Σχετικά Άρθρα
Αρμενία: Αμετάβλητη η κατάσταση στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν, σε ισχύ η εκεχειρία
Ο ΟΗΕ ελπίζει πως η κατάπαυση του πυρός ανάμεσα στην Αρμενία και στο Αζερμπαϊτζάν θα διαρκέσει
Ένας σύντομος πόλεμος το 2020 μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας για το αμφισβητούμενο έδαφος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν μέρος μιας σύγκρουσης που ξέσπασε επανειλημμένα τις τρεις δεκαετίες από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Με την υποστήριξη της Τουρκίας, οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν ανέκτησαν τον έλεγχο επτά γειτονικών περιοχών που είχαν καταληφθεί από Αρμένιους από την αρχική σύγκρουση στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Το Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε επίσης μέρος του ίδιου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μια περιοχή κατοικημένη σε μεγάλο βαθμό από Αρμένιους, αλλά που αναγνωρίζεται διεθνώς ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν.
Ενώ η εκεχειρία με τη μεσολάβηση του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν διέκοψε τότε τις μάχες, το πλούσιο σε ενέργεια Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία δεν έχουν καταλήξει σε τελική ειρηνευτική συμφωνία και θανατηφόρες συνοριακές συγκρούσεις ξέσπασαν πριν από λίγες ημέρες.
Η αιτία της σύγκρουσης
Η σημερινή Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν βρίσκονται σε μια περιοχή που για αιώνες είχε ρευστά σύνορα, με ταλαιπωρία διχοτόμησης και βαρβαρότητας στα χέρια της πολύ μεγαλύτερης Ρωσικής, Οθωμανικής και Περσικής αυτοκρατορίας.
Οι δύο κοινότητες άρχισαν να πολεμούν η μία την άλλη καθώς αυτές οι αυτοκρατορίες κατέρρευσαν προς το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και προσπάθησαν να σχηματίσουν ανεξάρτητα κράτη, με τη Ρωσία να υποστηρίζει την Αρμενία και την Οθωμανική Τουρκία να υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν σε αυτό που ισοδυναμούσε με πόλεμο με πληρεξούσια.
Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν από την αρχή ένα κέντρο έντασης, επειδή η ορεινή περιοχή φιλοξένησε μια μικτή κοινότητα Αρμενίων και Αζέρων και θεωρήθηκε και από τα δύο έθνη ως κεντρικό στοιχείο για τις εθνικές τους ιστορίες και ταυτότητες.
Ο ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης
Αφού η Σοβιετική Ένωση ανέλαβε τον έλεγχο και των δύο αναδυόμενων κρατών το 1921, ο ηγέτης της Josef Stalin έβαλε το λιθαράκι του για τη σημερινή διαμάχη.
Εξασφάλισε το Ναγκόρνο-Καραμπάχ για το Αζερμπαϊτζάν, αλλά στη συνέχεια το 1923 το δημιούργησε ως αυτόνομη περιοχή, με σύνορα που του έδιναν πληθυσμό που ήταν περισσότερο από το 90% Αρμένιοι.
Η πρώτη βία της τρέχουσας σύγκρουσης ξέσπασε το 1988, καθώς έγινε σαφές, ότι οι μέρες της σοβιετικής αυτοκρατορίας, επίσης, μπορεί να είναι μετρημένες.
Οι δύο σοβιετικές δημοκρατίες άρχισαν να πιέζουν για ανεξαρτησία, δίνοντας νέο νόημα σε αυτό που στην ουσία ήταν εσωτερικά διοικητικά σύνορα. Η Εθνοσυνέλευση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ψήφισε τη διάλυση του αυτόνομου καθεστώτος του και την ένταξη στην Αρμενία. Πογκρόμ κατά των εθνοτικών Αζέρων στην Αρμενία και κατά των Αρμενίων στο Αζερμπαϊτζάν σημειώθηκαν.
Συνολικά, περισσότεροι από 30.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν στον πόλεμο στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Περισσότεροι από 6.000 σκοτώθηκαν στον πόλεμο των 44 ημερών το 2020 και δεκάδες σε συγκρούσεις φέτος.
Πώς έχει συμβάλει η ιστορία της Αρμενίας σε αυτό;
Παρόλο που οι αρμενικές και οι αζερικές κοινότητες του Καραμπάχ ζούσαν μαζί ειρηνικά και ήταν σχετικά καλά ενσωματωμένες μέχρι το 1988, η ιστορία της Αρμενίας συνωμότησε ιδιαίτερα για να δημιουργήσει ένα κουτί εθνικιστικών συναισθημάτων.
Η γενοκτονία του 1915, κατά την οποία το όψιμο οθωμανικό καθεστώς σκότωσε έως και 1,5 εκατομμύριο Αρμένιους καθώς τους έδιωξε από την Ανατολία, άφησε βαθιά σημάδια.
Ο φόβος της Τουρκίας έκανε την Αρμενία να αισθάνεται ασυνήθιστα εξαρτημένη από τη Ρωσία για στρατιωτική υποστήριξη μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, και πολλοί Αρμένιοι άρχισαν να βλέπουν τους Αζέρους ως πρωτο-Τούρκους, ξεφεύγοντας από την απειλή. Στην πραγματικότητα, τα δύο είναι διαφορετικά. Οι Αζέροι είναι τουρκόφωνοι, αλλά είναι κυρίως Σιίτες Μουσουλμάνοι, ενώ οι Τούρκοι είναι κυρίως Σουνίτες.
Γιατί εμπλέκεται η Τουρκία και ποιοι είναι οι στόχοι της;
Η Τουρκία είχε από καιρό κλειστά σύνορα και δεν είχε διπλωματικές σχέσεις με την Αρμενία, εν μέρει λόγω της σύγκρουσης του Καραμπάχ και εν μέρει λόγω της ευρύτερης έντασης για τη γενοκτονία του 1915. (Από τον πόλεμο του 2020, οι δύο πλευρές έχουν ξεκινήσει μια διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων και εν μέρει ανοίγματος των συνόρων τους.)
Αντίθετα, το Αζερμπαϊτζάν προμηθεύει την Τουρκία με φυσικό αέριο και αργό πετρέλαιο μέσω αγωγών που διέρχονται σε απόσταση 10 μιλίων (16 χιλιόμετρα) από το Αζερμπαϊτζάν-Αρμενία σύνορα και 30 μίλια από την ευρύτερη ζώνη σύγκρουσης.
Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία έχει από καιρό στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν στη διαμάχη του Καραμπάχ. Αυτή η υποστήριξη περιοριζόταν μέχρι πρόσφατα στη ρητορική, αλλά η στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων των μαχητικών αεροσκαφών F-16 και των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, αποδείχθηκε καθοριστική στη σύγκρουση του 2020.
Οι δύο χώρες υπέγραψαν αμυντικό σύμφωνο ένα χρόνο αργότερα.
Οι αλλαγές ήρθαν σε μια εποχή που ο Ερντογάν χρησιμοποιούσε σκληρή δύναμη για να πιέσει τα τουρκικά συμφέροντα σε μεγάλο μέρος του πρώην οθωμανικού χώρου, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας στη Συρία και τη Λιβύη και κατά της Κύπρου, της Ελλάδας και του Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν και δεν υπέγραψε την ειρηνευτική συμφωνία, αντιπροσώπευε έναν στρατηγικό θρίαμβο για τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος μπόρεσε να μπει στην αυλή του Καυκάσου της Ρωσίας.
Τι περιελάμβανε η εκεχειρία
Αποκατέστησε ουσιαστικά τον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν στο μεγαλύτερο μέρος των εδαφών που έχασε τη δεκαετία του 1990, ενώ δεν είπε τίποτα για το τελικό καθεστώς του αμφισβητούμενου θύλακα.
Η Ρωσία, η οποία έχει στρατιωτική βάση στην Αρμενία, έστειλε 2.000 ειρηνευτικά στρατεύματα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η συμφωνία προέβλεπε έναν χερσαίο διάδρομο, αστυνομούμενο από ρωσικές δυνάμεις, μέσω του οποίου οι κάτοικοι του Ναγκόρνο-Καραμπάχ μπορούσαν να φτάσουν στην Αρμενία.
Υποτίθεται επίσης, ότι επιτρέπει στους ανθρώπους στον θύλακα του Αζερμπαϊτζάν, Ναξτσιβάν, που συνορεύει με την Αρμενία, το Ιράν και την Τουρκία, να ταξιδέψουν μέσω της νότιας Αρμενίας προς το υπόλοιπο Αζερμπαϊτζάν.
Ο ρόλος της Ρωσίας
Ως γειτονική πυρηνική υπερδύναμη και πρώην κυρίαρχος, η Ρωσία έχει μόχλευση και με τις δύο χώρες. Έχει αμυντικό σύμφωνο με την Αρμενία, αν και δεν καλύπτει το Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Ωστόσο, η συμφωνία του 2020 τερμάτισε μια ανωμαλία στην οποία ο θύλακας ήταν μια λεγόμενη παγωμένη σύγκρουση στο πρώην σοβιετικό έδαφος, όπου η Ρωσία δεν είχε στρατεύματα στο έδαφος ικανά να καθορίσουν το αποτέλεσμα.
Η Αρμενία εξαρτάται τώρα περισσότερο από ποτέ από την τελική εγγύηση που παρέχει η ρωσική βάση.
Από το 1994, ο πλούτος του Αζερμπαϊτζάν σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο του επέτρεψε να αυξήσει σημαντικά τις στρατιωτικές του δαπάνες μεγάλο μέρος των οποίων έχει διατεθεί για την αγορά όπλων από τη Ρωσία, η οποία εξοπλίζει και τις δύο πλευρές.
Τι γίνεται με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία;
Η Ρωσία, οι ΗΠΑ και η Γαλλία είναι μέλη της λεγόμενης Ομάδας Μινσκ των μεσολαβητών που προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να διαπραγματευτούν μια διευθέτηση.
Οι ΗΠΑ συνήθιζαν να ασκούν σημαντική επιρροή, ως υποδοχής μιας μεγάλης, πλούσιας και πολιτικά ενεργής αρμενικής διασποράς και ο κύριος υποστηρικτής των νέων διαδρομών αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν που παραβιάζουν και ανταγωνίζονται το δίκτυο διαμετακόμισης της Ρωσίας.
Ενώ το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την περιοχή μειώθηκε τα τελευταία χρόνια, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τόνι Μπλίνκεν κάλεσε τους ηγέτες των Αρμενίων και του Αζερμπαϊτζάν τον Σεπτέμβριο να ζητήσουν τον τερματισμό των εχθροπραξιών.
Ο Γάλλος πρόεδρος Ε. Μacron έχει εκφράσει τη συμπάθειά του προς την Αρμενία, αλλά η μόχλευση του με το Αζερμπαϊτζάν φαίνεται περιορισμένη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε τον Ιούλιο συμφωνία για τον διπλασιασμό των εισαγωγών φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, καθώς το μπλοκ προσπαθεί να σπάσει τον έλεγχο του Πούτιν στις ενεργειακές προμήθειες της εν μέσω της αντιπαράθεσης για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Ποια είναι η ενεργειακή κατάσταση;
Ο πετρελαιαγωγός Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν (BTC) έχει χωρητικότητα 1,2 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα. Συνήθως λειτουργεί μόνο στο ήμισυ αυτού του επιπέδου, αλλά οι προμήθειες έχουν αυξηθεί από τον Μάιο, όταν η BP έκλεισε τις εξαγωγές πετρελαίου μέσω του αγωγού Western Route Export Pipeline, επίσης γνωστό ως Baku-Supsa, και τις εκτροπής προς το BTC.
Η BP ανέφερε τη μη διαθεσιμότητα δεξαμενόπλοιων στη Μαύρη Θάλασσα, όπου η ναυτιλία διαταράχθηκε από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ο αγωγός South Caucasus, το πρώτο σκέλος μιας αλυσίδας αγωγών γνωστού ως Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου που συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με την Ευρώπη μέσω Γεωργίας και Τουρκίας, εξήγαγε 14,4 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τους πρώτους οκτώ μήνες του 2022, αύξηση 23% από έτος νωρίτερα.
Οι ευρωπαϊκές χώρες ήταν οι μεγαλύτεροι αγοραστές φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν την περίοδο με 7,3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Η Τουρκία αγόρασε 5,4 δισ. κυβικά μέτρα και η Γεωργία αγόρασε 1,7 δισ. κυβικά μέτρα.
Το Αζερμπαϊτζάν σχεδιάζει να διπλασιάσει τις εξαγωγές στην Ευρώπη στα 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα έως το 2027.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών