Η απουσία αξιόπιστης πρότασης για μια πραγματική Ευρώπη των λαών, χωρίς χώρες - κουμανταδόρους, οδηγεί σε αδιέξοδο πολίτες και ηγεσίες
Η μεγάλη ημέρα που θα κρίνει το μέλλον της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση έφτασε, με τα ερωτήματα για την τύχη του ευρωπαϊκού οικοδομήματος να μοιάζουν αμείλικτα, εν αναμονή της ετυμηγορίας των βρετανών πολιτών.
Ανεξάρτητα από το αν οι συνολικά 46,5 εκατομμύρια ψηφοφόροι επιλέξουν την παραμονή ή την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. την επόμενη ημέρα λαοί και ηγέτες θα βρεθούν αντιμέτωποι με ένα κρίσιμο διακύβευμα: Ποια Ευρώπη θέλουμε;
Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση βιώνει μια άνευ προηγουμένου κρίση ταυτότητας, η οποία έφτασε στο απόγειό της τον Ιούλιο του 2015, όταν η Ελλάδα βρέθηκε ένα βήμα πριν την έξοδο από την Ευρωζώνη.
Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τότε, πως σχεδόν ένα χρόνο μετά, η εικόνα της Ενωμένης Ευρώπης θα είναι ακόμα πιο τραυματισμένη, σαν να μην διδάχθηκαν τίποτα οι Ευρωπαίοι από την κρίση χρέους που έπληξε τον Νότο.
Η παντοκρατορία της Γερμανίας, οι πολιτικές λιτότητας, το γραφειοκρατικό τέρας των Βρυξελλών και εσχάτως η προσφυγική κρίση, είναι μερικές από τις αιτίες που γιγάντωσαν το ρεύμα του ευρωσκεπτικισμού.
Σε νομισματικό επίπεδο, η καθιέρωση του ευρώ, το οποίο προηγήθηκε και δεν συμπλήρωσε μια κοινή δημοσιονομική πολιτική και μια πολιτική ενσωμάτωσης, προκάλεσε σημαντικά οικονομικά αλλά και πολιτικά προβλήματα.
Παράλληλα η διεύρυνση της Ε.Ε, η οποία πλέον αριθμεί 28 κράτη -μέλη, έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα και τη σύνθεση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ενώ έχει οδηγήσει σε καθυστέρηση της ολοκλήρωσης λόγω των ιδιαίτερων εθνικών χαρακτηριστικών των χωρών που προέρχονται κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη.
Η αμφισβήτηση εκφράζεται έντονα μέσω της ανόδου των ευρωσκεπτικιστών και ακροδεξιών κομμάτων σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη Γαλλία, την Αυστρία και την Ουγγαρία.
Πως μπορεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει την έντονη αμφισβήτηση και την άνοδο του εθνικισμού;
Με περισσότερη Ευρώπη, θα μπορούσε να είναι η απάντηση.
Ωστόσο η επίτευξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν είναι μια απλή υπόθεση και τα κράτη-μέλη, ακόμη και τα πλέον παραδοσιακά, δεν δείχνουν έτοιμα να προχωρήσουν σε αυτό το βήμα.
Περισσότερη Ευρώπη σημαίνει λιγότερη εθνική κυριαρχία και ενίσχυση των υπερεθνικών θεσμών (Κομισιόν, Ευρωκοινοβούλιο, Ευρωπαϊκή Δικαστήριο).
Είναι δεδομένο ότι στην τρέχουσα συγκυρία, η τάση είναι η ακριβώς αντίστροφη, λόγω των μεγάλων αδυναμιών της Ε.Ε.
Οι ευρωπαίοι πολίτες είναι εγκλωβισμένοι σε έναν φαύλο κύκλο.
Αφενός νιώθουν ότι η Ε.Ε. καθορίζει τη ζωή τους, αφετέρου δεν υπάρχει δυνατότητα να ρυθμιστούν τα ζητήματα που τους απασχολούν πραγματικά σε κεντρικό επίπεδο.
Η άρνηση παραχώρησης των τελευταίων ψηγμάτων εθνικής κυριαρχίας με σκοπό την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, την ώρα που εντείνεται η ανάγκη για κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές, αποτελεί από μόνη της μια αντίφαση που οδηγεί την Ε.Ε. σε στασιμότητα.
Το ζήτημα λοιπόν είναι ποια Ευρώπη θέλουμε, στο πλαίσιο της ιστορικής πραγματικότητας που ζούμε και όχι ποια θα ήταν η ιδανική Ένωση σε κάποιο παράλληλο σύμπαν...
Σε αυτό το παράλληλο σύμπαν φαίνεται πως ζουν οι ηγέτες και οι πολιτικές δυνάμεις της Ε.Ε., καθώς αδυνατούν να κατανοήσουν τις μεγάλες προκλήσεις και να δώσουν τις απαραίτητες, ρεαλιστικές λύσεις.
Από την άλλη πλευρά, ενδεχόμενη διάλυση της Ε.Ε. λόγω ενός ντόμινο που θα προκαλούσε η έξοδος της Βρετανίας, σε καμία περίπτωση δεν θα αποτελούσε λύση για τους λαούς της Ευρώπης, την ώρα που ενισχύονται οι εθνικιστικές τάσεις.
Η απουσία αξιόπιστης πρότασης για μια πραγματική Ευρώπη των λαών, χωρίς χώρες - κουμανταδόρους και κυρίαρχα οικονομικά συμφέροντα, οδηγεί σε αδιέξοδο πολίτες και ηγεσίες.
Η άποψη ότι ένα σοκ του μεγέθους του Brexit θα μπορούσε να ταρακουνήσει την Ευρώπη και να οδηγήσει σε ουσιώδεις αλλαγές κερδίζει έδαφος.
Ωστόσο δεν παύει να είναι μια ριψοκίνδυνη θέση, δεδομένου του δηλητηριασμένου πολιτικού κλίματος, που μπορεί να θρέψει και να γιγαντώσει τις ακραίες φωνές που δεν θέλουν να αλλάξουν την Ευρώπη, αλλά να τη διαλύσουν.
Παρά τις αδυναμίες, τις δυσλειτουργίες, τις αδικίες και ενδεχομένως το δημοκρατικό έλλειμμα, οι γεωπολιτικές και οικονομικές εξελίξεις καταδεικνύουν ότι καμία χώρα της Ε.Ε. δεν μπορεί να ανταποκριθεί μόνη της στο γεμάτο προκλήσεις διεθνές περιβάλλον.
Μαρία Παπαδάτου
www.bankingnews.gr
Ανεξάρτητα από το αν οι συνολικά 46,5 εκατομμύρια ψηφοφόροι επιλέξουν την παραμονή ή την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. την επόμενη ημέρα λαοί και ηγέτες θα βρεθούν αντιμέτωποι με ένα κρίσιμο διακύβευμα: Ποια Ευρώπη θέλουμε;
Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση βιώνει μια άνευ προηγουμένου κρίση ταυτότητας, η οποία έφτασε στο απόγειό της τον Ιούλιο του 2015, όταν η Ελλάδα βρέθηκε ένα βήμα πριν την έξοδο από την Ευρωζώνη.
Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τότε, πως σχεδόν ένα χρόνο μετά, η εικόνα της Ενωμένης Ευρώπης θα είναι ακόμα πιο τραυματισμένη, σαν να μην διδάχθηκαν τίποτα οι Ευρωπαίοι από την κρίση χρέους που έπληξε τον Νότο.
Η παντοκρατορία της Γερμανίας, οι πολιτικές λιτότητας, το γραφειοκρατικό τέρας των Βρυξελλών και εσχάτως η προσφυγική κρίση, είναι μερικές από τις αιτίες που γιγάντωσαν το ρεύμα του ευρωσκεπτικισμού.
Σε νομισματικό επίπεδο, η καθιέρωση του ευρώ, το οποίο προηγήθηκε και δεν συμπλήρωσε μια κοινή δημοσιονομική πολιτική και μια πολιτική ενσωμάτωσης, προκάλεσε σημαντικά οικονομικά αλλά και πολιτικά προβλήματα.
Παράλληλα η διεύρυνση της Ε.Ε, η οποία πλέον αριθμεί 28 κράτη -μέλη, έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τον χαρακτήρα και τη σύνθεση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, ενώ έχει οδηγήσει σε καθυστέρηση της ολοκλήρωσης λόγω των ιδιαίτερων εθνικών χαρακτηριστικών των χωρών που προέρχονται κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη.
Η αμφισβήτηση εκφράζεται έντονα μέσω της ανόδου των ευρωσκεπτικιστών και ακροδεξιών κομμάτων σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη Γαλλία, την Αυστρία και την Ουγγαρία.
Πως μπορεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει την έντονη αμφισβήτηση και την άνοδο του εθνικισμού;
Με περισσότερη Ευρώπη, θα μπορούσε να είναι η απάντηση.
Ωστόσο η επίτευξη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν είναι μια απλή υπόθεση και τα κράτη-μέλη, ακόμη και τα πλέον παραδοσιακά, δεν δείχνουν έτοιμα να προχωρήσουν σε αυτό το βήμα.
Περισσότερη Ευρώπη σημαίνει λιγότερη εθνική κυριαρχία και ενίσχυση των υπερεθνικών θεσμών (Κομισιόν, Ευρωκοινοβούλιο, Ευρωπαϊκή Δικαστήριο).
Είναι δεδομένο ότι στην τρέχουσα συγκυρία, η τάση είναι η ακριβώς αντίστροφη, λόγω των μεγάλων αδυναμιών της Ε.Ε.
Οι ευρωπαίοι πολίτες είναι εγκλωβισμένοι σε έναν φαύλο κύκλο.
Αφενός νιώθουν ότι η Ε.Ε. καθορίζει τη ζωή τους, αφετέρου δεν υπάρχει δυνατότητα να ρυθμιστούν τα ζητήματα που τους απασχολούν πραγματικά σε κεντρικό επίπεδο.
Η άρνηση παραχώρησης των τελευταίων ψηγμάτων εθνικής κυριαρχίας με σκοπό την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, την ώρα που εντείνεται η ανάγκη για κοινές ευρωπαϊκές πολιτικές, αποτελεί από μόνη της μια αντίφαση που οδηγεί την Ε.Ε. σε στασιμότητα.
Το ζήτημα λοιπόν είναι ποια Ευρώπη θέλουμε, στο πλαίσιο της ιστορικής πραγματικότητας που ζούμε και όχι ποια θα ήταν η ιδανική Ένωση σε κάποιο παράλληλο σύμπαν...
Σε αυτό το παράλληλο σύμπαν φαίνεται πως ζουν οι ηγέτες και οι πολιτικές δυνάμεις της Ε.Ε., καθώς αδυνατούν να κατανοήσουν τις μεγάλες προκλήσεις και να δώσουν τις απαραίτητες, ρεαλιστικές λύσεις.
Από την άλλη πλευρά, ενδεχόμενη διάλυση της Ε.Ε. λόγω ενός ντόμινο που θα προκαλούσε η έξοδος της Βρετανίας, σε καμία περίπτωση δεν θα αποτελούσε λύση για τους λαούς της Ευρώπης, την ώρα που ενισχύονται οι εθνικιστικές τάσεις.
Η απουσία αξιόπιστης πρότασης για μια πραγματική Ευρώπη των λαών, χωρίς χώρες - κουμανταδόρους και κυρίαρχα οικονομικά συμφέροντα, οδηγεί σε αδιέξοδο πολίτες και ηγεσίες.
Η άποψη ότι ένα σοκ του μεγέθους του Brexit θα μπορούσε να ταρακουνήσει την Ευρώπη και να οδηγήσει σε ουσιώδεις αλλαγές κερδίζει έδαφος.
Ωστόσο δεν παύει να είναι μια ριψοκίνδυνη θέση, δεδομένου του δηλητηριασμένου πολιτικού κλίματος, που μπορεί να θρέψει και να γιγαντώσει τις ακραίες φωνές που δεν θέλουν να αλλάξουν την Ευρώπη, αλλά να τη διαλύσουν.
Παρά τις αδυναμίες, τις δυσλειτουργίες, τις αδικίες και ενδεχομένως το δημοκρατικό έλλειμμα, οι γεωπολιτικές και οικονομικές εξελίξεις καταδεικνύουν ότι καμία χώρα της Ε.Ε. δεν μπορεί να ανταποκριθεί μόνη της στο γεμάτο προκλήσεις διεθνές περιβάλλον.
Μαρία Παπαδάτου
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών