Εμπόδια στην περαιτέρω ενοποίηση του μπλοκ θέτει η άνοδος ευρωσκεπτικιστικών και ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη
Ανησυχίες για την ενότητα της ΕΕ επανέφερε στο προσκήνιο το εκλογικό αποτέλεσμα στην Αυστρία, όπου η νίκη του ναι μεν κεντροδεξιού, αλλά με αρκετές ευρωσκεπτικιστικές απόψεις, Sebastian Kurz, αποτελεί μία ακόμη απόδειξη ότι η στροφή προς τα… δεξιά είναι πλέον το νέο φυσιολογικό στην Ευρώπη, όπου ο αντιμεταναστευτικός λαϊκισμός και ο εθνικισμός θέτουν προκλήσεις.
Οι εκλογές στη Γαλλία είχαν προς στιγμήν ενισχύσει την αισιοδοξία για μια υποχώρηση του λαϊκισμού στην Ευρώπη, ωστόσο, όπως δείχνουν τα εκλογικά αποτελέσματα στην Αυστρία και -πρόσφατα- στη Γερμανία, αλλά και η αβεβαιότητα γύρω από την Καταλονία, αυτό ήταν μάλλον προσωρινό.
Στη Γερμανία, το αντιμεταναστευτικό και ευρωσκεπτικιστικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έλαβε σχεδόν το 13% των ψήφων στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2017, μπαίνοντας στη Βουλή για πρώτη φορά.
Στην Αυστρία, το εθνικιστικό Κόμμα των Ελεύθερων ήρθε δεύτερο με περίπου 27%, ποσοστό που θα μπορούσε να του εξασφαλίσει μια θέση στην κυβέρνηση.
Εάν το κόμμα, που έχει προσπαθήσει να υποβαθμίσει το ναζιστικό παρελθόν της χώρας, γίνει μέρος της κυβέρνησης, αυτό θα μπορούσε να παρεμποδίσει τις προσπάθειες για περαιτέρω ενοποίηση της Ευρωζώνης, κάτι που προωθεί ιδιαίτερα ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας, Emmanuel Macron, με στόχο την αποφυγή νέων χρηματοοικονομικών κρίσεων, την σταθεροποίηση των τραπεζών και τη διατήρηση της ανάπτυξης.
Το ευρώ έχει βρεθεί υπό πίεση τις τελευταίες εβδομάδες εν μέσω αυτών των ανησυχιών, παρά το γεγονός ότι η οικονομία του μπλοκ απολαμβάνει μία από τις ισχυρότερες περιόδους ανάπτυξης μετά την κρίση, που ξέσπασε πριν από μια δεκαετία.
Την ίδια ώρα, ανησυχίες στην Ευρωζώνη προκαλεί και η αβεβαιότητα γύρω από την Καταλονία.
Είναι ακόμα αβέβαιο αν ο πρόεδρος της περιφέρειας, Carles Puigdemont, ξεκαθαρίσει εάν ανακήρυξε ή όχι την ανεξαρτησία, μετά από ένα δημοψήφισμα που η Μαδρίτη έχει χαρακτηρίσει παράνομο.
Ενώ μια απόσχιση της Καταλονίας δεν αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά το ευρώ, σε αντίθεση με τις γερμανικές και τις αυστριακές εκλογές, θα «ταρακουνήσει», ωστόσο, το νομισματικό μπλοκ, μέσω της διάλυσης της τέταρτης μεγαλύτερης οικονομίας του.
Στις αρχές του έτους, η άνοδος του λαϊκισμού θεωρείτο από πολλούς οικονομολόγους ως το σοβαρότερο «σύννεφο» πάνω από το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης, δεδομένου ότι και οι ανησυχίες για την Ελλάδα έχουν υποχωρήσει.
Το 2016, το δημοψήφισμα για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ έδειξε πόσο ευάλωτη θα μπορούσε να είναι η περιοχή σε λαϊκίστικα ρεύματα.
Ο μεγάλος φόβος για εκείνους που επιβλέπουν το ευρώ νόμισμα είναι ότι ένα κόμμα που συμμετέχει σε κυβερνητικό συνασπισμό θα μπορούσε να επιδιώξει την έξοδο από το ενιαίο νόμισμα και την επαναφορά στο αρχικό νόμισμα της χώρας.
Αυτά που έχουν συμβεί τον τελευταίο καιρό αποτελούν απόδειξη ότι οι λαϊκίστικες δυνάμεις δεν έχουν εξαφανιστεί ακόμη.
Η επόμενη πιθανή ανησυχία είναι η Ιταλία, όπου οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν τον Μάιο του 2018.
Ο Ivan Krastev, ένας πολιτικός επιστήμονας που εργάζεται στη Βιέννη και στη Σόφια της Βουλγαρίας, βλέπει τη μεταναστευτική κρίση ως την κύρια απειλή για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Krastev βλέπει πιο έντονο τον διχασμό σχετικά με τη μετανάστευση μεταξύ των χωρών της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Γερμανία, και εκείνων της Ανατολικής, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η λαϊκίστικη επανάσταση δεν είναι απλά κατά των κυριαρχούντων κομμάτων, αλλά κατά μιας αξιοκρατικής ελίτ που έχασε την επαφή με τις ρίζες της.
Ο Kurz έχει ήδη δείξει σκεπτικισμό απέναντι σε ορισμένες πολιτικές της ΕΕ.
Εάν επιλέξει να σχηματίσει κυβέρνηση με τους ακροδεξιούς, τότε η στάση του απέναντι στην Ένωση ενδεχομένως να σκληρύνει, βάζοντας την Αυστρία σε μια ομάδα κρατών μελών που επικρίνουν βαθιά κάποιες βασικές αρχές και στόχους της ΕΕ.
Για τις κυβερνήσεις αυτές, οι Βρυξέλλες είναι ήδη πάρα πολύ ισχυρές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενήργησε αρκετές φορές φέτος προκειμένου να χαλιναγωγήσει ορισμένα κράτη μέλη, με πιο πρόσφατη τη νομική δράση κατά της Πολωνίας, σε μια ένδειξη διαμαρτυρίας για τις κινήσεις της κυβέρνησης ενάντια στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.
Η Ένωση έχει ελάχιστα εργαλεία στη διάθεσή της για να επιβάλει τέτοιες κινήσεις — στηρίζεται ως επί το πλείστον στην εθελοντική τήρηση των κανόνων από τα κράτη μέλη — αλλά οι δράσεις της και πάλι πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ του μπλοκ και των μελών της.
Ο ευρωσκεπτικισμός γίνεται ιδιαίτερα προβληματικός όταν χρησιμοποιείται από τις κυβερνήσεις για να προωθήσουν τις εγχώρια ατζέντες τους — ή όταν αναμιγνύεται με μια ιστορική δυσαρέσκεια, κάτι που μπορεί να παρατηρηθεί στην Πολωνία.
Οι πολιτικοί εκεί υποστηρίζουν ότι η ΕΕ κυριαρχείται από το Βερολίνο και ότι έχει σχεδιαστεί με στόχο να βλάψει την Πολωνία
Με πολλά λαϊκίστικα κόμματα να αποτελούν ήδη μέρος αρκετών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, η ΕΕ δείχνει να έχει μικρή όρεξη να επιβάλλει κυρώσεις ή άλλα πρόστιμα.
Για την ΕΕ, υπάρχουν λίγες επιλογές εκτός από μια εποικοδομητική δέσμευση, αν και μια συνεργασία – έστω απρόθυμη – με τέτοιες κυβερνήσεις θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα σε ορισμένους τομείς πολιτικής, ιδιαίτερα για τη μετανάστευση.
Όμως μια επιβολή κυρώσεων σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας θα μπορούσε να θεωρηθεί σαφή παραβίαση των δημοκρατικών αξιών και των συνταγματικών κανόνων.
Η ΕΕ θα μπορούσε ίσως να ελπίζει στο όραμα του γάλλου προέδρου Macron για μια πιο ενωμένη Ευρώπη.
Οι προτάσεις του Macron περιλαμβάνουν βαθύτερους δεσμούς για την ασφάλεια και την άμυνα, περισσότερη συνεργασία για τη μετανάστευση και έναν κοινό υπουργό Οικονομικών.
Ο γάλλος πρόεδρος υποστηρίζει επίσης την ιδέα ενός οικονομικού μοντέλου πολλών ταχυτήτων, που θα επέτρεπε σε ορισμένες χώρες να ακολουθήσουν πιο εκτεταμένες αλλαγές από άλλες.
Το πρόβλημα με τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις του Macron είναι ότι ίδιες οι προτάσεις δεν είναι καινούριες επί το πλείστον— και κάποιες ήδη έχουν αποδειχθεί πολύ δύσκολο να εφαρμοστούν.
Πόσο... δεξιά έχει μετατοπιστεί η Ευρώπη;
Ελευθερία Πιπεροπούλου
www.bankingnews.gr
Οι εκλογές στη Γαλλία είχαν προς στιγμήν ενισχύσει την αισιοδοξία για μια υποχώρηση του λαϊκισμού στην Ευρώπη, ωστόσο, όπως δείχνουν τα εκλογικά αποτελέσματα στην Αυστρία και -πρόσφατα- στη Γερμανία, αλλά και η αβεβαιότητα γύρω από την Καταλονία, αυτό ήταν μάλλον προσωρινό.
Στη Γερμανία, το αντιμεταναστευτικό και ευρωσκεπτικιστικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έλαβε σχεδόν το 13% των ψήφων στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2017, μπαίνοντας στη Βουλή για πρώτη φορά.
Στην Αυστρία, το εθνικιστικό Κόμμα των Ελεύθερων ήρθε δεύτερο με περίπου 27%, ποσοστό που θα μπορούσε να του εξασφαλίσει μια θέση στην κυβέρνηση.
Εάν το κόμμα, που έχει προσπαθήσει να υποβαθμίσει το ναζιστικό παρελθόν της χώρας, γίνει μέρος της κυβέρνησης, αυτό θα μπορούσε να παρεμποδίσει τις προσπάθειες για περαιτέρω ενοποίηση της Ευρωζώνης, κάτι που προωθεί ιδιαίτερα ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας, Emmanuel Macron, με στόχο την αποφυγή νέων χρηματοοικονομικών κρίσεων, την σταθεροποίηση των τραπεζών και τη διατήρηση της ανάπτυξης.
Το ευρώ έχει βρεθεί υπό πίεση τις τελευταίες εβδομάδες εν μέσω αυτών των ανησυχιών, παρά το γεγονός ότι η οικονομία του μπλοκ απολαμβάνει μία από τις ισχυρότερες περιόδους ανάπτυξης μετά την κρίση, που ξέσπασε πριν από μια δεκαετία.
Την ίδια ώρα, ανησυχίες στην Ευρωζώνη προκαλεί και η αβεβαιότητα γύρω από την Καταλονία.
Είναι ακόμα αβέβαιο αν ο πρόεδρος της περιφέρειας, Carles Puigdemont, ξεκαθαρίσει εάν ανακήρυξε ή όχι την ανεξαρτησία, μετά από ένα δημοψήφισμα που η Μαδρίτη έχει χαρακτηρίσει παράνομο.
Ενώ μια απόσχιση της Καταλονίας δεν αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά το ευρώ, σε αντίθεση με τις γερμανικές και τις αυστριακές εκλογές, θα «ταρακουνήσει», ωστόσο, το νομισματικό μπλοκ, μέσω της διάλυσης της τέταρτης μεγαλύτερης οικονομίας του.
Στις αρχές του έτους, η άνοδος του λαϊκισμού θεωρείτο από πολλούς οικονομολόγους ως το σοβαρότερο «σύννεφο» πάνω από το οικονομικό μέλλον της Ευρώπης, δεδομένου ότι και οι ανησυχίες για την Ελλάδα έχουν υποχωρήσει.
Το 2016, το δημοψήφισμα για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ έδειξε πόσο ευάλωτη θα μπορούσε να είναι η περιοχή σε λαϊκίστικα ρεύματα.
Ο μεγάλος φόβος για εκείνους που επιβλέπουν το ευρώ νόμισμα είναι ότι ένα κόμμα που συμμετέχει σε κυβερνητικό συνασπισμό θα μπορούσε να επιδιώξει την έξοδο από το ενιαίο νόμισμα και την επαναφορά στο αρχικό νόμισμα της χώρας.
Αυτά που έχουν συμβεί τον τελευταίο καιρό αποτελούν απόδειξη ότι οι λαϊκίστικες δυνάμεις δεν έχουν εξαφανιστεί ακόμη.
Η επόμενη πιθανή ανησυχία είναι η Ιταλία, όπου οι εκλογές θα πραγματοποιηθούν τον Μάιο του 2018.
Ο Ivan Krastev, ένας πολιτικός επιστήμονας που εργάζεται στη Βιέννη και στη Σόφια της Βουλγαρίας, βλέπει τη μεταναστευτική κρίση ως την κύρια απειλή για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο Krastev βλέπει πιο έντονο τον διχασμό σχετικά με τη μετανάστευση μεταξύ των χωρών της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Γερμανία, και εκείνων της Ανατολικής, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η λαϊκίστικη επανάσταση δεν είναι απλά κατά των κυριαρχούντων κομμάτων, αλλά κατά μιας αξιοκρατικής ελίτ που έχασε την επαφή με τις ρίζες της.
Ο Kurz έχει ήδη δείξει σκεπτικισμό απέναντι σε ορισμένες πολιτικές της ΕΕ.
Εάν επιλέξει να σχηματίσει κυβέρνηση με τους ακροδεξιούς, τότε η στάση του απέναντι στην Ένωση ενδεχομένως να σκληρύνει, βάζοντας την Αυστρία σε μια ομάδα κρατών μελών που επικρίνουν βαθιά κάποιες βασικές αρχές και στόχους της ΕΕ.
Για τις κυβερνήσεις αυτές, οι Βρυξέλλες είναι ήδη πάρα πολύ ισχυρές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενήργησε αρκετές φορές φέτος προκειμένου να χαλιναγωγήσει ορισμένα κράτη μέλη, με πιο πρόσφατη τη νομική δράση κατά της Πολωνίας, σε μια ένδειξη διαμαρτυρίας για τις κινήσεις της κυβέρνησης ενάντια στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.
Η Ένωση έχει ελάχιστα εργαλεία στη διάθεσή της για να επιβάλει τέτοιες κινήσεις — στηρίζεται ως επί το πλείστον στην εθελοντική τήρηση των κανόνων από τα κράτη μέλη — αλλά οι δράσεις της και πάλι πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ του μπλοκ και των μελών της.
Ο ευρωσκεπτικισμός γίνεται ιδιαίτερα προβληματικός όταν χρησιμοποιείται από τις κυβερνήσεις για να προωθήσουν τις εγχώρια ατζέντες τους — ή όταν αναμιγνύεται με μια ιστορική δυσαρέσκεια, κάτι που μπορεί να παρατηρηθεί στην Πολωνία.
Οι πολιτικοί εκεί υποστηρίζουν ότι η ΕΕ κυριαρχείται από το Βερολίνο και ότι έχει σχεδιαστεί με στόχο να βλάψει την Πολωνία
Με πολλά λαϊκίστικα κόμματα να αποτελούν ήδη μέρος αρκετών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, η ΕΕ δείχνει να έχει μικρή όρεξη να επιβάλλει κυρώσεις ή άλλα πρόστιμα.
Για την ΕΕ, υπάρχουν λίγες επιλογές εκτός από μια εποικοδομητική δέσμευση, αν και μια συνεργασία – έστω απρόθυμη – με τέτοιες κυβερνήσεις θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα σε ορισμένους τομείς πολιτικής, ιδιαίτερα για τη μετανάστευση.
Όμως μια επιβολή κυρώσεων σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας θα μπορούσε να θεωρηθεί σαφή παραβίαση των δημοκρατικών αξιών και των συνταγματικών κανόνων.
Η ΕΕ θα μπορούσε ίσως να ελπίζει στο όραμα του γάλλου προέδρου Macron για μια πιο ενωμένη Ευρώπη.
Οι προτάσεις του Macron περιλαμβάνουν βαθύτερους δεσμούς για την ασφάλεια και την άμυνα, περισσότερη συνεργασία για τη μετανάστευση και έναν κοινό υπουργό Οικονομικών.
Ο γάλλος πρόεδρος υποστηρίζει επίσης την ιδέα ενός οικονομικού μοντέλου πολλών ταχυτήτων, που θα επέτρεπε σε ορισμένες χώρες να ακολουθήσουν πιο εκτεταμένες αλλαγές από άλλες.
Το πρόβλημα με τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις του Macron είναι ότι ίδιες οι προτάσεις δεν είναι καινούριες επί το πλείστον— και κάποιες ήδη έχουν αποδειχθεί πολύ δύσκολο να εφαρμοστούν.
Πόσο... δεξιά έχει μετατοπιστεί η Ευρώπη;
Ελευθερία Πιπεροπούλου
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών