Επί μισό αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πουλούσαν όπλα στη Σαουδική Αραβία και το Βασίλειο πωλούσε πετρέλαιο σε δολάρια – αλλάζουν τα πράγματα…
Για την παρακμή και την πτώση του πετροδολαρίου μάς προειδοποιεί με άρθρο της στο Project Syndicate η καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο Carla Norrlof.
Όπως αναφέρει, εάν η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και οι άλλοι μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου στον κόσμο (εκτός από τις ΗΠΑ) απομακρυνθούν από το πετροδολάριο, οι συνέπειες για τις ΗΠΑ θα είναι ιδιαίτερα επώδυνες, με τη χώρα να χάνει την οικονομική και νομισματική ισχύ της.
Στην 50ή επέτειο του στρατιωτικού και οικονομικού συμφώνου που υπέγραψαν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Henry Kissinger και ο Σαουδάραβας πρίγκιπας Fahd bin Abdulaziz Al Saud το 1974 για το πετροδολάριο, τα διακυβεύματα και οι κίνδυνοι είναι πιο πολλοί παρά ποτέ…
Σίγουρα, ο Αμερικανός διπλωμάτης θα στριφογυρνά στον τάφο του.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την Carla Norrlof, οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στο σύστημα του «πετροδολαρίου» θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου.
Επί μισό αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πουλούσαν όπλα στη Σαουδική Αραβία και το Βασίλειο πωλούσε πετρέλαιο σε δολάρια.
Αλλά τώρα που η Σαουδική Αραβία εξετάζει ανοιχτά την τιμολόγηση των πωλήσεων πετρελαίου σε άλλα νομίσματα, εύλογα αυτή η συμφωνία θα μπορούσε να εκπέσει.
Η σχέση ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας ξεκίνησε το 1933, ένα χρόνο μετά την επίσημη ίδρυση του Βασιλείου.
Η σαουδαραβική μοναρχία παραχώρησε αποκλειστικά δικαιώματα στη Standard Oil για εξορύξεις στην ανατολική επαρχία της χώρας και αυτή η συνεργασία οδήγησε στη σύσταση της ARAMCO (η Arabian American Oil Company) το 1938.
Ακολούθησε η ανακάλυψη τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου.
Τα επόμενα χρόνια, το πετρέλαιο θα τροφοδοτούσε τη νίκη των ΗΠΑ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τροφοδοτώντας τανκς, πλοία και αεροσκάφη.
Αν και η Σαουδική Αραβία ήταν επίσημα ουδέτερη στον πόλεμο, η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε αρχίσει να τη χαρακτηρίζει ως σύμμαχο ύψιστης εθνικής ασφαλείας από το 1943.
Το 1945, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Franklin D. Roosevelt συναντήθηκε με τον Σαουδάραβα βασιλιά Abdulaziz Ibn Saud, και παρόλο που η συνάντησή τους επισκιάστηκε από τη Διάσκεψη της Γιάλτας λίγες μέρες νωρίτερα, σηματοδότησε την αρχή μιας διαρκούς στρατηγικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών.
Quid pro Petro
Αν και με τον «πετροδολάριο» εννοούμε την τιμολόγηση του πετρελαίου σε δολάρια, ο όρος μερικές φορές αποκτά ευρύτερη σημασία, επειδή οι εξαγωγείς πετρελαίου που πληρώνονται σε δολάρια ανακυκλώνουν τα κέρδη τους μέσω αγορών ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου, βοηθώντας έτσι στη χρηματοδότηση των εμπορικών ελλειμμάτων των ΗΠΑ.
Το εάν αυτή η συμφωνία προέκυψε σε αντάλλαγμα για τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ αποτελεί πηγή πολλών διαφωνιών.
Η συζήτηση αναζωπυρώθηκε πρόσφατα από εικασίες ότι το σύστημα του πετροδολαρίου έληξε επίσημα στις 9 Ιουνίου, την 50ή επέτειο ενός στρατιωτικού και οικονομικού συμφώνου που υπέγραψαν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Henry Kissinger και ο Σαουδάραβας πρίγκιπας Fahd bin Abdulaziz Al Saud το 1974.
Όπως αναφέρει η καθηγήτρια πολιτικών επιστημών, η συμφωνία του 1974 εγκαινίασε μια εποχή στενής συνεργασίας με τη σύσταση κοινών επιτροπών οικονομικής.
Το κείμενο αναφέρεται στις προσπάθειες των ΗΠΑ να ενθαρρύνουν τη Σαουδική Αραβία να παράγει πετρέλαιο στις ποσότητες που απαιτούνται για την κάλυψη της παγκόσμιας ζήτησης σε σταθερά χαμηλότερες τιμές και υπονοεί στρατηγικά συμφέροντα για την ενίσχυση των πολιτικών δεσμών.
Ωστόσο δεν αναφέρει τη διευθέτηση του πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας σε δολάρια ή αμερικανικό πετρέλαιο αγορές σε αντάλλαγμα για επενδύσεις του Υπουργείου Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας, ούτε συζητά ρητά τις αμοιβαίες εγγυήσεις ασφάλειας.
Αντίθετα, ο διακηρυγμένος στόχος της συμφωνίας ήταν η δημιουργία μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη σταθεροποίηση της περιοχής και την ενίσχυση των διμερών σχέσεων.
Ωστόσο, ένα μήνα αργότερα, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ William Simon και ο αναπληρωτής του Gerry Parsky ανέλαβαν μια αποστολή στο Βασίλειο υπό το πρόσχημα μιας ευρύτερης διπλωματικής περιοδείας που είχε ξεκινήσει ως απάντηση στο αραβικό εμπάργκο πετρελαίου που ακολούθησε το αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1973. Ο Simon είχε υπηρετήσει ως ανώτερο στέλεχος στη Salomon Brothers, όπου έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του τμήματος διαπραγμάτευσης κρατικών ομολόγων.
Η Salomon Brothers είχε δεσπόζουσα θέση στο εμπόριο τίτλων χρέους του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ και αναμόρφωσε το τοπίο της χρηματοδότησης της Wall Street. Συνεργαζόμενος με θρυλικές προσωπικότητες όπως ο William “Billy” Salomon και ο John Gutfreund, ο Simon άρχισε να εκδίδει ομόλογα.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το ίδρυμα έγινε «μια άχρηστη, γυμνή, ριψοκίνδυνη εταιρεία».
Στη συνέχεια έφερε το ίδιο τολμηρό στυλ (και την ίδια εμπειρία διαχείρισης πολύπλοκων χρηματοοικονομικών μέσων) στο Υπουργείο Οικονομικών.
Κατά τη διάρκεια τετραήμερης παραμονής του στην Τζέντα, η ομάδα του μεσολάβησε για τη σύναψη εμπιστευτικής συμφωνίας με αξιωματούχους της Σαουδικής Αραβίας, με σκοπό τον μετριασμό της χρήσης αργού πετρελαίου ως οικονομικού όπλου. Οι ΗΠΑ θα αγόραζαν πετρέλαιο από τη Σαουδική Αραβία και θα της προσέφεραν αμερικανική στρατιωτική βοήθεια και εξοπλισμό. Oι δε Σαουδάραβες θα επένδυαν τα έσοδα από το πετρέλαιο τους σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου.
Τέσσερις διαστάσεις
Οι εικασίες ότι οι βασιλιάδες της Σαουδικής Αραβίας αναθεωρουν την πολιτική τους για την τιμολόγηση του πετρελαίου, και ακόμη και εγκαταλείπει τη συμφωνία πετροδολάρια έναντι ασφάλειας, παραμένει… εικασία, λέει η Norrlof.
Αλλά δεν είναι μυστικό ότι ο πρίγκιπας διάδοχος Mohammed bin Salman (ευρέως γνωστός ως MBS) και αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν διαπραγματευτεί ένα ευρύτερο αμυντικό σύμφωνο που θα έχει ευρείες γεωπολιτικές επιπτώσεις.
Αυτή η πιο ολοκληρωμένη συμφωνία στοχεύει να επισημοποιήσει μια αμοιβαία αμυντική δέσμευση, να παραχωρήσει στις ΗΠΑ πρόσβαση στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας, να απαγορεύσει τις κινεζικές στρατιωτικές βάσεις στη Σαουδική Αραβία, να εξομαλύνει τις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ και να παρέχει υποστήριξη για ένα μη στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα της Σαουδικής Αραβίας.
Επειδή η συνθήκη βρισκόταν στα σκαριά πριν από τις 7 Οκτωβρίου 2023, πολλοί κορυφαίοι αξιωματούχοι τη θεωρούν ως το κίνητρο για την επίθεση της Hamas στο Ισραήλ.
Ως απάντηση στον πόλεμο, το Βασίλειο ζήτησε να σταματήσουν οι ισραηλινές στρατιωτικές δραστηριότητες στη Γάζα. Καθιστά σαφές ότι θεωρεί την ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους εντός των συνόρων πριν το 1967, με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, ως προϋπόθεση για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Τα ίδια θέματα είχαν προκύψει στις συζητήσεις μεταξύ του Roosevelt και του Βασιλιά Saud πριν από 79 χρόνια, όταν συναντήθηκαν στο USS Quincy στη Διώρυγα του Σουέζ.
Προβλέποντας μια χερσαία σύγκρουση, ο μονάρχης αντιτάχθηκε σθεναρά στην εγκατάσταση εβραϊκών πληθυσμών στη Μέση Ανατολή ως λύση για το Ολοκαύτωμα των Ναζί.
Ανεξάρτητα από το αν οποιαδήποτε προηγούμενη συμφωνία είχε ημερομηνία λήξης, η Σαουδική Αραβία, θεωρητικά, μπορούσε πάντα να απαρνηθεί τις προηγούμενες δεσμεύσεις, επιλέγοντας να μην κρατήσει ομόλογα των ΗΠΑ ή να μην τιμολογήσει το πετρέλαιο σε δολάρια.
Εξάλλου, το Βασίλειο φιλοδοξεί να καθιερωθεί ως περιφερειακή δύναμη, και αυτό συνεπάγεται μια περίπλοκη πράξη εξισορρόπησης.
Είναι δε πρόθυμο να αντιμετωπίσει την προσπάθεια επέκτασης του Ιράν και της Τουρκίας και να διατηρήσει στρατηγικές συμμαχίες με τις ΗΠΑ για στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη.
Ωστόσο, διερευνά επίσης βαθύτερους οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα, η οποία επενδύει πολλά στην περιοχή μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road.
Αυτή η διπλή προσέγγιση απαιτεί προσεκτική διαχείριση – ιδίως σε ό,τι αφορά το Ιράν, το Ισραήλ και την Τουρκία.
Η τιμολόγηση πετρελαίου σε νομίσματα που δεν είναι τα μεγαλύτερα, βαθύτερα και πιο ρευστά στον κόσμο μπορεί να έχει νόημα εάν η Σαουδική Αραβία διακανονίζει συναλλαγές σε νομίσματα χωρών, όπως η Κίνα, με την οποία έχει σημαντικούς διασυνοριακούς δεσμούς, και αυτή η στρατηγική διαφοροποίησης θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια αλλαγή στη δυναμική του παγκόσμιου εμπορίου.
Εκτός των άλλων, η Σαουδική Αραβία μπορεί να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την απειλή της τιμολόγησης σε εναλλακτικά νομίσματα ως μοχλό για να εξασφαλίσει μια καλύτερη συμφωνία με τις ΗΠΑ ή να προωθήσει τον στόχο της για λύση δύο κρατών στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης.
Νομισματική ρουλέτα
Σύμφωνα με τη Norrlof, η αξιοπιστία αυτής της απειλής εξαρτάται από το πόσο διατεθειμένη είναι η Σαουδική Αραβία να διαφοροποιήσει τις οικονομικές της ροές μακριά από τις ΗΠΑ.
Επιπλέον, εάν οι διαφωνίες σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία αρχίσουν να επιβαρύνουν τους δεσμούς Σαουδικής Αραβίας-ΗΠΑ, οι Σαουδάραβες μπορεί να μην θέλουν πλέον να διατηρήσουν το ίδιο επίπεδο δολαρίων, φοβούμενοι την έκθεσή τους στις αμερικανικές κυρώσεις.
Φυσικά, ορισμένοι ειδικοί δεν θεωρούν ότι οι κυρώσεις είναι έγκυρη ανησυχία.
Όπως σημειώνει ο Jeffrey Snider, πολλοί σχολιαστές παραβλέπουν τον κρίσιμο ρόλο του συστήματος του ευρωδολαρίου στον περιορισμό της αποτελεσματικότητας της επιβολής στις ΗΠΑ παρέχοντας ένα αποκεντρωμένο δίκτυο περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια μέσω τραπεζικών καταθέσεων εκτός των ΗΠΑ.
Ωστόσο, ο Brad Setser του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων επισημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία έχει πράγματι διαφοροποιήσει τις αγορές περιουσιακών στοιχείων της με τραπεζικές καταθέσεις και μετοχές από το 2014, όταν τα πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών της άρχισαν να δίνουν τη θέση τους στα ελλείμματα.
Εύκολα μπορούμε να δούμε ότι η Σαουδική Αραβία δεν ήταν ποτέ μια σταθερά πλεονασματική χώρα.
Ενώ το πλεόνασμα αυξήθηκε με το εμπάργκο πετρελαίου του 1973, μειώθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 – μετά το δεύτερο σοκ στις τιμές του πετρελαίου του 1979, που ακολούθησε την Ιρανική Επανάσταση – έως το 2000, όταν οι υψηλές κρατικές δαπάνες για δημόσιες υπηρεσίες, επιδοτήσεις, έργα υποδομής και αγορά όπλων συνέπεσαν με την πτώση των τιμών του πετρελαίου.
Στην προσπάθειά της να διαφοροποιήσει την οικονομία του Βασιλείου και να ενισχύσει την κοινωνική ευημερία, η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας αύξησε τις δαπάνες της σε πολλά μέτωπα. Το σκεπτικό πίσω από την επέκταση των δημόσιων υπηρεσιών ήταν η οικοδόμηση ενός υγιέστερου, πιο μορφωμένου πληθυσμού που θα μπορούσε να συνεισφέρει και να επωφεληθεί από μια οικονομία λιγότερο εξαρτημένη από το πετρέλαιο.
Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση, ειδικότερα, στόχευαν στον εξοπλισμό του νεαρού, ταχέως αναπτυσσόμενου πληθυσμού του Βασιλείου με δεξιότητες κατάλληλες για διάφορους τομείς πέρα από το πετρέλαιο.
Υπήρξαν επίσης μεγάλες επενδύσεις στην ανάπτυξη υποδομών από τη δεκαετία του 1980 έως το 2000, με έμφαση στην κατασκευή και αναβάθμιση δρόμων, γεφυρών και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας για την προώθηση της οικονομικής δραστηριότητας, τη διευκόλυνση της κυκλοφορίας αγαθών και ανθρώπων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ο στόχος δεν ήταν μόνο η ώθηση της οικονομικής ανάπτυξης αλλά και η απρόσκοπτη ενσωμάτωση διαφορετικών περιοχών στην εθνική οικονομία.
Αναγνωρίζοντας την απειλή της περιφερειακής αστάθειας μετά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ 1980-88 και τον πόλεμο του Κόλπου 1990-91, η Σαουδική Αραβία αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες. Η σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ιράκ είχε σκοτώσει 500.000 ανθρώπους και αύξησε την αστάθεια σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, προκαλώντας ανησυχίες για πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις και αλλαγές στη δυναμική της περιφερειακής ισχύος.
Στη συνέχεια, ο πόλεμος του Κόλπου έφερε τη σύγκρουση στο κατώφλι του Βασιλείου. Η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ όχι μόνο απείλησε την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων. Αποτελούσε επίσης άμεση απειλή για την ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας, λόγω της γεωγραφικής της εγγύτητας. Η επιθετική συμπεριφορά του Σαντάμ Χουσεΐν ήταν σοβαρός λόγος για το Βασίλειο να επενδύσει σημαντικά στην ενίσχυση των στρατιωτικών της δυνατοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού των αεροπορικών και επίγειων δυνάμεών της και την ενίσχυση της ναυτικής της δύναμης.
Αναζήτηση ασφάλειας
Την τελευταία δεκαετία, έχουν εμφανιστεί παρόμοιες προκλήσεις, με τη γεωπολιτική να παίζει σημαντικό ρόλο.
Το 2014, ο κόσμος είδε μια δραματική πτώση στις τιμές του πετρελαίου, λόγω κυρίως της υπερπροσφοράς εκ μέρους των ΗΠΑ. Η στροφή προς μεγαλύτερη παραγωγή διέκοψε την παγκόσμια σταθερότητα των τιμών του πετρελαίου και έθεσε προκλήσεις στη Σαουδική Αραβία και άλλες παραδοσιακές οικονομίες εξαγωγής πετρελαίου.
Ως απάντηση σε αυτές τις οικονομικές πιέσεις – και ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για τον μετριασμό του αντίκτυπου των ασταθών τιμών του πετρελαίου – η Σαουδική Αραβία ξεκίνησε το Vision 2030. Και πάλι, το σχέδιο ήταν να διαφοροποιήσει τη σαουδαραβική οικονομία επενδύοντας σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευσης, οι υποδομές και ο τουρισμός, καθώς και σε νέες βιομηχανίες.
Πολλά δημόσια έργα βρίσκονται σε εξέλιξη για τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των υποδομών της χώρας.
Σε αυτά, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται το μετρό του Ριάντ, ένα δίκτυο έξι γραμμών για τη μείωση της συμφόρησης στην πρωτεύουσα, το Πρόγραμμα Δημοσίων Συγκοινωνιών της Τζέντα και το μετρό της Μέκκας για τη φιλοξενία προσκυνητών κατά τη διάρκεια του ετήσιου προσκυνήματος (Χατζ).
