ING: Γιατί το σκιώδες τραπεζικό σύστημα μπορεί να πυροδοτήσει την επόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση

Σημαντική αύξηση παρουσιάζουν τα σκιώδη χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (Μη Τραπεζικοί Χρηματοοικονομικοί Ενδιάμεσοι - NBFIs) από το 2008 και εξής… με την ανάγκη για ρύθμισή τους να καθίσταται ολοένα και πιο απαραίτητη, προς αποφυγή πιθανού συστημικού κινδύνου.
Όπως αναφέρει ο ολλανδικός τραπεζικός κολοσσός ING, η «περσινή» περιπέτεια με τα βρετανικά ομόλογα ήταν άλλη μια κόκκινη προειδοποιητική σημαία, καθώς μάλιστα οι ευπάθειες έκτοτε έχουν οξυνθεί.
Εύλογα, οι ρυθμιστικές αρχές παγκοσμίως ζητούν τώρα περισσότερη και αυστηρότερη ρύθμιση αυτών των δραστηριοτήτων.
Σε αντίθεση με τους NBFIs, οι τράπεζες είναι αντιμέτωπε με αυστηρότερους κανονισμούς μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, αφήνοντας περιθώρια ανάπτυξης για τους NBFIs.
Ωστόσο, λόγω της πολυπλοκότητας και της διασύνδεσης του κλάδου, ένα σοβαρό σοκ στα NBFIs θα μπορούσε να μεταδοθεί στις τράπεζες, δημιουργώντας έναν νέο τύπο κινδύνου για τον παραδοσιακό τραπεζικό τομέα.

Πολλά «πρόσωπα»

Οι NBFI έχουν πολλά «πρόσωπα», συμπεριλαμβανομένων εκείνων που μπορεί να μοιάζουν με τράπεζα, λέει η ING.
Ο όρος NBFI χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια μεγάλη ποικιλία ιδρυμάτων.
Τα ταξινομούμε όλες ως μη τράπεζες που λαμβάνουν μετρητά και τα χρησιμοποιούν για να παράγουν αποδόσεις.
Οι περισσότεροι NBFI λαμβάνουν μετρητά, όπως και οι τράπεζες, και τα διοχετεύουν σε διάφορους τίτλους και παράγωγα.

Οι NBFI δεν συμμετέχουν σε διαμεσολάβηση πιστώσεων ούτε σε τραπεζικές δραστηριότητες (περίπου το 75% του κλάδου).
Τα Money Market Funds και τα Αμοιβαία Κεφάλαια Σταθερού Εισοδήματος αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος τους.

Ένας άλλος τρόπος εξέτασης των NBFI είναι απλώς με τη διαίρεση τους στα κύρια στοιχεία όπως:
• Ασφαλιστικές Εταιρείες (ΑΕ)
• Συνταξιοδοτικά Ταμεία (PFs)
• Άλλα Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα (OFIs), όπως Επενδυτικά Ταμεία και Money Market Funds
•Επικουρικοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί (FAs), όπως μεσίτες ασφαλίσεων.

Μεγαλύτεροι από τις τράπεζες…

Οι αυστηρότερες κεφαλαιακές απαιτήσεις και απαιτήσεις ρευστότητας για τις τράπεζες, που τέθηκαν σε ισχύ μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση - ιδίως μέσω της εφαρμογής της Βασιλείας III - κατέστησαν ορισμένα μέρη της αγοράς δανείων λιγότερο ελκυστικά για τον τραπεζικό τομέα.
Οι NBFI ήταν ήδη παρόντες πριν από το 2008, αλλά παρενέβησαν για να αναλάβουν τμήματα αυτής της επιχείρησης καθώς αυξάνονταν οι ρυθμιστικές απαιτήσεις για τις τράπεζες.
Μάλιστα, σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι NBFIs έχουν γίνει κρίσιμος μοχλός των παγκόσμιων ροών κεφαλαίων για τις αναδυόμενες αγορές και τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Σύμφωνα με την ING, «εξετάζοντας εκ μέρους της FSB δειγματοληπτικά 21 μεγάλες παγκόσμιες οικονομίες και τη ζώνη του ευρώ, διαπιστώνεται ισχυρή ανάπτυξη για τον κλάδο το 2021, στο 8,9% σε ετήσια βάση.
Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη καθώς ο κλάδος έχει σημειώσει μέση ανάπτυξη μόλις 6,6% τα τελευταία πέντε χρόνια.

Κατά τ’ άλλα, τα επενδυτικά κεφάλαια είναι ο σημαντικότερος υποτομέας NBFI, αντιπροσωπεύοντας το 12% των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων.
Ακολουθούν ασφαλιστικές εταιρείες και συνταξιοδοτικά ταμεία, στο 9% του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού ενεργητικού.
Συνολικά, αυτά τα ιδρύματα αντιπροσωπεύουν πλέον το 49,2% επί των συνολικών παγκόσμιων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, ξεπερνώντας τις τράπεζες, που βρίσκονται στο 37,6%.
Η υπόλοιπη αγορά αποτελείται από κεντρικές τράπεζες και Δημόσια Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα.
Οι NBFIs αντιπροσωπεύουν το 63% των εθνικών χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων στις ΗΠΑ.
Στην ευρωζώνη, ο τομέας είναι λιγότερο σημαντικός, αν και εξακολουθεί να έχει διπλασιαστεί σε μέγεθος από την παγκόσμια οικονομική κρίση και εξής.
Τα συνολικά περιουσιακά στοιχεία των NBFI στη ζώνη του ευρώ έχουν διπλασιαστεί από το 2009 – αν και τα περιουσιακά στοιχεία των NBFI της ζώνης του ευρώ μειώθηκαν το 2022 καθώς ο κλάδος πούλησε περιουσιακά στοιχεία υψηλότερου κινδύνου που αποκτήθηκαν κατά την περίοδο χαμηλών επιτοκίων.
Σε σχέση με τον τραπεζικό τομέα, οι NBFI παραμένουν λιγότερο σημαντικά:
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σημείωσε ότι ο τομέας είχε φτάσει περίπου το 80% του μεγέθους του τραπεζικού τομέα στην ευρωζώνη το 2022.
Αυτό είναι σημαντικό ποσοστό, αλλά παραμένει πολύ μικρό αν ληφθεί υπόψη το μέγεθος του τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πάντως, και στις δύο γεωγραφικές περιοχές, ο κλάδος έχει αναπτυχθεί σημαντικά μετά το χτύπημα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, επωφελούμενος από τους αυστηρότερους κανονισμούς για τις τράπεζες και την αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων.

Τα τρία τρωτά σημεία

Στην έκθεσή του για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα για το 2023, το ΔΝΤ τόνισε ότι το προηγούμενο περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων ώθησε τις NBFI να μετατοπίσουν τις επενδύσεις τους σε πιο ριψοκίνδυνα περιουσιακά στοιχεία με την ελπίδα να βρουν υψηλότερες αποδόσεις.
Όμως, με την αύξηση των αποδόσεων και την επιδείνωση των προοπτικών για τον πιστωτικό κίνδυνο, οι NBFI έχουν αρχίσει να πωλούν τα περιουσιακά τους στοιχεία με υψηλότερο κίνδυνο.
Λόγω αυτής της εξέλιξης εύλογα έχουν προκύψει ανησυχίες σχετικά με την αύξηση των τρωτών σημείων NBFI.

Το μερίδιο τόσο των τραπεζών όσο και των μη τραπεζών σε σχέση με το σύνολο των εγχώριων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών.
Το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία και η Ολλανδία έχουν σημαντική έκθεση σε NBFI - οι δύο πρώτοι επειδή φιλοξενούν πολλά επενδυτικά κεφάλαια, ενώ η τελευταία διαθέτει μεγάλο τομέα συνταξιοδοτικών ταμείων.
Από την άλλη πλευρά, στη Γαλλία και την Ισπανία να κυριαρχούνται κυρίως οι παραδοσιακές τράπεζες κυριαρχούν σε ό,τι αφορά τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία.
Οι διακυμάνσεις στο μέγεθος και τον τύπο του τομέα NBFI μεταξύ της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου, καθώς και μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, δείχνουν ότι η Ευρώπη δεν είναι εξίσου εκτεθειμένη στον τομέα των NBFI.
Όπως αναφέρει η ING, oι μη τραπεζικοί χρηματοοικονομικοί διαμεσολαβητές βρέθηκαν στο προσκήνιο για άλλη μια φορά φέτος, μετά την πρόσφατη αναταραχή στον τραπεζικό τομέα.
Η κύρια ανησυχία προκύπτει από την έλλειψη ρυθμιστικής αυστηρότητας και τη συνακόλουθη έλλειψη στοιχείων και εκτίμησης της έκθεσής των σκιωδών τραπεζικών ιδρυμάτων σε κίνδυνο.
Αν και παραμένει δύσκολο να εκτιμηθούν με σαφήνεια τα ακριβή ανοίγματα του κλάδου, τα διεθνή ιδρύματα εντοπίζουν τρεις κύριους παράγοντες κινδύνου που απορρέουν από την τρέχουσα κατάσταση του κλάδου και συγκεκριμένα: χρηματοοικονομική μόχλευση, κίνδυνος ρευστότητας και διασύνδεση.

Ειδικότερα:

Υψηλή χρηματοοικονομική μόχλευση σε περιόδους χαμηλότερων επιτοκίων: Τα χαμηλά επιτόκια τα τελευταία χρόνια και η αστάθεια των τιμών των περιουσιακών στοιχείων παρακίνησαν τους επενδυτές να χρησιμοποιήσουν μόχλευση για να ενισχύσουν τις αποδόσεις.
Ωστόσο, το επίπεδο ευπάθειας από τη μόχλευση έχει αποδειχθεί δύσκολο να εκτιμηθεί τόσο για τις αρχές όσο και για τους συμμετέχοντες στην αγορά.
Η σημαντική έλλειψη δεδομένων καθιστά δύσκολη τη συγκεκριμένη εκτίμηση του κινδύνου.
Επιπλέον, το ΔΝΤ έχει τονίσει ότι η χρηματοοικονομική μόχλευση που χρησιμοποιείται από τους NBFI έχει πολλές μορφές, όπως η χρήση συμφωνιών επαναγοράς, ο δανεισμός περιθωρίου σε λογαριασμούς βασικών χρηματιστηριακών εταιρειών ή η συνθετική μόχλευση που σχετίζεται με τη χρήση διαφόρων χρηματοοικονομικών παραγώγων (όπως συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης και ανταλλαγές).
Η πρόσφατη εστίαση στη χρήση μόχλευσης προέρχεται από τον αυξημένο κίνδυνο οικονομικής δυσπραγίας λόγω της μεγαλύτερης ευπάθειας σε ξαφνικές αλλαγές στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων καθώς τα επιτόκια αυξάνονται γρήγορα.
Αυτό μπορεί να αναγκάσει τους NBFI να απομακρυνθούν, ενισχύοντας την αρχική πτώση των τιμών, με την κρίση στα βρετανικά ομόλογα να είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Η έλλειψη ρευστότητας θα μπορούσε να επιδεινώσει το άγχος των χρηματοπιστωτικών αγορών: Οι κίνδυνοι ρευστότητας μπορεί να έχουν διαφορετικά σχήματα και μορφές.
Στην Έκθεσή του για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα για το 2023, το ΔΝΤ επισημαίνει διάφορους τύπους ευπάθειας των NBFI που συνδέονται με τη ρευστότητα.
Οι NBFI τείνουν να έχουν αναντιστοιχία ρευστότητας διατηρώντας σχετικά μη ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία, ενώ μερικές φορές επιτρέπουν στους επενδυτές να εξαγοράζουν μετοχές καθημερινά.
Αυτή η πρακτική δεν είναι νέα, καθώς πριν από το 2008, οι σκιώδεις τράπεζες έκαναν ήδη χρήση μιας τέτοιας αναντιστοιχίας.
Η πρόσφατη εξέλιξη στον κλάδο υπογραμμίζει την αύξηση της αναντιστοιχίας ρευστότητας των περιουσιακών στοιχείων που κατέχουν οι NBFIs.

Η έλλειψη ρευστότητας θα μπορούσε να επιδεινώσει το άγχος των χρηματοπιστωτικών αγορών: Οι κίνδυνοι ρευστότητας μπορεί να έχουν διαφορετικά σχήματα και μορφές. Στην Έκθεσή του για τη Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα για το 2023, το ΔΝΤ επισημαίνει διάφορους τύπους ευπάθειας των NBFI που συνδέονται με τη ρευστότητα. Οι NBFI τείνουν να έχουν αναντιστοιχία ρευστότητας διατηρώντας σχετικά μη ρευστοποιήσιμα περιουσιακά στοιχεία, ενώ μερικές φορές επιτρέπουν στους επενδυτές να εξαγοράζουν μετοχές καθημερινά. Αυτή η πρακτική δεν είναι νέα, καθώς πριν από το 2008, οι σκιώδεις τράπεζες έκαναν ήδη χρήση μιας τέτοιας αναντιστοιχίας. Η πρόσφατη εξέλιξη στον κλάδο υπογραμμίζει την αύξηση της αναντιστοιχίας ρευστότητας των περιουσιακών στοιχείων που κατέχουν οι NBFIs. Εξετάζοντας το μέτρο ευπάθειας που συλλαμβάνει τα σταθμισμένα μέσα κεφάλαια που κατέχουν ένα περιουσιακό στοιχείο και ορίζει τη ρευστότητα ως την κατανομή προσφοράς-ζήτησης σε επίπεδο χαρτοφυλακίου μεταξύ των κεφαλαίων, το ακόλουθο γράφημα από το ΔΝΤ υπογραμμίζει ξεκάθαρα αυτό το σημείο. Δείχνει την απότομη αύξηση της ευπάθειας στις αναντιστοιχίες ρευστότητας καθώς χτύπησε ο Covid αλλά και την πιο πρόσφατη αύξηση. Αν και δεν είναι τόσο σημαντική όσο η άνοδος που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι πρόσφατες τάσεις υπενθυμίζουν ότι ο κλάδος εξακολουθεί να είναι ευάλωτος σε αλλαγές στη ρευστότητα, οι οποίες συχνά μπορεί να επιδεινωθούν σε περιόδους στρες.

Διασύνδεση: Οι NBFIs έχουν αυξηθεί σε σημασία από το 2008, υπονοώντας ότι ο ρόλος τους έχει αυξηθεί τόσο στις εγχώριες όσο και στις διασυνοριακές ροές κεφαλαίων.
Έχουν επίσης γίνει πιο διασυνδεδεμένες με το υπόλοιπο χρηματοπιστωτικό σύστημα, γεγονός που αυξάνει σημαντικά την πολυπλοκότητα του κλάδου.
Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξανόμενα τρωτά σημεία και κινδύνους και να χρησιμεύσει ως ενισχυτής κραδασμών παγκοσμίως.
Η διασύνδεση όχι μόνο έχει αυξηθεί μεταξύ των NBFI και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων όπως οι τράπεζες, αλλά και μεταξύ των διαφόρων τύπων NBFIs.

Συμπέρασμα…

Όπως αναφέρθηκε, τα σοκ σε NBFIs μπορεί να οδηγήσουν σε αθρόες πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αναταραχή στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Οι τράπεζες θα επηρεαστούν επίσης από την πτώση της αξίας ορισμένων από τα περιουσιακά τους στοιχεία.
Επίσης, ο κραδασμοί για τις NBFIs θα προκαλούσαν πλήγμα στην αξία των επενδύσεών τους.
Τέλος, οι NBFI διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία παρέχοντας πρόσβαση σε πιστώσεις σε όσους δεν μπορούν να δανειστούν με λογικό κόστος μέσω των τραπεζών.
Ένα σημαντικό άγχος θα μπορούσε να σημαίνει συρρίκνωση των πιστώσεων και ξαφνικά υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης στην πραγματική οικονομία.

www.bankingnews.gr