Η Angela Merkel παρά τα λάθη της αποτελεί έναν από τους ηγέτες της ΕΕ που προώθησε τις βασικές αξίες της Ευρώπης
Μία διαφορετική άποψη για το μέλλον αλλά και τη «χρησιμότητα» της Angela Merkel καταθέτει ο Javier Solana σε άρθρο του στο Project Syndicate.
Όπως σημειώνει «Μετά το θάνατο του Albert Einstein το 1955, οι New York Times δημοσίευσαν μια επιστολή με ένα θαυμάσιο ανέκδοτο. Λίγο μετά την πτώση των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, ο Einstein ρωτήθηκε: «Γιατί όταν το μυαλό του ανθρώπου έχει αναπτυχθεί τόσο πολύ ώστε να ανακαλύψει τη δομή του ατόμου δεν καταφέραμε να επινοήσουμε τα πολιτικά μέσα για να αποτρέψουμε αυτή την ανακάλυψη από το να μας καταστρέψει;».
Η απάντησή του ήταν διαχρονική: «Αυτό είναι απλό, φίλε μου.
Είναι επειδή η πολιτική είναι πιο δύσκολη από τη φυσική», απάντησε ο Einstein.
Ως κάποια που έχει σπουδάσει Φυσική στην Ανατολική Γερμανία, η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel κατάφερε να επιβεβαιώσει την αλήθεια των λόγων του Einstein από πρώτο χέρι όταν πήγε στην πολιτική.
Πιστεύω ταπεινά ότι μπορώ να το βεβαιώσω, όπως η δική μου ζωή ακολούθησε μια κάπως παρόμοια πορεία.
Όπως ακριβώς κάναμε στην Ισπανία πριν από μερικά χρόνια, η Merkel αντέδρασε στην κατάρρευση της δικτατορίας στην οποία ζούσε, αφήνοντας τη φυσική να αγκαλιάσει τη δημόσια υπηρεσία.
Τελικά, πιάστηκε στον ανεμοστρόβιλο της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Στους διάφορους δημόσιους ρόλους της και στα 13 χρόνια ως καγκελάριος, η Merkel διατήρησε πάντα ένα μεθοδικό και αντανακλαστικό στυλ που ταιριάζει στο επιστημονικό της υπόβαθρο. Αλλά η παγκόσμια πολιτική φαίνεται να αποκλίνει από αυτό το στυλ, και η αυξανόμενη ανησυχία στη Γερμανία έχει δυσκολέψει τη θέση της.
Τον περασμένο μήνα, η Merkel ανακοίνωσε ότι δεν θα επιδιώξει άλλη θητεία ως καγκελάριος, και ότι στα τέλη του τρέχοντος έτους θα αποχωρήσει ως ηγέτης της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU).
Ο αγώνας για την αντικατάστασή της έχει ήδη αρχίσει.
Οι διάδοχοι της Merkel ίσως αξίζουν να την αντικαταστήσουν, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Γερμανία και η υπόλοιπη Ευρώπη θα χάσουν την ψυχραιμία και την σταθερότητα της.
Πολλά έχουν ειπωθεί για τα επιτεύγματα και τις αποτυχίες της Merkel. Το μεγαλύτερο λάθος στην ιστορία της μπορεί να είναι οι πολιτικές λιτότητας που προώθησε η κυβέρνησή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση.
Αυτές οι πολιτικές αύξησαν την ανισότητα, ενεθάρρυναν το χάσμα μεταξύ των βόρειων και νότιων κρατών μελών και επιβράδυναν την οικονομική ανάκαμψη.
Έκτοτε, οι λαϊκιστές - και ιδιαίτερα ο κυβερνών συνασπισμός στην Ιταλία - χρησιμοποίησαν την οδυνηρή κληρονομιά της λιτότητας για το δικό τους πολιτικό κέρδος.
Ομοίως, κάποιοι κατηγορούν τη Merkel για την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (Alternative für Deutschland -AfD) εντός της ίδιας της Γερμανίας.
Αφού καλωσόρισε πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες το 2015, η Merkel έγινε το «μαύρο πρόβατο» των εθνικιστικών δυνάμεων κατά των μεταναστών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Περιττό να πούμε όμως ότι υπάρχει έντονη αντίθεση ανάμεσα στην υπεράσπιση της λιτότητας και στις αποφάσεις της στο ζενίθ της προσφυγικής κρίσης.
Στην τελευταία περίπτωση, η Merkel έθεσε σε κίνδυνο το δικό της πολιτικό μέλλον προκειμένου να υπερασπιστεί την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη σε μια εποχή που άλλες χώρες δεν φάνηκαν και τόσο πρόθυμες να το πράξουν.
Σε μια πρόσφατη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Merkel τάχθηκε, εκ νέου, υπέρ των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ.
Στήριξε τον Γάλλο πρόεδρο Emmanuel Macron και την πρότασή του για τη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού στρατού.
Τόσο η ίδια όσο και ο Macron ξεκαθάρισαν ότι αυτός ο στρατός δεν θα στραφεί ενάντια στο ΝΑΤΟ αλλά θα αποτελέσει στήριγμά του.
Υπό το φως της αναγγελθείσας αναχώρησής της, μερικοί θεωρούν τη Merkel ως «χαμένη υπόθεση», της οποίας η κληρονομιά θα συζητείται μόνο σε πολιτικές… νεκρολογίες.
Ωστόσο, αυτές οι απόψεις είναι μάλλον λανθασμένες, καθώς υπάρχει ακόμη λόγος να πιστεύουμε ότι η Merkel δεν έχει τελειώσει πολιτικά.
Βεβαίως, αυτός ή αυτή που θα τη διαδεχθεί ως επικεφαλής του CDU, δεν μπορεί να ευθυγραμμιστεί στενά με τις θέσεις της και θα μπορούσε να προκαλέσει μεγαλύτερη αστάθεια στην κυβέρνηση.
Αλλά ακόμη και κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Merkel εξακολουθεί να έχει ορισμένους άσσους στο μανίκι της.
Ένα σενάριο στο οποίο η Merkel θα αποχωρήσει από την ηγεσία του CDU αλλά θα παραμείνει καγκελάριος έως το τέλος της θητείας της, δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Παραμένει πολύ δημοφιλής στη διεθνή σκηνή, ενώ έχοντας απαλλαχθεί από τις εκλογικές πιέσεις μπορεί να ακολουθήσει μία ακόμη πιο ευρεία και διορατική εξωτερική πολιτική.
Υπενθυμίζουμε ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της θητείας του ο Αμερικανός πρόεδρος Barack Obama πέτυχε μερικά από τα μεγαλύτερα ορόσημα του στην εξωτερική πολιτική.
Εκτός από την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Κούβα, η κυβέρνηση Obama ολοκλήρωσε την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και υπέγραψε τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Αν και ο πρόεδρος Donald Trump προσπάθησε να αντιστρέψει αυτά τα επιτεύγματα, δεν κατάφερε να τα σβήσει την ιστορία.
Για την ΕΕ, θα ήταν υγιές η Merkel να συνεχίσει την αναζωογόνηση του γαλλο-γερμανικού άξονα, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τη μεταρρύθμιση της Ένωσης».
*Ο Javier Solana είναι πρώην επικεφαλής Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας της ΕΕ, πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ και πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας.
Σήμερα είναι πρόεδρος του ESADE Center for Global Economy and Geopolitics, στέλεχος στο Brookings Institution και μέλος του World Economic Forum’s Global Agenda Council για την Ευρώπη.
www.bankingnews.gr
Όπως σημειώνει «Μετά το θάνατο του Albert Einstein το 1955, οι New York Times δημοσίευσαν μια επιστολή με ένα θαυμάσιο ανέκδοτο. Λίγο μετά την πτώση των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, ο Einstein ρωτήθηκε: «Γιατί όταν το μυαλό του ανθρώπου έχει αναπτυχθεί τόσο πολύ ώστε να ανακαλύψει τη δομή του ατόμου δεν καταφέραμε να επινοήσουμε τα πολιτικά μέσα για να αποτρέψουμε αυτή την ανακάλυψη από το να μας καταστρέψει;».
Η απάντησή του ήταν διαχρονική: «Αυτό είναι απλό, φίλε μου.
Είναι επειδή η πολιτική είναι πιο δύσκολη από τη φυσική», απάντησε ο Einstein.
Ως κάποια που έχει σπουδάσει Φυσική στην Ανατολική Γερμανία, η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel κατάφερε να επιβεβαιώσει την αλήθεια των λόγων του Einstein από πρώτο χέρι όταν πήγε στην πολιτική.
Πιστεύω ταπεινά ότι μπορώ να το βεβαιώσω, όπως η δική μου ζωή ακολούθησε μια κάπως παρόμοια πορεία.
Όπως ακριβώς κάναμε στην Ισπανία πριν από μερικά χρόνια, η Merkel αντέδρασε στην κατάρρευση της δικτατορίας στην οποία ζούσε, αφήνοντας τη φυσική να αγκαλιάσει τη δημόσια υπηρεσία.
Τελικά, πιάστηκε στον ανεμοστρόβιλο της ευρωπαϊκής πολιτικής.
Στους διάφορους δημόσιους ρόλους της και στα 13 χρόνια ως καγκελάριος, η Merkel διατήρησε πάντα ένα μεθοδικό και αντανακλαστικό στυλ που ταιριάζει στο επιστημονικό της υπόβαθρο. Αλλά η παγκόσμια πολιτική φαίνεται να αποκλίνει από αυτό το στυλ, και η αυξανόμενη ανησυχία στη Γερμανία έχει δυσκολέψει τη θέση της.
Τον περασμένο μήνα, η Merkel ανακοίνωσε ότι δεν θα επιδιώξει άλλη θητεία ως καγκελάριος, και ότι στα τέλη του τρέχοντος έτους θα αποχωρήσει ως ηγέτης της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU).
Ο αγώνας για την αντικατάστασή της έχει ήδη αρχίσει.
Οι διάδοχοι της Merkel ίσως αξίζουν να την αντικαταστήσουν, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Γερμανία και η υπόλοιπη Ευρώπη θα χάσουν την ψυχραιμία και την σταθερότητα της.
Πολλά έχουν ειπωθεί για τα επιτεύγματα και τις αποτυχίες της Merkel. Το μεγαλύτερο λάθος στην ιστορία της μπορεί να είναι οι πολιτικές λιτότητας που προώθησε η κυβέρνησή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση.
Αυτές οι πολιτικές αύξησαν την ανισότητα, ενεθάρρυναν το χάσμα μεταξύ των βόρειων και νότιων κρατών μελών και επιβράδυναν την οικονομική ανάκαμψη.
Έκτοτε, οι λαϊκιστές - και ιδιαίτερα ο κυβερνών συνασπισμός στην Ιταλία - χρησιμοποίησαν την οδυνηρή κληρονομιά της λιτότητας για το δικό τους πολιτικό κέρδος.
Ομοίως, κάποιοι κατηγορούν τη Merkel για την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (Alternative für Deutschland -AfD) εντός της ίδιας της Γερμανίας.
Αφού καλωσόρισε πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες το 2015, η Merkel έγινε το «μαύρο πρόβατο» των εθνικιστικών δυνάμεων κατά των μεταναστών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Περιττό να πούμε όμως ότι υπάρχει έντονη αντίθεση ανάμεσα στην υπεράσπιση της λιτότητας και στις αποφάσεις της στο ζενίθ της προσφυγικής κρίσης.
Στην τελευταία περίπτωση, η Merkel έθεσε σε κίνδυνο το δικό της πολιτικό μέλλον προκειμένου να υπερασπιστεί την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη σε μια εποχή που άλλες χώρες δεν φάνηκαν και τόσο πρόθυμες να το πράξουν.
Σε μια πρόσφατη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Merkel τάχθηκε, εκ νέου, υπέρ των θεμελιωδών αξιών της ΕΕ.
Στήριξε τον Γάλλο πρόεδρο Emmanuel Macron και την πρότασή του για τη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού στρατού.
Τόσο η ίδια όσο και ο Macron ξεκαθάρισαν ότι αυτός ο στρατός δεν θα στραφεί ενάντια στο ΝΑΤΟ αλλά θα αποτελέσει στήριγμά του.
Υπό το φως της αναγγελθείσας αναχώρησής της, μερικοί θεωρούν τη Merkel ως «χαμένη υπόθεση», της οποίας η κληρονομιά θα συζητείται μόνο σε πολιτικές… νεκρολογίες.
Ωστόσο, αυτές οι απόψεις είναι μάλλον λανθασμένες, καθώς υπάρχει ακόμη λόγος να πιστεύουμε ότι η Merkel δεν έχει τελειώσει πολιτικά.
Βεβαίως, αυτός ή αυτή που θα τη διαδεχθεί ως επικεφαλής του CDU, δεν μπορεί να ευθυγραμμιστεί στενά με τις θέσεις της και θα μπορούσε να προκαλέσει μεγαλύτερη αστάθεια στην κυβέρνηση.
Αλλά ακόμη και κάτω από αυτές τις συνθήκες, η Merkel εξακολουθεί να έχει ορισμένους άσσους στο μανίκι της.
Ένα σενάριο στο οποίο η Merkel θα αποχωρήσει από την ηγεσία του CDU αλλά θα παραμείνει καγκελάριος έως το τέλος της θητείας της, δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Παραμένει πολύ δημοφιλής στη διεθνή σκηνή, ενώ έχοντας απαλλαχθεί από τις εκλογικές πιέσεις μπορεί να ακολουθήσει μία ακόμη πιο ευρεία και διορατική εξωτερική πολιτική.
Υπενθυμίζουμε ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της θητείας του ο Αμερικανός πρόεδρος Barack Obama πέτυχε μερικά από τα μεγαλύτερα ορόσημα του στην εξωτερική πολιτική.
Εκτός από την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με την Κούβα, η κυβέρνηση Obama ολοκλήρωσε την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και υπέγραψε τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Αν και ο πρόεδρος Donald Trump προσπάθησε να αντιστρέψει αυτά τα επιτεύγματα, δεν κατάφερε να τα σβήσει την ιστορία.
Για την ΕΕ, θα ήταν υγιές η Merkel να συνεχίσει την αναζωογόνηση του γαλλο-γερμανικού άξονα, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τη μεταρρύθμιση της Ένωσης».
*Ο Javier Solana είναι πρώην επικεφαλής Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας της ΕΕ, πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ και πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας.
Σήμερα είναι πρόεδρος του ESADE Center for Global Economy and Geopolitics, στέλεχος στο Brookings Institution και μέλος του World Economic Forum’s Global Agenda Council για την Ευρώπη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών