Το χρέος της Ελλάδας ήταν σε ευρώ, το οποίο, ενώ ήταν τεχνικά ήταν το εσωτερικό νόμισμα της, δεν είχε τον έλεγχό του
Η Ελλάδα είναι μια σημαντική περίπτωση μελέτης για τον Ray Dalio της Bridgewater Associates, ο οποίος σε μια πολυσέλιδη μελέτη του σχετικά με τις κρίσης χρέους που έπληξαν τον κόσμο, επισημαίνει τα προβλήματα που οδήγησαν την ελληνική οικονομία σε μία βίαιη απομόχλευση.
Σύμφωνα με τον Dalio, η Ελλάδα γνώρισε ένα κλασικό αποπληθωριστικό κύκλο ξεκινώντας από το 2005.
Σε αυτό το περιβάλλον, μεταξύ 2005 και 2008, στην Ελλάδα αναπτύχθηκε μια φούσκα που οδηγήθηκε από έναν αυτοσυντηρούμενο κύκλο αυξανόμενου χρέους, ισχυρής ανάπτυξης και αυξημένων αποδόσεων περιουσιακών στοιχείων.
Τα χρέη αυξήθηκαν κατά 40% του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της φούσκας, οδηγώντας στην κορύφωση προ της κρίσης της τάξεως του 206% του ΑΕΠ.
Στην περίπτωση αυτή, το χρέος ήταν σε ευρώ, το οποίο, ενώ ήταν τεχνικά ήταν το εσωτερικό νόμισμα της Ελλάδας, δεν είναι ένα νόμισμα που η Ελλάδα είχε τον έλεγχο.
Επιπλέον, μεγάλο ποσοστό του χρέους ανήκε σε ξένα κεφάλαια, τα οποία έφυγαν από την Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια της φάσης φούσκας, οι εισροές από επενδύσεις ήταν ισχυρές, με μέσο όρο περίπου 22% του ΑΕΠ, γεγονός που βοήθησε στη χρηματοδότηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο έφτασε στο 13%.
Επιπλέον, οι ισχυρές αποδόσεις περιουσιακών στοιχείων (οι μετοχές είχαν κατά μέσο όρο 19% ετήσιες αποδόσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου της φούσκας) ενθάρρυνε περισσότερο τον δανεισμό και βοήθησε στην τόνωση της ανάπτυξης.
Κατά τη διάρκεια αυτής της φούσκας, οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής ξεκίνησαν μια μέτρια σύσφιξη.
Ωστόσο, οι πιέσεις της φούσκας και η εξάρτηση της Ελλάδας από την εξωτερική χρηματοδότηση, σε συνδυασμό με τη σύσφιξη των χρημάτων και των πιστώσεων και τις εξασθενημένες συνθήκες των συνδεδεμένων χωρών, δημιούργησε μια μη βιώσιμη κατάσταση.
Τελικά η δυναμική αντιστράφηκε, δημιουργώντας μια αυτο-τροφοδοτούμενη πτώση και "άσχημη απομόχλευση", η οποία συνέβη από το 2008 έως το 2017.
Στην αιχμή της προ της κρίσης, η εξυπηρέτηση του χρέους έφθασε το 42% του ΑΕΠ, καθιστώντας την Ελλάδα ευάλωτη σε ένα σοκ - που ήρθε με τη μορφή της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
Η Ελλάδα βίωσε την πτώση της ξένη χρηματοδότηση (με πτώση των εισροών κεφαλαίων κατά 34% του ΑΕΠ), οδηγώντας σε αυστηρότερες συνθήκες πίστωσης (τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια αυξήθηκαν κατά 86%) - που με τη σειρά τους, οδήγησαν σε μείωση του ΑΕΠ (πτώση κατά 27%), των τιμών των μετοχών (πτώση κατά 91%) και των τιμών των κατοικιών (πτώση κατά 42%).
Τα ποσοστά ανεργίας αυξήθηκαν κατά 15%.
Τα θεσμικά όργανα της Ελλάδας είχαν επίσης μεγάλη πίεση.
Παρόλο που η Ελλάδα χρειαζόταν μια μείωση του χρέους ως ποσοτό του ΑΕΠ, αυτό αυξήθηκε κατά 101%, λόγω της πτώσης των πραγματικών εισοδημάτων και σε μικρότερο βαθμό των πληρωμών τόκων που χρηματοδοτήθηκαν με νέο χρέος.
Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τον Dalio, η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει μία "όμορφη" απομόχλευση, δεδομένου ότι ο ονομαστικός ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ δεν επεκτάθηκε ποτέ, ενώ τα ονομαστικά επιτόκια δεν υποχώρησαν ακόμη και με την νομισματική χαλάρωση.
Η κρίση είχε αξιοσημείωτη επίδραση στην πολιτική της Ελλάδας, αφού αυτή βοήθησε να ανέβει στην κεντρική σκηνή ο Αλέξης Τσίπρας, τον οποίο πολλοί θεωρούν έναν λαϊκίστη ηγέτη.
Η διαχείριση των κρίσεων
Εκτός της περίπτωσης της Ελλάδας, ο Dalio επισημαίνει ότι η διαχείριση των κρίσεων του χρέους είναι θέμα «εξάπλωσης» του ‘πόνου’ των επισφαλών απαιτήσεων.
Αυτό μπορεί σχεδόν πάντοτε να γίνει καλά αν τα χρέη κάποιου βρίσκονται στο δικό του νόμισμα.
Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι συνήθως δεν είναι από τα ίδια τα χρέη, αλλά από την αποτυχία των πολιτικών ιθυνόντων να λάβουν τις σωστές αποφάσεις, λόγω έλλειψης γνώσης και / ή έλλειψη εξουσίας.
Εάν τα χρέη ενός έθνους είναι σε ξένο νόμισμα, τότε οι επιλογές είναι πολύ πιο δύσκολες, ενώ σε κάθε περίπτωση, οι συνέπειες θα είναι πιο οδυνηρές.
Άλλωστε, οι αντιλήψεις και οι αρχές των υπευθύνων για τη χάραξη πολιτικής ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, ενώ μπορούν να οδηγήσουν σε δραματικά διαφορετικά αποτελέσματα και τείνουν να μην είναι αποτελεσματικές εάν η κρίση είναι ακραία.
Σε χώρες όπου τα συστήματα είναι ισχυρά (τα οποία αποφέρουν πολλά οφέλη), υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να μην γίνουν ορισμένες απαιτούμενες κινήσεις πολιτικής επειδή δεν συνάδουν με τους αυστηρούς κανόνες και τις συμφωνίες που υπάρχουν.
Έτσι βλέπουμε το φαινόμενο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που προσπαθούν να λάβουν τις απαραίτητες τολμηρές ενέργειες να κατηγορούνται συνήθως από όλες τις πλευρές.
Η πολιτική είναι τρομακτική κατά τη διάρκεια των κρίσεων χρέους, και οι στρεβλώσεις και η παραπληροφόρηση είναι διαδεδομένες.
Ενώ αυτές οι μεγάλες κρίσεις χρέους μπορεί να είναι καταστροφικές σε μερικούς ανθρώπους και χώρες βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα (δηλαδή τρία έως δέκα χρόνια), μακροπρόθεσμα εξασθενίζουν τη σημασία τους σε σχέση με την παραγωγικότητα, η οποία είναι πιο έντονη (αν και λιγότερο εμφανής επειδή είναι λιγότερο ασταθής).
Οι πολιτικές συνέπειες (π.χ. αυξήσεις του λαϊκισμού) που προκύπτουν από αυτές τις κρίσεις μπορεί να είναι το επακόλουθο από τις ίδιες τις κρίσεις χρέους (αν υπάρχει περίπτωση να οδηγήσει και σε πολέμους).
www.bankingnews.gr
Σύμφωνα με τον Dalio, η Ελλάδα γνώρισε ένα κλασικό αποπληθωριστικό κύκλο ξεκινώντας από το 2005.
Σε αυτό το περιβάλλον, μεταξύ 2005 και 2008, στην Ελλάδα αναπτύχθηκε μια φούσκα που οδηγήθηκε από έναν αυτοσυντηρούμενο κύκλο αυξανόμενου χρέους, ισχυρής ανάπτυξης και αυξημένων αποδόσεων περιουσιακών στοιχείων.
Τα χρέη αυξήθηκαν κατά 40% του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της φούσκας, οδηγώντας στην κορύφωση προ της κρίσης της τάξεως του 206% του ΑΕΠ.
Στην περίπτωση αυτή, το χρέος ήταν σε ευρώ, το οποίο, ενώ ήταν τεχνικά ήταν το εσωτερικό νόμισμα της Ελλάδας, δεν είναι ένα νόμισμα που η Ελλάδα είχε τον έλεγχο.
Επιπλέον, μεγάλο ποσοστό του χρέους ανήκε σε ξένα κεφάλαια, τα οποία έφυγαν από την Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια της φάσης φούσκας, οι εισροές από επενδύσεις ήταν ισχυρές, με μέσο όρο περίπου 22% του ΑΕΠ, γεγονός που βοήθησε στη χρηματοδότηση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο έφτασε στο 13%.
Επιπλέον, οι ισχυρές αποδόσεις περιουσιακών στοιχείων (οι μετοχές είχαν κατά μέσο όρο 19% ετήσιες αποδόσεις κατά τη διάρκεια της περιόδου της φούσκας) ενθάρρυνε περισσότερο τον δανεισμό και βοήθησε στην τόνωση της ανάπτυξης.
Κατά τη διάρκεια αυτής της φούσκας, οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής ξεκίνησαν μια μέτρια σύσφιξη.
Ωστόσο, οι πιέσεις της φούσκας και η εξάρτηση της Ελλάδας από την εξωτερική χρηματοδότηση, σε συνδυασμό με τη σύσφιξη των χρημάτων και των πιστώσεων και τις εξασθενημένες συνθήκες των συνδεδεμένων χωρών, δημιούργησε μια μη βιώσιμη κατάσταση.
Τελικά η δυναμική αντιστράφηκε, δημιουργώντας μια αυτο-τροφοδοτούμενη πτώση και "άσχημη απομόχλευση", η οποία συνέβη από το 2008 έως το 2017.
Στην αιχμή της προ της κρίσης, η εξυπηρέτηση του χρέους έφθασε το 42% του ΑΕΠ, καθιστώντας την Ελλάδα ευάλωτη σε ένα σοκ - που ήρθε με τη μορφή της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
Η Ελλάδα βίωσε την πτώση της ξένη χρηματοδότηση (με πτώση των εισροών κεφαλαίων κατά 34% του ΑΕΠ), οδηγώντας σε αυστηρότερες συνθήκες πίστωσης (τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια αυξήθηκαν κατά 86%) - που με τη σειρά τους, οδήγησαν σε μείωση του ΑΕΠ (πτώση κατά 27%), των τιμών των μετοχών (πτώση κατά 91%) και των τιμών των κατοικιών (πτώση κατά 42%).
Τα ποσοστά ανεργίας αυξήθηκαν κατά 15%.
Τα θεσμικά όργανα της Ελλάδας είχαν επίσης μεγάλη πίεση.
Παρόλο που η Ελλάδα χρειαζόταν μια μείωση του χρέους ως ποσοτό του ΑΕΠ, αυτό αυξήθηκε κατά 101%, λόγω της πτώσης των πραγματικών εισοδημάτων και σε μικρότερο βαθμό των πληρωμών τόκων που χρηματοδοτήθηκαν με νέο χρέος.
Μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τον Dalio, η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει μία "όμορφη" απομόχλευση, δεδομένου ότι ο ονομαστικός ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ δεν επεκτάθηκε ποτέ, ενώ τα ονομαστικά επιτόκια δεν υποχώρησαν ακόμη και με την νομισματική χαλάρωση.
Η κρίση είχε αξιοσημείωτη επίδραση στην πολιτική της Ελλάδας, αφού αυτή βοήθησε να ανέβει στην κεντρική σκηνή ο Αλέξης Τσίπρας, τον οποίο πολλοί θεωρούν έναν λαϊκίστη ηγέτη.
Η διαχείριση των κρίσεων
Εκτός της περίπτωσης της Ελλάδας, ο Dalio επισημαίνει ότι η διαχείριση των κρίσεων του χρέους είναι θέμα «εξάπλωσης» του ‘πόνου’ των επισφαλών απαιτήσεων.
Αυτό μπορεί σχεδόν πάντοτε να γίνει καλά αν τα χρέη κάποιου βρίσκονται στο δικό του νόμισμα.
Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι συνήθως δεν είναι από τα ίδια τα χρέη, αλλά από την αποτυχία των πολιτικών ιθυνόντων να λάβουν τις σωστές αποφάσεις, λόγω έλλειψης γνώσης και / ή έλλειψη εξουσίας.
Εάν τα χρέη ενός έθνους είναι σε ξένο νόμισμα, τότε οι επιλογές είναι πολύ πιο δύσκολες, ενώ σε κάθε περίπτωση, οι συνέπειες θα είναι πιο οδυνηρές.
Άλλωστε, οι αντιλήψεις και οι αρχές των υπευθύνων για τη χάραξη πολιτικής ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, ενώ μπορούν να οδηγήσουν σε δραματικά διαφορετικά αποτελέσματα και τείνουν να μην είναι αποτελεσματικές εάν η κρίση είναι ακραία.
Σε χώρες όπου τα συστήματα είναι ισχυρά (τα οποία αποφέρουν πολλά οφέλη), υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να μην γίνουν ορισμένες απαιτούμενες κινήσεις πολιτικής επειδή δεν συνάδουν με τους αυστηρούς κανόνες και τις συμφωνίες που υπάρχουν.
Έτσι βλέπουμε το φαινόμενο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής που προσπαθούν να λάβουν τις απαραίτητες τολμηρές ενέργειες να κατηγορούνται συνήθως από όλες τις πλευρές.
Η πολιτική είναι τρομακτική κατά τη διάρκεια των κρίσεων χρέους, και οι στρεβλώσεις και η παραπληροφόρηση είναι διαδεδομένες.
Ενώ αυτές οι μεγάλες κρίσεις χρέους μπορεί να είναι καταστροφικές σε μερικούς ανθρώπους και χώρες βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα (δηλαδή τρία έως δέκα χρόνια), μακροπρόθεσμα εξασθενίζουν τη σημασία τους σε σχέση με την παραγωγικότητα, η οποία είναι πιο έντονη (αν και λιγότερο εμφανής επειδή είναι λιγότερο ασταθής).
Οι πολιτικές συνέπειες (π.χ. αυξήσεις του λαϊκισμού) που προκύπτουν από αυτές τις κρίσεις μπορεί να είναι το επακόλουθο από τις ίδιες τις κρίσεις χρέους (αν υπάρχει περίπτωση να οδηγήσει και σε πολέμους).
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών