Βασικός κίνδυνος η κλιμάκωση των εντάσεων σε μη οικονομικά μέτωπα - θέματα ασφάλειας, γεωπολιτικής ή κυριαρχίας της Κίνας - ικανά να οδηγήσουν σε πλήρη εμπορικό και οικονομικό πόλεμο
Τώρα που ο εμπορικός πόλεμος με την Κίνα έχει κλιμακωθεί ουσιαστικά και πάλι μετά το Σαββατοκύριακο της 1ης του Σεπτέμβρη κατά το οποίο ΗΠΑ και Κίνα αύξησαν το δασμολογικό συντελεστή σε εισαγωγές δισεκατομμυρίων, η Deutsche Bank (DB) εξετάζει πώς η στάση της Κίνας απέναντι στον εμπορικό πόλεμο εξελίχθηκε τον τελευταίο ενάμισι χρόνο και πως μπορεί να εξελιχθεί στο μέλλον.
Ως πρώτη παρατήρηση στην εικόνα των κινήσεων της Κίνας αξίζει να κρατήσουμε την σημείωση του οικονομολόγου της Deutsche Βank Yi Xiong, πως ενώ η Κίνα προσπάθησε να αποτρέψει έναν εμπορικό πόλεμο και στη συνέχεια να επιτύχει γρήγορα μια εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, από τις αρχές του Μαΐου έχει αλλάξει ξανά στη στρατηγική της, περιγράφοντας τη στάση της ως στάση «αντοχής»: ο κύριος στόχος είναι να διατηρηθεί η οικονομική ανθεκτικότητα της χώρας, λαμβάνοντας ως δεδομένο, τετελεσμένο γεγονός, τους υψηλότερους δασμούς των ΗΠΑ.
Τα ενδεχόμενα για τη νέα στρατηγική της Κίνας είναι δύο:
1. Οι συγκρούσεις και τριβές μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας ξεπερνούν κατά πολύ το εμπόριο, μειώνοντας τα πιθανά κέρδη της Κίνας σε μια εμπορική συμφωνία, και
2. Η ζημιά από τους υψηλότερους δασμούς που επέβαλαν οι ΗΠΑ στην οικονομία της Κίνας είναι διαχειρίσιμη.
Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, πιστεύουμε ότι η Κίνα θα συνεχίσει τις εμπορικές διαπραγματεύσεις παρά τους νέους δασμούς, αλλά δεν θα είναι πρόθυμη να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των ΗΠΑ για να επιτύχουν μια συμφωνία γρήγορα.
Όταν οι ΗΠΑ αυξάνουν τους δασμούς, η Κίνα ανταποκρίνεται με την επιβολή μικρότερων και στοχοθετημένων δασμών σε συγκεκριμένα προϊόντα.
Η Κίνα θα επιταχύνει επίσης, τα ανοίγματά της σε άλλες χώρες και θα διαφοροποιήσει τις αλυσίδες εφοδιασμού της. Χωρίς βεβαίως να διακόψει προληπτικά τους οικονομικούς δεσμούς της με τις ΗΠΑ.
Εσωτερικά, σε εθνικό επίπεδο, η Κίνα δεν θα τονώσει υπερβολικά την οικονομία της για να αντιμετωπίσει τις βραχυπρόθεσμες διαταραχές του εμπορίου και θα προσπαθήσει με μεγάλη προσοχή να αποτρέψει τις «φούσκες» των περιουσιακών στοιχείων, ιδιαίτερα στις κατοικίες.
Όπως έχει ήδη πλέον συνειδητοποιήσει ο Trump, η σημερινή στρατηγική της Κίνας έχει σχεδιαστεί για να υλοποιηθεί σε βάθος χρόνου, ο μακροπρόθεσμος ορίζοντάς της περιλαμβάνει σίγουρα το διάστημα μέχρι τις επόμενες προεδρικές εκλογές, αν και ο χρονικός ορίζοντας μπορεί να υπερβεί τον κύκλο ζωής της σημερινής αμερικανικής κυβέρνησης.
Με τα μάτια της Κίνας, η πολιτική δυναμική στην Ουάσιγκτον συνεπάγεται ότι η αμερικανική στάση απέναντι στην Κίνα είναι απίθανο να αλλάξει πορεία, ανεξάρτητα από το ποιο κόμμα θα βρίσκεται στην εξουσία.
Ένα σημείο αναφοράς που στηρίζει αυτή την άποψη θα μπορούσε να εκληφθεί ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Ιαπωνίας, ο οποίος διήρκεσε περισσότερο από μια δεκαετία.
Επομένως, η μελλοντική πορεία του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στρατηγική που έχουν ακολουθούν οι ΗΠΑ στους στρατηγικούς πολέμους.
Το βασικό σενάριο της DB προβλέπει παρατεταμένες εμπορικές εντάσεις με πολλές «παλινωδίες» και βήματα εμπρός - πίσω.
Οι εντάσεις ενδέχεται να κλιμακώνονται κατά περιόδους, ενώ οι εμπορικές συνομιλίες και ίσως μερικές συμφωνίες που θα προκύψουν μπορεί να συμβάλλουν στη μείωση των εντάσεων σε άλλες χρονικές στιγμές.
Πιστεύουμε ότι η πιθανότητα μιας συνολικής εμπορικής συμφωνίας ωστόσο, είναι μικρή.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος σε αυτό το σημείο είναι αν οι εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας κλιμακωθούν ουσιαστικά και διολισθήσουν σε μη οικονομικά μέτωπα, όπως η ασφάλεια, η γεωπολιτική ή τα ζητήματα κυριαρχίας της Κίνας, (ένα θέμα μη-μου-άπτου γι'αυτήν), γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτροπή των εμπορικών συνομιλιών, ακόμη και σε πλήρες εμπορικό και οικονομικό πόλεμο.
Εμπορικός πόλεμος: σε ποιο σημείο βρίσκεται τώρα;
Φαίνεται σαν να έχει περάσει πολύς καιρός, αλλά έχουν περάσει μόλις δύο μήνες από τότε που οι πρόεδροι Trump και Xi κατέληξαν σε συμφωνία στη σύνοδο κορυφής της G20 για να σταματήσουν τον εμπορικό πόλεμο.
Καθ' όλη τη διάρκεια του Ιουλίου σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά την άρση της απαγόρευσης της Huawei και την άνοδο των αγροτικών προμηθειών από την Κίνα.
Οι εντάσεις επανήλθαν δριμύτερες την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου, όταν ο Trump ανακοίνωσε ότι θα επιβάλλει επιπλέον δασμούς 10% σε κινεζικά προϊόντα ύψους 300 δισ. δολαρίων ΗΠΑ.
Η άμεση απάντηση της Κίνας ήταν, πως θα ανταπέδιδε το «χτύπημα» και πως θα έθετε σε αναμονή περαιτέρω αγορές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων.
Το κινέζικο νόμισμα γιουάν ή RMB υποτιμήθηκε τις επόμενες ημέρες, καταργώντας το κατώτατο όριο έναντι του δολαρίου των ΗΠΑ, και οι ΗΠΑ απάντησαν χαρακτηρίζοντας την Κίνα ως χειραγωγό νομισμάτων.
Οι εντάσεις μειώθηκαν ελαφρά καθώς οι διαπραγματευτικές ομάδες είχα τηλεφωνικές συνομιλίες που κατέληξαν στην ανακοίνωση της 14ης Αυγούστου, όταν και οι ΗΠΑ δήλωσαν πως θα καθυστερούσαν την επιβολή δασμών σε περισσότερα από τα μισά προϊόντα της λίστας των 300 δισεκ. δολαρίων μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου.
Αυτό μας φέρνει στη σειρά των γεγονότων που εκτυλίχθηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο:
- Το βράδυ της Παρασκευής, 23 Αυγούστου, ώρα Πεκίνου, η Κίνα δημοσίευσε τον δικό της λίστα νέων δασμών.
Θα επιβάλει επιπλέον αύξηση σε δασμούς της τάξεως 5% έως 10% σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 75 δισεκ. δολαρίων, ως απάντηση στη δασμολόγηση από πλευρά ΗΠΑ στα κινέζικα προϊόντα αξίας 300 δισεκ. δολαρίων ΗΠΑ.
Θα επιβάλλει εκ νέου τους προηγουμένως ανασταλθέντες δασμούς ύψους 25% στα αμερικανικά αυτοκίνητα.
- Ο Πρόεδρος Trump αντέδρασε άμεσα λέγοντας ότι θα δώσει άμεση απάντηση στους νέους δασμούς, ενώ ένα από τα οργισμένα tweets του ήταν: «Ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας, ο Jay Powell ή ο πρόεδρος Xi;»
- Μετά το κλείσιμο της αγοράς των ΗΠΑ, ο Πρόεδρος Trump ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τους δασμούς από τη λίστα προϊόντων αξίας 250 δισεκ. δολαρίων σε 30% από 25%, και στη λίστα των προϊόντων των 300 δισεκ. δολαρίων από το 10% στο 15%.
Πρόκειται ουσιαστικά για αύξηση των δασμών κατά 5% σε όλες σχεδόν τις κινεζικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ.
Οι εντάσεις κόπασαν λίγο αργότερα. Το Σάββατο, το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας προειδοποίησε τις ΗΠΑ να «αντέξουν όλες τις συνέπειες», αλλά δεν δήλωσε ρητά ότι η Κίνα θα ανακοινώσει μέτρα αντιποίνων.
Τη Δευτέρα, ο Κινέζος αντιπρόεδρος Liu He ζήτησε ειρηνικές διαπραγματεύσεις, ενώ ο Πρόεδρος Trump συμπλήρωσε πως, «έχουμε ουσιαστικές συνομιλίες, πολύ πιο ουσιαστικές από κάθε άλλη στιγμή θα έλεγα».
Παρά τη λεκτική αποκλιμάκωση, οι αυξήσεις των δασμών και από τις δύο πλευρές πραγματοποιήθηκαν, όπως αναμενόταν, την 1η Σεπτεμβρίου τα μεσάνυχτα (οι δασμοί της Κίνας τέθηκαν σε εφαρμογή 1 λεπτό μετά τις ΗΠΑ).
Εάν όλα οι νέοι δασμοί τεθούν σε ισχύ, μέχρι το Δεκέμβριο του 2019 οι ΗΠΑ θα έχουν ένα μέσο δασμολογικό συντελεστή 23,2% για την Κίνα.
Αυτό θα υπερέβαινε το μέσο δασμολογικό συντελεστή της Κίνας στις ΗΠΑ, στο 21,3% μέχρι το Δεκέμβριο, χωρίς άλλα μέτρα.
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1
Η εξέλιξη της στρατηγικής της Κίνας στον εμπορικό πόλεμο
Οι απαντήσεις της Κίνας στους τελευταίους γύρους επιβολής δασμών μετά το Μάιο, έχουν διαφοροποιηθεί από τις προηγούμενες και, όπως υποστηρίζει η DB αντανακλούν μια αλλαγή στη στρατηγική της Κίνας. Για να κατανοηθεί η σημερινή στάση της Κίνας, είναι χρήσιμο να ρίξουμε μια ματιά στο τι συνέβη μετά την έναρξη του εμπορικού πολέμου. Η στρατηγική της Κίνας κατά τον τελευταίο 1½ χρόνο έχει αλλάξει, όπως μαρτυρά το χρονοδιάγραμμα του εμπορικού πολέμου παρακάτω, και με πολύ απλά λόγια μπορεί να χωριστεί σε τρία στάδια:
Στάδιο 1: Αποτροπή (αρχές 2018 - Σεπ. 2018)
Στην πρώτη φάση του εμπορικού πολέμου, η στρατηγική της Κίνας περιγράφεται ως προσπάθεια αποτροπής των ΗΠΑ από την επιβολή δασμών.
Υπενθυμίζουμε ότι στην αρχή, ένας πλήρης εμπορικός πόλεμος θεωρήθηκε ως κίνδυνος από τους περισσότερους παρατηρητές.
Για κάθε κύκλο αμερικανικών δασμών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου (η λίστα των 232, η λίστα των 50 δισ. δολαρίων και ο κατάλογος 200 δις δολαρίων), η Κίνα ανταποκρίθηκε αμέσως με ανάλογους (συγκρίσιμους) δασμούς στα εμπορεύματα των ΗΠΑ.
Μπορεί να περιγραφεί ως στρατηγική «game of chicken»: προκειμένου να αποφευχθεί ο εμπορικός πόλεμος, η Κίνα πρέπει να αποδείξει την προθυμία της να ανταποκριθεί με ακριβή αναλογία σε όλες τις δασμολογικές απειλές των ΗΠΑ, προκειμένου να πείσει τις ΗΠΑ ότι και οι δύο πλευρές θα χάσουν πολλά.
Όταν ο εμπορικός πόλεμος έγινε πραγματικότητα, το RMB υποτιμήθηκε ταχέως από περίπου 6,3 γιουάν / δολάριο το Μάρτιο του 2018 σε 6,9 γιουάν / δολάριο το Σεπτέμβριο του 2018.
Στάδιο 2: Συμβιβασμός (Νοέμβριος 2018 - Απρ. 2019)
Η τηλεφωνική επικοινωνία των προέδρων Trump και Xi στις αρχές Νοεμβρίου του 2018 σηματοδότησε την έναρξη της δεύτερης φάσης, η οποία διήρκεσε μέχρι τον Απρίλιο του 2019.
Μετά από προηγούμενες κινήσεις που απέτυχαν να αποτρέψουν την εμφάνιση εμπορικού πολέμου, η Κίνα έδειξε γνήσια προθυμία να συνάψει συμφωνία για την αποτροπή περαιτέρω επιδείνωσης των σχέσεών της με τις ΗΠΑ.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Κίνα διεξήγαγε συχνές εμπορικές συνομιλίες (συνολικά πραγματοποιήθηκαν 6 γύροι συνομιλιών) με τις ΗΠΑ, αγόρασε αμερικανικά γεωργικά προϊόντα, ανέστειλε δασμούς για αμερικανικά αυτοκίνητα, εξέδωσε νέο νόμο περί ξένων επενδύσεων και αναθεώρησε κανονισμούς για τις μεταφορές τεχνολογίας.
Το RMB ήταν σταθερό, σε αναλογία 6.7 γιουάν / δολάριο μέχρι τον Απρίλιο.
Στάδιο 3: Αντοχή (Μάιος 2019 - τώρα)
Οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι ο εμπορικός πόλεμος εισήλθε σε νέα φάση.
Ξεκίνησε όταν οι εμπορικές συνομιλίες κατέρρευσαν τον Μάιο.
Ένα συμβολικό γεγονός είναι ότι η Κίνα εξέδωσε μια Λευκή Βίβλο για τη θέση της στις εμπορικές συνομιλίες στις αρχές Ιουνίου.
Στη Λευκή Βίβλο, η Κίνα έθεσε μια σειρά αρχών για την επίτευξη εμπορικής συμφωνίας.
Η Λευκή Βίβλος επισημοποιούσε τις θέσεις της Κίνας, οι οποίες δεν είχαν διευκρινιστεί προφανώς πριν.
Το RMB υποχώρησε και πάλι, φθάνοντας στα 7,1 γιουάν / δολάρια ΗΠΑ τον Αύγουστο.
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους η Κίνα άλλαξε πρόσφατα τη στρατηγική της.
Ο πρώτος λόγος της αλλαγής είναι ότι η Κίνα δεν βλέπει πλέον την επίλυση του εμπορικού πολέμου ως το κορυφαίο ζήτημα στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.
Στη διάρκεια του τελευταίου χρόνου οι διαμάχες μεταξύ των δύο χωρών ξεπέρασαν το εμπόριο, μεταπηδώντας στο μέτωπο των τεχνολογικών φραγμών και ορίων, της ασφάλειας, των γεωπολιτικών ζητημάτων, ακόμη και των ζητημάτων κυριαρχίας της Κίνας, που για την Κίνα είναι θέμα ταμπού.
Εάν η Κίνα ήλπιζε ότι η επίλυση του εμπορικού πολέμου θα μπορούσε να συμβάλλει στη βελτίωση των συνολικών της σχέσεων με τις ΗΠΑ, αυτή η ελπίδα έχει εξαφανιστεί σε μεγάλο βαθμό.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Κίνα μπορεί να κρίνει πως η ζημιά του εμπορικού πολέμου είναι διαχειρίσιμη όπως θα φανεί στη συνέχεια της μελέτης.
Αυτή η τελευταία στρατηγική μπορεί να επισημανθεί ως «αντοχή», διότι η Κίνα δεν φαίνεται πλέον να επιδιώκει μια βραχυπρόθεσμη λύση στον εμπορικό πόλεμο.
Επί του παρόντος, η Κίνα ούτε επιδιώκει να επιτύχει γρήγορα μια εμπορική συμφωνία, ούτε προσπαθεί να ανταποδώσει τα χτυπήματα στις ΗΠΑ με τον πιο σκληρό τρόπο που μπορεί.
Αντίθετα, η Κίνα φαίνεται να έχει ενσωματώσει τον εμπορικό πόλεμο ως ένα δεδομένο γεγονός και προσπαθεί να διατηρήσει την οικονομική ανθεκτικότητα της οικονομίας της υπό το καθεστώς της αύξησης των δασμών. Σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλο, «η Κίνα παραμένει προσηλωμένη στους δικούς της στόχους ανεξάρτητα από το πώς αλλάζει το εξωτερικό περιβάλλον».
Η τρέχουσα στρατηγική της Κίνας στον εμπορικού πολέμου μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:
Η Κίνα είναι πρόθυμη να συνεχίσει τις εμπορικές συνομιλίες ...
Η Κίνα δεν έχει ακυρώσει ακόμη ακυρώσει τις εμπορικές συνομιλίες με τις ΗΠΑ παρά τους νέους δασμούς.
Είτε μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία είτε όχι, η Κίνα εξακολουθεί να κρίνει ότι οι εμπορικές συνομιλίες είναι καλύτερες από το να μην υπάρχουν καθόλου συνομιλίες. Η διακοπή των συνομιλιών μπορεί να στείλει το λάθος μήνυμα ότι η Κίνα δεν επιθυμεί καθόλου μια εμπορική συμφωνία: τη θέλε, αλλά όχι με κάθε κόστος.
- ... θα τηρήσει τις αρχές που καθορίζονται στη Λευκή Βίβλο.
Η επίλυση του προβλήματος των δασμών είναι απίθανο να επιλύσει τα ευρύτερα προβλήματα μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.
Ακόμη και η απαγόρευση εναντίον της Huawei, η οποία είναι εν μέρει εμπορικό ζήτημα, δεν φαίνεται να είναι ένα θέμα που θα κάνει τις ΗΠΑ να παραιτηθούν από μια εμπορική συμφωνία.
Ως εκ τούτου, η Κίνα δεν είναι πρόθυμη να προσφέρει πολλά για μια εμπορική συμφωνία, δεδομένων των περιορισμένων οφελών.
- Η Κίνα θα εξακολουθήσει να απαντά στους δασμούς των ΗΠΑ, αλλά με μικρότερα και στοχοθετημένα μέτρα.
Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1, τα πρόσφατα αντίποινα της Κίνας είναι χαμηλότερα από τους αντίστοιχους δασμούς των ΗΠΑ όχι μόνο σε απόλυτο μέγεθος, αλλά και σε σχετικούς όρους.
Ο στόχος των αντιποίνων δεν είναι να μεγιστοποιήσουν τις ζημιές στις ΗΠΑ, αλλά να αποθαρρύνουν την επιβολή περαιτέρω δασμών.
Για τον ίδιο λόγο, η Κίνα δείχνει απρόθυμη να προβεί σε μη εμπορικές ενέργειες εναντίον των ΗΠΑ, όπως η τιμωρία των επιχειρηματικών συμφερόντων των ΗΠΑ στην Κίνα.
Στην πραγματικότητα, μπορεί να ισχύει ακριβώς το αντίθετο: η Costco μόλις άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στην Κίνα και το εργοστάσιο της Tesla στη Σαγκάη θα ολοκληρωθεί σύντομα.
- Η Κίνα θα επιταχύνει επίσης το άνοιγμά της σε άλλες χώρες.
Αυτό θα βοηθήσει και την κινεζική οικονομία και θα αυξήσει το κόστος για τις ΗΠΑ σε έναν εμπορικό πόλεμο.
Μακροπρόθεσμα, η Κίνα θα προσπαθήσει να μειώσει την εξάρτηση της αλυσίδας εφοδιασμού της από τις ΗΠΑ.
Μια σελίδα από την εφημερίδα Daily People's Daily (η επίσημη εφημερίδα του ΚΚΚ) παρουσιάζει ενδιαφέρουσες δηλώσεις αξιωματούχων και σχόλια για τους νέους δασμούς των ΗΠΑ στην ίδια σελίδα με πολλά άρθρα σχετικά με τη βελτίωση της συνεργασίας της Κίνας με άλλες χώρες (Πίνακας 2).
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Ένα θέμα εδώ είναι το πώς η Κίνα αύξησε πόσφατα τους δασμούς σε αντιποινα των δασμών που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε κινεζικά προϊόντα αξίας 300 δισ. δολαρίων.
Τα αντίποινα της Κίνας δεν ήταν μόνο μικρότερα σε μέγεθος (75 δισ. δολάρια σε σύγκριση με 300 δισ. δολάρια) αλλά και χαμηλότερα σε δασμολογικούς συντελεστές (5 - 10% σε σύγκριση με 10%).
Η νέα λίστα συμπίπτει ουσιαστικά με τις προηγούμενες λίστες της Κίνας: περίπου το 90% είναι προϊόντα που είχαν ήδη δασμολογηθεί προηγουμένως.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η νέα λίστα είναι καλά στοχευμένη σε επίπεδο προϊόντος.
Στην πραγματικότητα, εάν υπολογίσουμε τους πρόσφατους δασμούς της Κίνας ανά κατηγορίες προϊόντων, είναι σαφές ότι οι δασμοί αυξήθηκαν περισσότερο για τα γεωργικά προϊόντα, τα αυτοκίνητα και την ενέργεια, προϊόντα που ενδιαφέρουν περισσότερο την αμερικανική κυβέρνηση.
Από την άλλη άκρη του φάσματος, οι δασμοί αυξήθηκαν λιγότερο σε προϊόντα όπως τα ολοκληρωμένα κυκλώματα (ICs), τα μηχανήματα και ο ιατρικός εξοπλισμός, Πίνακας 3.
ΠΙΝΑΚΑΣ 3
Μια σημαντική παραδοχή της στρατηγικής αντοχής της Κίνας είναι ότι ο εμπορικός πόλεμος δεν θα οδηγήσει στη κατάρρευση της κινεζικής οικονομίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η εμπειρία της Ιαπωνίας στη δεκαετία του 1980 φαίνεται πως είναι διδακτική για την Κίνα.
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι και πολιτικοί πιστεύουν τώρα ότι δεν ήταν ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας που έληξε το θαύμα της οικονομικής ανάπτυξης της Ιαπωνίας.
Οι ιαπωνικές εταιρείες παρέμειναν ανταγωνιστικές διεθνώς, παρά τον εμπορικό πόλεμο.
Αντίθετα, ήταν μια σειρά πολιτικών λαθών που οδήγησαν σε μια άνευ προηγουμένου φούσκα στην αγορά κατοικίας και μια παρατεταμένης διάρκειας ύφεσης και στασιμότητα.
Με βάση αυτή τη βεβαιότητα, οι Κινέζοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πιθανότατα δεν ανησυχούν υπερβολικά για την άμεση επίπτωση του εμπορικού πολέμου.
Προσέχουν περισσότερο ώστε να μην επαναλάβουν τα λάθη της πολιτικής της Ιαπωνίας κατά τη δεκαετία του 1980 - 1990.
Δεν θα κινητοποιήσουν υπερβολικά την οικονομία για να αντισταθμίσει τις βραχυπρόθεσμα σοκ του εμπορίου και θα ασκήσει μεγάλη προσοχή ώστε να αποφευχθούν οι φούσκες περιουσιακών στοιχείων, ιδιαίτερα οι φούσκες στην αγορά κατοικιών.
Τα αποδεικτικά στοιχεία μέχρι τώρα φαίνεται να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι ο εμπορικός πόλεμος δεν είναι πολύ επιζήμιος.
Η ανάπτυξη της Κίνας έχει επιβραδυνθεί πολύ από τις αρχές του 2018, αλλά η επιβράδυνση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε εγχώριες παραμέτρους, όπως οι πολιτικές απομόχλευσης, η μείωση των κρατικών επενδύσεων, η αύξηση του χρέους των νοικοκυριών και ο κύκλος αντικατάστασης αυτοκινήτων.
Η εξωτερική ζήτηση διαδραμάτισε επίσης ρόλο, αλλά η άμεση συμβολή του εμπορικού πολέμου δεν φαίνεται να είναι πολύ μεγάλη για τους εξής λόγους:
1. Ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών της Κίνας παρέμεινε θετικός (+ 0,6% σε ετήσια βάση) τους πρώτους 7 μήνες του 2019.
Μέχρι στιγμής, οι εξαγωγικές επιδόσεις της Κίνας το 2019, ήταν στην πραγματικότητα καλύτερες από τις περισσότερες άλλες μεγάλες οικονομίες (Πίνακας 4).
2. Το 80% των εξαγωγών της Κίνας κατευθύνεται σε άλλες χώρες εκτός από τις ΗΠΑ.
Ο εμπορικός πόλεμος δεν φαίνεται να επηρέασε την ανταγωνιστικότητα της Κίνας αλλού: σε γενικές γραμμές, η Κίνα δεν έχει χάσει το μερίδιο αγοράς στις αγορές αυτές (Πίνακας 5).
3. Για το 20% των εξαγωγών της Κίνας που έφτασαν στις ΗΠΑ, όντως οι εξαγωγές υποχώρησαν έντονα.
Οι αμερικανικές εισαγωγές από την Κίνα μειώθηκαν κατά 12% σε ετήσια βάση το α' εξάμηνο του 2019, εκ των οποίων οι υποκείμενες σε πρόσθετους δασμούς υποχώρησαν κατά -27% σε ετήσια βάση (Πίνακας 6).
Ωστόσο, οι εξαγωγές μεταποιημένων προϊόντων - των οποίων η εγχώρια προστιθέμενη αξία είναι συνήθως μικρή - μειώθηκε περισσότερο, ενώ η μείωση των εξαγωγών μη μεταποίησης ήταν ήπια (Πίνακας 7).
Αυτό υποδηλώνει ότι η ζημία στο ΑΕΠ της Κίνας μπορεί να είναι πολύ μικρότερη από τη μείωση των συνολικών εξαγωγών.
4. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι μέχρι στιγμής οι Αμερικάνοι εισαγωγείς και καταναλωτές έχουν επιβαρυνθεί από την αύξηση των δασμών.
Οι ΗΠΑ φαίνεται ότι δεν είναι σε θέση να μεταβιβάσουν τις αυξήσεις των δασμών στους Κινέζους εξαγωγείς, άγνωστο για ποιον ακριβώς λόγο.
Ίσως η κυριαρχία της Ασίας στη μεταποίηση να έχει δώσει στους Κινέζους εξαγωγείς περισσότερη ισχύ στην αγορά, ίσως είναι πολύ νωρίς καθώς η αλλαγή στη συμπεριφορά των τιμών απαιτεί χρόνο.
ΠΙΝΑΚΕΣ 4, 5, 6, 7
Αυτά τα αποτελέσματα δεν έχουν λάβει υπόψη τους τον αντίκτυπο του τελευταίου γύρου επιβολής δασμών.
Ο μέσος δασμολογικός συντελεστής των ΗΠΑ για την Κίνα θα αυξηθεί κατά 10% για το διάστημα από το τέλος του Ιουνίου ως το τέλος του Δεκεμβρίου, εφόσον όλα τα ανακοινωθέντα δασμολογικά μέτρα τεθούν σε ισχύ.
Ωστόσο, ο αντίκτυπος αυτός θα αντισταθμιστεί τουλάχιστον εν μέρει από την ευελιξία της συναλλαγματικής ισοτιμίας της Κίνας.
Να υπενθυμίσουμε εδώ, όπως σημειώνει η DB ότι η βασική πρόβλεψη της συναλλαγματικής ισοτιμίας δολαρίου ΗΠΑ / RMB είναι στα 7,1 γιουάν / δολάριο ΗΠΑ μέχρι τα τέλη του 2019.
Αυτή η πρόβλεψη δεν λαμβάνει υπόψη τους πιο πρόσφατους γύρους των ανακοινωθέντων δασμών.
Η προσεχής συνάντηση μεταξύ των αμερικανικών και των κινεζικών ομάδων διαπραγμάτευσης το Σεπτέμβριο, ας ελπίσουμε ότι θα αποτρέψει ή θα καθυστερήσει την επιβολή αυτών των νέων δασμών.
Εάν όλοι οι δασμοί τεθούν σε ισχύ, το RMB θα αντιμετωπίσει περαιτέρω πιέσεις υποτίμησης με πιθανότερη τη διαμόρφωση μιας ισοτιμίας στα 7,3 γιουάν / δολάριο μέχρι το τέλος του έτους.
Εδώ οι αναλυτές θα πρέπει να σκεφτούν τις εξαγωγές της Κίνας εν συνόλω σε όλο τον κόσμο: η Κίνα θα αντιμετωπίσει αύξηση κατά 2% του μέσου σταθμισμένου δασμολογίου της από τον Ιούνιο έως το Δεκέμβριο, εάν όλα τα μέτρα των ΗΠΑ τεθούν σε ισχύ. Στα 7,3 γιουάν / δολάριο ΗΠΑ, το RMB θα υποτιμηθεί επίσης κατά περίπου 2% έναντι του εμπορικά σταθμισμένου καλαθιού νομισμάτων μεταξύ Ιουνίου και Δεκεμβρίου.
Φυσικά, είναι πιθανό οι ΗΠΑ να αυξήσουν ακόμη περισσότερο τους δασμούς.
Το πιο ακραίο σενάριο για τους δασμούς είναι ότι οι ΗΠΑ τους αυξάνουν διαρκώς αγγίζοντας απαγορευτικά επίπεδα (50% ή περισσότερο), έτσι ώστε τα περισσότερα κινεζικά προϊόντα να εξωθηθούν από την αμερικανική αγορά.
Χρησιμοποιώντας την παγκόσμια βάση δεδομένων εισροών-εκροών, ο αντίκτυπος, τόσο στις εξαγωγικές βιομηχανίες όσο και στους προμηθευτές τους, είναι η απώλεια 5% της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής της Κίνας, η απώλεια 2% του ΑΕΠ και η αύξηση του ποσοστού ανεργίας κατά 1,5%.
ΠΙΝΑΚΑΣ 8
Αυτό θα ήταν οδυνηρό να το διαχειριστούμε, αλλά αναμφισβήτητα δεν είναι καταστροφικό για την Κίνα.
Η Κίνα θα μπορούσε να ανταποκριθεί με ένα συνδυασμό πολιτικών μέτρων όπως η μεγαλύτερη νομισματική χαλάρωσης και δημοσιονομικών δαπανών, με ευέλικτη συναλλαγματική ισοτιμία και με περαιτέρω άνοιγμα στον υπόλοιπο κόσμο.
Συμπέρασμα
Η στάση της Κίνας απέναντι στον εμπορικό πόλεμο έχει αλλάξει από τις αρχές Μαΐου και η Deutsche Bank περιγράφει την τρέχουσα στρατηγική της ως «αντοχή»: ο κύριος στόχος είναι να διατηρηθεί η οικονομική ανθεκτικότητα της Κίνας, λαμβάνοντας την επιβολή υψηλότερων δασμών από τις ΗΠΑ ως τετελεσμένο γεγονός.
Τα ενδεχόμενα για τη νέα στρατηγική της Κίνας είναι δύο:
1. Οι συγκρούσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ξεπερνούν το εμπόριο, μειώνοντας τα πιθανά κέρδη της Κίνας σε μια εμπορική συμφωνία. και
2. Οι ζημίες των υψηλότερων δασμών των ΗΠΑ στην οικονομία της Κίνας είναι διαχειρίσιμες.
Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, πιστεύουμε ότι η Κίνα θα συνεχίσει τις εμπορικές διαπραγματεύσεις παρά τους νέους δασμούς, αλλά δεν είναι πρόθυμη να ανταποκριθεί σε όλες τις απαιτήσεις των ΗΠΑ για την επίτευξη μιας συμφωνίας γρήγορα.
Κάθε φορά που οι ΗΠΑ θα αυξάνουν τους δασμούς, η Κίνα θα ανταποκρίνεται με μικρότερους και στοχευμένους δασμούς σε συγκεκριμένα προϊόντα.
Η Κίνα θα επιταχύνει παράλληλα το άνοιγμά της σε άλλες χώρες και θα διαφοροποιήσει τις αλυσίδες εφοδιασμού της.
Αλλά δεν θα διακόψει προληπτικά τους οικονομικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ.
Σε εθνικό επίπεδο, η Κίνα δεν θα τονώσει υπερβολικά την οικονομία για να αντιμετωπίσει τις βραχυπρόθεσμες εμπορικές διαταραχές και θα εντείνει την προσοχή της για να αποτρέψει τις φούσκες των περιουσιακών στοιχείων, ιδιαίτερα στις κατοικίες.
Η σημερινή στρατηγική της Κίνας έχει διαμορφωθεί σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό δεν συμβαίνει με τις προηγούμενες στρατηγικές της Κίνας, οι οποίες είχαν επιδιώξει να αποτρέψουν πρώτα τον εμπορικό πόλεμο και στη συνέχεια να επιτύχουν γρήγορα μια εμπορική συμφωνία.
Ο χρονικός ορίζοντας της στρατηγικής μπορεί να υπερβεί τον κύκλο ζωής της σημερινής κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Από την οπτική της Κίνας, η πολιτική δυναμική στην Ουάσιγκτον συνεπάγεται ότι η αμερικανική στάση απέναντι στην Κίνα είναι απίθανο να αλλάξει πορεία, ανεξάρτητα από το ποιο κόμμα είναι στην εξουσία και αυτό έχοντας ως σημείο αναφοράς τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Ιαπωνίας, ο οποίος διήρκεσε περισσότερο από μια δεκαετία.
Επομένως, η μελλοντική πορεία του εμπορικού πολέμου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στρατηγική που ακολουθούν οι ΗΠΑ στους εμπορικούς τους πολέμους.
Το βασικό σενάριο κάνει λόγο για παρατεταμένες εμπορικές εντάσεις βήματα εμπρός αλλά και οπισθοχωρήσεις.
Η ένταση μπορεί να κλιμακώνεται κατά περιόδους, ενώ οι εμπορικές συνομιλίες και ίσως μερικές συμφωνίες μπορεί να βοηθήσουν στην ελάφρυνση της έντασης σε άλλες χρονικές στιγμές.
Ωστόσο, η πιθανότητα επίτευξης μιας συνολικής εμπορικής συμφωνίας είναι μικρή και ο κύριος κίνδυνος για την επίτευξη μιας βασικής γραμμής στήριξης, είναι αν οι εντάσεις των ΗΠΑ-Κίνας να κλιμακωθούν ουσιαστικά και να διολισθήσουν σε μη οικονομικά μέτωπα, όπως είναι τα θέματα ασφάλειας, γεωπολιτικής ή κυριαρχίας της Κίνας, που θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν τις εμπορικές συνομιλίες οδηγώντας σε ένα πλήρες εμπορικό και οικονομικό πόλεμο.
Πίνακας 9
www.bankingnews.gr
Ως πρώτη παρατήρηση στην εικόνα των κινήσεων της Κίνας αξίζει να κρατήσουμε την σημείωση του οικονομολόγου της Deutsche Βank Yi Xiong, πως ενώ η Κίνα προσπάθησε να αποτρέψει έναν εμπορικό πόλεμο και στη συνέχεια να επιτύχει γρήγορα μια εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, από τις αρχές του Μαΐου έχει αλλάξει ξανά στη στρατηγική της, περιγράφοντας τη στάση της ως στάση «αντοχής»: ο κύριος στόχος είναι να διατηρηθεί η οικονομική ανθεκτικότητα της χώρας, λαμβάνοντας ως δεδομένο, τετελεσμένο γεγονός, τους υψηλότερους δασμούς των ΗΠΑ.
Τα ενδεχόμενα για τη νέα στρατηγική της Κίνας είναι δύο:
1. Οι συγκρούσεις και τριβές μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας ξεπερνούν κατά πολύ το εμπόριο, μειώνοντας τα πιθανά κέρδη της Κίνας σε μια εμπορική συμφωνία, και
2. Η ζημιά από τους υψηλότερους δασμούς που επέβαλαν οι ΗΠΑ στην οικονομία της Κίνας είναι διαχειρίσιμη.
Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, πιστεύουμε ότι η Κίνα θα συνεχίσει τις εμπορικές διαπραγματεύσεις παρά τους νέους δασμούς, αλλά δεν θα είναι πρόθυμη να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των ΗΠΑ για να επιτύχουν μια συμφωνία γρήγορα.
Όταν οι ΗΠΑ αυξάνουν τους δασμούς, η Κίνα ανταποκρίνεται με την επιβολή μικρότερων και στοχοθετημένων δασμών σε συγκεκριμένα προϊόντα.
Η Κίνα θα επιταχύνει επίσης, τα ανοίγματά της σε άλλες χώρες και θα διαφοροποιήσει τις αλυσίδες εφοδιασμού της. Χωρίς βεβαίως να διακόψει προληπτικά τους οικονομικούς δεσμούς της με τις ΗΠΑ.
Εσωτερικά, σε εθνικό επίπεδο, η Κίνα δεν θα τονώσει υπερβολικά την οικονομία της για να αντιμετωπίσει τις βραχυπρόθεσμες διαταραχές του εμπορίου και θα προσπαθήσει με μεγάλη προσοχή να αποτρέψει τις «φούσκες» των περιουσιακών στοιχείων, ιδιαίτερα στις κατοικίες.
Όπως έχει ήδη πλέον συνειδητοποιήσει ο Trump, η σημερινή στρατηγική της Κίνας έχει σχεδιαστεί για να υλοποιηθεί σε βάθος χρόνου, ο μακροπρόθεσμος ορίζοντάς της περιλαμβάνει σίγουρα το διάστημα μέχρι τις επόμενες προεδρικές εκλογές, αν και ο χρονικός ορίζοντας μπορεί να υπερβεί τον κύκλο ζωής της σημερινής αμερικανικής κυβέρνησης.
Με τα μάτια της Κίνας, η πολιτική δυναμική στην Ουάσιγκτον συνεπάγεται ότι η αμερικανική στάση απέναντι στην Κίνα είναι απίθανο να αλλάξει πορεία, ανεξάρτητα από το ποιο κόμμα θα βρίσκεται στην εξουσία.
Ένα σημείο αναφοράς που στηρίζει αυτή την άποψη θα μπορούσε να εκληφθεί ο εμπορικός πόλεμος ΗΠΑ-Ιαπωνίας, ο οποίος διήρκεσε περισσότερο από μια δεκαετία.
Επομένως, η μελλοντική πορεία του εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-Κίνας, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στρατηγική που έχουν ακολουθούν οι ΗΠΑ στους στρατηγικούς πολέμους.
Το βασικό σενάριο της DB προβλέπει παρατεταμένες εμπορικές εντάσεις με πολλές «παλινωδίες» και βήματα εμπρός - πίσω.
Οι εντάσεις ενδέχεται να κλιμακώνονται κατά περιόδους, ενώ οι εμπορικές συνομιλίες και ίσως μερικές συμφωνίες που θα προκύψουν μπορεί να συμβάλλουν στη μείωση των εντάσεων σε άλλες χρονικές στιγμές.
Πιστεύουμε ότι η πιθανότητα μιας συνολικής εμπορικής συμφωνίας ωστόσο, είναι μικρή.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος σε αυτό το σημείο είναι αν οι εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας κλιμακωθούν ουσιαστικά και διολισθήσουν σε μη οικονομικά μέτωπα, όπως η ασφάλεια, η γεωπολιτική ή τα ζητήματα κυριαρχίας της Κίνας, (ένα θέμα μη-μου-άπτου γι'αυτήν), γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτροπή των εμπορικών συνομιλιών, ακόμη και σε πλήρες εμπορικό και οικονομικό πόλεμο.
Εμπορικός πόλεμος: σε ποιο σημείο βρίσκεται τώρα;
Φαίνεται σαν να έχει περάσει πολύς καιρός, αλλά έχουν περάσει μόλις δύο μήνες από τότε που οι πρόεδροι Trump και Xi κατέληξαν σε συμφωνία στη σύνοδο κορυφής της G20 για να σταματήσουν τον εμπορικό πόλεμο.
Καθ' όλη τη διάρκεια του Ιουλίου σημειώθηκε περιορισμένη πρόοδος όσον αφορά την άρση της απαγόρευσης της Huawei και την άνοδο των αγροτικών προμηθειών από την Κίνα.
Οι εντάσεις επανήλθαν δριμύτερες την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου, όταν ο Trump ανακοίνωσε ότι θα επιβάλλει επιπλέον δασμούς 10% σε κινεζικά προϊόντα ύψους 300 δισ. δολαρίων ΗΠΑ.
Η άμεση απάντηση της Κίνας ήταν, πως θα ανταπέδιδε το «χτύπημα» και πως θα έθετε σε αναμονή περαιτέρω αγορές αμερικανικών αγροτικών προϊόντων.
Το κινέζικο νόμισμα γιουάν ή RMB υποτιμήθηκε τις επόμενες ημέρες, καταργώντας το κατώτατο όριο έναντι του δολαρίου των ΗΠΑ, και οι ΗΠΑ απάντησαν χαρακτηρίζοντας την Κίνα ως χειραγωγό νομισμάτων.
Οι εντάσεις μειώθηκαν ελαφρά καθώς οι διαπραγματευτικές ομάδες είχα τηλεφωνικές συνομιλίες που κατέληξαν στην ανακοίνωση της 14ης Αυγούστου, όταν και οι ΗΠΑ δήλωσαν πως θα καθυστερούσαν την επιβολή δασμών σε περισσότερα από τα μισά προϊόντα της λίστας των 300 δισεκ. δολαρίων μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου.
Αυτό μας φέρνει στη σειρά των γεγονότων που εκτυλίχθηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο:
- Το βράδυ της Παρασκευής, 23 Αυγούστου, ώρα Πεκίνου, η Κίνα δημοσίευσε τον δικό της λίστα νέων δασμών.
Θα επιβάλει επιπλέον αύξηση σε δασμούς της τάξεως 5% έως 10% σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 75 δισεκ. δολαρίων, ως απάντηση στη δασμολόγηση από πλευρά ΗΠΑ στα κινέζικα προϊόντα αξίας 300 δισεκ. δολαρίων ΗΠΑ.
Θα επιβάλλει εκ νέου τους προηγουμένως ανασταλθέντες δασμούς ύψους 25% στα αμερικανικά αυτοκίνητα.
- Ο Πρόεδρος Trump αντέδρασε άμεσα λέγοντας ότι θα δώσει άμεση απάντηση στους νέους δασμούς, ενώ ένα από τα οργισμένα tweets του ήταν: «Ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας, ο Jay Powell ή ο πρόεδρος Xi;»
- Μετά το κλείσιμο της αγοράς των ΗΠΑ, ο Πρόεδρος Trump ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τους δασμούς από τη λίστα προϊόντων αξίας 250 δισεκ. δολαρίων σε 30% από 25%, και στη λίστα των προϊόντων των 300 δισεκ. δολαρίων από το 10% στο 15%.
Πρόκειται ουσιαστικά για αύξηση των δασμών κατά 5% σε όλες σχεδόν τις κινεζικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ.
Οι εντάσεις κόπασαν λίγο αργότερα. Το Σάββατο, το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας προειδοποίησε τις ΗΠΑ να «αντέξουν όλες τις συνέπειες», αλλά δεν δήλωσε ρητά ότι η Κίνα θα ανακοινώσει μέτρα αντιποίνων.
Τη Δευτέρα, ο Κινέζος αντιπρόεδρος Liu He ζήτησε ειρηνικές διαπραγματεύσεις, ενώ ο Πρόεδρος Trump συμπλήρωσε πως, «έχουμε ουσιαστικές συνομιλίες, πολύ πιο ουσιαστικές από κάθε άλλη στιγμή θα έλεγα».
Παρά τη λεκτική αποκλιμάκωση, οι αυξήσεις των δασμών και από τις δύο πλευρές πραγματοποιήθηκαν, όπως αναμενόταν, την 1η Σεπτεμβρίου τα μεσάνυχτα (οι δασμοί της Κίνας τέθηκαν σε εφαρμογή 1 λεπτό μετά τις ΗΠΑ).
Εάν όλα οι νέοι δασμοί τεθούν σε ισχύ, μέχρι το Δεκέμβριο του 2019 οι ΗΠΑ θα έχουν ένα μέσο δασμολογικό συντελεστή 23,2% για την Κίνα.
Αυτό θα υπερέβαινε το μέσο δασμολογικό συντελεστή της Κίνας στις ΗΠΑ, στο 21,3% μέχρι το Δεκέμβριο, χωρίς άλλα μέτρα.
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1
Η εξέλιξη της στρατηγικής της Κίνας στον εμπορικό πόλεμο
Οι απαντήσεις της Κίνας στους τελευταίους γύρους επιβολής δασμών μετά το Μάιο, έχουν διαφοροποιηθεί από τις προηγούμενες και, όπως υποστηρίζει η DB αντανακλούν μια αλλαγή στη στρατηγική της Κίνας. Για να κατανοηθεί η σημερινή στάση της Κίνας, είναι χρήσιμο να ρίξουμε μια ματιά στο τι συνέβη μετά την έναρξη του εμπορικού πολέμου. Η στρατηγική της Κίνας κατά τον τελευταίο 1½ χρόνο έχει αλλάξει, όπως μαρτυρά το χρονοδιάγραμμα του εμπορικού πολέμου παρακάτω, και με πολύ απλά λόγια μπορεί να χωριστεί σε τρία στάδια:
Στάδιο 1: Αποτροπή (αρχές 2018 - Σεπ. 2018)
Στην πρώτη φάση του εμπορικού πολέμου, η στρατηγική της Κίνας περιγράφεται ως προσπάθεια αποτροπής των ΗΠΑ από την επιβολή δασμών.
Υπενθυμίζουμε ότι στην αρχή, ένας πλήρης εμπορικός πόλεμος θεωρήθηκε ως κίνδυνος από τους περισσότερους παρατηρητές.
Για κάθε κύκλο αμερικανικών δασμών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου (η λίστα των 232, η λίστα των 50 δισ. δολαρίων και ο κατάλογος 200 δις δολαρίων), η Κίνα ανταποκρίθηκε αμέσως με ανάλογους (συγκρίσιμους) δασμούς στα εμπορεύματα των ΗΠΑ.
Μπορεί να περιγραφεί ως στρατηγική «game of chicken»: προκειμένου να αποφευχθεί ο εμπορικός πόλεμος, η Κίνα πρέπει να αποδείξει την προθυμία της να ανταποκριθεί με ακριβή αναλογία σε όλες τις δασμολογικές απειλές των ΗΠΑ, προκειμένου να πείσει τις ΗΠΑ ότι και οι δύο πλευρές θα χάσουν πολλά.
Όταν ο εμπορικός πόλεμος έγινε πραγματικότητα, το RMB υποτιμήθηκε ταχέως από περίπου 6,3 γιουάν / δολάριο το Μάρτιο του 2018 σε 6,9 γιουάν / δολάριο το Σεπτέμβριο του 2018.
Στάδιο 2: Συμβιβασμός (Νοέμβριος 2018 - Απρ. 2019)
Η τηλεφωνική επικοινωνία των προέδρων Trump και Xi στις αρχές Νοεμβρίου του 2018 σηματοδότησε την έναρξη της δεύτερης φάσης, η οποία διήρκεσε μέχρι τον Απρίλιο του 2019.
Μετά από προηγούμενες κινήσεις που απέτυχαν να αποτρέψουν την εμφάνιση εμπορικού πολέμου, η Κίνα έδειξε γνήσια προθυμία να συνάψει συμφωνία για την αποτροπή περαιτέρω επιδείνωσης των σχέσεών της με τις ΗΠΑ.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Κίνα διεξήγαγε συχνές εμπορικές συνομιλίες (συνολικά πραγματοποιήθηκαν 6 γύροι συνομιλιών) με τις ΗΠΑ, αγόρασε αμερικανικά γεωργικά προϊόντα, ανέστειλε δασμούς για αμερικανικά αυτοκίνητα, εξέδωσε νέο νόμο περί ξένων επενδύσεων και αναθεώρησε κανονισμούς για τις μεταφορές τεχνολογίας.
Το RMB ήταν σταθερό, σε αναλογία 6.7 γιουάν / δολάριο μέχρι τον Απρίλιο.
Στάδιο 3: Αντοχή (Μάιος 2019 - τώρα)
Οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι ο εμπορικός πόλεμος εισήλθε σε νέα φάση.
Ξεκίνησε όταν οι εμπορικές συνομιλίες κατέρρευσαν τον Μάιο.
Ένα συμβολικό γεγονός είναι ότι η Κίνα εξέδωσε μια Λευκή Βίβλο για τη θέση της στις εμπορικές συνομιλίες στις αρχές Ιουνίου.
Στη Λευκή Βίβλο, η Κίνα έθεσε μια σειρά αρχών για την επίτευξη εμπορικής συμφωνίας.
Η Λευκή Βίβλος επισημοποιούσε τις θέσεις της Κίνας, οι οποίες δεν είχαν διευκρινιστεί προφανώς πριν.
Το RMB υποχώρησε και πάλι, φθάνοντας στα 7,1 γιουάν / δολάρια ΗΠΑ τον Αύγουστο.
Υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι για τους οποίους η Κίνα άλλαξε πρόσφατα τη στρατηγική της.
Ο πρώτος λόγος της αλλαγής είναι ότι η Κίνα δεν βλέπει πλέον την επίλυση του εμπορικού πολέμου ως το κορυφαίο ζήτημα στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.
Στη διάρκεια του τελευταίου χρόνου οι διαμάχες μεταξύ των δύο χωρών ξεπέρασαν το εμπόριο, μεταπηδώντας στο μέτωπο των τεχνολογικών φραγμών και ορίων, της ασφάλειας, των γεωπολιτικών ζητημάτων, ακόμη και των ζητημάτων κυριαρχίας της Κίνας, που για την Κίνα είναι θέμα ταμπού.
Εάν η Κίνα ήλπιζε ότι η επίλυση του εμπορικού πολέμου θα μπορούσε να συμβάλλει στη βελτίωση των συνολικών της σχέσεων με τις ΗΠΑ, αυτή η ελπίδα έχει εξαφανιστεί σε μεγάλο βαθμό.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Κίνα μπορεί να κρίνει πως η ζημιά του εμπορικού πολέμου είναι διαχειρίσιμη όπως θα φανεί στη συνέχεια της μελέτης.
Αυτή η τελευταία στρατηγική μπορεί να επισημανθεί ως «αντοχή», διότι η Κίνα δεν φαίνεται πλέον να επιδιώκει μια βραχυπρόθεσμη λύση στον εμπορικό πόλεμο.
Επί του παρόντος, η Κίνα ούτε επιδιώκει να επιτύχει γρήγορα μια εμπορική συμφωνία, ούτε προσπαθεί να ανταποδώσει τα χτυπήματα στις ΗΠΑ με τον πιο σκληρό τρόπο που μπορεί.
Αντίθετα, η Κίνα φαίνεται να έχει ενσωματώσει τον εμπορικό πόλεμο ως ένα δεδομένο γεγονός και προσπαθεί να διατηρήσει την οικονομική ανθεκτικότητα της οικονομίας της υπό το καθεστώς της αύξησης των δασμών. Σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλο, «η Κίνα παραμένει προσηλωμένη στους δικούς της στόχους ανεξάρτητα από το πώς αλλάζει το εξωτερικό περιβάλλον».
Η τρέχουσα στρατηγική της Κίνας στον εμπορικού πολέμου μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:
Η Κίνα είναι πρόθυμη να συνεχίσει τις εμπορικές συνομιλίες ...
Η Κίνα δεν έχει ακυρώσει ακόμη ακυρώσει τις εμπορικές συνομιλίες με τις ΗΠΑ παρά τους νέους δασμούς.
Είτε μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία είτε όχι, η Κίνα εξακολουθεί να κρίνει ότι οι εμπορικές συνομιλίες είναι καλύτερες από το να μην υπάρχουν καθόλου συνομιλίες. Η διακοπή των συνομιλιών μπορεί να στείλει το λάθος μήνυμα ότι η Κίνα δεν επιθυμεί καθόλου μια εμπορική συμφωνία: τη θέλε, αλλά όχι με κάθε κόστος.
- ... θα τηρήσει τις αρχές που καθορίζονται στη Λευκή Βίβλο.
Η επίλυση του προβλήματος των δασμών είναι απίθανο να επιλύσει τα ευρύτερα προβλήματα μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.
Ακόμη και η απαγόρευση εναντίον της Huawei, η οποία είναι εν μέρει εμπορικό ζήτημα, δεν φαίνεται να είναι ένα θέμα που θα κάνει τις ΗΠΑ να παραιτηθούν από μια εμπορική συμφωνία.
Ως εκ τούτου, η Κίνα δεν είναι πρόθυμη να προσφέρει πολλά για μια εμπορική συμφωνία, δεδομένων των περιορισμένων οφελών.
- Η Κίνα θα εξακολουθήσει να απαντά στους δασμούς των ΗΠΑ, αλλά με μικρότερα και στοχοθετημένα μέτρα.
Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1, τα πρόσφατα αντίποινα της Κίνας είναι χαμηλότερα από τους αντίστοιχους δασμούς των ΗΠΑ όχι μόνο σε απόλυτο μέγεθος, αλλά και σε σχετικούς όρους.
Ο στόχος των αντιποίνων δεν είναι να μεγιστοποιήσουν τις ζημιές στις ΗΠΑ, αλλά να αποθαρρύνουν την επιβολή περαιτέρω δασμών.
Για τον ίδιο λόγο, η Κίνα δείχνει απρόθυμη να προβεί σε μη εμπορικές ενέργειες εναντίον των ΗΠΑ, όπως η τιμωρία των επιχειρηματικών συμφερόντων των ΗΠΑ στην Κίνα.
Στην πραγματικότητα, μπορεί να ισχύει ακριβώς το αντίθετο: η Costco μόλις άνοιξε το πρώτο της κατάστημα στην Κίνα και το εργοστάσιο της Tesla στη Σαγκάη θα ολοκληρωθεί σύντομα.
- Η Κίνα θα επιταχύνει επίσης το άνοιγμά της σε άλλες χώρες.
Αυτό θα βοηθήσει και την κινεζική οικονομία και θα αυξήσει το κόστος για τις ΗΠΑ σε έναν εμπορικό πόλεμο.
Μακροπρόθεσμα, η Κίνα θα προσπαθήσει να μειώσει την εξάρτηση της αλυσίδας εφοδιασμού της από τις ΗΠΑ.
Μια σελίδα από την εφημερίδα Daily People's Daily (η επίσημη εφημερίδα του ΚΚΚ) παρουσιάζει ενδιαφέρουσες δηλώσεις αξιωματούχων και σχόλια για τους νέους δασμούς των ΗΠΑ στην ίδια σελίδα με πολλά άρθρα σχετικά με τη βελτίωση της συνεργασίας της Κίνας με άλλες χώρες (Πίνακας 2).
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Ένα θέμα εδώ είναι το πώς η Κίνα αύξησε πόσφατα τους δασμούς σε αντιποινα των δασμών που επέβαλαν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε κινεζικά προϊόντα αξίας 300 δισ. δολαρίων.
Τα αντίποινα της Κίνας δεν ήταν μόνο μικρότερα σε μέγεθος (75 δισ. δολάρια σε σύγκριση με 300 δισ. δολάρια) αλλά και χαμηλότερα σε δασμολογικούς συντελεστές (5 - 10% σε σύγκριση με 10%).
Η νέα λίστα συμπίπτει ουσιαστικά με τις προηγούμενες λίστες της Κίνας: περίπου το 90% είναι προϊόντα που είχαν ήδη δασμολογηθεί προηγουμένως.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η νέα λίστα είναι καλά στοχευμένη σε επίπεδο προϊόντος.
Στην πραγματικότητα, εάν υπολογίσουμε τους πρόσφατους δασμούς της Κίνας ανά κατηγορίες προϊόντων, είναι σαφές ότι οι δασμοί αυξήθηκαν περισσότερο για τα γεωργικά προϊόντα, τα αυτοκίνητα και την ενέργεια, προϊόντα που ενδιαφέρουν περισσότερο την αμερικανική κυβέρνηση.
Από την άλλη άκρη του φάσματος, οι δασμοί αυξήθηκαν λιγότερο σε προϊόντα όπως τα ολοκληρωμένα κυκλώματα (ICs), τα μηχανήματα και ο ιατρικός εξοπλισμός, Πίνακας 3.
ΠΙΝΑΚΑΣ 3
Μια σημαντική παραδοχή της στρατηγικής αντοχής της Κίνας είναι ότι ο εμπορικός πόλεμος δεν θα οδηγήσει στη κατάρρευση της κινεζικής οικονομίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η εμπειρία της Ιαπωνίας στη δεκαετία του 1980 φαίνεται πως είναι διδακτική για την Κίνα.
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι και πολιτικοί πιστεύουν τώρα ότι δεν ήταν ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας που έληξε το θαύμα της οικονομικής ανάπτυξης της Ιαπωνίας.
Οι ιαπωνικές εταιρείες παρέμειναν ανταγωνιστικές διεθνώς, παρά τον εμπορικό πόλεμο.
Αντίθετα, ήταν μια σειρά πολιτικών λαθών που οδήγησαν σε μια άνευ προηγουμένου φούσκα στην αγορά κατοικίας και μια παρατεταμένης διάρκειας ύφεσης και στασιμότητα.
Με βάση αυτή τη βεβαιότητα, οι Κινέζοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πιθανότατα δεν ανησυχούν υπερβολικά για την άμεση επίπτωση του εμπορικού πολέμου.
Προσέχουν περισσότερο ώστε να μην επαναλάβουν τα λάθη της πολιτικής της Ιαπωνίας κατά τη δεκαετία του 1980 - 1990.
Δεν θα κινητοποιήσουν υπερβολικά την οικονομία για να αντισταθμίσει τις βραχυπρόθεσμα σοκ του εμπορίου και θα ασκήσει μεγάλη προσοχή ώστε να αποφευχθούν οι φούσκες περιουσιακών στοιχείων, ιδιαίτερα οι φούσκες στην αγορά κατοικιών.
Τα αποδεικτικά στοιχεία μέχρι τώρα φαίνεται να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι ο εμπορικός πόλεμος δεν είναι πολύ επιζήμιος.
Η ανάπτυξη της Κίνας έχει επιβραδυνθεί πολύ από τις αρχές του 2018, αλλά η επιβράδυνση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε εγχώριες παραμέτρους, όπως οι πολιτικές απομόχλευσης, η μείωση των κρατικών επενδύσεων, η αύξηση του χρέους των νοικοκυριών και ο κύκλος αντικατάστασης αυτοκινήτων.
Η εξωτερική ζήτηση διαδραμάτισε επίσης ρόλο, αλλά η άμεση συμβολή του εμπορικού πολέμου δεν φαίνεται να είναι πολύ μεγάλη για τους εξής λόγους:
1. Ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών της Κίνας παρέμεινε θετικός (+ 0,6% σε ετήσια βάση) τους πρώτους 7 μήνες του 2019.
Μέχρι στιγμής, οι εξαγωγικές επιδόσεις της Κίνας το 2019, ήταν στην πραγματικότητα καλύτερες από τις περισσότερες άλλες μεγάλες οικονομίες (Πίνακας 4).
2. Το 80% των εξαγωγών της Κίνας κατευθύνεται σε άλλες χώρες εκτός από τις ΗΠΑ.
Ο εμπορικός πόλεμος δεν φαίνεται να επηρέασε την ανταγωνιστικότητα της Κίνας αλλού: σε γενικές γραμμές, η Κίνα δεν έχει χάσει το μερίδιο αγοράς στις αγορές αυτές (Πίνακας 5).
3. Για το 20% των εξαγωγών της Κίνας που έφτασαν στις ΗΠΑ, όντως οι εξαγωγές υποχώρησαν έντονα.
Οι αμερικανικές εισαγωγές από την Κίνα μειώθηκαν κατά 12% σε ετήσια βάση το α' εξάμηνο του 2019, εκ των οποίων οι υποκείμενες σε πρόσθετους δασμούς υποχώρησαν κατά -27% σε ετήσια βάση (Πίνακας 6).
Ωστόσο, οι εξαγωγές μεταποιημένων προϊόντων - των οποίων η εγχώρια προστιθέμενη αξία είναι συνήθως μικρή - μειώθηκε περισσότερο, ενώ η μείωση των εξαγωγών μη μεταποίησης ήταν ήπια (Πίνακας 7).
Αυτό υποδηλώνει ότι η ζημία στο ΑΕΠ της Κίνας μπορεί να είναι πολύ μικρότερη από τη μείωση των συνολικών εξαγωγών.
4. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι μέχρι στιγμής οι Αμερικάνοι εισαγωγείς και καταναλωτές έχουν επιβαρυνθεί από την αύξηση των δασμών.
Οι ΗΠΑ φαίνεται ότι δεν είναι σε θέση να μεταβιβάσουν τις αυξήσεις των δασμών στους Κινέζους εξαγωγείς, άγνωστο για ποιον ακριβώς λόγο.
Ίσως η κυριαρχία της Ασίας στη μεταποίηση να έχει δώσει στους Κινέζους εξαγωγείς περισσότερη ισχύ στην αγορά, ίσως είναι πολύ νωρίς καθώς η αλλαγή στη συμπεριφορά των τιμών απαιτεί χρόνο.
ΠΙΝΑΚΕΣ 4, 5, 6, 7
Αυτά τα αποτελέσματα δεν έχουν λάβει υπόψη τους τον αντίκτυπο του τελευταίου γύρου επιβολής δασμών.
Ο μέσος δασμολογικός συντελεστής των ΗΠΑ για την Κίνα θα αυξηθεί κατά 10% για το διάστημα από το τέλος του Ιουνίου ως το τέλος του Δεκεμβρίου, εφόσον όλα τα ανακοινωθέντα δασμολογικά μέτρα τεθούν σε ισχύ.
Ωστόσο, ο αντίκτυπος αυτός θα αντισταθμιστεί τουλάχιστον εν μέρει από την ευελιξία της συναλλαγματικής ισοτιμίας της Κίνας.
Να υπενθυμίσουμε εδώ, όπως σημειώνει η DB ότι η βασική πρόβλεψη της συναλλαγματικής ισοτιμίας δολαρίου ΗΠΑ / RMB είναι στα 7,1 γιουάν / δολάριο ΗΠΑ μέχρι τα τέλη του 2019.
Αυτή η πρόβλεψη δεν λαμβάνει υπόψη τους πιο πρόσφατους γύρους των ανακοινωθέντων δασμών.
Η προσεχής συνάντηση μεταξύ των αμερικανικών και των κινεζικών ομάδων διαπραγμάτευσης το Σεπτέμβριο, ας ελπίσουμε ότι θα αποτρέψει ή θα καθυστερήσει την επιβολή αυτών των νέων δασμών.
Εάν όλοι οι δασμοί τεθούν σε ισχύ, το RMB θα αντιμετωπίσει περαιτέρω πιέσεις υποτίμησης με πιθανότερη τη διαμόρφωση μιας ισοτιμίας στα 7,3 γιουάν / δολάριο μέχρι το τέλος του έτους.
Εδώ οι αναλυτές θα πρέπει να σκεφτούν τις εξαγωγές της Κίνας εν συνόλω σε όλο τον κόσμο: η Κίνα θα αντιμετωπίσει αύξηση κατά 2% του μέσου σταθμισμένου δασμολογίου της από τον Ιούνιο έως το Δεκέμβριο, εάν όλα τα μέτρα των ΗΠΑ τεθούν σε ισχύ. Στα 7,3 γιουάν / δολάριο ΗΠΑ, το RMB θα υποτιμηθεί επίσης κατά περίπου 2% έναντι του εμπορικά σταθμισμένου καλαθιού νομισμάτων μεταξύ Ιουνίου και Δεκεμβρίου.
Φυσικά, είναι πιθανό οι ΗΠΑ να αυξήσουν ακόμη περισσότερο τους δασμούς.
Το πιο ακραίο σενάριο για τους δασμούς είναι ότι οι ΗΠΑ τους αυξάνουν διαρκώς αγγίζοντας απαγορευτικά επίπεδα (50% ή περισσότερο), έτσι ώστε τα περισσότερα κινεζικά προϊόντα να εξωθηθούν από την αμερικανική αγορά.
Χρησιμοποιώντας την παγκόσμια βάση δεδομένων εισροών-εκροών, ο αντίκτυπος, τόσο στις εξαγωγικές βιομηχανίες όσο και στους προμηθευτές τους, είναι η απώλεια 5% της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής της Κίνας, η απώλεια 2% του ΑΕΠ και η αύξηση του ποσοστού ανεργίας κατά 1,5%.
ΠΙΝΑΚΑΣ 8
Αυτό θα ήταν οδυνηρό να το διαχειριστούμε, αλλά αναμφισβήτητα δεν είναι καταστροφικό για την Κίνα.
Η Κίνα θα μπορούσε να ανταποκριθεί με ένα συνδυασμό πολιτικών μέτρων όπως η μεγαλύτερη νομισματική χαλάρωσης και δημοσιονομικών δαπανών, με ευέλικτη συναλλαγματική ισοτιμία και με περαιτέρω άνοιγμα στον υπόλοιπο κόσμο.
Συμπέρασμα
Η στάση της Κίνας απέναντι στον εμπορικό πόλεμο έχει αλλάξει από τις αρχές Μαΐου και η Deutsche Bank περιγράφει την τρέχουσα στρατηγική της ως «αντοχή»: ο κύριος στόχος είναι να διατηρηθεί η οικονομική ανθεκτικότητα της Κίνας, λαμβάνοντας την επιβολή υψηλότερων δασμών από τις ΗΠΑ ως τετελεσμένο γεγονός.
Τα ενδεχόμενα για τη νέα στρατηγική της Κίνας είναι δύο:
1. Οι συγκρούσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ξεπερνούν το εμπόριο, μειώνοντας τα πιθανά κέρδη της Κίνας σε μια εμπορική συμφωνία. και
2. Οι ζημίες των υψηλότερων δασμών των ΗΠΑ στην οικονομία της Κίνας είναι διαχειρίσιμες.
Σύμφωνα με αυτή τη στρατηγική, πιστεύουμε ότι η Κίνα θα συνεχίσει τις εμπορικές διαπραγματεύσεις παρά τους νέους δασμούς, αλλά δεν είναι πρόθυμη να ανταποκριθεί σε όλες τις απαιτήσεις των ΗΠΑ για την επίτευξη μιας συμφωνίας γρήγορα.
Κάθε φορά που οι ΗΠΑ θα αυξάνουν τους δασμούς, η Κίνα θα ανταποκρίνεται με μικρότερους και στοχευμένους δασμούς σε συγκεκριμένα προϊόντα.
Η Κίνα θα επιταχύνει παράλληλα το άνοιγμά της σε άλλες χώρες και θα διαφοροποιήσει τις αλυσίδες εφοδιασμού της.
Αλλά δεν θα διακόψει προληπτικά τους οικονομικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ.
Σε εθνικό επίπεδο, η Κίνα δεν θα τονώσει υπερβολικά την οικονομία για να αντιμετωπίσει τις βραχυπρόθεσμες εμπορικές διαταραχές και θα εντείνει την προσοχή της για να αποτρέψει τις φούσκες των περιουσιακών στοιχείων, ιδιαίτερα στις κατοικίες.
Η σημερινή στρατηγική της Κίνας έχει διαμορφωθεί σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό δεν συμβαίνει με τις προηγούμενες στρατηγικές της Κίνας, οι οποίες είχαν επιδιώξει να αποτρέψουν πρώτα τον εμπορικό πόλεμο και στη συνέχεια να επιτύχουν γρήγορα μια εμπορική συμφωνία.
Ο χρονικός ορίζοντας της στρατηγικής μπορεί να υπερβεί τον κύκλο ζωής της σημερινής κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Από την οπτική της Κίνας, η πολιτική δυναμική στην Ουάσιγκτον συνεπάγεται ότι η αμερικανική στάση απέναντι στην Κίνα είναι απίθανο να αλλάξει πορεία, ανεξάρτητα από το ποιο κόμμα είναι στην εξουσία και αυτό έχοντας ως σημείο αναφοράς τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Ιαπωνίας, ο οποίος διήρκεσε περισσότερο από μια δεκαετία.
Επομένως, η μελλοντική πορεία του εμπορικού πολέμου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στρατηγική που ακολουθούν οι ΗΠΑ στους εμπορικούς τους πολέμους.
Το βασικό σενάριο κάνει λόγο για παρατεταμένες εμπορικές εντάσεις βήματα εμπρός αλλά και οπισθοχωρήσεις.
Η ένταση μπορεί να κλιμακώνεται κατά περιόδους, ενώ οι εμπορικές συνομιλίες και ίσως μερικές συμφωνίες μπορεί να βοηθήσουν στην ελάφρυνση της έντασης σε άλλες χρονικές στιγμές.
Ωστόσο, η πιθανότητα επίτευξης μιας συνολικής εμπορικής συμφωνίας είναι μικρή και ο κύριος κίνδυνος για την επίτευξη μιας βασικής γραμμής στήριξης, είναι αν οι εντάσεις των ΗΠΑ-Κίνας να κλιμακωθούν ουσιαστικά και να διολισθήσουν σε μη οικονομικά μέτωπα, όπως είναι τα θέματα ασφάλειας, γεωπολιτικής ή κυριαρχίας της Κίνας, που θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν τις εμπορικές συνομιλίες οδηγώντας σε ένα πλήρες εμπορικό και οικονομικό πόλεμο.
Πίνακας 9
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών