Η Ε.Ε. πρέπει να ενσωματώσει την Μεγάλη Βρετανία στα σχέδιά της για την άμυνα και την ασφάλεια
Πριν από τον νέο θεσμικό κύκλο που ξεκινάει τον Νοέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΕ των 27 αντανακλούν τον μελλοντικό παγκόσμιο ρόλο της Ένωσης, ιδιαίτερα την ικανότητά της να ενεργεί ανεξάρτητα στον κόσμο.
Το Brexit έχει εγείρει πολλές ερωτήσεις σχετικά με την προσέγγιση της Ε.Ε. στην άμυνα και την ασφάλεια και κυρίως για την αντίληψή του για τον ρόλο που θα διαδραματίσει από τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο, μία σημαντική στρατιωτική δύναμη στην ήπειρο.
Αυτήν την στιγμή οι Βρυξέλλες αναμένουν να συνεργαστούν με το Λονδίνο όπως κάνουν με άλλες τρίτες χώρες.
Ωστόσο, δεδομένων των δυνατοτήτων του σε αυτόν το τομέα, δεν είναι παράλογο το Ηνωμένο Βασίλειο να αναμένει έναν ρόλο ισχυρότερο, ανάλογο με τις συνεισφορές του στην ασφάλεια. Χωρίς αυτά, τα σχέδια της Ε.Ε. για "στρατηγική αυτονομία", είναι σχεδόν αδύνατον να είναι αξιόπιστα.
Από το δημοψήφισμα του 2016, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον στην ενσωμάτωση και ολοκλήρωση στον τομέα αυτό.
Το 2017 ξεκίνησε η Μόνιμη Δομημένη Συνεργασία (PESCO), με στόχο την ανάπτυξη κοινών στρατιωτικών δυνατοτήτων και επιχειρησιακών ικανοτήτων.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ), που προτείνεται από την Επιτροπή για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να συντονίσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, θα λάβει περίπου 13 δισ. ευρώ από τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό (πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, ΠΔΠ).
Παρόλο που είναι υπερβολή να μιλάμε για έναν «ευρωπαϊκό στρατό», τα τελευταία χρόνια υπήρξε αυξημένο ενδιαφέρον για περαιτέρω ένταξη στην άμυνα.
H νέα επικεφαλής της Κομισιόν, Ursula von der Leyen, έκανε μια "ολοκληρωμένη και ολοκληρωμένη προσέγγιση της ευρωπαϊκής ασφάλειας" προτεραιότητα του προγράμματός της, προτείνοντας παράλληλα την ενίσχυση θεσμών όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ) και τη χρήση της ειδικής πλειοψηφίας (QMV) στην εξωτερική πολιτική.
Διαστημικά σύνορα
Η νέα Επιτροπή θα περιλαμβάνει επίσης μια νέα γενική διεύθυνση για την αμυντική βιομηχανία και το διάστημα, υπεύθυνη για μια "ανοικτή και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή αγορά αμυντικού εξοπλισμού" και την εφαρμογή διαστημικών προγραμμάτων.
Ο Γάλλος πρόεδρος Macron, ο οποίος πρόσφατα εξέφρασε τις φιλοδοξίες του να είναι ο κορυφαίος διπλωμάτης της Ευρώπης, ζητούσε επίσης έναν ισχυρότερο ρόλο για την ΕΕ στη διεθνή σκηνή.
Στην έκκλησή του για ευρωπαϊκή ανανέωση, υποστήριξε μια συνθήκη για την άμυνα και την ασφάλεια, την αύξηση των δαπανών και τη δημιουργία ενός νέου θεσμικού οργάνου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας, για πιο αποτελεσματική λήψη αποφάσεων.
Ο Macron έχει δηλώσει πολλές φορές ότι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής ολοκλήρωσης αποτελεί προτεραιότητα για την κυβέρνησή του, ενώ ταυτόχρονα επαναλαμβάνει τη δέσμευσή του για συνεργασία με τη διατλαντική συμμαχία.
Μετά την Σύνοδο των G7 τον Αύγουστο του 2019, ο Macron μίλησε για τη σημασία της οικοδόμησης της «ευρωπαϊκής κυριαρχίας» μετά τις παγκόσμιες αλλαγές, προειδοποιώντας ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να αρχίσει να αναλαμβάνει περισσότερη δράση στον κόσμο που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Μέρος της οικοδόμησης αυτής της ευρωπαϊκής αυτονομίας, σύμφωνα με τον Macron, πρέπει να είναι "κυρίαρχο στη σφαίρα της άμυνας" και επεσήμανε ότι αυτό δεν μπορεί να κατασκευαστεί χωρίς τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Μείον το Ηνωμένο Βασίλειο
Ωστόσο, ούτε η Επιτροπή ούτε οι 27 έχουν εκθέσει λεπτομερώς το όραμά τους για μελλοντικό συντονισμό και συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο, αφού δεν είναι πλέον μέρος των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Η Μεγάλη Βρετανία είναι ένας από τους δύο σημαντικούς στρατιωτικούς παράγοντες στην ευρωπαϊκή ήπειρο και, όπως αναγνώρισε ο Macron, χωρίς τη συμμετοχή της, οι ευρωπαϊκές αμυντικές πρωτοβουλίες είναι απίθανο να είναι αρκετά αξιόπιστες ώστε να ανταποκρίνονται στη φιλοδοξία ανάπτυξης μιας πιο αυτόνομης αμυντικής πολιτικής.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο επεσήμανε ότι η προγραμματισμένη αύξηση των αμυντικών δαπανών της ΕΕ δεν θα αντισταθμίσει το κενό που δημιουργείται από την απόσυρση του Ηνωμένου Βασιλείου και θα υπήρχε μια «αναντιστοιχία» μεταξύ των πόρων και των φιλοδοξιών της ευρωπαϊκής «στρατηγικής αυτονομίας».
Παρόλο που οι βρετανικές συνεισφορές στις αποστολές της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) της ΕΕ δεν ήταν σημαντικές, μετά το Brexit, τα στρατηγικά συμφέροντα του Ηνωμένου Βασιλείου στην ευρωπαϊκή ήπειρο δεν θα αλλάξουν ριζικά και η Theresa May και ο Boris Johnson εξέφρασαν τις προθέσεις τους να παραμείνουν δεσμευμένοι Ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Για μελλοντικές ρυθμίσεις, πολλά θα εξαρτηθούν από τις πολιτικές φιλοδοξίες και το επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών, όποια και αν είναι η έκβαση του Brexit.
Ακόμη και σε ένα σενάριο no deal, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να είναι πρόθυμο να συμβάλει και να συμμετάσχει σε επιχειρήσεις που έχουν στρατηγικά συμφέροντα, ιδίως εκείνες που βρίσκονται στη γειτονιά της ΕΕ.
Η ΕΕ επιθυμεί να "καλωσορίσει" τη συμβολή των περιουσιακών στοιχείων του Ηνωμένου Βασιλείου για τους στόχους της, αλλά ταυτόχρονα δεν είναι έτοιμη να προχωρήσει πέρα από τις ισχύουσες ρυθμίσεις με τρίτα μέρη για αμυντική συνεργασία.
Δεν είναι ακόμη σαφές με ποιον τρόπο οι χώρες εκτός της ΕΕ θα μπορούσαν να ασχοληθούν με την PESCO, για παράδειγμα, αλλά είναι απίθανο να παίξουν κάποιο σημαντικό ρόλο.
Το σημερινό όραμα των Βρυξελλών για συνεργασία στον τομέα της άμυνας, όπου οι τρίτες χώρες μπορούν να συμβάλουν, αλλά δεν έχουν λόγο στη λήψη αποφάσεων και στην καθοδήγηση των επιχειρήσεων, είναι απίθανο να είναι ελκυστικές για τη Βρετανία.
Το μεγαλύτερο μέρος της αμυντικής σφαίρας δεν αφορά το πλαίσιο της ΕΕ - η ίδια η Επιτροπή παραδέχεται ότι το ΝΑΤΟ θα παραμείνει ο ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής ασφάλειας και η συμμαχία με τις ΗΠΑ θα παραμείνει πιθανώς η προτιμώμενη επιλογή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η συνεργασία θα μπορούσε επίσης να συνεχιστεί μέσω διμερών συμφωνιών, ιδίως της συνθήκης για την άμυνα με τη Γαλλία, καθώς και της νέας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας παρέμβασης (EII) που δημιουργήθηκε από τον Emmanuel Macron, της οποίας το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ήδη μέλος.
Γενικώς και οι δύο πλευρές έχουν πολλές ερωτήσεις για να απαντήσουν σχετικά με τις μελλοντικές τους σχέσεις ασφάλειας και άμυνας.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να αναπτύξει πολιτική για τις πρωτοβουλίες ένταξης της ΕΕ (όποια και αν είναι αυτή η πορεία) και να καθορίσει τις προτιμώμενες μορφές του για μελλοντικό διάλογο.
Εν τω μεταξύ, η ΕΕ φαίνεται να έχει σκεφτεί ελάχιστα πώς να συνεργαστεί με το Ηνωμένο Βασίλειο σε κοινή βάση, παρά να παραμείνει στην προηγούμενη μορφή της συνεργασίας.
Το Brexit έχει εγείρει πολλές ερωτήσεις σχετικά με την προσέγγιση της Ε.Ε. στην άμυνα και την ασφάλεια και κυρίως για την αντίληψή του για τον ρόλο που θα διαδραματίσει από τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο, μία σημαντική στρατιωτική δύναμη στην ήπειρο.
Αυτήν την στιγμή οι Βρυξέλλες αναμένουν να συνεργαστούν με το Λονδίνο όπως κάνουν με άλλες τρίτες χώρες.
Ωστόσο, δεδομένων των δυνατοτήτων του σε αυτόν το τομέα, δεν είναι παράλογο το Ηνωμένο Βασίλειο να αναμένει έναν ρόλο ισχυρότερο, ανάλογο με τις συνεισφορές του στην ασφάλεια. Χωρίς αυτά, τα σχέδια της Ε.Ε. για "στρατηγική αυτονομία", είναι σχεδόν αδύνατον να είναι αξιόπιστα.
Από το δημοψήφισμα του 2016, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον στην ενσωμάτωση και ολοκλήρωση στον τομέα αυτό.
Το 2017 ξεκίνησε η Μόνιμη Δομημένη Συνεργασία (PESCO), με στόχο την ανάπτυξη κοινών στρατιωτικών δυνατοτήτων και επιχειρησιακών ικανοτήτων.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ), που προτείνεται από την Επιτροπή για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να συντονίσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, θα λάβει περίπου 13 δισ. ευρώ από τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό (πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, ΠΔΠ).
Παρόλο που είναι υπερβολή να μιλάμε για έναν «ευρωπαϊκό στρατό», τα τελευταία χρόνια υπήρξε αυξημένο ενδιαφέρον για περαιτέρω ένταξη στην άμυνα.
H νέα επικεφαλής της Κομισιόν, Ursula von der Leyen, έκανε μια "ολοκληρωμένη και ολοκληρωμένη προσέγγιση της ευρωπαϊκής ασφάλειας" προτεραιότητα του προγράμματός της, προτείνοντας παράλληλα την ενίσχυση θεσμών όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ) και τη χρήση της ειδικής πλειοψηφίας (QMV) στην εξωτερική πολιτική.
Διαστημικά σύνορα
Η νέα Επιτροπή θα περιλαμβάνει επίσης μια νέα γενική διεύθυνση για την αμυντική βιομηχανία και το διάστημα, υπεύθυνη για μια "ανοικτή και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή αγορά αμυντικού εξοπλισμού" και την εφαρμογή διαστημικών προγραμμάτων.
Ο Γάλλος πρόεδρος Macron, ο οποίος πρόσφατα εξέφρασε τις φιλοδοξίες του να είναι ο κορυφαίος διπλωμάτης της Ευρώπης, ζητούσε επίσης έναν ισχυρότερο ρόλο για την ΕΕ στη διεθνή σκηνή.
Στην έκκλησή του για ευρωπαϊκή ανανέωση, υποστήριξε μια συνθήκη για την άμυνα και την ασφάλεια, την αύξηση των δαπανών και τη δημιουργία ενός νέου θεσμικού οργάνου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας, για πιο αποτελεσματική λήψη αποφάσεων.
Ο Macron έχει δηλώσει πολλές φορές ότι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής ολοκλήρωσης αποτελεί προτεραιότητα για την κυβέρνησή του, ενώ ταυτόχρονα επαναλαμβάνει τη δέσμευσή του για συνεργασία με τη διατλαντική συμμαχία.
Μετά την Σύνοδο των G7 τον Αύγουστο του 2019, ο Macron μίλησε για τη σημασία της οικοδόμησης της «ευρωπαϊκής κυριαρχίας» μετά τις παγκόσμιες αλλαγές, προειδοποιώντας ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να αρχίσει να αναλαμβάνει περισσότερη δράση στον κόσμο που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ και την Κίνα.
Μέρος της οικοδόμησης αυτής της ευρωπαϊκής αυτονομίας, σύμφωνα με τον Macron, πρέπει να είναι "κυρίαρχο στη σφαίρα της άμυνας" και επεσήμανε ότι αυτό δεν μπορεί να κατασκευαστεί χωρίς τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Μείον το Ηνωμένο Βασίλειο
Ωστόσο, ούτε η Επιτροπή ούτε οι 27 έχουν εκθέσει λεπτομερώς το όραμά τους για μελλοντικό συντονισμό και συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο, αφού δεν είναι πλέον μέρος των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Η Μεγάλη Βρετανία είναι ένας από τους δύο σημαντικούς στρατιωτικούς παράγοντες στην ευρωπαϊκή ήπειρο και, όπως αναγνώρισε ο Macron, χωρίς τη συμμετοχή της, οι ευρωπαϊκές αμυντικές πρωτοβουλίες είναι απίθανο να είναι αρκετά αξιόπιστες ώστε να ανταποκρίνονται στη φιλοδοξία ανάπτυξης μιας πιο αυτόνομης αμυντικής πολιτικής.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο επεσήμανε ότι η προγραμματισμένη αύξηση των αμυντικών δαπανών της ΕΕ δεν θα αντισταθμίσει το κενό που δημιουργείται από την απόσυρση του Ηνωμένου Βασιλείου και θα υπήρχε μια «αναντιστοιχία» μεταξύ των πόρων και των φιλοδοξιών της ευρωπαϊκής «στρατηγικής αυτονομίας».
Παρόλο που οι βρετανικές συνεισφορές στις αποστολές της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) της ΕΕ δεν ήταν σημαντικές, μετά το Brexit, τα στρατηγικά συμφέροντα του Ηνωμένου Βασιλείου στην ευρωπαϊκή ήπειρο δεν θα αλλάξουν ριζικά και η Theresa May και ο Boris Johnson εξέφρασαν τις προθέσεις τους να παραμείνουν δεσμευμένοι Ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Για μελλοντικές ρυθμίσεις, πολλά θα εξαρτηθούν από τις πολιτικές φιλοδοξίες και το επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών, όποια και αν είναι η έκβαση του Brexit.
Ακόμη και σε ένα σενάριο no deal, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να είναι πρόθυμο να συμβάλει και να συμμετάσχει σε επιχειρήσεις που έχουν στρατηγικά συμφέροντα, ιδίως εκείνες που βρίσκονται στη γειτονιά της ΕΕ.
Η ΕΕ επιθυμεί να "καλωσορίσει" τη συμβολή των περιουσιακών στοιχείων του Ηνωμένου Βασιλείου για τους στόχους της, αλλά ταυτόχρονα δεν είναι έτοιμη να προχωρήσει πέρα από τις ισχύουσες ρυθμίσεις με τρίτα μέρη για αμυντική συνεργασία.
Δεν είναι ακόμη σαφές με ποιον τρόπο οι χώρες εκτός της ΕΕ θα μπορούσαν να ασχοληθούν με την PESCO, για παράδειγμα, αλλά είναι απίθανο να παίξουν κάποιο σημαντικό ρόλο.
Το σημερινό όραμα των Βρυξελλών για συνεργασία στον τομέα της άμυνας, όπου οι τρίτες χώρες μπορούν να συμβάλουν, αλλά δεν έχουν λόγο στη λήψη αποφάσεων και στην καθοδήγηση των επιχειρήσεων, είναι απίθανο να είναι ελκυστικές για τη Βρετανία.
Το μεγαλύτερο μέρος της αμυντικής σφαίρας δεν αφορά το πλαίσιο της ΕΕ - η ίδια η Επιτροπή παραδέχεται ότι το ΝΑΤΟ θα παραμείνει ο ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής ασφάλειας και η συμμαχία με τις ΗΠΑ θα παραμείνει πιθανώς η προτιμώμενη επιλογή του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η συνεργασία θα μπορούσε επίσης να συνεχιστεί μέσω διμερών συμφωνιών, ιδίως της συνθήκης για την άμυνα με τη Γαλλία, καθώς και της νέας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας παρέμβασης (EII) που δημιουργήθηκε από τον Emmanuel Macron, της οποίας το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ήδη μέλος.
Γενικώς και οι δύο πλευρές έχουν πολλές ερωτήσεις για να απαντήσουν σχετικά με τις μελλοντικές τους σχέσεις ασφάλειας και άμυνας.
Το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να αναπτύξει πολιτική για τις πρωτοβουλίες ένταξης της ΕΕ (όποια και αν είναι αυτή η πορεία) και να καθορίσει τις προτιμώμενες μορφές του για μελλοντικό διάλογο.
Εν τω μεταξύ, η ΕΕ φαίνεται να έχει σκεφτεί ελάχιστα πώς να συνεργαστεί με το Ηνωμένο Βασίλειο σε κοινή βάση, παρά να παραμείνει στην προηγούμενη μορφή της συνεργασίας.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών