Η δυναμική της αποδολαριοποίησης αυξάνεται
Ουκ ολίγες είναι οι αναφορές σχετικά με τη «μη ανανέωση» της «συμφωνίας περί πετροδολαρίων» - ένα deal δεκαετιών μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Και η αλήθεια είναι πως έχουν ακουστεί, γραφτεί και ειπωθεί οι πλείστες όσες ανακρίβειες.
Ορισμένοι έφτασαν ακόμη και στο σημείο να ισχυριστούν ότι η Σαουδική Αραβία «θα σταματήσει να χρησιμοποιεί το δολάριο για πωλήσεις πετρελαίου».
Ωστόσο, παρά αυτά τα λάθη, και παρότι το δολάριο παραμένει κυρίαρχο, η δυναμική της αποδολαριοποίησης αυξάνεται, γεγονός που ανακλά ευρείες γεωπολιτικές και μακροοικονομικές αλλαγές.
Το σύστημα του πετροδολαρίου, σύμφωνα με το οποίο το πετρέλαιο τιμολογείται σε δολάρια και οι χώρες εξαγωγής του μαύρου χρυσού επενδύουν τα πλεονάζοντα έσοδα σε περιουσιακά στοιχεία εκφρασμένα σε δολάρια, εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon έδωσε τέλος στη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό.
Το γεγονός αυτό βοήθησε στην ομαλή μετάβαση στο μετά το Breton Nixon σύστημα κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Επίσης, ενίσχυσε τη θέση του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος προσφέροντας στους Αμερικανούς δεκαετίες ευημερίας, καθώς επωφελήθηκαν όντας η προτιμώμενη αγορά για τις παγκόσμιες εταιρείες, σε ένα πλαίσιο αυξανόμενης ζήτησης για το δολάριο και αυξανόμενων εισροών κεφαλαίων στις ΗΠΑ.
Η συμφωνία έχει τις ρίζες της σε μια μυστική συμφωνία του 1974 μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΠΑ: οι Σαουδάραβες θα ανακυκλώνουν τα πετροδολάριά τους στα αμερικανικά ομόλογα με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας, δημιουργώντας έτσι μια στρατηγική συμμαχία που έχει διαμορφώσει το παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Μέχρι το 2025, ο ΟΠΕΚ είχε συμφωνήσει να τιμολογεί το πετρέλαιο σε δολάρια και να επενδύει σε αμερικανικό δημόσιο χρέος, επιτρέποντας στις αμερικανικές τράπεζες να χορηγούν δάνεια σε χώρες του Παγκόσμιου Νότου εν μέσω αυξανόμενης απορρύθμισης της χρηματοπιστωτικής αγοράς.
Καθώς το πετρέλαιο έγινε ο κρίσιμος πόρος για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης, της εκβιομηχάνισης και της τεχνολογικής προόδου, οι χώρες εισαγωγής πετρελαίου χρειάζονταν δολάρια για να πληρώσουν την ενέργειά τους.
Ταυτόχρονα, η παγκόσμια πληθυσμιακή έκρηξη αύξησε τη ζήτηση για μεταποιημένα αγαθά και πετρέλαιο, ενισχύοντας περαιτέρω τη θέση του δολαρίου.
Μέχρι το 2000, περισσότερο από το 70% όλων των συναλλαγματικών αποθεμάτων διατηρούνταν σε δολάρια, τα οποία κυριαρχούσαν στο διεθνές εμπόριο ακόμη και όταν οι βιομηχανοποιημένες ασιατικές οικονομίες άρχισαν να διαβρώνουν το μερίδιο της Αμερικής.
Αν και η κυριαρχία του δολαρίου ενείχε προκλήσεις -κυρίως η χρηματιστικοποίηση της αμερικανικής οικονομίας και η απότομη πτώση της εγχώριας μεταποίησης- τα οφέλη που προέκυψαν στην Αμερική ήταν τεράστια.
Η εισροή ξένων κεφαλαίων στα ομόλογα των ΗΠΑ αποτέλεσε βάση υποστήριξης για τα χαμηλά επιτόκια και μια ισχυρή αγορά ομολόγων, μετατρέποντας τη Wall Street στο οικονομικό κέντρο ολόκληρου του κόσμου.
Σήμερα, περίπου το 70% του χρέους που είναι εκφρασμένο σε ξένο νόμισμα είναι σε δολάρια.
Επιπλέον, ο παράγων «παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα» σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να ανησυχούν για τα εμπορικά ελλείμματα, γεγονός που επιτρέπει στην οικονομία τους «να δίνει χωρίς να παίρνει, να δανείζει χωρίς να δανείζεται και να αποκτά χωρίς να πληρώνει», όπως ο Γάλλος οικονομολόγος Jacques Rouef.
Αποδολαριοποίηση
Πιο πρόσφατα, ωστόσο, γίνονται κινήσεις προς την αποδολαριοποίηση.
Οι κεντρικές τράπεζες υπερδιπλασίασαν τις αγορές χρυσού μεταξύ 2021 και 2022 και τις διατήρησαν σε παρόμοιο επίπεδο το 2023.
Εξίσου σημαντικό… οι διακανονισμοί σε τοπικό νόμισμα (LCS) για το διμερές εμπόριο έχουν γίνει συνηθισμένο φαινόμενο.
Το 2023, η Ινδία πραγματοποίησε την πρώτη της πληρωμή σε ρουπία για αργό πετρέλαιο από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Κίνα χρησιμοποίησε το ρενμίνμπι για να διακανονίσει περίπου το ήμισυ του διασυνοριακού εμπορίου και επενδύσεών της, αξιοποιώντας το Σύστημα Διασυνοριακών Διατραπεζικών Πληρωμών της.
Η απομάκρυνση από τα πετροδολάρια μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες.
Πριν από το 2000, οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος στον κόσμο για περισσότερο από το 80% των χωρών του κόσμου, ενώ τώρα ο αριθμός αυτός έχει υποχωρήσει σε λιγότερο από 30%, με την Κίνα να αναλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο της Αμερικής.
Ενέργεια
Το παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο έχει επίσης αλλάξει σημαντικά.
Οι ΗΠΑ βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στη Σαουδική Αραβία για το πετρέλαιο, αλλά η έκρηξη του σχιστόλιθου στα μέσα της δεκαετίας του 2000 έβαλε τη χώρα στο δρόμο της ενεργειακής ανεξαρτησίας.
Τώρα η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου από τη Σαουδική Αραβία, αν και πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Σαουδικής Αραβίας, αγκαλιάζουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να επιταχύνουν την πράσινη μετάβαση.
Η άνοδος του Παγκόσμιου Νότου, χάρη στην αυξανόμενη διάδοση της τεχνολογίας και την παγκοσμιοποίηση των αλυσίδων αξίας, και οι αυξημένες γεωπολιτικές εντάσεις οδηγούν τον κόσμο σε μια πολυπολική τάξη πραγμάτων, ενώ η εκτεταμένη χρήση κυρώσεων από την Αμερική έχει επισημάνει τους πολιτικούς και οικονομικούς κινδύνους της στήριξης του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος, μέσου ανταλλαγής και λογιστικής μονάδας.
Η αποδολαριοποίηση θεωρείται ολοένα και περισσότερο ως ο καλύτερη τρόπος για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων και την ενίσχυση της ανάπτυξης.
Ως αποτέλεσμα, οι χώρες διαφοροποιούν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα:
Το 2022, το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια αποθέματα μειώθηκε δέκα φορές ταχύτερα από ό,τι τις προηγούμενες δύο δεκαετίες, στο 58%, από 73% το 2001.
Εν τω μεταξύ, η ψηφιοποίηση διευκόλυνε τη χρήση του LCS για διασυνοριακό εμπόριο και πληρωμές παρακάμπτοντας τους περιορισμούς που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση σε δολάρια, ενισχύοντας την οικονομική ανθεκτικότητα.
Για παράδειγμα, οι κεντρικές τράπεζες της Ινδονησίας, της Μαλαισίας, της Σιγκαπούρης και της Ταϊλάνδης εφάρμοσαν πρόσφατα ένα σύστημα που βασίζεται σε κώδικα QR, και το οποίο επιτρέπει στους κατοίκους να πραγματοποιούν ψηφιακές διασυνοριακές πληρωμές χωρίς να χρησιμοποιούν νόμισμα-όχημα.
Η επιτάχυνση της αποδολαριοποίησης είναι αναμφισβήτητη.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο διαπίστωσε ότι, σε 125 οικονομίες, η διάμεση χρήση του ρενμίνμπι στις διασυνοριακές πληρωμές με την Κίνα αυξήθηκε από 0% το 2014 σε 20% το 2021.
Για το ένα τέταρτο αυτών των οικονομιών, η χρήση renminbi έχει αυξηθεί στο 70%.
Η απομάκρυνση από τα πετροδολάρια είναι ένας σημαντικός παράγοντας.
Το 2023, το ένα πέμπτο του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου διακανονιζόταν σε νομίσματα εκτός δολαρίου.
Και οι εντεινόμενοι ενεργειακοί δεσμοί της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα οδήγησαν σε μακροπρόθεσμα συμβόλαια εμπορίας πετρελαίου που εκφράζονται σε ρενμίνμπι («πετρογιούαν»).
Σε έναν αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο, η ψηφιοποίηση δίνει τη δυνατότητα στις οικονομίες να αναπτύξουν εναλλακτικούς μηχανισμούς πληρωμών.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης αναγνώρισε πρόσφατα ότι μια μικρή ομάδα χωρών έχει «φθίνοντα μερίδια δολαρίου στα επίσημα αποθεματικά τους», ενώ μια χούφτα κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τις αγορές χρυσού.
Καθώς οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι συνεχίζουν να διαβρώνουν την εμπιστοσύνη, αυτοί οι αριθμοί θα συνεχίσουν να αυξάνονται.
Η αξιοποίηση της ψηφιοποίησης για τη δημιουργία ενός πολυμερούς πλαισίου για τον διακανονισμό διασυνοριακών συναλλαγών σε τοπικά νομίσματα θα είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή ενός δαπανηρού κατακερματισμού του παγκόσμιου συστήματος πληρωμών σε έναν πολυπολικό κόσμο.
www.bankingnews.gr
Και η αλήθεια είναι πως έχουν ακουστεί, γραφτεί και ειπωθεί οι πλείστες όσες ανακρίβειες.
Ορισμένοι έφτασαν ακόμη και στο σημείο να ισχυριστούν ότι η Σαουδική Αραβία «θα σταματήσει να χρησιμοποιεί το δολάριο για πωλήσεις πετρελαίου».
Ωστόσο, παρά αυτά τα λάθη, και παρότι το δολάριο παραμένει κυρίαρχο, η δυναμική της αποδολαριοποίησης αυξάνεται, γεγονός που ανακλά ευρείες γεωπολιτικές και μακροοικονομικές αλλαγές.
Το σύστημα του πετροδολαρίου, σύμφωνα με το οποίο το πετρέλαιο τιμολογείται σε δολάρια και οι χώρες εξαγωγής του μαύρου χρυσού επενδύουν τα πλεονάζοντα έσοδα σε περιουσιακά στοιχεία εκφρασμένα σε δολάρια, εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon έδωσε τέλος στη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό.
Το γεγονός αυτό βοήθησε στην ομαλή μετάβαση στο μετά το Breton Nixon σύστημα κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών.
Επίσης, ενίσχυσε τη θέση του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος προσφέροντας στους Αμερικανούς δεκαετίες ευημερίας, καθώς επωφελήθηκαν όντας η προτιμώμενη αγορά για τις παγκόσμιες εταιρείες, σε ένα πλαίσιο αυξανόμενης ζήτησης για το δολάριο και αυξανόμενων εισροών κεφαλαίων στις ΗΠΑ.
Η συμφωνία έχει τις ρίζες της σε μια μυστική συμφωνία του 1974 μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΠΑ: οι Σαουδάραβες θα ανακυκλώνουν τα πετροδολάριά τους στα αμερικανικά ομόλογα με αντάλλαγμα εγγυήσεις ασφαλείας, δημιουργώντας έτσι μια στρατηγική συμμαχία που έχει διαμορφώσει το παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Μέχρι το 2025, ο ΟΠΕΚ είχε συμφωνήσει να τιμολογεί το πετρέλαιο σε δολάρια και να επενδύει σε αμερικανικό δημόσιο χρέος, επιτρέποντας στις αμερικανικές τράπεζες να χορηγούν δάνεια σε χώρες του Παγκόσμιου Νότου εν μέσω αυξανόμενης απορρύθμισης της χρηματοπιστωτικής αγοράς.
Καθώς το πετρέλαιο έγινε ο κρίσιμος πόρος για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης, της εκβιομηχάνισης και της τεχνολογικής προόδου, οι χώρες εισαγωγής πετρελαίου χρειάζονταν δολάρια για να πληρώσουν την ενέργειά τους.
Ταυτόχρονα, η παγκόσμια πληθυσμιακή έκρηξη αύξησε τη ζήτηση για μεταποιημένα αγαθά και πετρέλαιο, ενισχύοντας περαιτέρω τη θέση του δολαρίου.
Μέχρι το 2000, περισσότερο από το 70% όλων των συναλλαγματικών αποθεμάτων διατηρούνταν σε δολάρια, τα οποία κυριαρχούσαν στο διεθνές εμπόριο ακόμη και όταν οι βιομηχανοποιημένες ασιατικές οικονομίες άρχισαν να διαβρώνουν το μερίδιο της Αμερικής.
Αν και η κυριαρχία του δολαρίου ενείχε προκλήσεις -κυρίως η χρηματιστικοποίηση της αμερικανικής οικονομίας και η απότομη πτώση της εγχώριας μεταποίησης- τα οφέλη που προέκυψαν στην Αμερική ήταν τεράστια.
Η εισροή ξένων κεφαλαίων στα ομόλογα των ΗΠΑ αποτέλεσε βάση υποστήριξης για τα χαμηλά επιτόκια και μια ισχυρή αγορά ομολόγων, μετατρέποντας τη Wall Street στο οικονομικό κέντρο ολόκληρου του κόσμου.
Σήμερα, περίπου το 70% του χρέους που είναι εκφρασμένο σε ξένο νόμισμα είναι σε δολάρια.
Επιπλέον, ο παράγων «παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα» σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να ανησυχούν για τα εμπορικά ελλείμματα, γεγονός που επιτρέπει στην οικονομία τους «να δίνει χωρίς να παίρνει, να δανείζει χωρίς να δανείζεται και να αποκτά χωρίς να πληρώνει», όπως ο Γάλλος οικονομολόγος Jacques Rouef.
Αποδολαριοποίηση
Πιο πρόσφατα, ωστόσο, γίνονται κινήσεις προς την αποδολαριοποίηση.
Οι κεντρικές τράπεζες υπερδιπλασίασαν τις αγορές χρυσού μεταξύ 2021 και 2022 και τις διατήρησαν σε παρόμοιο επίπεδο το 2023.
Εξίσου σημαντικό… οι διακανονισμοί σε τοπικό νόμισμα (LCS) για το διμερές εμπόριο έχουν γίνει συνηθισμένο φαινόμενο.
Το 2023, η Ινδία πραγματοποίησε την πρώτη της πληρωμή σε ρουπία για αργό πετρέλαιο από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Κίνα χρησιμοποίησε το ρενμίνμπι για να διακανονίσει περίπου το ήμισυ του διασυνοριακού εμπορίου και επενδύσεών της, αξιοποιώντας το Σύστημα Διασυνοριακών Διατραπεζικών Πληρωμών της.
Η απομάκρυνση από τα πετροδολάρια μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες.
Πριν από το 2000, οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος στον κόσμο για περισσότερο από το 80% των χωρών του κόσμου, ενώ τώρα ο αριθμός αυτός έχει υποχωρήσει σε λιγότερο από 30%, με την Κίνα να αναλαμβάνει σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο της Αμερικής.
Ενέργεια
Το παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο έχει επίσης αλλάξει σημαντικά.
Οι ΗΠΑ βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στη Σαουδική Αραβία για το πετρέλαιο, αλλά η έκρηξη του σχιστόλιθου στα μέσα της δεκαετίας του 2000 έβαλε τη χώρα στο δρόμο της ενεργειακής ανεξαρτησίας.
Τώρα η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου από τη Σαουδική Αραβία, αν και πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Σαουδικής Αραβίας, αγκαλιάζουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να επιταχύνουν την πράσινη μετάβαση.
Η άνοδος του Παγκόσμιου Νότου, χάρη στην αυξανόμενη διάδοση της τεχνολογίας και την παγκοσμιοποίηση των αλυσίδων αξίας, και οι αυξημένες γεωπολιτικές εντάσεις οδηγούν τον κόσμο σε μια πολυπολική τάξη πραγμάτων, ενώ η εκτεταμένη χρήση κυρώσεων από την Αμερική έχει επισημάνει τους πολιτικούς και οικονομικούς κινδύνους της στήριξης του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος, μέσου ανταλλαγής και λογιστικής μονάδας.
Η αποδολαριοποίηση θεωρείται ολοένα και περισσότερο ως ο καλύτερη τρόπος για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων και την ενίσχυση της ανάπτυξης.
Ως αποτέλεσμα, οι χώρες διαφοροποιούν τα συναλλαγματικά τους αποθέματα:
Το 2022, το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια αποθέματα μειώθηκε δέκα φορές ταχύτερα από ό,τι τις προηγούμενες δύο δεκαετίες, στο 58%, από 73% το 2001.
Εν τω μεταξύ, η ψηφιοποίηση διευκόλυνε τη χρήση του LCS για διασυνοριακό εμπόριο και πληρωμές παρακάμπτοντας τους περιορισμούς που σχετίζονται με τη χρηματοδότηση σε δολάρια, ενισχύοντας την οικονομική ανθεκτικότητα.
Για παράδειγμα, οι κεντρικές τράπεζες της Ινδονησίας, της Μαλαισίας, της Σιγκαπούρης και της Ταϊλάνδης εφάρμοσαν πρόσφατα ένα σύστημα που βασίζεται σε κώδικα QR, και το οποίο επιτρέπει στους κατοίκους να πραγματοποιούν ψηφιακές διασυνοριακές πληρωμές χωρίς να χρησιμοποιούν νόμισμα-όχημα.
Η επιτάχυνση της αποδολαριοποίησης είναι αναμφισβήτητη.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο διαπίστωσε ότι, σε 125 οικονομίες, η διάμεση χρήση του ρενμίνμπι στις διασυνοριακές πληρωμές με την Κίνα αυξήθηκε από 0% το 2014 σε 20% το 2021.
Για το ένα τέταρτο αυτών των οικονομιών, η χρήση renminbi έχει αυξηθεί στο 70%.
Η απομάκρυνση από τα πετροδολάρια είναι ένας σημαντικός παράγοντας.
Το 2023, το ένα πέμπτο του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου διακανονιζόταν σε νομίσματα εκτός δολαρίου.
Και οι εντεινόμενοι ενεργειακοί δεσμοί της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα οδήγησαν σε μακροπρόθεσμα συμβόλαια εμπορίας πετρελαίου που εκφράζονται σε ρενμίνμπι («πετρογιούαν»).
Σε έναν αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο, η ψηφιοποίηση δίνει τη δυνατότητα στις οικονομίες να αναπτύξουν εναλλακτικούς μηχανισμούς πληρωμών.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης αναγνώρισε πρόσφατα ότι μια μικρή ομάδα χωρών έχει «φθίνοντα μερίδια δολαρίου στα επίσημα αποθεματικά τους», ενώ μια χούφτα κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τις αγορές χρυσού.
Καθώς οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι συνεχίζουν να διαβρώνουν την εμπιστοσύνη, αυτοί οι αριθμοί θα συνεχίσουν να αυξάνονται.
Η αξιοποίηση της ψηφιοποίησης για τη δημιουργία ενός πολυμερούς πλαισίου για τον διακανονισμό διασυνοριακών συναλλαγών σε τοπικά νομίσματα θα είναι ζωτικής σημασίας για την αποφυγή ενός δαπανηρού κατακερματισμού του παγκόσμιου συστήματος πληρωμών σε έναν πολυπολικό κόσμο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών