Η τρέλα της αγοράς μπορεί να πάρει 70 χρόνια για να αναρρώσει αναφέρει ο Egon von Greyerz μέσω του GoldSwitzerland ενός ελβετικού private bank που δραστηριοποιείται σε χαρτοφυλάκια μεγάλων πελατών.
Το διάσημο κλασικό μυθιστόρημα του Θερβάντες «Δον Κιχώτης» μπορεί με απλά λόγια να περιγραφεί ως αγώνας για την ελευθερία ενάντια στην καταπίεση και ενάντια στο κράτος. Αυτό το βιβλίο είναι από το 1605 και θεωρείται ένα από τα καλύτερα βιβλία που γράφτηκαν ποτέ.
Μέσα στην τρέλα της αγοράς, το ρίσκο δεν υπάρχει γιατί οι τρελοί ούτε βλέπουν ούτε ανησυχούν για τον κίνδυνο.
Το 2022 θα είναι εστιασμένο πολύ περισσότερο στον κίνδυνο και την επιβίωση παρά οτιδήποτε άλλο.
«Όταν η ίδια η ζωή φαίνεται τρελή, ποιος ξέρει πού βρίσκεται η τρέλα». - Δόν Κιχώτης
Το 2022 πιθανότατα θα είναι το αποκορύφωμα του κινδύνου.
Μια επική στιγμή κινδύνου στην ιστορία που ελάχιστοι επενδυτές θα δουν μέχρι να είναι πολύ αργά, καθώς αναμένουν να σωθούν για άλλη μια φορά από τη Fed και τις άλλες κεντρικές τράπεζες.
Και γιατί να πιστεύει κανείς ότι το 2022 θα είναι διαφορετικό από κάθε έτος από το 2009 όταν ξεκίνησε αυτή η ανοδική αγορά;
Λίγοι επενδυτές πιστεύουν στις δεισιδαιμονίες και επομένως δεν θα δουν ότι 13 θεαματικά χρόνια για τις μετοχές και τις άλλες αγορές περιουσιακών στοιχείων μπορεί να σημαίνουν το τέλος στην επική σούπερ φούσκα.
Η Μεγάλη Οικονομική Κρίση (GFC) το 2006 με 2009 δεν επιδιορθώθηκε ποτέ.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες και οι κυβερνήσεις έφτιαξαν με κόλλα και ταινία με τη μορφή τυπωμένων τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ευρώ, γιεν αλλά το πρόβλημα δεν επιλύηθηκε.
Όταν ξεκίνησε η Μεγάλη Οικονομική Κρίση το 2006, το παγκόσμιο χρέος ήταν 120 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Σήμερα βρισκόμαστε στα 300 τρισεκ. δολάρια και εάν προσθέσουμε και την φούσκα του χρέους και των παραγώγων τελικά η έκρηξη δεν θα αργήσει.
Είναι εκπληκτικό τι μπορούν να επιτύχουν τα ψεύτικα χρήματα από αέρα.
Ακόμα καλύτερα φυσικά είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν χειραγωγήσει τα επιτόκια στο μηδέν ή σε αρνητικό έδαφος, πράγμα που σημαίνει ότι το χρέος εκδίδεται με μηδενικό ή και αρνητικό κόστος.
Ο εφησυχασμός
Οι επενδυτές πιστεύουν τώρα ότι βρίσκονται σε εφησυχασμό σε νιρβάνα όπου οι αγορές μπορούν μόνο να ανέβουν και μπορούν να ζήσουν στην αιώνια ευδαιμονία.
Λίγοι καταλαβαίνουν ότι η αύξηση του παγκόσμιου χρέους από το 2006 κατά 180 τρισ δολάρια είναι αυτή που έχει τροφοδοτήσει τις επενδυτικές αγορές.
Απλώς δείτε αυτές τις αυξήσεις στους χρηματιστηριακούς δείκτες από το 2008:
Ο δείκτης Nasdaq ανέβηκε 16Χ
Ο δείκτης S&P πάνω από 7x
Και φυσικά υπάρχουν ακόμη πιο θεαματικά κέρδη σε μετοχές όπως:
Tesla πάνω από 352X
ή
Apple πάνω από 62X.
Αυτού του είδους τα κέρδη έχουν πολύ μικρή σχέση με επιδέξιες επενδύσεις, στηρίχθηκαν σε ένα κοπάδι επενδυτών που έχει περισσότερα χρήματα παρά λογική τα χρήματα τα βρήκαν από τις κεντρικές τράπεζες.
Αυτή την στιγμή δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει αυτή τη φούσκα να μεγαλώσει.
Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι όσο μεγαλώνει, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να εξαφανίσει εντελώς τα κέρδη όχι μόνο από το 2009 αλλά και από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ξεκίνησε η τρέχουσα ανοδική αγορά.
Το πρόβλημα είναι επίσης ότι θα είναι αδύνατο για την πλειοψηφία των επενδυτών να προλάβουν να βγουν, να ρευστοποιήσουν. Αρχικά θα πιστέψουν ότι είναι απλώς άλλη μια διόρθωση όπως το 2020, το 2007, το 2000, το 1987 κ.λπ.
Άρα η απληστία θα τους εμποδίσει να βγουν έξω.
Όμως, καθώς η πτώση συνεχίζεται και ο φόβος αρχίζει να ενισχύεται, οι επενδυτές θα θέσουν ένα όριο ψηλότερα εκεί που σκοπεύουν να βγουν.
Και όταν η αγορά δεν φτάσει ποτέ εκεί, ο φοβισμένος επενδυτής θα συνεχίσει να θέτει όρια που δεν θα επιτυγχάνονται ποτέ έως ότου η αγορά φτάσει στον πάτο μετά από μια καταστροφική πτώση 80% με 95% από την κορυφή.
Και έτσι οι χάρτινες περιουσίες θα μηδενιστούν.
Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι μπορεί να χρειαστεί πολύς επίπονος χρόνος μέχρι η αγορά να ανακάμψει στα υψηλά σε πραγματικούς όρους.
Όπως δείχνει ο Ray Dalio, το υψηλό του 1929 στον Dow δεν είχε ανακτηθεί σε πραγματικούς όρους μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960.
Τελικά το ξεπέρασε το 2000.
Αυτό σημαίνει ότι χρειάστηκαν 70 χρόνια για να ανακάμψει σε πραγματικούς όρους!
Έτσι, οι επενδυτές ίσως χρειαστεί να περιμένουν μέχρι το 2090 για να ανακτήσουν τα τρέχοντα υψηλά μετά την ερχόμενη πτώση.
Οι αγορές μετοχών βρίσκονται τώρα σε παρόμοιο υπερτιμημένο επίπεδο όπως ήταν το 1929, το 1972 και το 2000.
Πόσοι επενδυτές είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν τον κίνδυνο μιας πτώσης ας πούμε 90% όπως το 1929-1932 και να χρειαστεί να ανακάμψουν σε πραγματικούς όρους περιμένοντας μέχρι το 2090!
Και πάλι επαναλαμβάνω ότι δεν πρόκειται για πρόβλεψη.
Αλλά είναι μια ξεκάθαρη προειδοποίηση ότι ο κίνδυνος στις επενδυτικές αγορές είναι απλά τεράστιος.
Φοβάμαι ότι, δυστυχώς, πολύ λίγοι επενδυτές θα λάβουν υπόψη αυτή την προειδοποίηση κινδύνου.
Ο ρόλος του Δον Κιχώτη
Καθώς ο κόσμος καταπιέζεται και ελέγχεται όλο και περισσότερο από το κράτος, το μήνυμα του Θερβάντες στον Δον Κιχώτη δεν θα μπορούσε να είναι πιο ξεκάθαρο.
Είμαι πολύ πεπεισμένος ότι ο Δον Κιχώτης θα είχε επίσης πολεμήσει ενάντια στην κυρίαρχη τάση που σήμερα έχει γίνει η κατευθυντήρια γραμμή όχι μόνο για την ανθρώπινη συμπεριφορά αλλά και για τη δικαιοσύνη.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο την περασμένη εβδομάδα, δικαστήριο αθώωσε τέσσερα άτομα που κατηγορούνταν ότι κατέστρεψαν ένα άγαλμα μιας ιστορικής φυσιογνωμίας που υπήρξε μεγάλος ευεργέτης της πόλης του Μπρίστολ.
Ναι, είχε βγάλει χρήματα από το δουλεμπόριο στα τέλη του 1600, αλλά πού θα σταματήσουμε ώστε να ξαναγράφουμε την ιστορία;
Με τη σημερινή ξύπνια ερμηνεία της ιστορίας, σχεδόν κάθε ιστορικός βασιλιάς, αυτοκράτορας, ηγέτης, στρατηγός ή επιχειρηματίας, για να αναφέρουμε μερικούς, θα πρέπει να δικαστεί ακόμα κι αν είναι όλοι νεκροί.
Για παράδειγμα, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ισπανία συμμετείχαν στην εισβολή στη Βόρεια Αμερική σκοτώνοντας ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού και καταλαμβάνοντας τη γη τους. Αν, λοιπόν, ξαναγράψουμε την ιστορία, δεν θα έπρεπε όλοι αυτοί οι Ευρωπαίοι καθώς και οι Αφρικανοί να αποσυρθούν από τη Βόρεια Αμερική και η γη να παραδοθεί στους Ινδιάνους;
Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τη Νότια Αμερική.
Οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι πρέπει να αποχωρήσουν όλοι και να δώσουν τη γη πίσω.
Και που σταματάμε;
Θα πρέπει πραγματικά να επιστρέψουμε στη Δυναστεία των Χαν, στη Ρωμαϊκή, τη Μογγολική, την Οθωμανική, την Ισπανική, τη Ρωσική ή τη Βρετανική Αυτοκρατορία.
Γιατί να ασχοληθούμε μόνο με το δουλεμπόριο στην Αφρική όταν όλες αυτές οι αυτοκρατορίες λεηλάτησαν και κατέκτησαν μεγάλες χερσαίες περιοχές, πήραν σκλάβους και έκλεψαν τα πλούτη των χωρών στις οποίες εισέβαλαν.
Σε έναν ξύπνιο και δίκαιο κόσμο, όλες αυτές οι ενέργειες πρέπει επίσης να αποκατασταθούν.
Εάν ο κόσμος αποφασίσει να ξαναγράψει την ιστορία, πρέπει να γίνει σωστά με μεγάλες αλλαγές.
Όπως είπε ο Δον Κιχώτης: «Ποιος ξέρει πού βρίσκεται η τρέλα».
Η εύκολη τρέλα των χρημάτων
Αλλά πιθανότατα είναι η συνολική τρέλα της αγοράς στον χρηματοπιστωτικό κόσμο που θα έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στην παγκόσμια οικονομία το 2022 και μετά.
Όπως έχω επισημάνει πολλές φορές, οι ΗΠΑ δεν είχαν δημοσιονομικό πλεόνασμα από το 1930, με εξαίρεση μερικά χρόνια στις δεκαετίες του 1940 και του 1950.
Τα πλεονάσματα ήταν πλαστά καθώς το χρέος εξακολουθούσε να αυξάνεται.
Αλλά η τρέλα του χρήματος και της αγοράς ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 αφού ο Νίξον δεν τα κατάφερε και έκλεισε το χρυσό κανόνα.
Το ομοσπονδιακό χρέος των ΗΠΑ το 1971 ήταν 400 δισεκατομμύρια δολάρια.
Από τότε το χρέος των ΗΠΑ αυξήθηκε κατά μέσο όρο 9% ετησίως. Αυτό σημαίνει ότι το χρέος των ΗΠΑ διπλασιάζεται κάθε 8 χρόνια από το 1971.
Μπορούμε στην πραγματικότητα να πάμε 90 χρόνια πίσω στο 1931 και να διαπιστώσουμε ότι το χρέος των ΗΠΑ από τότε διπλασιαζόταν κάθε 8,3 χρόνια.
Τι αξιοσημείωτο ρεκόρ συνολικής κακοδιαχείρισης της οικονομίας των ΗΠΑ εδώ και έναν αιώνα!
Οι ΗΠΑ δεν χρειάστηκε να χτίσουν μια αυτοκρατορία με τον συμβατικό τρόπο κατακτώντας άλλες χώρες.
Αντίθετα, ο συνδυασμός ενός αποθεματικού νομίσματος, της εκτύπωσης χρήματος και μιας ισχυρής στρατιωτικής δύναμης έδωσε στις ΗΠΑ παγκόσμια δύναμη και μια παγκόσμια οικονομική αυτοκρατορία.
Ακόμη χειρότερα, από το απαίσιο έξυπνο πραξικόπημα από ιδιώτες τραπεζίτες το 1913 για να πάρουν τον έλεγχο της δημιουργίας χρήματος, το ομοσπονδιακό χρέος των ΗΠΑ έχει αυξηθεί από 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε σχεδόν 30 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Όπως δήλωσε ο Mayer Amschel Rothschild με θλίψη το 1838:
«Επιτρέψτε μου να εκδίδω και να ελέγχω τα χρήματα ενός έθνους και δεν με νοιάζει ποιος κάνει τους νόμους του».
Και αυτό ακριβώς αποφάσισαν ορισμένοι ισχυροί τραπεζίτες και ένας γερουσιαστής στο νησί Τζέκιλ το 1910, όταν συνωμότησαν να καταλάβουν το αμερικανικό χρηματικό σύστημα μέσω της δημιουργίας της Fed που ιδρύθηκε το 1913.
Από τότε οι τραπεζίτες στηρίζουν τους εαυτούς τους.
Ο έλεγχος της Fed έδωσε στους τραπεζίτες απεριόριστη προσφορά χρημάτων και πιστώσεων για τη χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων τους.
Το έχουν χρησιμοποιήσει για να αποκτήσουν περιουσιακά στοιχεία σε όλο τον κόσμο καθώς και δύναμη.
Όπως είναι ο γενικός κανόνας σήμερα, το χρέος δεν αποπληρώνεται ποτέ, καθώς το νέο χρέος κάνει πάντα το παλιό χρέος ασήμαντο καθώς το νόμισμα υποβαθμίζεται συνεχώς με όλα τα νέα χρήματα που εκδίδονται.
Το χρέος που εκδόθηκε δεν χρησιμοποιήθηκε μόνο για το άμεσο οικονομικό όφελος των τραπεζιτών.
Κανένα χρέος δεν αγοράζει τεράστια δύναμη και δημιουργώντας χρήματα για τη χρηματοδότηση άχρηστων κυβερνήσεων, οι τραπεζίτες αγοράζουν επίσης εξουσία και ελέγχουν τους πολιτικούς.
Έρχομαι σε ένα κόσμο από σίδερο για να φτιάξω ένα κόσμο από χρυσό - Δον Κιχώτης
Αυτός ήταν ο φιλόδοξος στόχος του Δον Κιχώτη.
Αλλά δεν τα κατάφερε και οι σημερινοί τραπεζίτες έχουν έναν τελείως διαφορετικό στόχο είναι να φτιάξουν έναν κόσμο με πλασματικά χρήματα.
Και έχουν εντυπωσιακή επιτυχία σε αυτό.
Αλλά οι επενδυτές που επιθυμούν να επιβιώσουν από την επερχόμενη παγκόσμια οικονομική κατάρρευση πρέπει να λάβουν υπόψη τα λόγια του Δον Κιχώτη και να μετατρέψουν τα χαρτιά τους σε φυσικό χρυσό.
Οι μετοχές, τα ομόλογα και τα ακίνητα τα επόμενα χρόνια θα χάσουν τουλάχιστον το 90% της αξίας τους σε πραγματικούς όρους έναντι του χρυσού.
Ο χρυσός σε δολάρια ΗΠΑ ξεκίνησε μια ανοδική πορεία το 2001. Από τότε, ο χρυσός ανεβαίνει κάθε χρόνο (πλάγια 2018) μέχρι το 2021 όταν είδαμε μια μικρή διόρθωση.
Οι κύκλοι ανόδου του χρυσού συνήθως διαρκούν τουλάχιστον 10 χρόνια.
Αυτό σημαίνει ότι το τρέχον σκέλος της ανοδικής αγοράς σε χρυσό θα πρέπει να διαρκέσει τουλάχιστον μέχρι το 2026 και ενδεχομένως να επεκταθεί και πέρα από αυτό.
Ο χρυσός είναι εξαιρετικά φθηνός σε σχέση με την αύξηση της προσφοράς χρήματος στις ΗΠΑ.
Ο χρυσός είναι σήμερα τόσο φθηνός όσο ήταν το 1970 στα 35 δολάρια και τόσο φθηνός όσο το 2000 στα 290 δολάρια.
Το 2022 θα μετατρέψει τον πλούτο που αποκόμισαν οι επενδυτές από τις μετοχές σε στάχτη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών