Ελλείμματα, χρέη, αποπληθωρισμός, ψηφιακή αποδιοαργάνωση, απο-παγκοσμιοποίηση, είναι μεταξύ των παραγόντων για τους οποίους η ύφεση του 2020 θα είναι συντριπτική, όπως ο Nouriel Roubini
Ενώ δεν υπάρχει ποτέ καλή στιγμή για μια πανδημία, η κρίση που επήλθε λόγω COVID-19 έφτασε σε μια ιδιαίτερα κακή στιγμή για την παγκόσμια οικονομία υποστηρίζει ο διάσημος οικονομολόγος Nouriel Roubini καθώς, ο κόσμος από καιρό παρασύρεται σε μια τέλεια συντονισμένη καταιγίδα οικονομικών, πολιτικών, κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών κινδύνων, οι οποίοι τώρα αυξάνονται ακόμη πιο έντονα.
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση 2007-2009, οι ανισορροπίες και οι κίνδυνοι που διαπερνούν την παγκόσμια οικονομία επιδεινώθηκαν από λάθη πολιτικής.
Αντί οι κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τα διαρθρωτικά προβλήματα που αποκάλυψε η οικονομική κατάρρευση και η ύφεση που ακολούθησε, οι κυβερνήσεις κλωτσούσαν ως επί το πλείστον το κονσερβοκούτι, δημιουργώντας σημαντικούς κινδύνους που έκαναν μια άλλη - επόμενη κρίση αναπόφευκτη,
Και τώρα που η κρίση έχει φτάσει, οι κίνδυνοι αυξάνονται ακόμη περισσότερο, όπως τονίζει ο επιφανής οικονομολόγος στο άρθρο του στο Project Syndicate.
Δυστυχώς, ακόμη και αν η Μεγάλη Ύφεση που ζούμε οδηγήσει σε μια φτωχή ανάκαμψη σε σχήμα U φέτος, μια ακόμη Μεγαλύτερη Ύφεση σε σχήμα L θα ακολουθήσει αργότερα εντός της δεκαετίας του 2020, λόγω 10 δυσοίωνων και επικίνδυνων παραγόντων.
1) Η πρώτη τάση αφορά τα ελλείμματα και τους συναφείς κινδύνους τους: χρέη και αθετήσεις υποχρεώσεων.
Η πολιτική απάντηση στην κρίση COVID-19 συνεπάγεται τεράστια αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων - της τάξεως του 10% του ΑΕΠ ή και περισσότερο - σε μια εποχή που τα επίπεδα δημόσιου χρέους σε πολλές χώρες ήταν ήδη υψηλά, αν όχι μη βιώσιμα.
Ακόμη χειρότερα η απώλεια του εισοδήματος για πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις σημαίνει ότι τα επίπεδα χρέους του ιδιωτικού τομέα θα καταστούν επίσης μη βιώσιμα, οδηγώντας ενδεχομένως σε μαζικές αδυναμίες πληρωμών και χρεοκοπίες.
Μαζί με τα αυξανόμενα επίπεδα δημόσιου χρέους, αυτό εξασφαλίζει μια πιο αναιμική ανάκαμψη από εκείνη που ακολούθησε τη Μεγάλη Ύφεση πριν από μια δεκαετία.
2) Ένας δεύτερος παράγοντας είναι η δημογραφική ωρολογιακή βόμβα στις προηγμένες οικονομίες.
Η κρίση του κορωνοϊού COVID-19 δείχνει ότι πολύ περισσότερες δημόσιες δαπάνες πρέπει να διατεθούν σε συστήματα υγείας και ότι η καθολική υγειονομική περίθαλψη και άλλα σχετικά δημόσια αγαθά είναι ανάγκες, όχι πολυτέλειες.
Ωστόσο, επειδή οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες έχουν γηράσκουσες κοινωνίες, η χρηματοδότηση τέτοιων δαπανών στο μέλλον θα κάνει τα χρέη από τα σημερινά μη χρηματοδοτούμενα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης ακόμη μεγαλύτερα.
3) Ένας τρίτος παράγοντας είναι ο αυξανόμενος κίνδυνος αποπληθωρισμού.
Εκτός από την πρόκληση βαθιάς ύφεσης, η κρίση δημιουργεί επίσης μια τεράστια έλλειψη αγαθών (μη χρησιμοποιημένα μηχανήματα και δυναμικό) πλήττει βαριά τις αγορές εργασίας (μαζική ανεργία), οδηγώντας σε πτώση των τιμών σε προϊόντα όπως το πετρέλαιο και τα βιομηχανικά μέταλλα.
Αυτό καθιστά πιθανό τον αποπληθωρισμό του χρέους, αυξάνοντας τον κίνδυνο αφερεγγυότητας.
4) Ένας τέταρτος (σχετικός) παράγοντας θα είναι η υποτίμηση του νομίσματος.
Καθώς οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να καταπολεμήσουν τον αποπληθωρισμό και να αποτρέψουν τον κίνδυνο αύξησης των επιτοκίων (μετά τη μαζική συσσώρευση χρέους), οι νομισματικές πολιτικές θα γίνουν ακόμη πιο αντισυμβατικές και εκτεταμένες.
Βραχυπρόθεσμα, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αποδεθχούν τα δημοσιονομικά ελλείμματα για να αποφύγουν την ύφεση και τον αποπληθωρισμό.
Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, οι μόνιμες αρνητικές διαταραχές του εφοδιασμού από την επιταχυνόμενη απο-παγκοσμιοποίηση και τον ανανεωμένο προστατευτισμό θα καταστήσουν αναπόφευκτη την στασιμότητα.
5) Ένα πέμπτο ζήτημα είναι η ευρύτερη ψηφιακή αποδιοργάνωση της οικονομίας.
Με εκατομμύρια ανθρώπους να χάνουν τις δουλειές τους ή να εργάζονται και να κερδίζουν λιγότερα, τα κενά εισοδήματος και πλούτου της οικονομίας του 21ου αιώνα θα διευρυνθούν περαιτέρω.
Προκειμένου να προφυλαχθούν από μελλοντικά σοκ αλυσίδας εφοδιασμού, εταιρείες σε προηγμένες οικονομίες θα επανατοποθετήσουν την παραγωγή από περιοχές χαμηλού κόστους σε εγχώριες αγορές υψηλότερου κόστους.
Αλλά αντί να βοηθά τους εργαζόμενους στο σπίτι, αυτή η τάση θα επιταχύνει τον ρυθμό της αυτοματοποίησης, ασκώντας πτωτικές πιέσεις στους μισθούς, φουντώνοντας περαιτέρω τις φλόγες του λαϊκισμού, του εθνικισμού και της ξενοφοβίας, γεγονός που μας οδηγεί στον 6ο παράγοντα
6) Απο-παγκοσμιοποίηση.
Η πανδημία επιταχύνει την βαλκανοποίηση και τον κατακερματισμό που είχε ήδη ξεκινήσει.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα θα αποσυνδεθούν γρηγορότερα και οι περισσότερες χώρες θα ανταποκριθούν υιοθετώντας ακόμη περισσότερες προστατευτικές πολιτικές για την προστασία των εγχώριων επιχειρήσεων και των εργαζομένων από παγκόσμιες διαταραχές.
Ο μετα-πανδημικός κόσμος θα χαρακτηρίζεται από αυστηρότερους περιορισμούς στην κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων, εργασίας, τεχνολογίας, δεδομένων και πληροφοριών.
Αυτό συμβαίνει ήδη στους τομείς της φαρμακοβιομηχανίας, του ιατρικού εξοπλισμού και των τροφίμων, όπου οι κυβερνήσεις επιβάλλουν περιορισμούς στις εξαγωγές και άλλα προστατευτικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης.
7) Η αντίδραση κατά της δημοκρατίας θα ενισχύσει αυτήν την τάση.
Οι λαϊκιστές ηγέτες επωφελούνται συχνά από την οικονομική αδυναμία, τη μαζική ανεργία και την αυξανόμενη ανισότητα.
Υπό συνθήκες αυξημένης οικονομικής ανασφάλειας, θα υπάρξει ισχυρή ώθηση για ανεύρεση αποδιοπομπαίων τράγων που εν προκειμένω θα καταστούν οι αλλοδαποί για να επωμιστούν τις ευθύνες της κρίσης.
Οι εργάτες και οι ευρείες ομάδες της μεσαίας τάξης θα είναι οι πιο ευάλωτοι στη λαϊκιστική ρητορική, ασπαζόμενοι προτάσεις για τον περιορισμό της μετανάστευσης και του εμπορίου.
Με τη σειρά του αυτό μας πηγαίνει στον παράγοντα 8
8) Η γεωστρατηγική αντιπαράθεση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.
Με την κυβέρνηση Trump να καταβάλλει κάθε προσπάθεια να κατηγορήσει την Κίνα για την πανδημία, το καθεστώς του Κινέζου Προέδρου Xi Jinping θα τονίσει τους ισχυρισμούς ότι οι ΗΠΑ συνωμοτούν για να αποτρέψουν την ειρηνική άνοδο της Κίνας.
Η Σινο-Αμερικανική αποσύνδεση στο εμπόριο, την τεχνολογία, τις επενδύσεις, τα δεδομένα και τις νομισματικές ρυθμίσεις θα ενταθεί.
Το χειρότερο, αυτή η διπλωματική διάλυση θα θέσει το δρόμο για έναν νέο ψυχρό πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και των αντιπάλων τους - όχι μόνο της Κίνας, αλλά και της Ρωσίας, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας.
9) Καθώς πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, υπάρχει κάθε λόγος να αναμένεται μια αύξηση στον παράνομο πόλεμο στον κυβερνοχώρο, που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε συμβατικές στρατιωτικές συγκρούσεις.
Και επειδή η τεχνολογία είναι το βασικό όπλο στον αγώνα για τον έλεγχο των μελλοντικών βιομηχανιών και για την καταπολέμηση των πανδημιών, ο ιδιωτικός τομέας των ΗΠΑ θα ενσωματωθεί ολοένα και περισσότερο στο εθνικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα ασφαλείας.
10)... Και εξίσου σημαντικός είναι η περιβαλλοντική διαταραχή, η οποία, όπως έχει δείξει η κρίση COVID-19, μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερο οικονομικό χάος από μια χρηματοπιστωτική κρίση.
Οι επαναλαμβανόμενες επιδημίες (HIV από τη δεκαετία του 1980, SARS το 2003, H1N1 το 2009, MERS το 2011, Ebola το 2014-16) είναι, όπως η αλλαγή του κλίματος, ουσιαστικά ανθρωπογενείς καταστροφές, που γεννιούνται από κακές προδιαγραφές υγείας και υγιεινής, κατάχρηση φυσικών συστημάτων και την αυξανόμενη διασύνδεση ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου.
Οι πανδημίες και τα πολλά νοσηρά συμπτώματα της κλιματικής αλλαγής θα γίνουν πιο συχνές, σοβαρές και δαπανηρές τα επόμενα χρόνια.
Αυτοί οι δέκα κίνδυνοι, που έχουν ήδη εκδηλωθεί πολύ πριν χτυπήσει το COVID-19, απειλούν τώρα να τροφοδοτήσουν μια τέλεια καταιγίδα που σαρώνει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία εντός μιας δεκαετίας απελπισίας.
Μέχρι το 2030, η τεχνολογία και η πιο ικανή πολιτική ηγεσία ενδέχεται να είναι σε θέση να μειώσουν, να επιλύσουν ή να ελαχιστοποιήσουν πολλά από αυτά τα προβλήματα, δημιουργώντας μια πιο περιεκτική, συνεργατική και σταθερή διεθνή τάξη.
Όμως, κάθε ευτυχισμένο τέλος προϋποθέτει ότι βρίσκουμε έναν τρόπο να επιβιώσουμε από την επόμενη Μεγαλύτερη Ύφεση στην οποία μπαίνουμε ήδη.
www.bankingnews.gr
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση 2007-2009, οι ανισορροπίες και οι κίνδυνοι που διαπερνούν την παγκόσμια οικονομία επιδεινώθηκαν από λάθη πολιτικής.
Αντί οι κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν τα διαρθρωτικά προβλήματα που αποκάλυψε η οικονομική κατάρρευση και η ύφεση που ακολούθησε, οι κυβερνήσεις κλωτσούσαν ως επί το πλείστον το κονσερβοκούτι, δημιουργώντας σημαντικούς κινδύνους που έκαναν μια άλλη - επόμενη κρίση αναπόφευκτη,
Και τώρα που η κρίση έχει φτάσει, οι κίνδυνοι αυξάνονται ακόμη περισσότερο, όπως τονίζει ο επιφανής οικονομολόγος στο άρθρο του στο Project Syndicate.
Δυστυχώς, ακόμη και αν η Μεγάλη Ύφεση που ζούμε οδηγήσει σε μια φτωχή ανάκαμψη σε σχήμα U φέτος, μια ακόμη Μεγαλύτερη Ύφεση σε σχήμα L θα ακολουθήσει αργότερα εντός της δεκαετίας του 2020, λόγω 10 δυσοίωνων και επικίνδυνων παραγόντων.
1) Η πρώτη τάση αφορά τα ελλείμματα και τους συναφείς κινδύνους τους: χρέη και αθετήσεις υποχρεώσεων.
Η πολιτική απάντηση στην κρίση COVID-19 συνεπάγεται τεράστια αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων - της τάξεως του 10% του ΑΕΠ ή και περισσότερο - σε μια εποχή που τα επίπεδα δημόσιου χρέους σε πολλές χώρες ήταν ήδη υψηλά, αν όχι μη βιώσιμα.
Ακόμη χειρότερα η απώλεια του εισοδήματος για πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις σημαίνει ότι τα επίπεδα χρέους του ιδιωτικού τομέα θα καταστούν επίσης μη βιώσιμα, οδηγώντας ενδεχομένως σε μαζικές αδυναμίες πληρωμών και χρεοκοπίες.
Μαζί με τα αυξανόμενα επίπεδα δημόσιου χρέους, αυτό εξασφαλίζει μια πιο αναιμική ανάκαμψη από εκείνη που ακολούθησε τη Μεγάλη Ύφεση πριν από μια δεκαετία.
2) Ένας δεύτερος παράγοντας είναι η δημογραφική ωρολογιακή βόμβα στις προηγμένες οικονομίες.
Η κρίση του κορωνοϊού COVID-19 δείχνει ότι πολύ περισσότερες δημόσιες δαπάνες πρέπει να διατεθούν σε συστήματα υγείας και ότι η καθολική υγειονομική περίθαλψη και άλλα σχετικά δημόσια αγαθά είναι ανάγκες, όχι πολυτέλειες.
Ωστόσο, επειδή οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες έχουν γηράσκουσες κοινωνίες, η χρηματοδότηση τέτοιων δαπανών στο μέλλον θα κάνει τα χρέη από τα σημερινά μη χρηματοδοτούμενα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης ακόμη μεγαλύτερα.
3) Ένας τρίτος παράγοντας είναι ο αυξανόμενος κίνδυνος αποπληθωρισμού.
Εκτός από την πρόκληση βαθιάς ύφεσης, η κρίση δημιουργεί επίσης μια τεράστια έλλειψη αγαθών (μη χρησιμοποιημένα μηχανήματα και δυναμικό) πλήττει βαριά τις αγορές εργασίας (μαζική ανεργία), οδηγώντας σε πτώση των τιμών σε προϊόντα όπως το πετρέλαιο και τα βιομηχανικά μέταλλα.
Αυτό καθιστά πιθανό τον αποπληθωρισμό του χρέους, αυξάνοντας τον κίνδυνο αφερεγγυότητας.
4) Ένας τέταρτος (σχετικός) παράγοντας θα είναι η υποτίμηση του νομίσματος.
Καθώς οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να καταπολεμήσουν τον αποπληθωρισμό και να αποτρέψουν τον κίνδυνο αύξησης των επιτοκίων (μετά τη μαζική συσσώρευση χρέους), οι νομισματικές πολιτικές θα γίνουν ακόμη πιο αντισυμβατικές και εκτεταμένες.
Βραχυπρόθεσμα, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αποδεθχούν τα δημοσιονομικά ελλείμματα για να αποφύγουν την ύφεση και τον αποπληθωρισμό.
Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, οι μόνιμες αρνητικές διαταραχές του εφοδιασμού από την επιταχυνόμενη απο-παγκοσμιοποίηση και τον ανανεωμένο προστατευτισμό θα καταστήσουν αναπόφευκτη την στασιμότητα.
5) Ένα πέμπτο ζήτημα είναι η ευρύτερη ψηφιακή αποδιοργάνωση της οικονομίας.
Με εκατομμύρια ανθρώπους να χάνουν τις δουλειές τους ή να εργάζονται και να κερδίζουν λιγότερα, τα κενά εισοδήματος και πλούτου της οικονομίας του 21ου αιώνα θα διευρυνθούν περαιτέρω.
Προκειμένου να προφυλαχθούν από μελλοντικά σοκ αλυσίδας εφοδιασμού, εταιρείες σε προηγμένες οικονομίες θα επανατοποθετήσουν την παραγωγή από περιοχές χαμηλού κόστους σε εγχώριες αγορές υψηλότερου κόστους.
Αλλά αντί να βοηθά τους εργαζόμενους στο σπίτι, αυτή η τάση θα επιταχύνει τον ρυθμό της αυτοματοποίησης, ασκώντας πτωτικές πιέσεις στους μισθούς, φουντώνοντας περαιτέρω τις φλόγες του λαϊκισμού, του εθνικισμού και της ξενοφοβίας, γεγονός που μας οδηγεί στον 6ο παράγοντα
6) Απο-παγκοσμιοποίηση.
Η πανδημία επιταχύνει την βαλκανοποίηση και τον κατακερματισμό που είχε ήδη ξεκινήσει.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα θα αποσυνδεθούν γρηγορότερα και οι περισσότερες χώρες θα ανταποκριθούν υιοθετώντας ακόμη περισσότερες προστατευτικές πολιτικές για την προστασία των εγχώριων επιχειρήσεων και των εργαζομένων από παγκόσμιες διαταραχές.
Ο μετα-πανδημικός κόσμος θα χαρακτηρίζεται από αυστηρότερους περιορισμούς στην κυκλοφορία αγαθών, υπηρεσιών, κεφαλαίων, εργασίας, τεχνολογίας, δεδομένων και πληροφοριών.
Αυτό συμβαίνει ήδη στους τομείς της φαρμακοβιομηχανίας, του ιατρικού εξοπλισμού και των τροφίμων, όπου οι κυβερνήσεις επιβάλλουν περιορισμούς στις εξαγωγές και άλλα προστατευτικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης.
7) Η αντίδραση κατά της δημοκρατίας θα ενισχύσει αυτήν την τάση.
Οι λαϊκιστές ηγέτες επωφελούνται συχνά από την οικονομική αδυναμία, τη μαζική ανεργία και την αυξανόμενη ανισότητα.
Υπό συνθήκες αυξημένης οικονομικής ανασφάλειας, θα υπάρξει ισχυρή ώθηση για ανεύρεση αποδιοπομπαίων τράγων που εν προκειμένω θα καταστούν οι αλλοδαποί για να επωμιστούν τις ευθύνες της κρίσης.
Οι εργάτες και οι ευρείες ομάδες της μεσαίας τάξης θα είναι οι πιο ευάλωτοι στη λαϊκιστική ρητορική, ασπαζόμενοι προτάσεις για τον περιορισμό της μετανάστευσης και του εμπορίου.
Με τη σειρά του αυτό μας πηγαίνει στον παράγοντα 8
8) Η γεωστρατηγική αντιπαράθεση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.
Με την κυβέρνηση Trump να καταβάλλει κάθε προσπάθεια να κατηγορήσει την Κίνα για την πανδημία, το καθεστώς του Κινέζου Προέδρου Xi Jinping θα τονίσει τους ισχυρισμούς ότι οι ΗΠΑ συνωμοτούν για να αποτρέψουν την ειρηνική άνοδο της Κίνας.
Η Σινο-Αμερικανική αποσύνδεση στο εμπόριο, την τεχνολογία, τις επενδύσεις, τα δεδομένα και τις νομισματικές ρυθμίσεις θα ενταθεί.
Το χειρότερο, αυτή η διπλωματική διάλυση θα θέσει το δρόμο για έναν νέο ψυχρό πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και των αντιπάλων τους - όχι μόνο της Κίνας, αλλά και της Ρωσίας, του Ιράν και της Βόρειας Κορέας.
9) Καθώς πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, υπάρχει κάθε λόγος να αναμένεται μια αύξηση στον παράνομο πόλεμο στον κυβερνοχώρο, που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε συμβατικές στρατιωτικές συγκρούσεις.
Και επειδή η τεχνολογία είναι το βασικό όπλο στον αγώνα για τον έλεγχο των μελλοντικών βιομηχανιών και για την καταπολέμηση των πανδημιών, ο ιδιωτικός τομέας των ΗΠΑ θα ενσωματωθεί ολοένα και περισσότερο στο εθνικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα ασφαλείας.
10)... Και εξίσου σημαντικός είναι η περιβαλλοντική διαταραχή, η οποία, όπως έχει δείξει η κρίση COVID-19, μπορεί να προκαλέσει πολύ μεγαλύτερο οικονομικό χάος από μια χρηματοπιστωτική κρίση.
Οι επαναλαμβανόμενες επιδημίες (HIV από τη δεκαετία του 1980, SARS το 2003, H1N1 το 2009, MERS το 2011, Ebola το 2014-16) είναι, όπως η αλλαγή του κλίματος, ουσιαστικά ανθρωπογενείς καταστροφές, που γεννιούνται από κακές προδιαγραφές υγείας και υγιεινής, κατάχρηση φυσικών συστημάτων και την αυξανόμενη διασύνδεση ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου.
Οι πανδημίες και τα πολλά νοσηρά συμπτώματα της κλιματικής αλλαγής θα γίνουν πιο συχνές, σοβαρές και δαπανηρές τα επόμενα χρόνια.
Αυτοί οι δέκα κίνδυνοι, που έχουν ήδη εκδηλωθεί πολύ πριν χτυπήσει το COVID-19, απειλούν τώρα να τροφοδοτήσουν μια τέλεια καταιγίδα που σαρώνει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία εντός μιας δεκαετίας απελπισίας.
Μέχρι το 2030, η τεχνολογία και η πιο ικανή πολιτική ηγεσία ενδέχεται να είναι σε θέση να μειώσουν, να επιλύσουν ή να ελαχιστοποιήσουν πολλά από αυτά τα προβλήματα, δημιουργώντας μια πιο περιεκτική, συνεργατική και σταθερή διεθνή τάξη.
Όμως, κάθε ευτυχισμένο τέλος προϋποθέτει ότι βρίσκουμε έναν τρόπο να επιβιώσουμε από την επόμενη Μεγαλύτερη Ύφεση στην οποία μπαίνουμε ήδη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών