Σε άρθρο τους Centeno και Coelho στο VOX αναλύουν πως η Πορτογαλική οικονομία κατάφερε να γυρίσει σελίδα
Η Πορτογαλία έχει γυρίσει σελίδα.
Έχοντας περάσει από ήπια ανάκαμψη, ύφεση και μια σοβαρή ύφεση, σε δύο δεκαετίες, η πορτογαλική οικονομία επανεμφανίζεται με νέα δύναμη.
Σε άρθρο τους στο VOX του ινστιτούτου CEPR ο Mário Centeno, υπουργός οικονομικών της Πορτογαλίας και επικεφαλής του Eurogroup και ο Miguel Castro Coelho επικεφαλής οικονομολόγος του υπουργείου οικονομικών της Πορτογαλίας αναλύουν ποιο είναι το μέλλον της χώρας και τι προηγήθηκε ώστε να σταθεροποιηθεί η οικονομία.
Συγκεκριμένα στο άρθρο τους αναφέρουν:
Κατά την προετοιμασία για την εισαγωγή του ευρώ το 2002, οι αντιλήψεις για τις οικονομικές προοπτικές και τον επενδυτικό κίνδυνο της Πορτογαλίας άλλαξαν, με αποτέλεσμα την ουσιαστική αύξηση του ιδιωτικού χρέους και την ήπια αύξηση της εγχώριας ζήτησης.
Ακολούθησε η δεκαετία του 2000, μια δεκαετία παρατεταμένης ανάπτυξης, επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας, σταθερή συσσώρευση εξωτερικών ανισορροπιών και αύξηση του χρέους.
Έκτοτε, η παγκόσμια κρίση και η κρίση του ευρωπαϊκού δημόσιου χρέους συνωμοτούν για να οδηγήσουν την οικονομία σε σοβαρή ύφεση υποχρεώνοντας την Πορτογαλία να καταφύγει σε ένα πρόγραμμα προσαρμογής υπό την επίβλεψη της τρόικας των πιστωτών.
Το ΑΕΠ της Πορτογαλίας μειώθηκε κατά 7,9% κατά την περίοδο της κρίσης ενώ η απασχόληση μειώθηκε κατά 13,4%.
Η ανεργία ανήλθε στο 17,5% το 2013 (η ανεργία των νέων έφθασε στο 40%.
Τα δημοσιονομικά ελλείμματα αυξήθηκαν περίπου στο 10% του ΑΕΠ.
Τα πορτογαλικά κρατικά ομόλογα υποβαθμίστηκαν σε «σκουπίδια» junk bond.
Περίπου 500.000 άνθρωποι μετανάστευσαν μεταξύ 2011 και 2014 η μεγαλύτερη μετανάστευση που γνώρισε η χώρα σε 50 χρόνια.
(Σημείωση bankingnews: Προφανώς και όλα αυτά θυμίζουν σε μεγάλο βαθμό την ελληνική οικονομία που βρέθηκε σε ακόμη χειρότερη θέση)
Τα πρώιμα σημάδια ανάκαμψης το 2014 και το 2015 αποδείχθηκαν αδύναμα και βραχύβια.
Η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί τελικά με ανανεωμένη δύναμη το 2016 και θα επιταχυνθεί περαιτέρω στο 2,7% το 2017 με την πραγματική αύξηση των επενδύσεων κατά 9% και την αύξηση των εξαγωγών κατά 7,9%.
Η απασχόληση αυξήθηκε κατά 3,5% το 2017, ενώ η ανεργία υποχώρησε στο 7,4% μέχρι το 2018, το χαμηλότερο επίπεδο από το 2004 και το εργατικό δυναμικό συνέχισε να αυξάνεται.
Αυτή είναι πλέον μια βιώσιμη ανάκαμψη.
Τα δημοσιονομικά ελλείμματα υποχώρησαν στο 2% του ΑΕΠ το 2016 και το 0,9% το 2017, το χαμηλότερο στην δημοκρατική ιστορία της Πορτογαλίας.
Από διαρθρωτική άποψη, αυτό συνεπάγεται μείωση κατά 1,4% σε δύο χρόνια, σε σχέση με ότι προβλέπεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Το δημόσιο χρέος μειώθηκε κατά 4,3% το 2017, η σημαντικότερη πτώση σε 20 χρόνια.
Για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά το χρέος μειώθηκε στο 163,5% του ΑΕΠ, από 210,3% το 2012 .
Σε αυτό το πλαίσιο, οι επιδόσεις της πορτογαλικής οικονομίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες συχνά χαρακτηρίζονται ως μια διαδικασία σταθερής επιδείνωσης της ανταγωνιστικότητας των τιμών και της συσσώρευσης ανισορροπιών, με αποκορύφωμα μια σοβαρή ύφεση και ένα πρόγραμμα στήριξης το 2012 με ESM και ΔΝΤ.
Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το πρόγραμμα προσαρμογής έθεσε σε κίνηση μια εσωτερική αποπληθωριστική διαδικασία που βοήθησε στην αποκατάσταση της εξωτερικής ανταγωνιστικότητας και, συνεπώς, στη βελτίωση της οικονομικής απόδοσης.
Αυτές οι βελτιώσεις, μαζί με τους ούριους ανέμους από τη συγχρονισμένη ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ, θα εξηγούσαν μακροπρόθεσμα τις σημερινές μακροοικονομικές επιδόσεις της Πορτογαλίας, συμπεριλαμβανομένης της αναπροσαρμογής των δημόσιων οικονομικών της.
Υποστηρίζουμε ότι αυτή η άποψη είναι εν πολλοίς αντίθετη με τα υπάρχοντα εμπειρικά στοιχεία σχετικά με τις βασικές αρχές της πορτογαλικής οικονομίας και τον τρόπο με τον οποίο έχουν εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου.
Κατά την άποψή μας, η ανάκαμψη της Πορτογαλίας δεν είναι ένα απλό παραχθέν αποτέλεσμα ενός προτεινόμενου προγράμματος προσαρμογής για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.
Υπήρχαν στοιχεία του προγράμματος προσαρμογής που διαδραμάτισαν σημαντικούς ρόλους, αλλά δεν ήταν μόνο το πρόγραμμα που επέδρασε στην πορεία της Πορτογαλίας.
Η σταθερή ανάκαμψη της πορτογαλικής οικονομίας βασίζεται στην πραγματικότητα σε διαρκείς διαρθρωτικές αλλαγές, στις δεξιότητες, στις επενδύσεις, στον εξαγωγικό προσανατολισμό και στην αγορά εργασίας, που σημειώθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Οι αλλαγές αυτές συμπληρώθηκαν με πρόσφατες πολιτικές πρωτοβουλίες που αποβλέπουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την αποκατάσταση του πορτογαλικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, των πολιτικών στήριξης της εσωτερικής ζήτησης και της αντικυκλικής, αυστηρής και συνετής διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών.
Όλοι μαζί, έχουν κάνει μεγάλα βήματα στην αντιμετώπιση βασικών διαρθρωτικών αδυναμιών στην πορτογαλική οικονομία και έτσι έχουν βοηθήσει να τεθούν τα θεμέλια για μια πιο ανθεκτική και ευημερούσα οικονομία.
Ποιες οι διαρθρωτικές αλλαγές στην Πορτογαλία;
Αρχίζουμε με ανθρώπινο κεφάλαιο.
Ενώ το χάσμα των επαγγελμάτων της Πορτογαλίας έναντι των ευρωπαίων εταίρων παραμένει μεγάλο (ο αριθμός των εργαζομένων με χαμηλή ειδίκευση είναι 26 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από την ΕΕ των 28), μειώνεται γρήγορα (10 ποσοστιαίες μονάδες από το 2004) και συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την κληρονομιά των ηλικιωμένων γενεών με χαμηλότερα εκπαιδευτικά προφίλ.
Από το 2004 έως το 2016, το μερίδιο των ενηλίκων (ηλικίας 15-64 ετών) με την χαμηλότερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μειώθηκε κατά 21 ποσοστιαίες μονάδες (από 74% σε 53%), ενώ οι μεσαίες και υψηλές δεξιότητες αυξήθηκαν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες 16% έως 26% και από 11% έως 22% αντίστοιχα).
Αν υποτεθεί ότι η τρέχουσα ροή των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση στο εργατικό δυναμικό διατηρείται σταθερή (η οποία είναι μια σχετικά συντηρητική υπόθεση), αναμένεται ότι το μερίδιο των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση θα μειωθεί περαιτέρω από 53% σε 42% σε δέκα χρόνια.
Οι αλλαγές στο ανθρώπινο κεφάλαιο δεν περιορίστηκαν σε ποσοτικές πτυχές, αλλά συμπεριέλαβαν επίσης βελτιώσεις ποιότητας.
Η Πορτογαλία αποτελεί μέρος μιας πολύ μικρής ομάδας χωρών που έχουν πραγματοποιήσει σταθερή και ευρεία εξέλιξη στις διάφορες φάσεις αξιολογήσεων του ΟΟΣΑ.
Τα αποτελέσματα από την τελευταία αξιολόγηση (2015) τοποθετούν τη χώρα πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε όλους τους τομείς αξιολόγησης (επιστήμη, μαθηματικά).
Αυτοί οι δείκτες απεικονίζουν μόνο μια κοινωνία που κατάφερε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη διαρθρωτική προσαρμογή.
Αυτό έρχεται σε σαφή αντίθεση με προηγούμενες περιόδους διαρθρωτικής αλλαγής, όπως αυτή της δεκαετίας του 1980.
Το 1982 μόνο το 2% των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα είχε πτυχίο πανεπιστημίου.
Το ποσοστό αυτό είναι πλέον κοντά στο 20%.
Αυτό σηματοδοτεί μια αξιοσημείωτη αύξηση των δεξιοτήτων.
Οι επενδύσεις
Αυτή ήταν η κύρια κινητήρια δύναμη της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας στην Πορτογαλία κατά τη δεκαετία πριν από την κρίση.
Συγκεκριμένα, οι επιχειρηματικές επενδύσεις ήταν συστηματικά υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ των 28 (περίπου 5 ποσοστιαίες μονάδες) καθ 'όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000.
Η κρίση έπληξε τις επενδύσεις, αλλά υπάρχουν σαφή σημάδια ότι ανακάμπτουν.
Ο σχηματισμός ακαθάριστου παγίου κεφαλαίου αυξήθηκε κατά 9% σε πραγματικούς όρους το 2017.
Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αυξάνονται πάλι πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Ένας ισχυρό ρεύμα επενδυτικών σχεδίων συγχρηματοδοτούμενων από την ΕΕ για τα επόμενα τέσσερα έτη αναμένεται να δώσει πρόσθετη ώθηση στις επενδύσεις.
Πρόκειται κυρίως για έργα που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα, εστιάζονται στην υποδομή των μεταφορών, την αστική αναγέννηση, τις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης και την καινοτομία.
Μετά την υιοθέτηση του ευρώ, οι άφθονες εισροές κεφαλαίων διοχετεύτηκαν σε σχετικά μη παραγωγικά μη εμπορεύσιμα έργα, που βλάπτουν σημαντικά τις οικονομικές επιδόσεις.
Ωστόσο, υπάρχουν σαφή σημάδια ότι αυτό το πρότυπο έχει αντιστραφεί κατά την τελευταία δεκαετία.
Το βάρος των συνολικών εξαγωγών του ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες σε 43% από το 2005 έως το 2017.
Η αύξηση αυτή αντικατοπτρίζει τη διαδικασία αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων που άρχισε πολύ πριν από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση.
Επιπλέον, δεν σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις μεταβολές στην ανταγωνιστικότητα των τιμών.
Οι πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες αυξήθηκαν από το 1995 έως το 2005, αλλά παρέμειναν σχετικά σταθερές έως τα τελευταία χρόνια.
Η πορεία της Πορτογαλίας υποστηρίχθηκε επίσης από σημαντικές αλλαγές που εισήχθησαν στη νομοθεσία για την απασχόληση τα τελευταία 15 χρόνια.
Έχουν υπάρξει πολλαπλές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην εσωτερική ευελιξία των επιχειρήσεων, όπως η προσαρμογή των ωρών εργασίας, η ασφάλιση της ανεργίας, έχουν αρθεί οι περιορισμοί στην δυνατότητα υπογραφής συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης, καθιστώντας την αγορά εργασίας πιο ευέλικτη και προσαρμόσιμη στις αναταραχές.
Κατά την περίοδο 2001-2007, οι ροές εργαζομένων στην Πορτογαλία, συμπεριλαμβανομένων των ποσοστών δημιουργίας θέσεων εργασίας ήταν πολύ κοντά σε εκείνες που επικρατούν στις ΗΠΑ.
Το ίδιο ισχύει για την ευελιξία των μισθών.
Η πορτογαλική αγορά εργασίας έχει επίπεδα μισθολογικής ευελιξίας παρόμοια με άλλες προηγμένες οικονομίες.
Το τραπεζικό σύστημα: Τα NPLs 37 δισ ή 13,3% στο σύνολο των δανείων
Οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν για τη σταθεροποίηση του πορτογαλικού τραπεζικού συστήματος και η μεταρρύθμιση της εταιρικής διακυβέρνησής διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση της ανάπτυξης μετά την κρίση.
Η ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος ήταν καθοριστική για την αύξηση των πιστωτικών ροών και τη βελτίωση της αποδοτικότητας της κατανομής κεφαλαίων.
Αυτές οι προσπάθειες περιλάμβαναν την ενίσχυση των κεφαλαιακών βάσεων των τραπεζών, την αλλαγή των δομών των μετόχων, τη διευκρίνιση των μηχανισμών για διαδικασίες επίλυσης και τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την επιστροφή των θετικών αποτελεσμάτων στα επιχειρησιακά αποτελέσματα των τραπεζών.
Το 2017, το πορτογαλικό τραπεζικό σύστημα επέστρεψε σε θετικά αποτελέσματα.
Το κόστος και οι προβλέψεις απομείωσης μειώθηκαν σημαντικά.
Η κεφαλαιακή βάση των τραπεζών βελτιώθηκε (ο δείκτης Common Equity Tier 1 ανήλθε σε 13,9% στο τέλος του 2017 περίπου 2,5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος από ότι στο τέλος του 2016).
Το υπόλοιπο των μη εξυπηρετούμενων δανείων μειώθηκε από 50 δισεκ. ευρώ στα μέσα του 2016 σε 37 δισ. ευρώ το 2017.
Ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων ανέρχεται σήμερα σε 13,3%, μειωμένος κατά 3,9% από τα τέλη του 2016 και 4,6% από τον Ιούνιο του 2016 .
Η κρίση είχε αρνητικές συνέπειες για τα δημόσια οικονομικά, η οποία υπερέβη τα προβλήματα που είχαν συσσωρευτεί στη δεκαετία του 2000.
Ωστόσο, η Πορτογαλία έχει δείξει μεγάλη ανθεκτικότητα στον τρόπο με τον οποίο έχει δεσμευτεί και επιμείνει στην αποκατάσταση της ισορροπίας των δημόσιων οικονομικών μέσω μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στην επίτευξη διαρθρωτικής δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Η στρατηγική της σημερινής κυβέρνησης βασίζεται στην αυστηρή και συνετή διαχείριση των δημόσιων δαπανών, ικανή να ανταποκριθεί με ευελιξία και αποτελεσματικότητα στις αλλαγές στο μακροοικονομικό περιβάλλον.
Επιδιώκει να επιτύχει τη σωστή ισορροπία μεταξύ του στόχου μείωσης του χρέους και της ανάγκης προστασίας της ανάπτυξης. Προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των δημοσίων δαπανών, η κυβέρνηση αναθεωρεί τις δαπάνες με στόχο να βοηθήσει τα υπουργεία να παράγουν καθαρά και μακροχρόνια κέρδη.
Οι προκλήσεις
Η Πορτογαλία έχει γυρίσει σελίδα.
Έχοντας περάσει από μια ήπια ανάπτυξη, σε ύφεση και μια σοβαρή ύφεση, μέσα σε δύο δεκαετίες, η πορτογαλική οικονομία επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο νέα δύναμη.
Ωστόσο σημαντικές προκλήσεις ακόμη παραμένουν.
Ορισμένες είναι βαρύτατες κληρονομιές από την κρίση.
Τα αποθέματα ιδιωτικού και δημόσιου χρέους είναι ακόμη υψηλά.
Απαιτούνται αυξημένες αποταμιεύσεις, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές.
Η ανεργία των νέων και η μακροχρόνια ανεργία δεν έχουν ακόμη επιστρέψει σε επίπεδα προ της κρίσης.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας βρίσκει τρόπο ώστε να αποκαταστήσει την πλήρη υγεία του.
Για να διατηρηθούν τα δημόσια οικονομικά σε μια σταθεροποιητική τροχιά, οι δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να συνεχίσουν να αξιολογούνται πολύ προσεκτικά.
Βασικά, όμως, η ικανότητα της Πορτογαλίας να αντεπεξέλθει σε αυτές τις προκλήσεις είναι σήμερα πολύ ισχυρότερη από ό, τι οποιαδήποτε στιγμή τις τελευταίες δεκαετίες.
Ο σημερινός συνδυασμός ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης, που τροφοδοτείται από επενδύσεις και εξαγωγές, εξισορροπημένους εξωτερικούς λογαριασμούς και δημόσια οικονομικά σε μια πορεία προς την κανονικότητα απέχουν πολύ από την εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών.
Ωστόσο, οι περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, πρέπει να συνεχιστούν.
www.bankingnews.gr
Έχοντας περάσει από ήπια ανάκαμψη, ύφεση και μια σοβαρή ύφεση, σε δύο δεκαετίες, η πορτογαλική οικονομία επανεμφανίζεται με νέα δύναμη.
Σε άρθρο τους στο VOX του ινστιτούτου CEPR ο Mário Centeno, υπουργός οικονομικών της Πορτογαλίας και επικεφαλής του Eurogroup και ο Miguel Castro Coelho επικεφαλής οικονομολόγος του υπουργείου οικονομικών της Πορτογαλίας αναλύουν ποιο είναι το μέλλον της χώρας και τι προηγήθηκε ώστε να σταθεροποιηθεί η οικονομία.
Συγκεκριμένα στο άρθρο τους αναφέρουν:
Κατά την προετοιμασία για την εισαγωγή του ευρώ το 2002, οι αντιλήψεις για τις οικονομικές προοπτικές και τον επενδυτικό κίνδυνο της Πορτογαλίας άλλαξαν, με αποτέλεσμα την ουσιαστική αύξηση του ιδιωτικού χρέους και την ήπια αύξηση της εγχώριας ζήτησης.
Ακολούθησε η δεκαετία του 2000, μια δεκαετία παρατεταμένης ανάπτυξης, επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας, σταθερή συσσώρευση εξωτερικών ανισορροπιών και αύξηση του χρέους.
Έκτοτε, η παγκόσμια κρίση και η κρίση του ευρωπαϊκού δημόσιου χρέους συνωμοτούν για να οδηγήσουν την οικονομία σε σοβαρή ύφεση υποχρεώνοντας την Πορτογαλία να καταφύγει σε ένα πρόγραμμα προσαρμογής υπό την επίβλεψη της τρόικας των πιστωτών.
Το ΑΕΠ της Πορτογαλίας μειώθηκε κατά 7,9% κατά την περίοδο της κρίσης ενώ η απασχόληση μειώθηκε κατά 13,4%.
Η ανεργία ανήλθε στο 17,5% το 2013 (η ανεργία των νέων έφθασε στο 40%.
Τα δημοσιονομικά ελλείμματα αυξήθηκαν περίπου στο 10% του ΑΕΠ.
Τα πορτογαλικά κρατικά ομόλογα υποβαθμίστηκαν σε «σκουπίδια» junk bond.
Περίπου 500.000 άνθρωποι μετανάστευσαν μεταξύ 2011 και 2014 η μεγαλύτερη μετανάστευση που γνώρισε η χώρα σε 50 χρόνια.
(Σημείωση bankingnews: Προφανώς και όλα αυτά θυμίζουν σε μεγάλο βαθμό την ελληνική οικονομία που βρέθηκε σε ακόμη χειρότερη θέση)
Τα πρώιμα σημάδια ανάκαμψης το 2014 και το 2015 αποδείχθηκαν αδύναμα και βραχύβια.
Η ανάπτυξη θα επιταχυνθεί τελικά με ανανεωμένη δύναμη το 2016 και θα επιταχυνθεί περαιτέρω στο 2,7% το 2017 με την πραγματική αύξηση των επενδύσεων κατά 9% και την αύξηση των εξαγωγών κατά 7,9%.
Η απασχόληση αυξήθηκε κατά 3,5% το 2017, ενώ η ανεργία υποχώρησε στο 7,4% μέχρι το 2018, το χαμηλότερο επίπεδο από το 2004 και το εργατικό δυναμικό συνέχισε να αυξάνεται.
Αυτή είναι πλέον μια βιώσιμη ανάκαμψη.
Τα δημοσιονομικά ελλείμματα υποχώρησαν στο 2% του ΑΕΠ το 2016 και το 0,9% το 2017, το χαμηλότερο στην δημοκρατική ιστορία της Πορτογαλίας.
Από διαρθρωτική άποψη, αυτό συνεπάγεται μείωση κατά 1,4% σε δύο χρόνια, σε σχέση με ότι προβλέπεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Το δημόσιο χρέος μειώθηκε κατά 4,3% το 2017, η σημαντικότερη πτώση σε 20 χρόνια.
Για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά το χρέος μειώθηκε στο 163,5% του ΑΕΠ, από 210,3% το 2012 .
Σε αυτό το πλαίσιο, οι επιδόσεις της πορτογαλικής οικονομίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες συχνά χαρακτηρίζονται ως μια διαδικασία σταθερής επιδείνωσης της ανταγωνιστικότητας των τιμών και της συσσώρευσης ανισορροπιών, με αποκορύφωμα μια σοβαρή ύφεση και ένα πρόγραμμα στήριξης το 2012 με ESM και ΔΝΤ.
Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το πρόγραμμα προσαρμογής έθεσε σε κίνηση μια εσωτερική αποπληθωριστική διαδικασία που βοήθησε στην αποκατάσταση της εξωτερικής ανταγωνιστικότητας και, συνεπώς, στη βελτίωση της οικονομικής απόδοσης.
Αυτές οι βελτιώσεις, μαζί με τους ούριους ανέμους από τη συγχρονισμένη ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ, θα εξηγούσαν μακροπρόθεσμα τις σημερινές μακροοικονομικές επιδόσεις της Πορτογαλίας, συμπεριλαμβανομένης της αναπροσαρμογής των δημόσιων οικονομικών της.
Υποστηρίζουμε ότι αυτή η άποψη είναι εν πολλοίς αντίθετη με τα υπάρχοντα εμπειρικά στοιχεία σχετικά με τις βασικές αρχές της πορτογαλικής οικονομίας και τον τρόπο με τον οποίο έχουν εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου.
Κατά την άποψή μας, η ανάκαμψη της Πορτογαλίας δεν είναι ένα απλό παραχθέν αποτέλεσμα ενός προτεινόμενου προγράμματος προσαρμογής για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.
Υπήρχαν στοιχεία του προγράμματος προσαρμογής που διαδραμάτισαν σημαντικούς ρόλους, αλλά δεν ήταν μόνο το πρόγραμμα που επέδρασε στην πορεία της Πορτογαλίας.
Η σταθερή ανάκαμψη της πορτογαλικής οικονομίας βασίζεται στην πραγματικότητα σε διαρκείς διαρθρωτικές αλλαγές, στις δεξιότητες, στις επενδύσεις, στον εξαγωγικό προσανατολισμό και στην αγορά εργασίας, που σημειώθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Οι αλλαγές αυτές συμπληρώθηκαν με πρόσφατες πολιτικές πρωτοβουλίες που αποβλέπουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την αποκατάσταση του πορτογαλικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, των πολιτικών στήριξης της εσωτερικής ζήτησης και της αντικυκλικής, αυστηρής και συνετής διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών.
Όλοι μαζί, έχουν κάνει μεγάλα βήματα στην αντιμετώπιση βασικών διαρθρωτικών αδυναμιών στην πορτογαλική οικονομία και έτσι έχουν βοηθήσει να τεθούν τα θεμέλια για μια πιο ανθεκτική και ευημερούσα οικονομία.
Ποιες οι διαρθρωτικές αλλαγές στην Πορτογαλία;
Αρχίζουμε με ανθρώπινο κεφάλαιο.
Ενώ το χάσμα των επαγγελμάτων της Πορτογαλίας έναντι των ευρωπαίων εταίρων παραμένει μεγάλο (ο αριθμός των εργαζομένων με χαμηλή ειδίκευση είναι 26 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από την ΕΕ των 28), μειώνεται γρήγορα (10 ποσοστιαίες μονάδες από το 2004) και συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την κληρονομιά των ηλικιωμένων γενεών με χαμηλότερα εκπαιδευτικά προφίλ.
Από το 2004 έως το 2016, το μερίδιο των ενηλίκων (ηλικίας 15-64 ετών) με την χαμηλότερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μειώθηκε κατά 21 ποσοστιαίες μονάδες (από 74% σε 53%), ενώ οι μεσαίες και υψηλές δεξιότητες αυξήθηκαν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες 16% έως 26% και από 11% έως 22% αντίστοιχα).
Αν υποτεθεί ότι η τρέχουσα ροή των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση στο εργατικό δυναμικό διατηρείται σταθερή (η οποία είναι μια σχετικά συντηρητική υπόθεση), αναμένεται ότι το μερίδιο των ατόμων με χαμηλή ειδίκευση θα μειωθεί περαιτέρω από 53% σε 42% σε δέκα χρόνια.
Οι αλλαγές στο ανθρώπινο κεφάλαιο δεν περιορίστηκαν σε ποσοτικές πτυχές, αλλά συμπεριέλαβαν επίσης βελτιώσεις ποιότητας.
Η Πορτογαλία αποτελεί μέρος μιας πολύ μικρής ομάδας χωρών που έχουν πραγματοποιήσει σταθερή και ευρεία εξέλιξη στις διάφορες φάσεις αξιολογήσεων του ΟΟΣΑ.
Τα αποτελέσματα από την τελευταία αξιολόγηση (2015) τοποθετούν τη χώρα πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε όλους τους τομείς αξιολόγησης (επιστήμη, μαθηματικά).
Αυτοί οι δείκτες απεικονίζουν μόνο μια κοινωνία που κατάφερε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη διαρθρωτική προσαρμογή.
Αυτό έρχεται σε σαφή αντίθεση με προηγούμενες περιόδους διαρθρωτικής αλλαγής, όπως αυτή της δεκαετίας του 1980.
Το 1982 μόνο το 2% των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα είχε πτυχίο πανεπιστημίου.
Το ποσοστό αυτό είναι πλέον κοντά στο 20%.
Αυτό σηματοδοτεί μια αξιοσημείωτη αύξηση των δεξιοτήτων.
Οι επενδύσεις
Αυτή ήταν η κύρια κινητήρια δύναμη της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας στην Πορτογαλία κατά τη δεκαετία πριν από την κρίση.
Συγκεκριμένα, οι επιχειρηματικές επενδύσεις ήταν συστηματικά υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ των 28 (περίπου 5 ποσοστιαίες μονάδες) καθ 'όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000.
Η κρίση έπληξε τις επενδύσεις, αλλά υπάρχουν σαφή σημάδια ότι ανακάμπτουν.
Ο σχηματισμός ακαθάριστου παγίου κεφαλαίου αυξήθηκε κατά 9% σε πραγματικούς όρους το 2017.
Οι επιχειρηματικές επενδύσεις αυξάνονται πάλι πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Ένας ισχυρό ρεύμα επενδυτικών σχεδίων συγχρηματοδοτούμενων από την ΕΕ για τα επόμενα τέσσερα έτη αναμένεται να δώσει πρόσθετη ώθηση στις επενδύσεις.
Πρόκειται κυρίως για έργα που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα, εστιάζονται στην υποδομή των μεταφορών, την αστική αναγέννηση, τις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης και την καινοτομία.
Μετά την υιοθέτηση του ευρώ, οι άφθονες εισροές κεφαλαίων διοχετεύτηκαν σε σχετικά μη παραγωγικά μη εμπορεύσιμα έργα, που βλάπτουν σημαντικά τις οικονομικές επιδόσεις.
Ωστόσο, υπάρχουν σαφή σημάδια ότι αυτό το πρότυπο έχει αντιστραφεί κατά την τελευταία δεκαετία.
Το βάρος των συνολικών εξαγωγών του ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες σε 43% από το 2005 έως το 2017.
Η αύξηση αυτή αντικατοπτρίζει τη διαδικασία αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων που άρχισε πολύ πριν από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση.
Επιπλέον, δεν σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις μεταβολές στην ανταγωνιστικότητα των τιμών.
Οι πραγματικές συναλλαγματικές ισοτιμίες αυξήθηκαν από το 1995 έως το 2005, αλλά παρέμειναν σχετικά σταθερές έως τα τελευταία χρόνια.
Η πορεία της Πορτογαλίας υποστηρίχθηκε επίσης από σημαντικές αλλαγές που εισήχθησαν στη νομοθεσία για την απασχόληση τα τελευταία 15 χρόνια.
Έχουν υπάρξει πολλαπλές μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην εσωτερική ευελιξία των επιχειρήσεων, όπως η προσαρμογή των ωρών εργασίας, η ασφάλιση της ανεργίας, έχουν αρθεί οι περιορισμοί στην δυνατότητα υπογραφής συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης, καθιστώντας την αγορά εργασίας πιο ευέλικτη και προσαρμόσιμη στις αναταραχές.
Κατά την περίοδο 2001-2007, οι ροές εργαζομένων στην Πορτογαλία, συμπεριλαμβανομένων των ποσοστών δημιουργίας θέσεων εργασίας ήταν πολύ κοντά σε εκείνες που επικρατούν στις ΗΠΑ.
Το ίδιο ισχύει για την ευελιξία των μισθών.
Η πορτογαλική αγορά εργασίας έχει επίπεδα μισθολογικής ευελιξίας παρόμοια με άλλες προηγμένες οικονομίες.
Το τραπεζικό σύστημα: Τα NPLs 37 δισ ή 13,3% στο σύνολο των δανείων
Οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν για τη σταθεροποίηση του πορτογαλικού τραπεζικού συστήματος και η μεταρρύθμιση της εταιρικής διακυβέρνησής διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση της ανάπτυξης μετά την κρίση.
Η ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος ήταν καθοριστική για την αύξηση των πιστωτικών ροών και τη βελτίωση της αποδοτικότητας της κατανομής κεφαλαίων.
Αυτές οι προσπάθειες περιλάμβαναν την ενίσχυση των κεφαλαιακών βάσεων των τραπεζών, την αλλαγή των δομών των μετόχων, τη διευκρίνιση των μηχανισμών για διαδικασίες επίλυσης και τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για την επιστροφή των θετικών αποτελεσμάτων στα επιχειρησιακά αποτελέσματα των τραπεζών.
Το 2017, το πορτογαλικό τραπεζικό σύστημα επέστρεψε σε θετικά αποτελέσματα.
Το κόστος και οι προβλέψεις απομείωσης μειώθηκαν σημαντικά.
Η κεφαλαιακή βάση των τραπεζών βελτιώθηκε (ο δείκτης Common Equity Tier 1 ανήλθε σε 13,9% στο τέλος του 2017 περίπου 2,5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος από ότι στο τέλος του 2016).
Το υπόλοιπο των μη εξυπηρετούμενων δανείων μειώθηκε από 50 δισεκ. ευρώ στα μέσα του 2016 σε 37 δισ. ευρώ το 2017.
Ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων ανέρχεται σήμερα σε 13,3%, μειωμένος κατά 3,9% από τα τέλη του 2016 και 4,6% από τον Ιούνιο του 2016 .
Η κρίση είχε αρνητικές συνέπειες για τα δημόσια οικονομικά, η οποία υπερέβη τα προβλήματα που είχαν συσσωρευτεί στη δεκαετία του 2000.
Ωστόσο, η Πορτογαλία έχει δείξει μεγάλη ανθεκτικότητα στον τρόπο με τον οποίο έχει δεσμευτεί και επιμείνει στην αποκατάσταση της ισορροπίας των δημόσιων οικονομικών μέσω μεταρρυθμίσεων που αποσκοπούν στην επίτευξη διαρθρωτικής δημοσιονομικής εξυγίανσης.
Η στρατηγική της σημερινής κυβέρνησης βασίζεται στην αυστηρή και συνετή διαχείριση των δημόσιων δαπανών, ικανή να ανταποκριθεί με ευελιξία και αποτελεσματικότητα στις αλλαγές στο μακροοικονομικό περιβάλλον.
Επιδιώκει να επιτύχει τη σωστή ισορροπία μεταξύ του στόχου μείωσης του χρέους και της ανάγκης προστασίας της ανάπτυξης. Προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των δημοσίων δαπανών, η κυβέρνηση αναθεωρεί τις δαπάνες με στόχο να βοηθήσει τα υπουργεία να παράγουν καθαρά και μακροχρόνια κέρδη.
Οι προκλήσεις
Η Πορτογαλία έχει γυρίσει σελίδα.
Έχοντας περάσει από μια ήπια ανάπτυξη, σε ύφεση και μια σοβαρή ύφεση, μέσα σε δύο δεκαετίες, η πορτογαλική οικονομία επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο νέα δύναμη.
Ωστόσο σημαντικές προκλήσεις ακόμη παραμένουν.
Ορισμένες είναι βαρύτατες κληρονομιές από την κρίση.
Τα αποθέματα ιδιωτικού και δημόσιου χρέους είναι ακόμη υψηλά.
Απαιτούνται αυξημένες αποταμιεύσεις, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές.
Η ανεργία των νέων και η μακροχρόνια ανεργία δεν έχουν ακόμη επιστρέψει σε επίπεδα προ της κρίσης.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας βρίσκει τρόπο ώστε να αποκαταστήσει την πλήρη υγεία του.
Για να διατηρηθούν τα δημόσια οικονομικά σε μια σταθεροποιητική τροχιά, οι δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να συνεχίσουν να αξιολογούνται πολύ προσεκτικά.
Βασικά, όμως, η ικανότητα της Πορτογαλίας να αντεπεξέλθει σε αυτές τις προκλήσεις είναι σήμερα πολύ ισχυρότερη από ό, τι οποιαδήποτε στιγμή τις τελευταίες δεκαετίες.
Ο σημερινός συνδυασμός ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης, που τροφοδοτείται από επενδύσεις και εξαγωγές, εξισορροπημένους εξωτερικούς λογαριασμούς και δημόσια οικονομικά σε μια πορεία προς την κανονικότητα απέχουν πολύ από την εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών.
Ωστόσο, οι περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, πρέπει να συνεχιστούν.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών