονεκτημάτων σύστασης του οχήματος εκτός Ελλάδος.
Επίσης, ερωτάται ποια η θέση του SPV από πλευράς ρυθμιστικού δικαίου.
Η δραστηριότητα του SPV, απαιτεί, κατ’ αρχήν, σειρά ρυθμιστικών αδειών, η έκδοση των οποίων ενδέχεται να είναι χρονοβόρος, ενώ η εποπτεία της δραστηριότητάς του πρέπει να πραγματοποιείται ταυτόχρονα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο (SSM και ΤτΕ αντιστοίχως), πράγμα που ίσως αποτελέσει τροχοπέδη για την ευελιξία που χρειάζεται το σχήμα.
Επιπροσθέτως, ο ισχυρισμός πως ο αναβαλλόμενος φόρος, εγγεγραμμένος ήδη ως υποχρέωση του Δημοσίου, δεν θα θεωρηθεί ως κρατική ενίσχυση προς τις τράπεζες, δεν είναι απαραίτητα ορθός κατά το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Κατά την πάγια πρακτική της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής («DG Comp») οποιαδήποτε παροχή κρατικής εγγύησης πρέπει να γίνεται «arm’s length» ώστε να εξασφαλίζεται ότι το Δημόσιο δρα όπως θα δρούσε οποιοσδήποτε ιδιώτης στην υπό κρίση συναλλαγή για να μην θεωρηθεί η συμμετοχή του Δημοσίου στο σχήμα ως κρατική ενίσχυση.
Εδώ, το Δημόσιο, αναλαμβάνοντας να καλύψει ενδεχόμενη αδυναμία συμψηφισμού του μεταβιβαζόμενου στο SPV αναβαλλόμενου φόρου, εγγυάται στην πραγματικότητα μερικώς το ομόλογο, προκειμένου να διευκολύνει την πώλησή του, και αναλαμβάνοντας το ρίσκο κατάπτωσης της εγγύησης με άμεσες συνέπειες για το κρατικό ταμείο.
Εάν αυτή ακριβώς η «παρέμβαση» του Δημοσίου κριθεί ως κρατική ενίσχυση κατά τη Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης απαιτεί συγκεκριμένη ανάλυση, η οποία θα καταστεί κρίσιμη για την έγκριση του μηχανισμού από την DG Comp.
Τα παραπάνω καταδεικνύουν πως θα απαιτηθεί κατά πάσα πιθανότητα ειδική νομοθετική ρύθμιση από την Κυβέρνηση για να καταστεί πλήρως λειτουργικό το σχέδιο της ΤτΕ, με το αντίστοιχο χρονικό κόστος και αφετέρου πως θα πρέπει το σχέδιο να προχωρήσει παράλληλα με άλλες προτάσεις για τη μείωση των ΜΕΑ.
Ειδικότερα, τα σχέδια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας («ΤΧΣ») που έχουν δει το φως της δημοσιότητας είτε για δημιουργία ειδικού οχήματος, το οποίο θα λαμβάνει κρατική εγγύηση για ομόλογα, που θα εκδίδει το ίδιο στο πλαίσιο τιτλοποιήσεων, είτε για παροχή πιστοποιητικών κρατικής εγγύησης στις ομολογίες, οι οποίες θα εκδίδονται στο πλαίσιο τιτλοποιήσεων διενεργούμενες από τις Τράπεζες, θα μπορούσαν να συνδυαστούν με το σχέδιο της ΤτΕ, καίτοι η επιδιωκόμενη μείωση των ΜΕΑ θα είναι σαφώς μικρότερη (εκτιμήσεις για 10 με 15 δισ).
Η τιτλοποίηση ως εργαλείο μείωσης των ΜΕΑ καθίσταται ολοένα και πιο δημοφιλής μεταξύ των Τραπεζών λόγω της σημαντικής ήδη υπάρχουσας διεθνούς εμπειρίας από την εφαρμογή της και του ιδιαίτερα ευέλικτου ελληνικού νομοθετικού πλαισίου, το οποίο παρέχει σειρά πλεονεκτημάτων για τις τιτλοποιήσεις ελληνικού δικαίου.
Ένα μοντέλο κρατικής εγγύησης των ομολόγων που εκδίδονται στα πλαίσια τιτλοποίησης, ανεξαρτήτως εκδότη, ανάλογο του ήδη εφαρμοσθέντος στην Ιταλία, θα ενίσχυε περαιτέρω την αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Φυσικά, απαραίτητη προϋπόθεση, όπως και στην περίπτωση του σχεδίου της ΤτΕ, η κρατική εγγύηση να μην θεωρηθεί από την DG Comp ως κρατική ενίσχυση, πράγμα που απαιτεί σχετική νομικοτεχνική ανάλυση επί τη βάσει της ήδη διατυπωμένης πρακτικής της DG Comp σε αντίστοιχα μοντέλα άλλων Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συμπερασματικά, η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί για μαζική μείωση των ΜΕΑ τα επόμενα τρία χρόνια, από την οποία μείωση εξαρτάται εν πολλοίς η αποτελεσματική αναδιάρθρωση του ελληνικού τραπεζικού τομέα, απαιτεί ενίσχυση του «οπλοστασίου» των τραπεζών με περισσότερα εργαλεία.
Οι πρωτοβουλίες της ΤτΕ και του ΤΧΣ είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο απαιτείται εξειδικευμένη, ταχεία και αποτελεσματική εξέταση της λειτουργικότητάς των σχετικών προτάσεων και από ρυθμιστικής – κανονιστικής απόψεως.
Ορέστης Ομράν
Δικηγόρος Αθηνών και Νέας Υόρκης
Επικεφαλής EU-Greek Practice DLA Piper μιας από τις μεγαλύτερες νομικές εταιρίες παγκοσμίως
Σχόλια αναγνωστών