Υπάρχουν επίσης σιδηροδρομικές επενδύσεις (όπως ο σιδηρόδρομος υψηλής ταχύτητας Haramain) και σχέδια για μελλοντικές σιδηροδρομικές επεκτάσεις μέσω των Σιδηροδρόμων της Σαουδικής Αραβίας, αντανακλώντας την επιθυμία της κυβέρνησης να συνδέσει μεγάλες πόλεις και οικονομικούς κόμβους.
Δίκτυα λεωφορείων ειδικά για την πόλη και λύσεις βιώσιμων μεταφορών, όπως αυτές που προτείνονται για το NEOM (Neo Mustaqbal) – μια προγραμματισμένη «έξυπνη» μεγαλούπολη – συμπληρώνουν αυτές τις προσπάθειες.
Αν και απηχεί παλαιότερες σημαντικές πρωτοβουλίες δαπανών, το Vision 2030 αντιπροσωπεύει μια μετασχηματιστική προσέγγιση για τη διαφοροποίηση της οικονομίας της Σαουδικής Αραβίας, δεδομένης της έμφασης που δίνει στην προώθηση τομέων όπως η τεχνολογία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ο τουρισμός, που δεν επικεντρώνονταν σε μεγάλο βαθμό τις προηγούμενες δεκαετίες. Το σχέδιο τώρα είναι να μειωθεί δραματικά η εξάρτηση από το πετρέλαιο με την προώθηση νέων βιομηχανιών και ροών εσόδων, ενώ οι προηγούμενες προσπάθειες εξακολουθούσαν να στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στον τομέα του πετρελαίου.
Την ίδια στιγμή, οι ανησυχίες της Σαουδικής Αραβίας για την ασφάλεια έχουν πολλαπλασιαστεί, λόγω των νέων συγκρούσεων στην περιοχή. Η στρατιωτική παρέμβασή της το 2015 για να στηρίξει την κυβέρνηση της Υεμένης κατά των ανταρτών Χούτι περιλάμβανε σημαντικές στρατιωτικές δαπάνες. Στη συνέχεια, το Βασίλειο έπρεπε να αντιμετωπίσει την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους, το οποίο πήρε τον έλεγχο σημαντικών τμημάτων εδάφους στο Ιράκ και τη Συρία. Αυτές και άλλες εξελίξεις απαιτούσαν υψηλότερες αμυντικές δαπάνες και στρατηγική επανατοποθέτηση για την αντιμετώπιση της περιφερειακής αστάθειας.
Οι επιπτώσεις
Παρά τη μείωση και την περιοδική αντιστροφή του εξωτερικού πλεονάσματος της Σαουδικής Αραβίας από το 2014, το σωρευτικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών πλησιάζει το 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια, υποδηλώνοντας σημαντικές διαθέσεις σε δολάρια.
Ακόμα κι αν το Βασίλειο έχει διαφοροποιηθεί σε ευρωδολάρια, αντί να κατέχει κατά κύριο λόγο ομόλογα των ΗΠΑ, οι δευτερεύουσες κυρώσεις θα μπορούσαν να υποχρεώσουν τους ξένους θεματοφύλακες δολαρίων εκτός των ΗΠΑ να μπλοκάρουν ή με άλλον τρόπο να περιορίσουν τη χρήση αυτών των περιουσιακών στοιχείων.
Είναι επομένως αδύνατο για τους Σαουδάραβες να απορρίψουν εντελώς τον κίνδυνο καταναγκασμού σε δολάρια ΗΠΑ.
Επιπλέον, υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους η Σαουδική Αραβία πιθανότατα θα συνεχίσει να διατηρεί μεγάλα αποθέματα σε δολάρια.
Ένα σημαντικό στοιχείο είναι ότι η συναλλαγματική ισοτιμία του ριάλ είναι συνδεδεμένη με το δολάριο.
Το ριάλ αποσπάστηκε από το δολάριο ΗΠΑ όταν το σύστημα του Μπρέτον Γουντς κατέρρευσε το 1971, μετά την απόφαση του Προέδρου των ΗΠΑ Richard Nixon να αναστείλει τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό.
Η Σαουδική Αραβία απάντησε κινούμενη προς μια κυμαινόμενη συναλλαγματική ισοτιμία, αν και το συναλλαγματικό της καθεστώς δεν ήταν εντελώς ευέλικτο, επειδή ήταν συνδεδεμένο με τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η αξία των οποίων βασίζεται στον σταθμισμένο μέσο όρο των κύριων διεθνών νομισμάτων.
Το 1986, η Σαουδική Αραβία επέστρεψε στο δολάριο.
Η διατήρηση μιας σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας προς το δολάριο απαιτεί μεγάλα αποθέματα δολαρίου, επειδή οι νομισματικές αρχές πρέπει να μπορούν να παρεμβαίνουν στις αγορές συναλλάγματος (ανταλλάσσοντας δολάρια με το εγχώριο νόμισμα) για να εξουδετερώσουν τις πιέσεις της αγοράς ή τις κερδοσκοπικές επιθέσεις.
Αυτή η εξάρτηση από το δολάριο, αν και αυτή τη στιγμή είναι ευεργετική για την οικονομική σταθερότητα και ασφάλεια, τοποθετεί επίσης τη Σαουδική Αραβία σε ένα κομβικό σταυροδρόμι, όπου οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή στη στρατηγική τιμολόγησης του πετρελαίου θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις.
Εάν η Σαουδική Αραβία τιμολογούσε το πετρέλαιο σε άλλα νομίσματα εκτός από δολάρια, ο άμεσος αντίκτυπος στην ηγεμονία του δολαρίου πιθανότατα θα μετριαζόταν.
Ωστόσο, οι ευρύτερες επιπτώσεις ενδέχεται να αποδειχθούν ουσιαστικές.
Μια μετατόπιση από το δολάριο θα μπορούσε να επηρεάσει άλλες αγορές εμπορευμάτων, να επηρεάσει την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να αλλάξει τη δυναμική των διεθνών εμπορικών συμφωνιών.
«Εάν η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και οι άλλοι μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου στον κόσμο (εκτός από τις ΗΠΑ) απομακρυνθούν από το πετροδολάριο, απρόβλεπτες συνέπειες είναι αναπόφευκτες» καταλήγει η Norrlof.
www.bankingnews.gr
Όπως αναφέρει, εάν η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και οι άλλοι μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου στον κόσμο (εκτός από τις ΗΠΑ) απομακρυνθούν από το πετροδολάριο, οι συνέπειες για τις ΗΠΑ θα είναι ιδιαίτερα επώδυνες, με τη χώρα να χάνει την οικονομική και νομισματική ισχύ της.
Στην 50ή επέτειο του στρατιωτικού και οικονομικού συμφώνου που υπέγραψαν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Henry Kissinger και ο Σαουδάραβας πρίγκιπας Fahd bin Abdulaziz Al Saud το 1974 για το πετροδολάριο, τα διακυβεύματα και οι κίνδυνοι είναι πιο πολλοί παρά ποτέ…
Σίγουρα, ο Αμερικανός διπλωμάτης θα στριφογυρνά στον τάφο του.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την Carla Norrlof, οι αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στο σύστημα του «πετροδολαρίου» θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου.
Επί μισό αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες πουλούσαν όπλα στη Σαουδική Αραβία και το Βασίλειο πωλούσε πετρέλαιο σε δολάρια.
Αλλά τώρα που η Σαουδική Αραβία εξετάζει ανοιχτά την τιμολόγηση των πωλήσεων πετρελαίου σε άλλα νομίσματα, εύλογα αυτή η συμφωνία θα μπορούσε να εκπέσει.
Η σχέση ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας ξεκίνησε το 1933, ένα χρόνο μετά την επίσημη ίδρυση του Βασιλείου.
Η σαουδαραβική μοναρχία παραχώρησε αποκλειστικά δικαιώματα στη Standard Oil για εξορύξεις στην ανατολική επαρχία της χώρας και αυτή η συνεργασία οδήγησε στη σύσταση της ARAMCO (η Arabian American Oil Company) το 1938.
Ακολούθησε η ανακάλυψη τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου.
Τα επόμενα χρόνια, το πετρέλαιο θα τροφοδοτούσε τη νίκη των ΗΠΑ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τροφοδοτώντας τανκς, πλοία και αεροσκάφη.
Αν και η Σαουδική Αραβία ήταν επίσημα ουδέτερη στον πόλεμο, η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε αρχίσει να τη χαρακτηρίζει ως σύμμαχο ύψιστης εθνικής ασφαλείας από το 1943.
Το 1945, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Franklin D. Roosevelt συναντήθηκε με τον Σαουδάραβα βασιλιά Abdulaziz Ibn Saud, και παρόλο που η συνάντησή τους επισκιάστηκε από τη Διάσκεψη της Γιάλτας λίγες μέρες νωρίτερα, σηματοδότησε την αρχή μιας διαρκούς στρατηγικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών.
Quid pro Petro
Αν και με τον «πετροδολάριο» εννοούμε την τιμολόγηση του πετρελαίου σε δολάρια, ο όρος μερικές φορές αποκτά ευρύτερη σημασία, επειδή οι εξαγωγείς πετρελαίου που πληρώνονται σε δολάρια ανακυκλώνουν τα κέρδη τους μέσω αγορών ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου, βοηθώντας έτσι στη χρηματοδότηση των εμπορικών ελλειμμάτων των ΗΠΑ.
Το εάν αυτή η συμφωνία προέκυψε σε αντάλλαγμα για τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ αποτελεί πηγή πολλών διαφωνιών.
Η συζήτηση αναζωπυρώθηκε πρόσφατα από εικασίες ότι το σύστημα του πετροδολαρίου έληξε επίσημα στις 9 Ιουνίου, την 50ή επέτειο ενός στρατιωτικού και οικονομικού συμφώνου που υπέγραψαν ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Henry Kissinger και ο Σαουδάραβας πρίγκιπας Fahd bin Abdulaziz Al Saud το 1974.
Όπως αναφέρει η καθηγήτρια πολιτικών επιστημών, η συμφωνία του 1974 εγκαινίασε μια εποχή στενής συνεργασίας με τη σύσταση κοινών επιτροπών οικονομικής.
Το κείμενο αναφέρεται στις προσπάθειες των ΗΠΑ να ενθαρρύνουν τη Σαουδική Αραβία να παράγει πετρέλαιο στις ποσότητες που απαιτούνται για την κάλυψη της παγκόσμιας ζήτησης σε σταθερά χαμηλότερες τιμές και υπονοεί στρατηγικά συμφέροντα για την ενίσχυση των πολιτικών δεσμών.
Ωστόσο δεν αναφέρει τη διευθέτηση του πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας σε δολάρια ή αμερικανικό πετρέλαιο αγορές σε αντάλλαγμα για επενδύσεις του Υπουργείου Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας, ούτε συζητά ρητά τις αμοιβαίες εγγυήσεις ασφάλειας.
Αντίθετα, ο διακηρυγμένος στόχος της συμφωνίας ήταν η δημιουργία μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη σταθεροποίηση της περιοχής και την ενίσχυση των διμερών σχέσεων.
Ωστόσο, ένα μήνα αργότερα, ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ William Simon και ο αναπληρωτής του Gerry Parsky ανέλαβαν μια αποστολή στο Βασίλειο υπό το πρόσχημα μιας ευρύτερης διπλωματικής περιοδείας που είχε ξεκινήσει ως απάντηση στο αραβικό εμπάργκο πετρελαίου που ακολούθησε το αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1973. Ο Simon είχε υπηρετήσει ως ανώτερο στέλεχος στη Salomon Brothers, όπου έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του τμήματος διαπραγμάτευσης κρατικών ομολόγων.
Η Salomon Brothers είχε δεσπόζουσα θέση στο εμπόριο τίτλων χρέους του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ και αναμόρφωσε το τοπίο της χρηματοδότησης της Wall Street. Συνεργαζόμενος με θρυλικές προσωπικότητες όπως ο William “Billy” Salomon και ο John Gutfreund, ο Simon άρχισε να εκδίδει ομόλογα.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το ίδρυμα έγινε «μια άχρηστη, γυμνή, ριψοκίνδυνη εταιρεία».
Στη συνέχεια έφερε το ίδιο τολμηρό στυλ (και την ίδια εμπειρία διαχείρισης πολύπλοκων χρηματοοικονομικών μέσων) στο Υπουργείο Οικονομικών.
Κατά τη διάρκεια τετραήμερης παραμονής του στην Τζέντα, η ομάδα του μεσολάβησε για τη σύναψη εμπιστευτικής συμφωνίας με αξιωματούχους της Σαουδικής Αραβίας, με σκοπό τον μετριασμό της χρήσης αργού πετρελαίου ως οικονομικού όπλου. Οι ΗΠΑ θα αγόραζαν πετρέλαιο από τη Σαουδική Αραβία και θα της προσέφεραν αμερικανική στρατιωτική βοήθεια και εξοπλισμό. Oι δε Σαουδάραβες θα επένδυαν τα έσοδα από το πετρέλαιο τους σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου.
Τέσσερις διαστάσεις
Οι εικασίες ότι οι βασιλιάδες της Σαουδικής Αραβίας αναθεωρουν την πολιτική τους για την τιμολόγηση του πετρελαίου, και ακόμη και εγκαταλείπει τη συμφωνία πετροδολάρια έναντι ασφάλειας, παραμένει… εικασία, λέει η Norrlof.
Αλλά δεν είναι μυστικό ότι ο πρίγκιπας διάδοχος Mohammed bin Salman (ευρέως γνωστός ως MBS) και αξιωματούχοι των ΗΠΑ έχουν διαπραγματευτεί ένα ευρύτερο αμυντικό σύμφωνο που θα έχει ευρείες γεωπολιτικές επιπτώσεις.
Αυτή η πιο ολοκληρωμένη συμφωνία στοχεύει να επισημοποιήσει μια αμοιβαία αμυντική δέσμευση, να παραχωρήσει στις ΗΠΑ πρόσβαση στο έδαφος της Σαουδικής Αραβίας, να απαγορεύσει τις κινεζικές στρατιωτικές βάσεις στη Σαουδική Αραβία, να εξομαλύνει τις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ και να παρέχει υποστήριξη για ένα μη στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα της Σαουδικής Αραβίας.
Επειδή η συνθήκη βρισκόταν στα σκαριά πριν από τις 7 Οκτωβρίου 2023, πολλοί κορυφαίοι αξιωματούχοι τη θεωρούν ως το κίνητρο για την επίθεση της Hamas στο Ισραήλ.
Ως απάντηση στον πόλεμο, το Βασίλειο ζήτησε να σταματήσουν οι ισραηλινές στρατιωτικές δραστηριότητες στη Γάζα. Καθιστά σαφές ότι θεωρεί την ίδρυση ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους εντός των συνόρων πριν το 1967, με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, ως προϋπόθεση για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Τα ίδια θέματα είχαν προκύψει στις συζητήσεις μεταξύ του Roosevelt και του Βασιλιά Saud πριν από 79 χρόνια, όταν συναντήθηκαν στο USS Quincy στη Διώρυγα του Σουέζ.
Προβλέποντας μια χερσαία σύγκρουση, ο μονάρχης αντιτάχθηκε σθεναρά στην εγκατάσταση εβραϊκών πληθυσμών στη Μέση Ανατολή ως λύση για το Ολοκαύτωμα των Ναζί.
Ανεξάρτητα από το αν οποιαδήποτε προηγούμενη συμφωνία είχε ημερομηνία λήξης, η Σαουδική Αραβία, θεωρητικά, μπορούσε πάντα να απαρνηθεί τις προηγούμενες δεσμεύσεις, επιλέγοντας να μην κρατήσει ομόλογα των ΗΠΑ ή να μην τιμολογήσει το πετρέλαιο σε δολάρια.
Εξάλλου, το Βασίλειο φιλοδοξεί να καθιερωθεί ως περιφερειακή δύναμη, και αυτό συνεπάγεται μια περίπλοκη πράξη εξισορρόπησης.
Είναι δε πρόθυμο να αντιμετωπίσει την προσπάθεια επέκτασης του Ιράν και της Τουρκίας και να διατηρήσει στρατηγικές συμμαχίες με τις ΗΠΑ για στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη.
Ωστόσο, διερευνά επίσης βαθύτερους οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα, η οποία επενδύει πολλά στην περιοχή μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road.
Αυτή η διπλή προσέγγιση απαιτεί προσεκτική διαχείριση – ιδίως σε ό,τι αφορά το Ιράν, το Ισραήλ και την Τουρκία.
Η τιμολόγηση πετρελαίου σε νομίσματα που δεν είναι τα μεγαλύτερα, βαθύτερα και πιο ρευστά στον κόσμο μπορεί να έχει νόημα εάν η Σαουδική Αραβία διακανονίζει συναλλαγές σε νομίσματα χωρών, όπως η Κίνα, με την οποία έχει σημαντικούς διασυνοριακούς δεσμούς, και αυτή η στρατηγική διαφοροποίησης θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια αλλαγή στη δυναμική του παγκόσμιου εμπορίου.
Εκτός των άλλων, η Σαουδική Αραβία μπορεί να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει την απειλή της τιμολόγησης σε εναλλακτικά νομίσματα ως μοχλό για να εξασφαλίσει μια καλύτερη συμφωνία με τις ΗΠΑ ή να προωθήσει τον στόχο της για λύση δύο κρατών στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης.
Νομισματική ρουλέτα
Σύμφωνα με τη Norrlof, η αξιοπιστία αυτής της απειλής εξαρτάται από το πόσο διατεθειμένη είναι η Σαουδική Αραβία να διαφοροποιήσει τις οικονομικές της ροές μακριά από τις ΗΠΑ.
Επιπλέον, εάν οι διαφωνίες σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία αρχίσουν να επιβαρύνουν τους δεσμούς Σαουδικής Αραβίας-ΗΠΑ, οι Σαουδάραβες μπορεί να μην θέλουν πλέον να διατηρήσουν το ίδιο επίπεδο δολαρίων, φοβούμενοι την έκθεσή τους στις αμερικανικές κυρώσεις.
Φυσικά, ορισμένοι ειδικοί δεν θεωρούν ότι οι κυρώσεις είναι έγκυρη ανησυχία.
Όπως σημειώνει ο Jeffrey Snider, πολλοί σχολιαστές παραβλέπουν τον κρίσιμο ρόλο του συστήματος του ευρωδολαρίου στον περιορισμό της αποτελεσματικότητας της επιβολής στις ΗΠΑ παρέχοντας ένα αποκεντρωμένο δίκτυο περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια μέσω τραπεζικών καταθέσεων εκτός των ΗΠΑ.
Ωστόσο, ο Brad Setser του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων επισημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία έχει πράγματι διαφοροποιήσει τις αγορές περιουσιακών στοιχείων της με τραπεζικές καταθέσεις και μετοχές από το 2014, όταν τα πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών της άρχισαν να δίνουν τη θέση τους στα ελλείμματα.
Εύκολα μπορούμε να δούμε ότι η Σαουδική Αραβία δεν ήταν ποτέ μια σταθερά πλεονασματική χώρα.
Ενώ το πλεόνασμα αυξήθηκε με το εμπάργκο πετρελαίου του 1973, μειώθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 – μετά το δεύτερο σοκ στις τιμές του πετρελαίου του 1979, που ακολούθησε την Ιρανική Επανάσταση – έως το 2000, όταν οι υψηλές κρατικές δαπάνες για δημόσιες υπηρεσίες, επιδοτήσεις, έργα υποδομής και αγορά όπλων συνέπεσαν με την πτώση των τιμών του πετρελαίου.
Στην προσπάθειά της να διαφοροποιήσει την οικονομία του Βασιλείου και να ενισχύσει την κοινωνική ευημερία, η κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας αύξησε τις δαπάνες της σε πολλά μέτωπα. Το σκεπτικό πίσω από την επέκταση των δημόσιων υπηρεσιών ήταν η οικοδόμηση ενός υγιέστερου, πιο μορφωμένου πληθυσμού που θα μπορούσε να συνεισφέρει και να επωφεληθεί από μια οικονομία λιγότερο εξαρτημένη από το πετρέλαιο.
Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση, ειδικότερα, στόχευαν στον εξοπλισμό του νεαρού, ταχέως αναπτυσσόμενου πληθυσμού του Βασιλείου με δεξιότητες κατάλληλες για διάφορους τομείς πέρα από το πετρέλαιο.
Υπήρξαν επίσης μεγάλες επενδύσεις στην ανάπτυξη υποδομών από τη δεκαετία του 1980 έως το 2000, με έμφαση στην κατασκευή και αναβάθμιση δρόμων, γεφυρών και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας για την προώθηση της οικονομικής δραστηριότητας, τη διευκόλυνση της κυκλοφορίας αγαθών και ανθρώπων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ο στόχος δεν ήταν μόνο η ώθηση της οικονομικής ανάπτυξης αλλά και η απρόσκοπτη ενσωμάτωση διαφορετικών περιοχών στην εθνική οικονομία.
Αναγνωρίζοντας την απειλή της περιφερειακής αστάθειας μετά τον πόλεμο Ιράν-Ιράκ 1980-88 και τον πόλεμο του Κόλπου 1990-91, η Σαουδική Αραβία αύξησε τις στρατιωτικές της δαπάνες. Η σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ιράκ είχε σκοτώσει 500.000 ανθρώπους και αύξησε την αστάθεια σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, προκαλώντας ανησυχίες για πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις και αλλαγές στη δυναμική της περιφερειακής ισχύος.
Στη συνέχεια, ο πόλεμος του Κόλπου έφερε τη σύγκρουση στο κατώφλι του Βασιλείου. Η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ όχι μόνο απείλησε την περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων. Αποτελούσε επίσης άμεση απειλή για την ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας, λόγω της γεωγραφικής της εγγύτητας. Η επιθετική συμπεριφορά του Σαντάμ Χουσεΐν ήταν σοβαρός λόγος για το Βασίλειο να επενδύσει σημαντικά στην ενίσχυση των στρατιωτικών της δυνατοτήτων, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού των αεροπορικών και επίγειων δυνάμεών της και την ενίσχυση της ναυτικής της δύναμης.
Αναζήτηση ασφάλειας
Την τελευταία δεκαετία, έχουν εμφανιστεί παρόμοιες προκλήσεις, με τη γεωπολιτική να παίζει σημαντικό ρόλο.
Το 2014, ο κόσμος είδε μια δραματική πτώση στις τιμές του πετρελαίου, λόγω κυρίως της υπερπροσφοράς εκ μέρους των ΗΠΑ. Η στροφή προς μεγαλύτερη παραγωγή διέκοψε την παγκόσμια σταθερότητα των τιμών του πετρελαίου και έθεσε προκλήσεις στη Σαουδική Αραβία και άλλες παραδοσιακές οικονομίες εξαγωγής πετρελαίου.
Ως απάντηση σε αυτές τις οικονομικές πιέσεις – και ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για τον μετριασμό του αντίκτυπου των ασταθών τιμών του πετρελαίου – η Σαουδική Αραβία ξεκίνησε το Vision 2030. Και πάλι, το σχέδιο ήταν να διαφοροποιήσει τη σαουδαραβική οικονομία επενδύοντας σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευσης, οι υποδομές και ο τουρισμός, καθώς και σε νέες βιομηχανίες.
Πολλά δημόσια έργα βρίσκονται σε εξέλιξη για τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των υποδομών της χώρας.
Σε αυτά, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται το μετρό του Ριάντ, ένα δίκτυο έξι γραμμών για τη μείωση της συμφόρησης στην πρωτεύουσα, το Πρόγραμμα Δημοσίων Συγκοινωνιών της Τζέντα και το μετρό της Μέκκας για τη φιλοξενία προσκυνητών κατά τη διάρκεια του ετήσιου προσκυνήματος (Χατζ).
Υπάρχουν επίσης σιδηροδρομικές επενδύσεις (όπως ο σιδηρόδρομος υψηλής ταχύτητας Haramain) και σχέδια για μελλοντικές σιδηροδρομικές επεκτάσεις μέσω των Σιδηροδρόμων της Σαουδικής Αραβίας, αντανακλώντας την επιθυμία της κυβέρνησης να συνδέσει μεγάλες πόλεις και οικονομικούς κόμβους.
Δίκτυα λεωφορείων ειδικά για την πόλη και λύσεις βιώσιμων μεταφορών, όπως αυτές που προτείνονται για το NEOM (Neo Mustaqbal) – μια προγραμματισμένη «έξυπνη» μεγαλούπολη – συμπληρώνουν αυτές τις προσπάθειες.
Αν και απηχεί παλαιότερες σημαντικές πρωτοβουλίες δαπανών, το Vision 2030 αντιπροσωπεύει μια μετασχηματιστική προσέγγιση για τη διαφοροποίηση της οικονομίας της Σαουδικής Αραβίας, δεδομένης της έμφασης που δίνει στην προώθηση τομέων όπως η τεχνολογία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ο τουρισμός, που δεν επικεντρώνονταν σε μεγάλο βαθμό τις προηγούμενες δεκαετίες. Το σχέδιο τώρα είναι να μειωθεί δραματικά η εξάρτηση από το πετρέλαιο με την προώθηση νέων βιομηχανιών και ροών εσόδων, ενώ οι προηγούμενες προσπάθειες εξακολουθούσαν να στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στον τομέα του πετρελαίου.
Την ίδια στιγμή, οι ανησυχίες της Σαουδικής Αραβίας για την ασφάλεια έχουν πολλαπλασιαστεί, λόγω των νέων συγκρούσεων στην περιοχή. Η στρατιωτική παρέμβασή της το 2015 για να στηρίξει την κυβέρνηση της Υεμένης κατά των ανταρτών Χούτι περιλάμβανε σημαντικές στρατιωτικές δαπάνες. Στη συνέχεια, το Βασίλειο έπρεπε να αντιμετωπίσει την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους, το οποίο πήρε τον έλεγχο σημαντικών τμημάτων εδάφους στο Ιράκ και τη Συρία. Αυτές και άλλες εξελίξεις απαιτούσαν υψηλότερες αμυντικές δαπάνες και στρατηγική επανατοποθέτηση για την αντιμετώπιση της περιφερειακής αστάθειας.
Οι επιπτώσεις
Παρά τη μείωση και την περιοδική αντιστροφή του εξωτερικού πλεονάσματος της Σαουδικής Αραβίας από το 2014, το σωρευτικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών πλησιάζει το 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια, υποδηλώνοντας σημαντικές διαθέσεις σε δολάρια.
Ακόμα κι αν το Βασίλειο έχει διαφοροποιηθεί σε ευρωδολάρια, αντί να κατέχει κατά κύριο λόγο ομόλογα των ΗΠΑ, οι δευτερεύουσες κυρώσεις θα μπορούσαν να υποχρεώσουν τους ξένους θεματοφύλακες δολαρίων εκτός των ΗΠΑ να μπλοκάρουν ή με άλλον τρόπο να περιορίσουν τη χρήση αυτών των περιουσιακών στοιχείων.
Είναι επομένως αδύνατο για τους Σαουδάραβες να απορρίψουν εντελώς τον κίνδυνο καταναγκασμού σε δολάρια ΗΠΑ.
Επιπλέον, υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους η Σαουδική Αραβία πιθανότατα θα συνεχίσει να διατηρεί μεγάλα αποθέματα σε δολάρια.
Ένα σημαντικό στοιχείο είναι ότι η συναλλαγματική ισοτιμία του ριάλ είναι συνδεδεμένη με το δολάριο.
Το ριάλ αποσπάστηκε από το δολάριο ΗΠΑ όταν το σύστημα του Μπρέτον Γουντς κατέρρευσε το 1971, μετά την απόφαση του Προέδρου των ΗΠΑ Richard Nixon να αναστείλει τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό.
Η Σαουδική Αραβία απάντησε κινούμενη προς μια κυμαινόμενη συναλλαγματική ισοτιμία, αν και το συναλλαγματικό της καθεστώς δεν ήταν εντελώς ευέλικτο, επειδή ήταν συνδεδεμένο με τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η αξία των οποίων βασίζεται στον σταθμισμένο μέσο όρο των κύριων διεθνών νομισμάτων.
Το 1986, η Σαουδική Αραβία επέστρεψε στο δολάριο.
Η διατήρηση μιας σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας προς το δολάριο απαιτεί μεγάλα αποθέματα δολαρίου, επειδή οι νομισματικές αρχές πρέπει να μπορούν να παρεμβαίνουν στις αγορές συναλλάγματος (ανταλλάσσοντας δολάρια με το εγχώριο νόμισμα) για να εξουδετερώσουν τις πιέσεις της αγοράς ή τις κερδοσκοπικές επιθέσεις.
Αυτή η εξάρτηση από το δολάριο, αν και αυτή τη στιγμή είναι ευεργετική για την οικονομική σταθερότητα και ασφάλεια, τοποθετεί επίσης τη Σαουδική Αραβία σε ένα κομβικό σταυροδρόμι, όπου οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή στη στρατηγική τιμολόγησης του πετρελαίου θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις.
Εάν η Σαουδική Αραβία τιμολογούσε το πετρέλαιο σε άλλα νομίσματα εκτός από δολάρια, ο άμεσος αντίκτυπος στην ηγεμονία του δολαρίου πιθανότατα θα μετριαζόταν.
Ωστόσο, οι ευρύτερες επιπτώσεις ενδέχεται να αποδειχθούν ουσιαστικές.
Μια μετατόπιση από το δολάριο θα μπορούσε να επηρεάσει άλλες αγορές εμπορευμάτων, να επηρεάσει την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να αλλάξει τη δυναμική των διεθνών εμπορικών συμφωνιών.
«Εάν η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και οι άλλοι μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου στον κόσμο (εκτός από τις ΗΠΑ) απομακρυνθούν από το πετροδολάριο, απρόβλεπτες συνέπειες είναι αναπόφευκτες» καταλήγει η Norrlof.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών