Ανάλυση για γερά στομάχια…
Με μια φράση που θυμίζει… Ελλάδα σχολιάζει με πρόσφατη έκθεσή του, την οποία σας παρουσιάζει το Bankingnews, τα ιστορικά υψηλά επίπεδα στα οποία βρίσκονται οι αποτιμήσεις των assets ο γνωστός επενδυτής Jeremy Grantham…
Όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει, «ενώ οι πυρκαγιές μας καίνε, τι κάνουμε; Παίζουμε βιολί».
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Grantham, οι αμερικανικές μετοχές διάγουν βίον… ευτυχή, με δείκτη Schiller (P/E) 34.
Επίσης, τα κέρδη είναι σε ιστορικά υψηλά…
Αλλά θυμηθείτε, αν τα περιθώρια και οι πολλαπλασιαστές βρίσκονται και τα δύο σε επίπεδα ρεκόρ, ο κίνδυνος είναι… διπλός – και αξίζει μια αναδρομή στον Ιούλιο του 1982 ή στον Μάρτιο του 2009, οπότε οι πολλαπλασιαστές τε και τα περιθώρια βρέθηκαν ξαφνικά σε ιστορικά χαμηλά.
Αλλά για εκείνους που κατέχουν μετοχές, ακόμη και όταν είναι γενικά πολύ υπερτιμημένες, υπάρχει μια λογική επιλογή σχετικά ελκυστικών επενδύσεων – σε σχέση, δηλαδή, με την ευρύτερη αγορά, λέει ο Jeremy Grantham, και προσθέτει:
Όσο για την αγορά των ΗΠΑ γενικά, δεν υπήρξε ποτέ βιώσιμο ράλι που να ξεκινά με δείκτη P/E 34.
Οι μοναδικές bull market που συνέχισαν ανοδικά από τέτοια επίπεδα ήταν οι τελευταίοι 18 μήνες στην Ιαπωνία έως το 1989, αλλά και η τεχνολογική φούσκα τεχνολογίας στις ΗΠΑ το 1998 και το 1999 - και ξέρουμε πώς τελείωσαν.
Ξεχωριστά, επίσης δεν υπήρξε ποτέ διαρκές ράλι που να ξεκινά με πλήρη απασχόληση.
Τα πράγματα είναι απλά: δεν μπορείτε να βγάλετε αίμα από μια πέτρα.
Εάν διπλασιάσετε την τιμή ενός περιουσιακού στοιχείου, μειώνετε στο μισό τη μελλοντική του απόδοση.
Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές για τις αγορές φαίνονται τόσο φτωχές όσο σχεδόν κάθε άλλη στιγμή στην ιστορία.
(Και πάλι, μια πολύ σπάνια εξαίρεση ήταν το 1998-2000, που ακολούθησε μια χαμένη 15ετία για τις μετοχές.
Και βάσει ορισμένων δεδομένων, το 1929, που ακολούθησε η Μεγάλη Ύφεση.
Φούσκες και Τεχνητή Νοημοσύνη
Κοιτάζοντας προς τα πίσω, τι συνέβη με τη φούσκα του 2021;
Η φούσκα που προκάλεσαν τα πακέτα ελάφρυνσης που πήραν οι κυβερνήσεις επί Covid φάνηκε να σκάει το 2022 – το πρώτο εξάμηνο του 2022 ο S&P μειώθηκε ραγδαία (τελευταία ανάλογη πτώση είχε υπάρξει το πρώτο εξάμηνο του 1939, όταν η Ευρώπη έμπαινε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο).
Προηγουμένως, το 2021, η αγορά παρουσίαζε όλα τα κλασικά σημάδια μιας φούσκας που κορυφωνόταν: ακραία επενδυτική ευφορία, τσουνάμι από IPO και SPAC…
Στη συνέχεια, παρότι οι εξαιρετικά ασταθείς κερδοσκοπικές μετοχές άρχισαν να υποχωρούν στις αρχές του 2021 – χαρακτηριστικό μέχρι τώρα μοναδικό για τις μεγάλες φούσκες τύπου 1929, 1972, 2000 και τώρα 2021.
Αυτό το ιστορικά γνώριμο μοτίβο διεκόπη τον Δεκέμβριο του 2022 με την κυκλοφορία του ChatGPT και την ευαισθητοποίηση του κοινού για μια νέα μετασχηματιστική τεχνολογία, την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία φαίνεται πως μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, καταπώς έκανε το Διαδίκτυο.
Αλλά κάθε τεχνολογική επανάσταση όπως αυτή συνοδεύτηκε από μια τεράστια διαφημιστική εκστρατεία και μια φούσκα στο χρηματιστήριο, με τους επενδυτές να επικεντρώνονται στις δυνατότητες της τεχνολογίας.
Και πολλές τέτοιες επαναστάσεις είναι συχνά μεταμορφωτικές – αλλά μόνο μετά από μια ουσιαστική περίοδο απογοήτευσης κατά τη διάρκεια της οποίας σκάει η αρχική φούσκα.
Το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα της τεχνολογικής φούσκας είναι η Amazon, που ηγήθηκε της κερδοσκοπικής αγοράς, αυξανόμενη 21 φορές από τις αρχές του 1998 έως την κορύφωσή της, το 1999, για να μειωθεί κατά το σχεδόν ασύλληπτο 92% από το 2000 έως το 2002, προτού κληρονομήσει το μισό λιανικό εμπόριο!
Το ίδιο πιθανόν να συμβεί με την τρέχουσα φούσκα AI.
Σημειώνεται επίσης ότι οι επιπτώσεις των επιτοκιακών αυξήσεων και η κερδοσκοπία του 2020-2021 και του τώρα (Νοέμβριος 2023 έως σήμερα) θα μας... καταλήξουν σε ύφεση…
Ο υπόλοιπος κόσμος
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τον Grantham, ο υπόλοιπος κόσμος… υποφέρει.
Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία βρίσκονται και οι δύο σε τεχνική ύφεση.
Η ΕΕ, ιδίως η Γερμανία, φαίνεται επίσης αδύναμη.
Και η Κίνα, η ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας, παραπαίει…
Μείζον πρόβλημα αποτελεί η παγκόσμια αγορά ακινήτων - με το διπλό πρόβλημα των υψηλότερων επιτοκίων και της εργασίας από το σπίτι, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τίποτα.
Στα παραπάνω προσθέστε τον γεωπολιτικό κίνδυνο, με την αντιπαράθεση ΗΠΑ – Κίνα και Ρωσία - ΗΠΑ να κλιμακώνεται βιαίως.
Σε αυτό το πλαίσιο, λέει ο ιδρυτής της GMO, «είμαστε πολύ βέβαιοι ότι το γεν αργά ή γρήγορα θα κερδίσει 20% ή ακόμα και 30% έναντι του δολαρίου».
Απειλές
Πέρα από τα παραπάνω, λέει ο Grantham, υπάρχουν δυσάρεστα και απειλητικά ζητήματα που απειλούν τις παγκόσμιες οικονομίες: Η κλιματική κρίση, η σπάνη των πόρων, τα επίπεδα τοξικότητας στον κόσμο μας που αυξάνονται με ραγδαία ρυθμό λόγω της χημικής βιομηχανίας, το δημογραφικό εμποδίζουν την ανάπτυξη.
«Και ενώ αυτές οι μακροπρόθεσμες πυρκαγιές αρχίζουν να καίνε, τι κάνουμε; Παίζουμε βιολί» λέει ο αναλυτής… και διερωτάται: Ενώ διαπιστώνονται όλα αυτά, αναντίρρητα, μπορούμε να ανοίξουμε θέσεις στις αγορές ή οι επιδεινούμενες προοπτικές για τις διεθνείς σχέσεις και το εμπόριο θα μας δαγκώνουν δυνατά ευρισκόμενοι στον πάτο, κινδυνεύοντας να μετατρέψουν μια επιβράδυνση ή μια ήπια ύφεση σε κάτι ουσιαστικά πιο σοβαρό και μακρόβιο;
«Το παράδοξο για τη Wall Street είναι ότι ξεκινάμε με P/E και εταιρικά περιθώρια κέρδους στον Θεό και επομένως προεξοφλούμε την τελειότητα.
Ωστόσο, στην πραγματικότητα δεν αντιμετωπίζουμε απλώς έναν πολύ επικίνδυνο διαταραγμένο γεωπολιτικό κόσμο, με αυξανόμενες ανησυχίες για τη δημοκρατία, την ισότητα και τον καπιταλισμό, αλλά και μια άνευ προηγουμένου λίστα μακροπρόθεσμων απειλών, που αρχίζει να δαγκώνει.
Η έντονη αντίθεση μεταξύ του φαινομενικού ενσωματωμένου ενθουσιασμού και αυτών των πιθανών προβλημάτων φαίνεται ακραία, παράλογη και επικίνδυνη» καταλήγει ο Grantham.
www.bankingnews.gr
Όπως χαρακτηριστικά σχολιάζει, «ενώ οι πυρκαγιές μας καίνε, τι κάνουμε; Παίζουμε βιολί».
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Grantham, οι αμερικανικές μετοχές διάγουν βίον… ευτυχή, με δείκτη Schiller (P/E) 34.
Επίσης, τα κέρδη είναι σε ιστορικά υψηλά…
Αλλά θυμηθείτε, αν τα περιθώρια και οι πολλαπλασιαστές βρίσκονται και τα δύο σε επίπεδα ρεκόρ, ο κίνδυνος είναι… διπλός – και αξίζει μια αναδρομή στον Ιούλιο του 1982 ή στον Μάρτιο του 2009, οπότε οι πολλαπλασιαστές τε και τα περιθώρια βρέθηκαν ξαφνικά σε ιστορικά χαμηλά.
Αλλά για εκείνους που κατέχουν μετοχές, ακόμη και όταν είναι γενικά πολύ υπερτιμημένες, υπάρχει μια λογική επιλογή σχετικά ελκυστικών επενδύσεων – σε σχέση, δηλαδή, με την ευρύτερη αγορά, λέει ο Jeremy Grantham, και προσθέτει:
Όσο για την αγορά των ΗΠΑ γενικά, δεν υπήρξε ποτέ βιώσιμο ράλι που να ξεκινά με δείκτη P/E 34.
Οι μοναδικές bull market που συνέχισαν ανοδικά από τέτοια επίπεδα ήταν οι τελευταίοι 18 μήνες στην Ιαπωνία έως το 1989, αλλά και η τεχνολογική φούσκα τεχνολογίας στις ΗΠΑ το 1998 και το 1999 - και ξέρουμε πώς τελείωσαν.
Ξεχωριστά, επίσης δεν υπήρξε ποτέ διαρκές ράλι που να ξεκινά με πλήρη απασχόληση.
Τα πράγματα είναι απλά: δεν μπορείτε να βγάλετε αίμα από μια πέτρα.
Εάν διπλασιάσετε την τιμή ενός περιουσιακού στοιχείου, μειώνετε στο μισό τη μελλοντική του απόδοση.
Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές για τις αγορές φαίνονται τόσο φτωχές όσο σχεδόν κάθε άλλη στιγμή στην ιστορία.
(Και πάλι, μια πολύ σπάνια εξαίρεση ήταν το 1998-2000, που ακολούθησε μια χαμένη 15ετία για τις μετοχές.
Και βάσει ορισμένων δεδομένων, το 1929, που ακολούθησε η Μεγάλη Ύφεση.
Φούσκες και Τεχνητή Νοημοσύνη
Κοιτάζοντας προς τα πίσω, τι συνέβη με τη φούσκα του 2021;
Η φούσκα που προκάλεσαν τα πακέτα ελάφρυνσης που πήραν οι κυβερνήσεις επί Covid φάνηκε να σκάει το 2022 – το πρώτο εξάμηνο του 2022 ο S&P μειώθηκε ραγδαία (τελευταία ανάλογη πτώση είχε υπάρξει το πρώτο εξάμηνο του 1939, όταν η Ευρώπη έμπαινε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο).
Προηγουμένως, το 2021, η αγορά παρουσίαζε όλα τα κλασικά σημάδια μιας φούσκας που κορυφωνόταν: ακραία επενδυτική ευφορία, τσουνάμι από IPO και SPAC…
Στη συνέχεια, παρότι οι εξαιρετικά ασταθείς κερδοσκοπικές μετοχές άρχισαν να υποχωρούν στις αρχές του 2021 – χαρακτηριστικό μέχρι τώρα μοναδικό για τις μεγάλες φούσκες τύπου 1929, 1972, 2000 και τώρα 2021.
Αυτό το ιστορικά γνώριμο μοτίβο διεκόπη τον Δεκέμβριο του 2022 με την κυκλοφορία του ChatGPT και την ευαισθητοποίηση του κοινού για μια νέα μετασχηματιστική τεχνολογία, την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία φαίνεται πως μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, καταπώς έκανε το Διαδίκτυο.
Αλλά κάθε τεχνολογική επανάσταση όπως αυτή συνοδεύτηκε από μια τεράστια διαφημιστική εκστρατεία και μια φούσκα στο χρηματιστήριο, με τους επενδυτές να επικεντρώνονται στις δυνατότητες της τεχνολογίας.
Και πολλές τέτοιες επαναστάσεις είναι συχνά μεταμορφωτικές – αλλά μόνο μετά από μια ουσιαστική περίοδο απογοήτευσης κατά τη διάρκεια της οποίας σκάει η αρχική φούσκα.
Το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα της τεχνολογικής φούσκας είναι η Amazon, που ηγήθηκε της κερδοσκοπικής αγοράς, αυξανόμενη 21 φορές από τις αρχές του 1998 έως την κορύφωσή της, το 1999, για να μειωθεί κατά το σχεδόν ασύλληπτο 92% από το 2000 έως το 2002, προτού κληρονομήσει το μισό λιανικό εμπόριο!
Το ίδιο πιθανόν να συμβεί με την τρέχουσα φούσκα AI.
Σημειώνεται επίσης ότι οι επιπτώσεις των επιτοκιακών αυξήσεων και η κερδοσκοπία του 2020-2021 και του τώρα (Νοέμβριος 2023 έως σήμερα) θα μας... καταλήξουν σε ύφεση…
Ο υπόλοιπος κόσμος
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τον Grantham, ο υπόλοιπος κόσμος… υποφέρει.
Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία βρίσκονται και οι δύο σε τεχνική ύφεση.
Η ΕΕ, ιδίως η Γερμανία, φαίνεται επίσης αδύναμη.
Και η Κίνα, η ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας, παραπαίει…
Μείζον πρόβλημα αποτελεί η παγκόσμια αγορά ακινήτων - με το διπλό πρόβλημα των υψηλότερων επιτοκίων και της εργασίας από το σπίτι, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για τίποτα.
Στα παραπάνω προσθέστε τον γεωπολιτικό κίνδυνο, με την αντιπαράθεση ΗΠΑ – Κίνα και Ρωσία - ΗΠΑ να κλιμακώνεται βιαίως.
Σε αυτό το πλαίσιο, λέει ο ιδρυτής της GMO, «είμαστε πολύ βέβαιοι ότι το γεν αργά ή γρήγορα θα κερδίσει 20% ή ακόμα και 30% έναντι του δολαρίου».
Απειλές
Πέρα από τα παραπάνω, λέει ο Grantham, υπάρχουν δυσάρεστα και απειλητικά ζητήματα που απειλούν τις παγκόσμιες οικονομίες: Η κλιματική κρίση, η σπάνη των πόρων, τα επίπεδα τοξικότητας στον κόσμο μας που αυξάνονται με ραγδαία ρυθμό λόγω της χημικής βιομηχανίας, το δημογραφικό εμποδίζουν την ανάπτυξη.
«Και ενώ αυτές οι μακροπρόθεσμες πυρκαγιές αρχίζουν να καίνε, τι κάνουμε; Παίζουμε βιολί» λέει ο αναλυτής… και διερωτάται: Ενώ διαπιστώνονται όλα αυτά, αναντίρρητα, μπορούμε να ανοίξουμε θέσεις στις αγορές ή οι επιδεινούμενες προοπτικές για τις διεθνείς σχέσεις και το εμπόριο θα μας δαγκώνουν δυνατά ευρισκόμενοι στον πάτο, κινδυνεύοντας να μετατρέψουν μια επιβράδυνση ή μια ήπια ύφεση σε κάτι ουσιαστικά πιο σοβαρό και μακρόβιο;
«Το παράδοξο για τη Wall Street είναι ότι ξεκινάμε με P/E και εταιρικά περιθώρια κέρδους στον Θεό και επομένως προεξοφλούμε την τελειότητα.
Ωστόσο, στην πραγματικότητα δεν αντιμετωπίζουμε απλώς έναν πολύ επικίνδυνο διαταραγμένο γεωπολιτικό κόσμο, με αυξανόμενες ανησυχίες για τη δημοκρατία, την ισότητα και τον καπιταλισμό, αλλά και μια άνευ προηγουμένου λίστα μακροπρόθεσμων απειλών, που αρχίζει να δαγκώνει.
Η έντονη αντίθεση μεταξύ του φαινομενικού ενσωματωμένου ενθουσιασμού και αυτών των πιθανών προβλημάτων φαίνεται ακραία, παράλογη και επικίνδυνη» καταλήγει ο Grantham.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών