Η «κατάκτηση» της Αγίας Σοφίας από τον Erdogan είναι μια στρατηγική κίνηση, προσωπικού γοήτρου, θρησκευτικής ισχύος, πολιτικού αντιπερισπασμού και εξαναγκαστικής διπλωματίας
H προκλητική όσο και προσβλητική, ιστορικά, πολιτική απόφαση του Τούρκου προέδρου Recep Tayyip Erdogan να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τέμενος, έρχεται να κάνει πραγματικότητα ένα όνειρο δικό του και των συντηρητικών ψηφοφόρων του, σε μια συγκυρία καθόλου τυχαία, με συμβολισμούς και διπλωματικά μηνύματα.
Η «κατάκτηση» της Αγίας Σοφίας από έναν Erdogan «πορθητή» του κοσμικού χαρακτήρα του μνημείου της παγκόσμιας κληρονομιάς, αναδεικνύει τα έξι στοιχήματα τα οποία φαίνεται μέχρι στιγμής να κερδίζει.
1. Η επιλογή της χρονικής στιγμής είναι συμβολική:
Επίλεξε την 10η Ιουλίου γιατί ήταν η μέρα που έκλεινε δύο χρόνια ως πρόεδρος αυξημένων αρμοδιοτήτων κυβερνώντας με ένα Κοινοβούλιο στο περιθώριο.
Έχουν περάσει δύο χρόνια από τις 9 Ιουλίου 2018, όταν και εγκαινιάστηκε επισήμως το «προεδρικό σύστημα» στην Τουρκία, με τον πρόεδρο της Τουρκίας να συγκεντρώνει περισσότερες εξουσίες από ποτέ, το αξίωμα του πρωθυπουργού να καταργείται και την Τουρκική Εθνοσυνέλευση να διαθέτει πολύ λιγότερες αρμοδιότητες απ' ότι στο παρελθόν.
Η αρχή είχε γίνει ένα χρόνο πριν, με το δημοψήφισμα του 2017, στο οποίο το 51,4% των ψηφοφόρων ψηφίζοντας ΝΑΙ, ενέκριναν τη "συνταγματική αναθεώρηση" που ζητούσε ο πρόεδρος Erdogan, 3% λιγότεροι ήταν οι υπέρμαχοι του ΟΧΙ, αλλά δεν κατάφεραν να υπερισχύσουν.
Η ημερομηνία άλλωστε, της πρώτης προσευχής των μουσουλμάνων στην Αγία Σοφία επίσης είναι συμβολική, αφού στις 24 Ιουλίου του 1923 υπεγράφη η Συνθήκη της Λοζάνης, μια συνθήκη την οποία ο «σουλτάνος» Erdogan θεωρεί επιζήμια για τα τουρκικά συμφέροντα, όπως και τον κοσμικό χαρακτήρα που οραματιζόταν ο θεμελιωτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους Kemal Ataturk.
Ως εκ τούτου…
2. Είναι μια κίνηση ηγετικής ισχύος και προσωπικού γοήτρου:
Θέλει να δείξει πως είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό: στο εσωτερικό θέλοντας να αυτοπραγματωθεί ως ο πυρήνας ισχύος του τουρκικού έθνους, Tayyip στη θέση του Kemal, κι ένας ισχυρός αντίπαλος διεθνώς, που τολμά ακόμη και να στρέψει εναντίον του σύσσωμη τη Δύση.
Εσωτερικά: η «μονοκρατορία Erdogan», κυβερνά την Τουρκία μέσω προεδρικών διαταγμάτων, καθώς στο διάστημα των 2 χρόνων από τις 1/7/2018, ο Erdogan εξέδωσε 64 προεδρικά διατάγματα, περισσότερα από κάθε άλλον πρόεδρο στο παρελθόν, πέρασε 2.229 νομοσχέδια χωρίς καμία συνεννόηση, διαβούλευση, έστω και συμβουλευτική με το Κοινοβούλιο, το οποίο σε μόλις 1.493 άρθρα είχε δικαίωμα συναπόφασης.
Άλλωστε, ο κυβερνητικός συνασπισμός που έχουν συνάψει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Erdogan με το υπερεθνικιστικό MHP του Devlet Bahceli διαθέτουν άνετη πλειοψηφία στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση.
Το πολιτικό σύστημα είναι πλέον κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του, αφού ούτε σύστημα checks and balances, ούτε συνταγματικών ελέγχων υπάρχει.
Μάλιστα, «η συνέχιση του προεδρικού συστήματος απαιτεί ορισμένες επείγουσες μεταρρυθμίσεις», όπως δήλωσε πρόσφατα ο υπερεθνικιστής Bahceli.
Θα γίνουν με προεδρικό διάταγμα; Θα γίνουν με νέες εκλογές;
Τον τρόπο θα καθορίσει ο ίδιος ο Erdogan, σύντομα, ενώ ο γερμανικός τύπος θεωρεί σχεδόν βέβαιο ότι οι "μεταρρυθμίσεις" θα δρομολογήσουν ακόμη περισσότερες εξουσίες για τον ίδιο.
Αξίζει να σημειωθούν εδώ και οι ανηλεείς διώξεις όσων ο «σουλτάνος» θεωρεί απειλή στην εξουσία του, ιδίως πόσες εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διώχθηκαν με επίφαση το, σκηνοθετημένο για πολλούς, πραξικόπημα του 2016 και ως θαυμαστές του Fethulah Gulen.
Εξωτερικά: Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας δεν αφορά θρησκευτικά ζητήματα.
Είναι πολιτικό το θέμα και εντάσσεται στην πολιτική των προκλήσεων και των επιθετικών πρωτοβουλιών που ακολουθεί.
Πρόκειται για επίδειξη δύναμης.
Ο Erdogan θέλει να αποδείξει, ότι η Τουρκία, υπό την ηγεσία του είναι μια μεγάλη δύναμη που δεν φοβάται κανέναν, αψηφά την Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμη κι αν διευρύνει το χάσμα μεταξύ Τουρκίας – ΕΕ, οπως έγραψε ο ευρωπαϊκός Τύπος ή αν κινδυνεύει να διακοπεί ο διάλογος με την Ευρώπη, όπως υποστηρίζει ο ιταλικός.
Επίσης…
3. Θέλει να κυριαρχήσει σε όλο τον ισλαμικό κόσμο.
Ως απόφαση επισφραγίζει την στροφή της Τουρκίας προς την Ανατολή, απομακρύνοντας την, ίσως και οριστικά, από την Δύση και την προοπτική της, η οποία για τον Erdogan έθετε πολλές… προϋποθέσεις που δεν συνάδουν με το δόγμα που ακολουθεί.
Τα κίνητρά του είναι εθνικιστικά μεν, αλλά κινητήριος δύναμη είναι ο φονταμενταλιστικός ισλαμισμός.
Θέλει να καταστήσει την Κωνσταντινούπολη επίκεντρο του σουνιτικού Ισλάμ με μια κίνηση διπλά συμβολική: «κατακτά» το πλέον δημοφιλές κομμάτι του ευρωπαϊκού / διεθνούς και πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της πόλης, με ότι αντιπροσωπεύει ως σύμβολο για την συνύπαρξη διαφορετικών θρησκευτικών, πολιτισμικών πεποιθήσεων, διαχωρίζοντας τη χριστιανική Ευρώπη από την σουνιτική Τουρκία, αδιαφορώντας αν η κίνησή του αυτή επιφέρει θρησκευτικές εντάσεις.
Παράλληλα, προσφέρει ένα εναλλακτικό σημείο αναφοράς του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου, από τις χώρες του Κόλπου ή την Αίγυπτο.
4. Αντιπερισπασμός, με μια νίκη λαϊκής κατανάλωσης, προκειμένου για να αποσπάσει την προσοχή από τα σοβαρά πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της χώρας που διογκώνονται, όσο βαθαίνει η ύφεση λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Πολιτικά, θέλει να «καλοπιάσει» την πλέον συντηρητική θρησκευτική μερίδα του εκλογικού του ακροατηρίου, εκπληρώνοντας ένα παλιό όνειρο ισλαμιστών, εθνικιστών μέχρι και των συμμάχων του στην άκρα δεξιά της χώρας του, που είναι, η εκ νέου κατάκτηση, θρησκευτικά και πολιτικά, του παγκόσμιου συμβόλου της Κωνσταντινούπολης.
Οικονομικά, η κρίση του κορωνοϊού με τα σχεδόν 212.000 κρούσματα και τους πάνω από 5.300 νεκρούς, τον έχει βλάψει δημοσκοπικά, ενώ τα οικονομικά προβλήματα οξύνονται, επιδεινώνοντας την ήδη υφεσιακή πορεία της τουρκικής οικονομίας, όπως αυτή αντικατοπτρίζεται από την πορεία της τουρκικής τλίρας, την αύξηση του χρέους, των ελλειμμάτων, αλλά και τη μείωση των συναλλαγματικών της αποθεμάτων.
Η χώρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει κινδύνους όσον αφορά την εξυπηρέτηση του εξωτερικού της χρέους, με τον πληθωρισμό να καλπάζει: τον Ιούνιο εκτινάχθηκε στο 12,6% από 11,4% τον Μάιο, ενώ αυξάνεται σταθερά από τον περασμένο Οκτώβριο (8,6%).
Διεθνώς, οι Τούρκοι πολίτες είναι δυσαρεστημένοι με τις επιλογές Erdogan στο μέτωπο της Συρίας και της Λιβύης, οπότε μια συμβολική «κατάκτηση» ξυπνάει μνήμες ενδόξου τουρκικού παρελθόντος που φθάνουν έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, αναθερμαίνει το εθνικιστικό συναίσθημα, προσθέτοντας πόντους στο προφίλ του, όπως θα έκανε ένας ηγέτης που οδεύει σε εκλογές για ανανέωση της λαϊκής εντολής για να μπορεί να λάβει επώδυνα μέτρα ανάκαμψης της οικονομίας μετά την κρίση του κορωνοϊού, αυξάνοντας τις προεδρικές του αρμοδιότητες στο εσωτερικό και τα περιθώρια ελιγμών του στο εξωτερικό.
Παράλληλα ο Erdogan ακολουθεί με συνέπεια μια…
5. Στρατηγική πολιτική προκλήσεων υψηλού ρίσκου, παραμένοντας συνεπής στη διπλωματία του εξαναγκασμού, υιοθετώντας την τακτική του ηγέτη που έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και όχι του «ακολούθου»:
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί κλιμακώνει την προκλητικότητα χτυπώντας στην καρδιά του θρησκευτικού αισθήματος της Δύσης, έχοντας όμως «πλάτη» τα συμφέροντα της Δύσης.
Θέλει να δείξει στη Δύση ότι είναι χώρα με μεγάλο στρατιωτικό, πολιτικό διπλωματικό εκτόπισμα, εσχάτως και ναυτικό γι'αυτό και κατασκευάζει αεροπλανοφόρο, και μπορεί να πολεμά σε πολλά ανοιχτά μέτωπα ταυτόχρονα:
Τους Κούρδους, στη Συρία, στην Λιβύη, στην Ανατολική Μεσόγειο.
Θέλει να «τιμωρήσει» τη Δύση σε ανταπόδοση του οικονομικού πλήγματος που υφίσταται από τον αποκλεισμό της ως προορισμός διακοπών, λόγω των κρουσμάτων κορωνοϊού, και του πολιτικού-διπλωματικού από τη στήριξη που παρείχε η Δύση στην Ελλάδα στο μεταναστευτικό, βάζοντάς τον στη θέση του για την πολιτική που ακολούθησε στα σύνορα στον Έβρο.
Νωρίτερα βέβαια, είχε προηγηθεί η Ιταλία, όταν ο Ερντογάν επισκέφθηκε τον πάπα Φραγκίσκο, ο οποίος δεν ικανοποίησε τις προσδοκίες του Τούρκου προέδρου σε ό,τι αφορά τις βλέψεις του στην Εγγύς Ανατολή και στην Ιερουσαλήμ.
Υπενθυμίζεται ότι η πρόκληση προς την Ευρώπη, έχει παγιωθεί δεδομένου ότι η ΕΕ διατηρεί την Τουρκία στον προθάλαμο της Ένωσης εδώ και δεκαετίες.
6. Θέτει την Αγία Σοφία στην ατζέντα των θεμάτων προς διαπραγμάτευση και... ανταλλαγή.
Η επιβάρυνση της ατζέντας των θεμάτων είναι μια τακτική που ακολουθεί πάγια εδώ και χρόνια στην περίπτωση της Ελλάδας (Αιγαίο, υφαλοκρηπίδα κλπ).
Όσον αφορά στα θέματα που θέλει να κερδίσει, είναι...
Στο φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου;
Σε περισσότερα κονδύλια για το μεταναστευτικό; (υπενθυμίζεται πως στην Τουρκία υπάρχουν 2,5 εκατ Σύριοι μετανάστες).
Ο Erdogan ακολουθεί ατζέντα εξωτερικής πολιτικής χρόνων.
Αρκεί κάποιος να διαβάσει το «εγχειρίδιο» των καθημερινών αποφάσεων της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής όπως έχει αποκληθεί το βιβλίο, «Στρατηγικό βάθος» του πρώην συμμάχου του Erdogan και υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Ahmet Davutoglu ο οποίος προσφέρει μία πλήρη και ακριβή περιγραφή της κοσμοθεωρίας, των στρατηγικών προσανατολισμών και των τακτικών χειρισμών της σημερινής Τουρκίας, με τις ξεκάθαρα νεοοθωμανικές αντιλήψεις που επιδιώκουν αναβίωση του ένδοξου οθωμανικού παρελθόντος σε μια σύγχρονη βερσιόν.
Την βερσιόν του αναθεωρητικού νεοοθωμανισμού που αντιπροσωπεύει και προωθεί ο Erdogan η οποία δεν αποτελεί παρένθεση στην κοσμική πορεία που εγκαινίασε ο κεμαλισμός: είναι η σταθερή ράγα στην οποια κινείται ο ερντογανισμός και με μια ακόρεστη δίψα για ρίσκο υλοποιεί επεκτατικά σχέδια ενός βαθιά ριζωμένου υπερεθνικισμού.
7. Η Δύση τι κάνει απέναντι στην απαιτητική Τουρκία; - Η Ελλάδα πως στέκεται;
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι μία ακόμη ένδειξη της επιθετικότητας του Τούρκου ηγέτη, του αναθεωρητισμού που πρεσβεύει της εικόνας που προβάλλει για τη χώρα του: μιας χώρας που διεκδικεί από θέση τοπικής ισχύος, αναθεώρηση συνθηκών, εδαφών, έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πηγών, που έχει την δύναμη και την θέληση να αποτελέσει ένα ισχυρό περιφερειακό, γεωπολιτικό παίκτη, σε μια συγκυρία, που στη Μεσόγειο υπάρχει ένα γεωπολιτικό κενό, μετά την υποχώρηση της αμερικανικής ισχύος και τα ισχυρά αραβικά κράτη, εμφανίζονται αμήχανα.
Και αυτό το γνωρίζουν στην, επίσης αμήχανη, Δύση.
Σαφέστατα ο Erdogan δεν είναι μόνος, έχει «πλάτες».
Kαι μια πρώτη ένδειξη είναι το γεγονός ότι οι αντιδράσεις από ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία και Ρωσία, ήταν από… χαμηλόφωνες έως ανύπαρκτες.
Επιφανείς προσωπικότητες καταδίκασαν το γεγονός, αλλά τα επίσημα χείλη έμειναν ερμητικά κλειστά μέχρι στιγμής.
Ακόμη και η UNESCO δημοσιοποίησε μόλις την Πέμπτη 9/7, μια δήλωση, στην οποία ζήτησε από τον Erdogan – τον παρακαλούσε μάλλον – να μη κάνει αυτό το βήμα.
Πέρα από κάποιες μεμονωμένες φωνές (Mike Pompeo, Joe Biden) δεν υπήρξε κάποια ισχυρότερη αντίδραση, όταν υπάρξει από τον πρόεδρο Trump.
Μένει να την δούμε, ιδιαίτερα ενόψει των επικείμενων εκλογών του Νοεμβρίου 2020...
α) με ένα τουρκικό λόμπι ισχυρότατο (όπως αποκαλύφθηκε και προσφάτως από το βιβλίο του John Bolton) και
β) με ένα χριστιανικό ακροατήριο να περιμένει, για να κρίνει και να αποφασίσει, ενδεχομένως έχοντας υπόψη την περίπτωση του πάστορα Andrew Brunson, κατά την οποία, οι πιέσεις Trump, οδήγησαν στην αποφυλάκιση του πάστορα.
Υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να επιλέξουν τελικά την πεπατημένη της διατήρησης των ισορροπιών και της αποφυγής εντάσεων στη Μεσόγειο (βλ. Ίμια), παρότι οι ισορροπίες στην παρούσα συγκυρία έχουν αλλάξει.
Η Ρωσία πως θα σταθεί απέναντι στην καταστρατήγηση της μορφής του μνημείου;
Όσον αφορά στις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις…
Απάντηση θα πρέπει να αναμένεται από τη Γαλλία η οποία ήδη ακολουθεί μια σκληρή πολιτική προς την Τουρκία και όχι τόσο από τη Γερμανία, ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη Merkel στην Άγκυρα και τις δύο συνόδους για τη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο όπου η Ελλάδα δεν προσκλήθηκε.
Η Ελλάδα από την άλλη πλευρά, έχει τις εξής επιλογές:
α) να διατηρήσει το θέμα στην επικαιρότητα ως διεθνές ζήτημα,
β) να προστατέψει τα συμφέροντά της, είτε αυτό λέγεται κήρυξη ΑΟΖ, είτε αλλαγή προς μια ενεργητικότερη εξωτερική πολιτικής,
γ) οφείλει να δουλέψει τις / και μαζί με τις συμμαχίες της,
δ) με ένα ακόμη επιχείρημα απέναντι στην προκλητικότητας της Τουρκίας, να ζητήσει ακόμη και τη λήψη προληπτικών μέτρων, ώστε να ανασχεθεί η επιθετικότητα της γείτονος,
ε) να της κοπεί η όρεξη για καινούριες περιπέτειες στη λεκάνη της Μεσογείου, που θα έχουν υψηλό κόστος και για την ίδια και ο βήχας για επιπλέον ανταλλάγματα.
Αν δεν μπει φρένο στην υπέρμετρη πλέον τουρκική προκλητικότητα, είναι απολύτως βέβαιο ότι μόνο προβλήματα εγκυμονεί το μέλλον.
Αλεξία Κοσίνα
www.bankingnews.gr
Η «κατάκτηση» της Αγίας Σοφίας από έναν Erdogan «πορθητή» του κοσμικού χαρακτήρα του μνημείου της παγκόσμιας κληρονομιάς, αναδεικνύει τα έξι στοιχήματα τα οποία φαίνεται μέχρι στιγμής να κερδίζει.
1. Η επιλογή της χρονικής στιγμής είναι συμβολική:
Επίλεξε την 10η Ιουλίου γιατί ήταν η μέρα που έκλεινε δύο χρόνια ως πρόεδρος αυξημένων αρμοδιοτήτων κυβερνώντας με ένα Κοινοβούλιο στο περιθώριο.
Έχουν περάσει δύο χρόνια από τις 9 Ιουλίου 2018, όταν και εγκαινιάστηκε επισήμως το «προεδρικό σύστημα» στην Τουρκία, με τον πρόεδρο της Τουρκίας να συγκεντρώνει περισσότερες εξουσίες από ποτέ, το αξίωμα του πρωθυπουργού να καταργείται και την Τουρκική Εθνοσυνέλευση να διαθέτει πολύ λιγότερες αρμοδιότητες απ' ότι στο παρελθόν.
Η αρχή είχε γίνει ένα χρόνο πριν, με το δημοψήφισμα του 2017, στο οποίο το 51,4% των ψηφοφόρων ψηφίζοντας ΝΑΙ, ενέκριναν τη "συνταγματική αναθεώρηση" που ζητούσε ο πρόεδρος Erdogan, 3% λιγότεροι ήταν οι υπέρμαχοι του ΟΧΙ, αλλά δεν κατάφεραν να υπερισχύσουν.
Η ημερομηνία άλλωστε, της πρώτης προσευχής των μουσουλμάνων στην Αγία Σοφία επίσης είναι συμβολική, αφού στις 24 Ιουλίου του 1923 υπεγράφη η Συνθήκη της Λοζάνης, μια συνθήκη την οποία ο «σουλτάνος» Erdogan θεωρεί επιζήμια για τα τουρκικά συμφέροντα, όπως και τον κοσμικό χαρακτήρα που οραματιζόταν ο θεμελιωτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους Kemal Ataturk.
Ως εκ τούτου…
2. Είναι μια κίνηση ηγετικής ισχύος και προσωπικού γοήτρου:
Θέλει να δείξει πως είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό: στο εσωτερικό θέλοντας να αυτοπραγματωθεί ως ο πυρήνας ισχύος του τουρκικού έθνους, Tayyip στη θέση του Kemal, κι ένας ισχυρός αντίπαλος διεθνώς, που τολμά ακόμη και να στρέψει εναντίον του σύσσωμη τη Δύση.
Εσωτερικά: η «μονοκρατορία Erdogan», κυβερνά την Τουρκία μέσω προεδρικών διαταγμάτων, καθώς στο διάστημα των 2 χρόνων από τις 1/7/2018, ο Erdogan εξέδωσε 64 προεδρικά διατάγματα, περισσότερα από κάθε άλλον πρόεδρο στο παρελθόν, πέρασε 2.229 νομοσχέδια χωρίς καμία συνεννόηση, διαβούλευση, έστω και συμβουλευτική με το Κοινοβούλιο, το οποίο σε μόλις 1.493 άρθρα είχε δικαίωμα συναπόφασης.
Άλλωστε, ο κυβερνητικός συνασπισμός που έχουν συνάψει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Erdogan με το υπερεθνικιστικό MHP του Devlet Bahceli διαθέτουν άνετη πλειοψηφία στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση.
Το πολιτικό σύστημα είναι πλέον κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του, αφού ούτε σύστημα checks and balances, ούτε συνταγματικών ελέγχων υπάρχει.
Μάλιστα, «η συνέχιση του προεδρικού συστήματος απαιτεί ορισμένες επείγουσες μεταρρυθμίσεις», όπως δήλωσε πρόσφατα ο υπερεθνικιστής Bahceli.
Θα γίνουν με προεδρικό διάταγμα; Θα γίνουν με νέες εκλογές;
Τον τρόπο θα καθορίσει ο ίδιος ο Erdogan, σύντομα, ενώ ο γερμανικός τύπος θεωρεί σχεδόν βέβαιο ότι οι "μεταρρυθμίσεις" θα δρομολογήσουν ακόμη περισσότερες εξουσίες για τον ίδιο.
Αξίζει να σημειωθούν εδώ και οι ανηλεείς διώξεις όσων ο «σουλτάνος» θεωρεί απειλή στην εξουσία του, ιδίως πόσες εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διώχθηκαν με επίφαση το, σκηνοθετημένο για πολλούς, πραξικόπημα του 2016 και ως θαυμαστές του Fethulah Gulen.
Εξωτερικά: Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας δεν αφορά θρησκευτικά ζητήματα.
Είναι πολιτικό το θέμα και εντάσσεται στην πολιτική των προκλήσεων και των επιθετικών πρωτοβουλιών που ακολουθεί.
Πρόκειται για επίδειξη δύναμης.
Ο Erdogan θέλει να αποδείξει, ότι η Τουρκία, υπό την ηγεσία του είναι μια μεγάλη δύναμη που δεν φοβάται κανέναν, αψηφά την Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμη κι αν διευρύνει το χάσμα μεταξύ Τουρκίας – ΕΕ, οπως έγραψε ο ευρωπαϊκός Τύπος ή αν κινδυνεύει να διακοπεί ο διάλογος με την Ευρώπη, όπως υποστηρίζει ο ιταλικός.
Επίσης…
3. Θέλει να κυριαρχήσει σε όλο τον ισλαμικό κόσμο.
Ως απόφαση επισφραγίζει την στροφή της Τουρκίας προς την Ανατολή, απομακρύνοντας την, ίσως και οριστικά, από την Δύση και την προοπτική της, η οποία για τον Erdogan έθετε πολλές… προϋποθέσεις που δεν συνάδουν με το δόγμα που ακολουθεί.
Τα κίνητρά του είναι εθνικιστικά μεν, αλλά κινητήριος δύναμη είναι ο φονταμενταλιστικός ισλαμισμός.
Θέλει να καταστήσει την Κωνσταντινούπολη επίκεντρο του σουνιτικού Ισλάμ με μια κίνηση διπλά συμβολική: «κατακτά» το πλέον δημοφιλές κομμάτι του ευρωπαϊκού / διεθνούς και πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της πόλης, με ότι αντιπροσωπεύει ως σύμβολο για την συνύπαρξη διαφορετικών θρησκευτικών, πολιτισμικών πεποιθήσεων, διαχωρίζοντας τη χριστιανική Ευρώπη από την σουνιτική Τουρκία, αδιαφορώντας αν η κίνησή του αυτή επιφέρει θρησκευτικές εντάσεις.
Παράλληλα, προσφέρει ένα εναλλακτικό σημείο αναφοράς του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου, από τις χώρες του Κόλπου ή την Αίγυπτο.
4. Αντιπερισπασμός, με μια νίκη λαϊκής κατανάλωσης, προκειμένου για να αποσπάσει την προσοχή από τα σοβαρά πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της χώρας που διογκώνονται, όσο βαθαίνει η ύφεση λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Πολιτικά, θέλει να «καλοπιάσει» την πλέον συντηρητική θρησκευτική μερίδα του εκλογικού του ακροατηρίου, εκπληρώνοντας ένα παλιό όνειρο ισλαμιστών, εθνικιστών μέχρι και των συμμάχων του στην άκρα δεξιά της χώρας του, που είναι, η εκ νέου κατάκτηση, θρησκευτικά και πολιτικά, του παγκόσμιου συμβόλου της Κωνσταντινούπολης.
Οικονομικά, η κρίση του κορωνοϊού με τα σχεδόν 212.000 κρούσματα και τους πάνω από 5.300 νεκρούς, τον έχει βλάψει δημοσκοπικά, ενώ τα οικονομικά προβλήματα οξύνονται, επιδεινώνοντας την ήδη υφεσιακή πορεία της τουρκικής οικονομίας, όπως αυτή αντικατοπτρίζεται από την πορεία της τουρκικής τλίρας, την αύξηση του χρέους, των ελλειμμάτων, αλλά και τη μείωση των συναλλαγματικών της αποθεμάτων.
Η χώρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει κινδύνους όσον αφορά την εξυπηρέτηση του εξωτερικού της χρέους, με τον πληθωρισμό να καλπάζει: τον Ιούνιο εκτινάχθηκε στο 12,6% από 11,4% τον Μάιο, ενώ αυξάνεται σταθερά από τον περασμένο Οκτώβριο (8,6%).
Διεθνώς, οι Τούρκοι πολίτες είναι δυσαρεστημένοι με τις επιλογές Erdogan στο μέτωπο της Συρίας και της Λιβύης, οπότε μια συμβολική «κατάκτηση» ξυπνάει μνήμες ενδόξου τουρκικού παρελθόντος που φθάνουν έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, αναθερμαίνει το εθνικιστικό συναίσθημα, προσθέτοντας πόντους στο προφίλ του, όπως θα έκανε ένας ηγέτης που οδεύει σε εκλογές για ανανέωση της λαϊκής εντολής για να μπορεί να λάβει επώδυνα μέτρα ανάκαμψης της οικονομίας μετά την κρίση του κορωνοϊού, αυξάνοντας τις προεδρικές του αρμοδιότητες στο εσωτερικό και τα περιθώρια ελιγμών του στο εξωτερικό.
Παράλληλα ο Erdogan ακολουθεί με συνέπεια μια…
5. Στρατηγική πολιτική προκλήσεων υψηλού ρίσκου, παραμένοντας συνεπής στη διπλωματία του εξαναγκασμού, υιοθετώντας την τακτική του ηγέτη που έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και όχι του «ακολούθου»:
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί κλιμακώνει την προκλητικότητα χτυπώντας στην καρδιά του θρησκευτικού αισθήματος της Δύσης, έχοντας όμως «πλάτη» τα συμφέροντα της Δύσης.
Θέλει να δείξει στη Δύση ότι είναι χώρα με μεγάλο στρατιωτικό, πολιτικό διπλωματικό εκτόπισμα, εσχάτως και ναυτικό γι'αυτό και κατασκευάζει αεροπλανοφόρο, και μπορεί να πολεμά σε πολλά ανοιχτά μέτωπα ταυτόχρονα:
Τους Κούρδους, στη Συρία, στην Λιβύη, στην Ανατολική Μεσόγειο.
Θέλει να «τιμωρήσει» τη Δύση σε ανταπόδοση του οικονομικού πλήγματος που υφίσταται από τον αποκλεισμό της ως προορισμός διακοπών, λόγω των κρουσμάτων κορωνοϊού, και του πολιτικού-διπλωματικού από τη στήριξη που παρείχε η Δύση στην Ελλάδα στο μεταναστευτικό, βάζοντάς τον στη θέση του για την πολιτική που ακολούθησε στα σύνορα στον Έβρο.
Νωρίτερα βέβαια, είχε προηγηθεί η Ιταλία, όταν ο Ερντογάν επισκέφθηκε τον πάπα Φραγκίσκο, ο οποίος δεν ικανοποίησε τις προσδοκίες του Τούρκου προέδρου σε ό,τι αφορά τις βλέψεις του στην Εγγύς Ανατολή και στην Ιερουσαλήμ.
Υπενθυμίζεται ότι η πρόκληση προς την Ευρώπη, έχει παγιωθεί δεδομένου ότι η ΕΕ διατηρεί την Τουρκία στον προθάλαμο της Ένωσης εδώ και δεκαετίες.
6. Θέτει την Αγία Σοφία στην ατζέντα των θεμάτων προς διαπραγμάτευση και... ανταλλαγή.
Η επιβάρυνση της ατζέντας των θεμάτων είναι μια τακτική που ακολουθεί πάγια εδώ και χρόνια στην περίπτωση της Ελλάδας (Αιγαίο, υφαλοκρηπίδα κλπ).
Όσον αφορά στα θέματα που θέλει να κερδίσει, είναι...
Στο φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου;
Σε περισσότερα κονδύλια για το μεταναστευτικό; (υπενθυμίζεται πως στην Τουρκία υπάρχουν 2,5 εκατ Σύριοι μετανάστες).
Ο Erdogan ακολουθεί ατζέντα εξωτερικής πολιτικής χρόνων.
Αρκεί κάποιος να διαβάσει το «εγχειρίδιο» των καθημερινών αποφάσεων της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής όπως έχει αποκληθεί το βιβλίο, «Στρατηγικό βάθος» του πρώην συμμάχου του Erdogan και υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Ahmet Davutoglu ο οποίος προσφέρει μία πλήρη και ακριβή περιγραφή της κοσμοθεωρίας, των στρατηγικών προσανατολισμών και των τακτικών χειρισμών της σημερινής Τουρκίας, με τις ξεκάθαρα νεοοθωμανικές αντιλήψεις που επιδιώκουν αναβίωση του ένδοξου οθωμανικού παρελθόντος σε μια σύγχρονη βερσιόν.
Την βερσιόν του αναθεωρητικού νεοοθωμανισμού που αντιπροσωπεύει και προωθεί ο Erdogan η οποία δεν αποτελεί παρένθεση στην κοσμική πορεία που εγκαινίασε ο κεμαλισμός: είναι η σταθερή ράγα στην οποια κινείται ο ερντογανισμός και με μια ακόρεστη δίψα για ρίσκο υλοποιεί επεκτατικά σχέδια ενός βαθιά ριζωμένου υπερεθνικισμού.
7. Η Δύση τι κάνει απέναντι στην απαιτητική Τουρκία; - Η Ελλάδα πως στέκεται;
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι μία ακόμη ένδειξη της επιθετικότητας του Τούρκου ηγέτη, του αναθεωρητισμού που πρεσβεύει της εικόνας που προβάλλει για τη χώρα του: μιας χώρας που διεκδικεί από θέση τοπικής ισχύος, αναθεώρηση συνθηκών, εδαφών, έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πηγών, που έχει την δύναμη και την θέληση να αποτελέσει ένα ισχυρό περιφερειακό, γεωπολιτικό παίκτη, σε μια συγκυρία, που στη Μεσόγειο υπάρχει ένα γεωπολιτικό κενό, μετά την υποχώρηση της αμερικανικής ισχύος και τα ισχυρά αραβικά κράτη, εμφανίζονται αμήχανα.
Και αυτό το γνωρίζουν στην, επίσης αμήχανη, Δύση.
Σαφέστατα ο Erdogan δεν είναι μόνος, έχει «πλάτες».
Kαι μια πρώτη ένδειξη είναι το γεγονός ότι οι αντιδράσεις από ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία και Ρωσία, ήταν από… χαμηλόφωνες έως ανύπαρκτες.
Επιφανείς προσωπικότητες καταδίκασαν το γεγονός, αλλά τα επίσημα χείλη έμειναν ερμητικά κλειστά μέχρι στιγμής.
Ακόμη και η UNESCO δημοσιοποίησε μόλις την Πέμπτη 9/7, μια δήλωση, στην οποία ζήτησε από τον Erdogan – τον παρακαλούσε μάλλον – να μη κάνει αυτό το βήμα.
Πέρα από κάποιες μεμονωμένες φωνές (Mike Pompeo, Joe Biden) δεν υπήρξε κάποια ισχυρότερη αντίδραση, όταν υπάρξει από τον πρόεδρο Trump.
Μένει να την δούμε, ιδιαίτερα ενόψει των επικείμενων εκλογών του Νοεμβρίου 2020...
α) με ένα τουρκικό λόμπι ισχυρότατο (όπως αποκαλύφθηκε και προσφάτως από το βιβλίο του John Bolton) και
β) με ένα χριστιανικό ακροατήριο να περιμένει, για να κρίνει και να αποφασίσει, ενδεχομένως έχοντας υπόψη την περίπτωση του πάστορα Andrew Brunson, κατά την οποία, οι πιέσεις Trump, οδήγησαν στην αποφυλάκιση του πάστορα.
Υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο οι ΗΠΑ να επιλέξουν τελικά την πεπατημένη της διατήρησης των ισορροπιών και της αποφυγής εντάσεων στη Μεσόγειο (βλ. Ίμια), παρότι οι ισορροπίες στην παρούσα συγκυρία έχουν αλλάξει.
Η Ρωσία πως θα σταθεί απέναντι στην καταστρατήγηση της μορφής του μνημείου;
Όσον αφορά στις μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις…
Απάντηση θα πρέπει να αναμένεται από τη Γαλλία η οποία ήδη ακολουθεί μια σκληρή πολιτική προς την Τουρκία και όχι τόσο από τη Γερμανία, ιδιαίτερα μετά την επίσκεψη Merkel στην Άγκυρα και τις δύο συνόδους για τη Λιβύη και την Ανατολική Μεσόγειο όπου η Ελλάδα δεν προσκλήθηκε.
Η Ελλάδα από την άλλη πλευρά, έχει τις εξής επιλογές:
α) να διατηρήσει το θέμα στην επικαιρότητα ως διεθνές ζήτημα,
β) να προστατέψει τα συμφέροντά της, είτε αυτό λέγεται κήρυξη ΑΟΖ, είτε αλλαγή προς μια ενεργητικότερη εξωτερική πολιτικής,
γ) οφείλει να δουλέψει τις / και μαζί με τις συμμαχίες της,
δ) με ένα ακόμη επιχείρημα απέναντι στην προκλητικότητας της Τουρκίας, να ζητήσει ακόμη και τη λήψη προληπτικών μέτρων, ώστε να ανασχεθεί η επιθετικότητα της γείτονος,
ε) να της κοπεί η όρεξη για καινούριες περιπέτειες στη λεκάνη της Μεσογείου, που θα έχουν υψηλό κόστος και για την ίδια και ο βήχας για επιπλέον ανταλλάγματα.
Αν δεν μπει φρένο στην υπέρμετρη πλέον τουρκική προκλητικότητα, είναι απολύτως βέβαιο ότι μόνο προβλήματα εγκυμονεί το μέλλον.
Αλεξία Κοσίνα
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών