Η αναταραχή στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική επηρεάζει άμεσα τους Ευρωπαίους - Ωστόσο, η επιρροή της Ευρώπης στην περιοχή δεν ήταν ποτέ πιο αδύναμη.
Ποτέ πιο αδύναμη η επιρροή της Ευρώπης σε Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή αναφέρει το European Council on Foreign Relations που διεξήγαγε έρευνα στα ευρωπαϊκά κράτη.
Η αναταραχή στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική επηρεάζει άμεσα τους Ευρωπαίους.
Ωστόσο, η επιρροή της Ευρώπης στην περιοχή δεν ήταν ποτέ πιο αδύναμη.
Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή βρίσκονται σε κινητικότητα μετά το κύμα των εξεγέρσεων το 2011 στα αραβικά και μουσουλμανικά κράτη.
Παρά τις σημαντικές οικονομικές και πολιτικές συνεργασίες της με τους περιφερειακούς παράγοντες, η Ευρώπη δεν μπόρεσε να επηρεάσει τις σημαντικές μεταβολές που έγιναν.
Αυτή η αποτυχία συνεπάγεται μεγάλο υψηλό κόστος για τους Ευρωπαίους.
Σήμερα, οι εμφύλιοι πόλεμοι επικεντρώνονται στη Λιβύη, τη Συρία και την Υεμένη.
Μεγάλες δημόσιες διαμαρτυρίες ευρείας κλίμακας σημειώθηκαν στην Αλγερία, το Ιράκ, το Λίβανο και το Σουδάν.
Η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική φαίνονται προορισμένες για περισσότερες εντάσεις τα επόμενα χρόνια, αντανακλώντας την βασική πραγματικότητα ότι οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές κινητήριες δυνάμεις των εξεγέρσεων του 2011 παραμένουν τόσο ισχυρές όσο ποτέ.
Εν τω μεταξύ, οι ταραχές έχουν δημιουργήσει κενά εξουσίας επιτρέποντας να διαμορφωθεί σκηνικό αποσταθεροποίησης είτε από εσωτερικές είτε από εξωτερικές δυνάμεις.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει λόγο στις διασυνδεδεμένες περιφερειακές κρίσεις που έχουν τόσο ισχυρό αντίκτυπο στα συμφέροντά της.
Ο κυριότερος από αυτούς ήταν ο εκτοπισμός εκατομμυρίων ανθρώπων που αναζητούν προστασία από βίαιες συγκρούσεις, πολλοί από τους οποίους έχουν καταφύγει στην Ευρώπη.
Οι μετανάστες προέρχονται από την Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική που κατακλύζουν την Ευρώπη.
Στην Ευρώπη μαζί με τους μετανάστες ήρθαν και τρομοκράτες του ISIS και όλο αυτό το σκηνικό εύλογα οδήγησε την Ευρώπη στον εθνικισμό.
Οι ΗΠΑ ενώ στην πράξη δεν ενδιαφέρονται για τα προβλήματα της περιοχής θα περίμενε κανείς ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα αναλάβουν σημαντικό ρόλο στην Βόρεια Αφρική και στην Μέση Ανατολή.
Η Ευρώπη αντιθέτως ήταν αδύναμη και απούσα.
Στις ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες ασχολείται με την Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή, η ΕΕ έχει επικεντρωθεί σε βραχυπρόθεσμες πολιτικές που έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης και της απειλής από την τρομοκρατία και όχι των βασικών αιτίων της αστάθειας.
Η ΕΕ ανέθεσε την φύλαξη των συνόρων της στις συμφωνίες με την Τουρκία και την Λιβύη ενώ ήταν σχεδόν ασήμαντη η συμμετοχή για την καταπολέμηση του ISIS.
Οι στρατηγικές της ΕΕ είναι λανθασμένες, επιφανειακές και δεν αντιμετωπίζουν τους πυρήνες της περιφερειακής αστάθειας.
Εν τω μεταξύ, η ιστορική επιτυχία της Ευρώπης, η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, μεταμορφώθηκε σε αποτυχία.
Το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) έχει καταρρεύσει με τις ΗΠΑ να ελέγχουν ξανά την περιοχή.
Ακόμα και στη βόρεια Αφρική, όπου η Ευρώπη έχει ισχυρότερη επιρροή λόγω οικονομικών δεσμών, οι Ευρωπαίοι υπονομεύουν τη δική τους θέση εστιάζοντας σε βραχυπρόθεσμες ανησυχίες και σε τεχνοκρατικές διορθώσεις και δεν έχουν τοπική στήριξη.
Η φαινομενική ανικανότητα της Ευρώπης να βρει έναν αμοιβαία επωφελή τρόπο συνεργασίας με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής επέτρεψε άλλες χώρες να εμπλακούν στα δρώμενα όπως η Ρωσία και η Τουρκία.
Η ΕΕ έχει τη δυνατότητα να ασκήσει μεγαλύτερη επιρροή εστιάζοντας τις προσπάθειές της σε συγκεκριμένους τομείς.
Τα στοιχεία υπογραμμίζουν το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι έχουν ικανότητα μόχλευσης, καθώς και ικανότητα να ενεργούν με πιο συντονισμένο και στρατηγικό τρόπο.
Σημαντικό είναι ότι αποκαλύπτεται ότι υπάρχει όσμωση μεταξύ ενός συνασπισμού κρατών μελών - αν όχι και των 28 - να συνεργαστούν για να προστατεύσουν τα κρίσιμα συμφέροντά τους σε ολόκληρη την περιοχή.
Οι βασικές παράμετροι
1) Ξεπεράστε τα όρια της ΕΕ
Στην αναζήτηση των αιτιών για τις αδυναμίες της Ευρώπης εντοπίζονται δύο βασικά ζητήματα.
Πρώτον, υπάρχει μια βαθιά έλλειψη ενότητας της Ευρώπης απέναντι στις προκλήσεις στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, η οποία υποβαθμίζει συνεχώς την αποτελεσματικότητά της.
Σχεδόν σε όλα τα περιφερειακά ζητήματα, η έλλειψη ευρωπαϊκής συναίνεσης έχει εμποδίσει επανειλημμένα αποφασιστική δράση - όπως αναγνώρισαν οι ερωτηθέντες σε 20 από τα 28 κράτη μέλη.
Οι ερωτηθέντες σε 13 κράτη μέλη αναγνώρισαν την αδιαλλαξία των χωρών της ομάδας Visegrád ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για μια κοινή ευρωπαϊκή θέση.
Υπάρχουν όμως και πολλά άλλα σφάλματα, όπως η γαλλο-ιταλική διάσπαση του πολέμου στη Λιβύη - η οποία εμποδίζει την Ευρώπη να έχει κοινή στρατηγική.
Οι Ισραηλινοί τείνουν να θεωρούν την ΕΕ λιγότερο σημαντική. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις εσωτερικές της διαιρέσεις και στον ολοένα και πιο εσωστρεφή στρατηγική.
Οι περισσότεροι ηγέτες των αραβικών χωρών δεν θεωρούν την ΕΕ ως γεωπολιτικό παράγοντα λόγω της ανικανότητάς της να συμφωνήσει για την κοινή εξωτερική πολιτική ή την αμυντική πολιτική.
Η αδυναμία της Ευρώπης έχει αφήσει την ΕΕ ευάλωτη στη χειραγώγηση από άλλες δυνάμεις, οι οποίες είναι σε θέση να παρεμβαίνουν.
Η Ρωσία βλέπει τις διαφωνίες της ΕΕ σε διάφορα θέματα π.χ. στους πρόσφυγες ή στις διαφορές Ιταλίας και Γαλλίας στην Λιβύη, ώστε να παρεισφρήσει.
2) Αποσυνδέστε την πολιτική της Ευρώπης από των ΗΠΑ
Η δεύτερη βασική αδυναμία εστιάζει σε αυτό που οι Ευρωπαίοι φέρνουν - ή μάλλον δεν φέρνουν - στο τραπέζι.
Η ΕΕ θεωρείται ευρέως ως αμελητέος πολιτικός παράγοντας στην Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή, καθώς επισκιάζεται από την αμερικανική πολιτική που παρεμβαίνει στις εξελίξεις.
Αυτό συχνά συνοδεύεται από την απροθυμία ή την ανικανότητα των ευρωπαϊκών χωρών να αναπτύξουν στρατιωτική δράση στην περιοχή.
Η ΕΕ θεωρείται ευρέως ως υποτακτική στις ΗΠΑ, ακόμη και στις παραδοσιακές περιοχές ισχύος της, δηλαδή στην οικονομική και εμπορική πολιτική.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις απέτυχαν να αποκρούσουν τις κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν.
Ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι Ιρανοί βλέπουν την Ευρώπη ως έναν αποδυναμωμένο παγκόσμιο παράγοντα που δεν μπορεί ούτε να ενθαρρύνει ούτε να τιμωρήσει το Ιράν.
Φυσικά, αυτή η αδυναμία της ΕΕ έρχεται σε μια εποχή που οι Ευρωπαίοι απομακρύνονται από τους Αμερικανούς - μια τάση που εμφανίζεται σαφέστερα στις διαφωνίες σχετικά με την τύχη της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν ή σε θέματα όπως η Μέση Ανατολική.
Η πρόσφατη απόφαση του Προέδρου Donald Trump να μειώσει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη βορειοανατολική Συρία ήταν μήνυμα στους Ευρωπαίους ότι ο στενός σύμμαχός τους οι ΗΠΑ δεν είναι διατεθειμένος να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της Ευρώπης.
Για παράδειγμα, οι ερωτηθέντες από τη Ρουμανία, την Ουγγαρία και την Τσεχική Δημοκρατία υπογράμμισαν ότι η χώρα τους θα ήταν πρόθυμη να εναντιωθεί στην ενότητα της ΕΕ εάν παραμείνει ευθυγραμμισμένη με τις ΗΠΑ σχετικά με τη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης.
Η Πολωνία και η Εσθονία θα υποστηρίξουν τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών σε θέματα ασφάλειας, ακόμη και αν αποδυναμώσουν τη συλλογική θέση της ΕΕ.
Σε λίγες περιπτώσεις που προσπάθησε η Ευρώπη να διαμορφώσει μια κοινή εξωτερική πολιτική, η ΕΕ αποδείχθηκε απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει την πίεση των ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ παραβλέπουν την ευρωπαϊκή επιρροή σε μεγάλο βαθμό επειδή πιστεύουν ότι οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν πραγματικά να διατυπώσουν μια κοινή πολιτική για τη Μέση Ανατολή
3) Καλύτερη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων
Η έρευνα του European Council on Foreign Relations δείχνει ότι, έχει ορισμένα ισχυρά όπλα η Ευρώπη.
Η ευρωζώνη έχει σημαντικές πηγές οικονομικής και πολιτικής επιρροής - αλλά τις σπαταλάει.
Α)Ο πρώτος πυλώνας είναι η οικονομία.
Συνολικά, η ΕΕ είναι ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος των χωρών της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής: η αξία των συναλλαγών ήταν κατά μέσο όρο 637 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μεταξύ 2014 και 2017.
Αυτό αντιπροσωπεύει περίπου το 21% των παγκόσμιων συναλλαγών Βόρειας Αφρικής και Μέσης Αναταλής με άλλους διεθνείς εταίρους, όπως η Κίνα (209 δισεκατομμύρια δολάρια) και οι ΗΠΑ (137 δισεκατομμύρια δολάρια).
Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο πώλησαν συλλογικά όπλα αξίας 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις χώρες της Μέσης Ανατολής από το 2014 έως το 2017, με τις ΗΠΑ να έχουν πουλήσει όπλα αξίας 22 δισεκατομμύρια δολάρια, και η Ρωσία 6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Συνολικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεισέφεραν κατά μέσον όρο 8,2 δισεκατομμύρια δολάρια στην αναπτυξιακή βοήθεια και την ανθρωπιστική βοήθεια ετησίως στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής έναντι 10,9 δισεκ. δολαρίων των ΗΠΑ.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων χορήγησε δάνεια ύψους άνω των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως μεταξύ του 2014 και του 2017.
Παράλληλα, οι άμεσες ξένες επενδύσεις της ΕΕ ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 292 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως την ίδια περίοδο με σημαντικά ποσά στην Αίγυπτο (46 δισεκατομμύρια δολάρια) και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (31 δισεκατομμύρια δολάρια).
Θεωρητικά, οι οικονομικοί δεσμοί αυτοί θα μπορούσαν να παράσχουν στην ΕΕ σημαντική πολιτική μόχλευση.
Π.χ. στο εμπόριο και στην παρασχόμενη βοήθεια οι ευρωπαίοι συχνά στερούνται οποιασδήποτε συνοδευτικής στρατηγικής που θα μετατρέψει την βοήθεια σε πολιτικό κεφάλαιο.
Η Ευρώπη θα μείνει στάσιμη εάν δεν συνδυάσει τα οικονομικά της πλεονεκτήματα με μια ισχυρότερη πολιτική θέση - μια πραγματικότητα που τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν με βεβαιότητα. Όσον αφορά το Ιράν, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της απέδειξαν ότι δεν είναι σε θέση να εισάγουν την αναγκαία πολιτική στήριξη σε μια οικονομική δέσμη που αποσκοπεί στη διατήρηση της JCPOA. Αλλά μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Η πρακτική της ΕΕ για διαφοροποίηση μεταξύ του Ισραήλ και των ισραηλινών οικισμών στο πλαίσιο των διμερών εμπορικών σχέσεών της δείχνει μια κατεύθυνση.
Στη Συρία, εν τω μεταξύ, οι Ευρωπαίοι μπορεί να είναι σε θέση να παίξουν στο οικονομικό τερέν για να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν ένα καλύτερο αποτέλεσμα - αλλά μόνο εάν το κάνουν με ένα συνεκτικό τρόπο.
Β) Ο δεύτερος πυλώνας της Ευρώπης είναι η διπλωματία. Θεωρείται ευρέως ότι έχει σημαντική διπλωματική επιρροή αλλά όχι στην πράξη.
Αυτό οφείλεται στις θέσεις της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου ως μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και στο συλλογικό βάρος της ΕΕ.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε ολόκληρη την περιοχή της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής τονίζουν με συνέπεια τη σημασία που μπορεί να έχει μια συνδυασμένη και ανεξάρτητη ευρωπαϊκή πολιτική θέση.
Εδώ, η ΕΕ χρησιμοποιεί επίσης την επιρροή που θα μπορούσε να αποκτήσει μέσω των πολλών συμφωνιών εταιρικής σχέσης με τις χώρες Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής.
Η Τουρκία έχει μακράν την πιο προνομιακή σχέση με την ΕΕ, λόγω της συμμετοχής της στην Τελωνειακή Ένωση της ΕΕ. Σε δεύτερη βαθμίδα, η ΕΕ έχει σημαντικές συμφωνίες σύνδεσης με χώρες όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Ιορδανία, ο Λίβανος και το Μαρόκο.
Αυτή η πολιτική επιρροή συνδέεται με την ικανότητα της Ευρώπης να προσφέρει ένα βαθμό νομιμότητας στα κράτη της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής, μερικά από τα οποία εκτιμούν τις εγκρίσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ως πηγή διεθνούς αξιοπιστίας.
Γ)Ο τρίτος πυλώνας της ΕΕ είναι η αντιληπτή ουδετερότητά της σε μια εποχή περιφερειακής πόλωσης, σε αντίθεση με την επιθετικότητα των ΗΠΑ.
Αυτό θα μπορούσε να δώσει στην ΕΕ την αξιοπιστία να προωθήσει τις διαδικασίες διαμεσολάβησης και να προωθήσει μηχανισμούς ασφαλείας σύμφωνα με τα βασικά της συμφέροντα, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις τροφοδότησαν
4) Επιλέξτε τις σωστές προτεραιότητες
Αν θέλουμε να ενισχύσουμε τη μόχλευση της στην περιοχή της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα απαιτήσουν κάτι περισσότερο από την οικονομική στήριξη.
Η Ευρώπη πρέπει να εστιάσει στο realpolitik.
Επομένως, η πρόκληση για την Ευρώπη είναι να χρησιμοποιήσει τα περιουσιακά στοιχεία που διαθέτει για την εξυπηρέτηση ενός ενιαίου και συνεκτικού πολιτικού προγράμματος.
Πολλές βορειοαφρικανικές χώρες, εξαρτώνται βαθιά από την ευρωπαϊκή βοήθεια και τις επενδύσεις.
Αντί να ενισχύσουν τις αμοιβαία επωφελείς στρατηγικές εταιρικές σχέσεις στη Βόρεια Αφρική, οι ευρωπαϊκές χώρες εστιάζουν ολοένα και περισσότερο στα βραχυπρόθεσμα συμφέροντά τους - λόγω των εγχώριων ανησυχιών
Εδώ, η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη προγραμμάτων εμπλοκής με στόχο τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Ευρωπαίοι πρέπει να είναι περισσότερο επικεντρωμένοι στην ανάπτυξη οικονομικής επιρροής.
Η ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη, αν και συχνά δευτερεύουσα, μπορεί επίσης να αποτελέσει σημαντική πηγή μόχλευσης, αν χρησιμοποιηθεί ορθολογικά.
5) Δημιουργία ευρωπαϊκών συνασπισμών
Υπάρχουν λόγοι να ελπίζουμε ότι η Ευρώπη θα μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα τις εσωτερικές της διαιρέσεις στο μέλλον. Περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους που απάντησαν στην έρευνα του European Council on Foreign Relations υποστήριξαν ότι πρέπει να ενισχυθεί ο περιφερειακός ρόλος της ΕΕ
Σε μια εποχή κατά την οποία ο μηχανισμός της εξωτερικής πολιτικής των Βρυξελλών καθίσταται ολοένα και πιο εσωστρεφής υπάρχει η ανάγκη για πιο ξεκάθαρη στρατηγική στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής.
Οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν σήμερα μια δύσκολη σειρά προκλήσεων σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Και τα πράγματα είναι πιθανό να επιδεινωθούν, λόγω των δομικών ελλείψεων της Ευρώπης.
Στο πλαίσιο ενός ταχέως μεταβαλλόμενου παγκόσμιου περιβάλλοντος - η φιλελεύθερη τάξη των Η.Π.Α. βρίσκεται σε παρακμή λόγω της γεωπολιτικής πραγματικότητας - είναι επιτακτική ανάγκη οι Ευρωπαίοι να μάθουν να ενεργούν για τον εαυτό τους.
Η Ευρώπη έχει ακολουθήσει λανθασμένα στρατηγικές που την οδήγησαν στην περιθωριοποίηση.
www.bankingnews.gr
Η αναταραχή στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική επηρεάζει άμεσα τους Ευρωπαίους.
Ωστόσο, η επιρροή της Ευρώπης στην περιοχή δεν ήταν ποτέ πιο αδύναμη.
Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή βρίσκονται σε κινητικότητα μετά το κύμα των εξεγέρσεων το 2011 στα αραβικά και μουσουλμανικά κράτη.
Παρά τις σημαντικές οικονομικές και πολιτικές συνεργασίες της με τους περιφερειακούς παράγοντες, η Ευρώπη δεν μπόρεσε να επηρεάσει τις σημαντικές μεταβολές που έγιναν.
Αυτή η αποτυχία συνεπάγεται μεγάλο υψηλό κόστος για τους Ευρωπαίους.
Σήμερα, οι εμφύλιοι πόλεμοι επικεντρώνονται στη Λιβύη, τη Συρία και την Υεμένη.
Μεγάλες δημόσιες διαμαρτυρίες ευρείας κλίμακας σημειώθηκαν στην Αλγερία, το Ιράκ, το Λίβανο και το Σουδάν.
Η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική φαίνονται προορισμένες για περισσότερες εντάσεις τα επόμενα χρόνια, αντανακλώντας την βασική πραγματικότητα ότι οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές κινητήριες δυνάμεις των εξεγέρσεων του 2011 παραμένουν τόσο ισχυρές όσο ποτέ.
Εν τω μεταξύ, οι ταραχές έχουν δημιουργήσει κενά εξουσίας επιτρέποντας να διαμορφωθεί σκηνικό αποσταθεροποίησης είτε από εσωτερικές είτε από εξωτερικές δυνάμεις.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει λόγο στις διασυνδεδεμένες περιφερειακές κρίσεις που έχουν τόσο ισχυρό αντίκτυπο στα συμφέροντά της.
Ο κυριότερος από αυτούς ήταν ο εκτοπισμός εκατομμυρίων ανθρώπων που αναζητούν προστασία από βίαιες συγκρούσεις, πολλοί από τους οποίους έχουν καταφύγει στην Ευρώπη.
Οι μετανάστες προέρχονται από την Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική που κατακλύζουν την Ευρώπη.
Στην Ευρώπη μαζί με τους μετανάστες ήρθαν και τρομοκράτες του ISIS και όλο αυτό το σκηνικό εύλογα οδήγησε την Ευρώπη στον εθνικισμό.
Οι ΗΠΑ ενώ στην πράξη δεν ενδιαφέρονται για τα προβλήματα της περιοχής θα περίμενε κανείς ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα αναλάβουν σημαντικό ρόλο στην Βόρεια Αφρική και στην Μέση Ανατολή.
Η Ευρώπη αντιθέτως ήταν αδύναμη και απούσα.
Στις ελάχιστες περιπτώσεις στις οποίες ασχολείται με την Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή, η ΕΕ έχει επικεντρωθεί σε βραχυπρόθεσμες πολιτικές που έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης και της απειλής από την τρομοκρατία και όχι των βασικών αιτίων της αστάθειας.
Η ΕΕ ανέθεσε την φύλαξη των συνόρων της στις συμφωνίες με την Τουρκία και την Λιβύη ενώ ήταν σχεδόν ασήμαντη η συμμετοχή για την καταπολέμηση του ISIS.
Οι στρατηγικές της ΕΕ είναι λανθασμένες, επιφανειακές και δεν αντιμετωπίζουν τους πυρήνες της περιφερειακής αστάθειας.
Εν τω μεταξύ, η ιστορική επιτυχία της Ευρώπης, η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, μεταμορφώθηκε σε αποτυχία.
Το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) έχει καταρρεύσει με τις ΗΠΑ να ελέγχουν ξανά την περιοχή.
Ακόμα και στη βόρεια Αφρική, όπου η Ευρώπη έχει ισχυρότερη επιρροή λόγω οικονομικών δεσμών, οι Ευρωπαίοι υπονομεύουν τη δική τους θέση εστιάζοντας σε βραχυπρόθεσμες ανησυχίες και σε τεχνοκρατικές διορθώσεις και δεν έχουν τοπική στήριξη.
Η φαινομενική ανικανότητα της Ευρώπης να βρει έναν αμοιβαία επωφελή τρόπο συνεργασίας με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής επέτρεψε άλλες χώρες να εμπλακούν στα δρώμενα όπως η Ρωσία και η Τουρκία.
Η ΕΕ έχει τη δυνατότητα να ασκήσει μεγαλύτερη επιρροή εστιάζοντας τις προσπάθειές της σε συγκεκριμένους τομείς.
Τα στοιχεία υπογραμμίζουν το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι έχουν ικανότητα μόχλευσης, καθώς και ικανότητα να ενεργούν με πιο συντονισμένο και στρατηγικό τρόπο.
Σημαντικό είναι ότι αποκαλύπτεται ότι υπάρχει όσμωση μεταξύ ενός συνασπισμού κρατών μελών - αν όχι και των 28 - να συνεργαστούν για να προστατεύσουν τα κρίσιμα συμφέροντά τους σε ολόκληρη την περιοχή.
Οι βασικές παράμετροι
1) Ξεπεράστε τα όρια της ΕΕ
Στην αναζήτηση των αιτιών για τις αδυναμίες της Ευρώπης εντοπίζονται δύο βασικά ζητήματα.
Πρώτον, υπάρχει μια βαθιά έλλειψη ενότητας της Ευρώπης απέναντι στις προκλήσεις στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, η οποία υποβαθμίζει συνεχώς την αποτελεσματικότητά της.
Σχεδόν σε όλα τα περιφερειακά ζητήματα, η έλλειψη ευρωπαϊκής συναίνεσης έχει εμποδίσει επανειλημμένα αποφασιστική δράση - όπως αναγνώρισαν οι ερωτηθέντες σε 20 από τα 28 κράτη μέλη.
Οι ερωτηθέντες σε 13 κράτη μέλη αναγνώρισαν την αδιαλλαξία των χωρών της ομάδας Visegrád ως το μεγαλύτερο εμπόδιο για μια κοινή ευρωπαϊκή θέση.
Υπάρχουν όμως και πολλά άλλα σφάλματα, όπως η γαλλο-ιταλική διάσπαση του πολέμου στη Λιβύη - η οποία εμποδίζει την Ευρώπη να έχει κοινή στρατηγική.
Οι Ισραηλινοί τείνουν να θεωρούν την ΕΕ λιγότερο σημαντική. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις εσωτερικές της διαιρέσεις και στον ολοένα και πιο εσωστρεφή στρατηγική.
Οι περισσότεροι ηγέτες των αραβικών χωρών δεν θεωρούν την ΕΕ ως γεωπολιτικό παράγοντα λόγω της ανικανότητάς της να συμφωνήσει για την κοινή εξωτερική πολιτική ή την αμυντική πολιτική.
Η αδυναμία της Ευρώπης έχει αφήσει την ΕΕ ευάλωτη στη χειραγώγηση από άλλες δυνάμεις, οι οποίες είναι σε θέση να παρεμβαίνουν.
Η Ρωσία βλέπει τις διαφωνίες της ΕΕ σε διάφορα θέματα π.χ. στους πρόσφυγες ή στις διαφορές Ιταλίας και Γαλλίας στην Λιβύη, ώστε να παρεισφρήσει.
2) Αποσυνδέστε την πολιτική της Ευρώπης από των ΗΠΑ
Η δεύτερη βασική αδυναμία εστιάζει σε αυτό που οι Ευρωπαίοι φέρνουν - ή μάλλον δεν φέρνουν - στο τραπέζι.
Η ΕΕ θεωρείται ευρέως ως αμελητέος πολιτικός παράγοντας στην Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή, καθώς επισκιάζεται από την αμερικανική πολιτική που παρεμβαίνει στις εξελίξεις.
Αυτό συχνά συνοδεύεται από την απροθυμία ή την ανικανότητα των ευρωπαϊκών χωρών να αναπτύξουν στρατιωτική δράση στην περιοχή.
Η ΕΕ θεωρείται ευρέως ως υποτακτική στις ΗΠΑ, ακόμη και στις παραδοσιακές περιοχές ισχύος της, δηλαδή στην οικονομική και εμπορική πολιτική.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις απέτυχαν να αποκρούσουν τις κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν.
Ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι Ιρανοί βλέπουν την Ευρώπη ως έναν αποδυναμωμένο παγκόσμιο παράγοντα που δεν μπορεί ούτε να ενθαρρύνει ούτε να τιμωρήσει το Ιράν.
Φυσικά, αυτή η αδυναμία της ΕΕ έρχεται σε μια εποχή που οι Ευρωπαίοι απομακρύνονται από τους Αμερικανούς - μια τάση που εμφανίζεται σαφέστερα στις διαφωνίες σχετικά με την τύχη της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν ή σε θέματα όπως η Μέση Ανατολική.
Η πρόσφατη απόφαση του Προέδρου Donald Trump να μειώσει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη βορειοανατολική Συρία ήταν μήνυμα στους Ευρωπαίους ότι ο στενός σύμμαχός τους οι ΗΠΑ δεν είναι διατεθειμένος να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της Ευρώπης.
Για παράδειγμα, οι ερωτηθέντες από τη Ρουμανία, την Ουγγαρία και την Τσεχική Δημοκρατία υπογράμμισαν ότι η χώρα τους θα ήταν πρόθυμη να εναντιωθεί στην ενότητα της ΕΕ εάν παραμείνει ευθυγραμμισμένη με τις ΗΠΑ σχετικά με τη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης.
Η Πολωνία και η Εσθονία θα υποστηρίξουν τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών σε θέματα ασφάλειας, ακόμη και αν αποδυναμώσουν τη συλλογική θέση της ΕΕ.
Σε λίγες περιπτώσεις που προσπάθησε η Ευρώπη να διαμορφώσει μια κοινή εξωτερική πολιτική, η ΕΕ αποδείχθηκε απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει την πίεση των ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ παραβλέπουν την ευρωπαϊκή επιρροή σε μεγάλο βαθμό επειδή πιστεύουν ότι οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν πραγματικά να διατυπώσουν μια κοινή πολιτική για τη Μέση Ανατολή
3) Καλύτερη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών περιουσιακών στοιχείων
Η έρευνα του European Council on Foreign Relations δείχνει ότι, έχει ορισμένα ισχυρά όπλα η Ευρώπη.
Η ευρωζώνη έχει σημαντικές πηγές οικονομικής και πολιτικής επιρροής - αλλά τις σπαταλάει.
Α)Ο πρώτος πυλώνας είναι η οικονομία.
Συνολικά, η ΕΕ είναι ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος των χωρών της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής: η αξία των συναλλαγών ήταν κατά μέσο όρο 637 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μεταξύ 2014 και 2017.
Αυτό αντιπροσωπεύει περίπου το 21% των παγκόσμιων συναλλαγών Βόρειας Αφρικής και Μέσης Αναταλής με άλλους διεθνείς εταίρους, όπως η Κίνα (209 δισεκατομμύρια δολάρια) και οι ΗΠΑ (137 δισεκατομμύρια δολάρια).
Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο πώλησαν συλλογικά όπλα αξίας 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις χώρες της Μέσης Ανατολής από το 2014 έως το 2017, με τις ΗΠΑ να έχουν πουλήσει όπλα αξίας 22 δισεκατομμύρια δολάρια, και η Ρωσία 6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Συνολικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεισέφεραν κατά μέσον όρο 8,2 δισεκατομμύρια δολάρια στην αναπτυξιακή βοήθεια και την ανθρωπιστική βοήθεια ετησίως στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής έναντι 10,9 δισεκ. δολαρίων των ΗΠΑ.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων χορήγησε δάνεια ύψους άνω των 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως μεταξύ του 2014 και του 2017.
Παράλληλα, οι άμεσες ξένες επενδύσεις της ΕΕ ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 292 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως την ίδια περίοδο με σημαντικά ποσά στην Αίγυπτο (46 δισεκατομμύρια δολάρια) και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (31 δισεκατομμύρια δολάρια).
Θεωρητικά, οι οικονομικοί δεσμοί αυτοί θα μπορούσαν να παράσχουν στην ΕΕ σημαντική πολιτική μόχλευση.
Π.χ. στο εμπόριο και στην παρασχόμενη βοήθεια οι ευρωπαίοι συχνά στερούνται οποιασδήποτε συνοδευτικής στρατηγικής που θα μετατρέψει την βοήθεια σε πολιτικό κεφάλαιο.
Η Ευρώπη θα μείνει στάσιμη εάν δεν συνδυάσει τα οικονομικά της πλεονεκτήματα με μια ισχυρότερη πολιτική θέση - μια πραγματικότητα που τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν με βεβαιότητα. Όσον αφορά το Ιράν, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της απέδειξαν ότι δεν είναι σε θέση να εισάγουν την αναγκαία πολιτική στήριξη σε μια οικονομική δέσμη που αποσκοπεί στη διατήρηση της JCPOA. Αλλά μπορούν να κάνουν τη διαφορά.
Η πρακτική της ΕΕ για διαφοροποίηση μεταξύ του Ισραήλ και των ισραηλινών οικισμών στο πλαίσιο των διμερών εμπορικών σχέσεών της δείχνει μια κατεύθυνση.
Στη Συρία, εν τω μεταξύ, οι Ευρωπαίοι μπορεί να είναι σε θέση να παίξουν στο οικονομικό τερέν για να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν ένα καλύτερο αποτέλεσμα - αλλά μόνο εάν το κάνουν με ένα συνεκτικό τρόπο.
Β) Ο δεύτερος πυλώνας της Ευρώπης είναι η διπλωματία. Θεωρείται ευρέως ότι έχει σημαντική διπλωματική επιρροή αλλά όχι στην πράξη.
Αυτό οφείλεται στις θέσεις της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου ως μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, καθώς και στο συλλογικό βάρος της ΕΕ.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε ολόκληρη την περιοχή της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής τονίζουν με συνέπεια τη σημασία που μπορεί να έχει μια συνδυασμένη και ανεξάρτητη ευρωπαϊκή πολιτική θέση.
Εδώ, η ΕΕ χρησιμοποιεί επίσης την επιρροή που θα μπορούσε να αποκτήσει μέσω των πολλών συμφωνιών εταιρικής σχέσης με τις χώρες Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής.
Η Τουρκία έχει μακράν την πιο προνομιακή σχέση με την ΕΕ, λόγω της συμμετοχής της στην Τελωνειακή Ένωση της ΕΕ. Σε δεύτερη βαθμίδα, η ΕΕ έχει σημαντικές συμφωνίες σύνδεσης με χώρες όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Ιορδανία, ο Λίβανος και το Μαρόκο.
Αυτή η πολιτική επιρροή συνδέεται με την ικανότητα της Ευρώπης να προσφέρει ένα βαθμό νομιμότητας στα κράτη της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής, μερικά από τα οποία εκτιμούν τις εγκρίσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ως πηγή διεθνούς αξιοπιστίας.
Γ)Ο τρίτος πυλώνας της ΕΕ είναι η αντιληπτή ουδετερότητά της σε μια εποχή περιφερειακής πόλωσης, σε αντίθεση με την επιθετικότητα των ΗΠΑ.
Αυτό θα μπορούσε να δώσει στην ΕΕ την αξιοπιστία να προωθήσει τις διαδικασίες διαμεσολάβησης και να προωθήσει μηχανισμούς ασφαλείας σύμφωνα με τα βασικά της συμφέροντα, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις τροφοδότησαν
4) Επιλέξτε τις σωστές προτεραιότητες
Αν θέλουμε να ενισχύσουμε τη μόχλευση της στην περιοχή της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα απαιτήσουν κάτι περισσότερο από την οικονομική στήριξη.
Η Ευρώπη πρέπει να εστιάσει στο realpolitik.
Επομένως, η πρόκληση για την Ευρώπη είναι να χρησιμοποιήσει τα περιουσιακά στοιχεία που διαθέτει για την εξυπηρέτηση ενός ενιαίου και συνεκτικού πολιτικού προγράμματος.
Πολλές βορειοαφρικανικές χώρες, εξαρτώνται βαθιά από την ευρωπαϊκή βοήθεια και τις επενδύσεις.
Αντί να ενισχύσουν τις αμοιβαία επωφελείς στρατηγικές εταιρικές σχέσεις στη Βόρεια Αφρική, οι ευρωπαϊκές χώρες εστιάζουν ολοένα και περισσότερο στα βραχυπρόθεσμα συμφέροντά τους - λόγω των εγχώριων ανησυχιών
Εδώ, η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη προγραμμάτων εμπλοκής με στόχο τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Ευρωπαίοι πρέπει να είναι περισσότερο επικεντρωμένοι στην ανάπτυξη οικονομικής επιρροής.
Η ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη, αν και συχνά δευτερεύουσα, μπορεί επίσης να αποτελέσει σημαντική πηγή μόχλευσης, αν χρησιμοποιηθεί ορθολογικά.
5) Δημιουργία ευρωπαϊκών συνασπισμών
Υπάρχουν λόγοι να ελπίζουμε ότι η Ευρώπη θα μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα τις εσωτερικές της διαιρέσεις στο μέλλον. Περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους που απάντησαν στην έρευνα του European Council on Foreign Relations υποστήριξαν ότι πρέπει να ενισχυθεί ο περιφερειακός ρόλος της ΕΕ
Σε μια εποχή κατά την οποία ο μηχανισμός της εξωτερικής πολιτικής των Βρυξελλών καθίσταται ολοένα και πιο εσωστρεφής υπάρχει η ανάγκη για πιο ξεκάθαρη στρατηγική στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής.
Οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν σήμερα μια δύσκολη σειρά προκλήσεων σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Και τα πράγματα είναι πιθανό να επιδεινωθούν, λόγω των δομικών ελλείψεων της Ευρώπης.
Στο πλαίσιο ενός ταχέως μεταβαλλόμενου παγκόσμιου περιβάλλοντος - η φιλελεύθερη τάξη των Η.Π.Α. βρίσκεται σε παρακμή λόγω της γεωπολιτικής πραγματικότητας - είναι επιτακτική ανάγκη οι Ευρωπαίοι να μάθουν να ενεργούν για τον εαυτό τους.
Η Ευρώπη έχει ακολουθήσει λανθασμένα στρατηγικές που την οδήγησαν στην περιθωριοποίηση.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών