Από την οικολογική κρίση του 14ου αιώνα έως και σήμερα η ανθρωπότητα έχει, τελικώς, αποδεχθεί ότι η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί
Είναι αλαζονεία η όχι για ένα από τα 100 εκ. είδη που εμφανίστηκαν μόλις πριν 250.000 χρόνια στην γη, διάστημα ασήμαντο σε σχέση με τα 4.5 δισεκατομμύρια χρόνια της ηλικίας του πλανήτη να θεωρεί ότι το είδος του, ο Ηomo Sapiens είναι το κέντρο του σύμπαντος;
Προφανώς ναι.
Είναι βαριά αλαζονεία να θεωρείται ένα πρόσφατο δημιούργημα της φύσης πιο σημαντικό από τον ίδιο του τον δημιουργό την μητέρα φύση. Αυτό το ατόπημα διαπράττει συστηματικά ο άνθρωπος όσο και οι επιστήμες που δημιούργησε με πρώτη εκείνη των οικονομικών.
Ποιο το μόνιμο επιστημονικό λάθος;
Η παραδοχή ότι ένα από τα ανθρώπινα υποσυστήματα όπως η οικονομία καθορίζει τις εξελίξεις και την πρόοδο στο ανθρώπινο γένος αλλά και στο περιβάλλον οικοσύστημα.
Κάπως έτσι ήταν η κυρίαρχη αντίληψη των ανερχόμενων οικονομικών ελίτ του 14ου αιώνα ωσότου διαπίστωσαν ότι με τις δυνάμεις της φύσης δεν τα βάζει κανείς.
Η οικολογική κρίση του 14ου αιώνα
Μια ασύλληπτου μεγέθους οικολογική κρίση που κορυφώθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα εξόντωσε το 30% του πληθυσμού της Ευρώπης αλλά και του τότε κόσμου βυθίζοντας τον επιζώντα πληθυσμό σε βαθιά οικονομική και ανθρωπιστική κρίση που κράτησε σχεδόν ένα αιώνα (1340 -1450).
Tαυτόχρονα η Ευρώπη μαστιζόταν από τον πιο μακροχρόνιο πόλεμο της ιστορίας, τον καταστροφικό εκατονταετή πόλεμο μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας. (1337-1453)
Η κορύφωση της οικολογικής κρίσης έγινε με τον Μεγάλο Λοιμό (Βlack Death).
Τον Οκτώβριο του 1347, γενοβέζικα εμπορικά πλοία από την Μαύρη Θάλασσα, που προσέγγισαν την Μεσσήνη στη Σικελία, γεμάτα ετοιμοθάνατους και νεκρούς, μετέφεραν στην Ευρώπη την ασθένεια της πανώλης που χτύπησε όλη την Ευρώπη ως το 1350.
Η φονική επιδημία εκτιμάται ότι εξόντωσε 25 εκατομμύρια ανθρώπους στην Κίνα και την Ινδία πριν πλήξει την Ευρώπη.
Ποιες οι ομοιότητες με την σημερινή οικολογική κρίση την κλιματική αλλαγή και τις επακόλουθες οικονομικές κρίσεις που διαδέχεται η μία την άλλη;
Το μόνο βέβαιο είναι ότι όλες οι μεταβατικές περίοδοι κλιματικής αλλαγής δεν είναι ομαλές και γραμμικές αλλά συνοδεύονται από ακραία φυσικά φαινόμενα και βιολογικές καταστροφές .
Ίσως δεν είναι λαϊκισμός η γενικευμένη άποψη ότι τα τραπεζικά κέρδη δεν είναι διατηρήσιμα όταν ο κόσμος πεινάει.
Η οικονομική κρίση του μεσαίωνα - Η εποχή της «μεγάλης πείνας»
Ίσως δεν είναι αντιεπιστημονική κι αβάσιμη η άποψη ότι η οικονομική κρίση του μεσαίωνα ήταν αποτέλεσμα της οικολογικής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής. Οι οικονομικές επιπτώσεις της «μεγάλης πείνας» του 1315-1317 υποβάθμισαν την οικονομική δραστηριότητα.
Οι δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής συντέλεσαν στην μείωση της αγροτικής παραγωγής στην πτώση του κατά κεφαλήν εισοδήματος την μείωση του ενεργού πληθυσμού την επακόλουθη πτώση των φορολογικών εσόδων που σε συνδυασμό με την αύξηση των πολεμικών δαπανών οδήγησαν στα δημοσιονομικά ελλείμματα που με την σειρά τους έφεραν την πτώχευση του βορειοευρωπαικού κράτους .
Ίσως οι τωρινές θεομηνίες βιολογικές κι ανθρωπιστικές κρίσεις να επαναφέρουν τα μαθήματα από το μεσαιωνικό παρελθόν πριν ο κόσμος ξαναγυρίσει σε ένα οικολογικό οικονομικό και ανθρωπιστικό «μεσαίωνα» με μια δραστική επανάληψη των ιδίων καταστροφικών φαινομένων όπως της Μεγάλης Πείνας και του Μεγάλου Λοιμού .
Ίσως με το τέλος της βιομηχανικής εποχής και την είσοδο στην μεταβιομηχανική εποχή να ήρθε η ώρα της αλλαγής .Τα παλιά συγκεντρωτικά κοινωνικοοικονομικά συστήματα δημιουργήματα της βιομηχανικής εποχής όπως ο κομμουνισμός και ο καπιταλισμός μπορούν να δώσουν την θέση τους σε ένα νέο οικολογικό αποκεντρωμένο και συλλογικό μοντέλο ανάπτυξης με πρωταρχικό στόχο όχι μόνο την ευημερία ,αλλά την επιβίωση του ανθρώπινου είδους σε δυσμενείς συνθήκες κλιματικής αλλαγής .
Η άμετρη ανισόρροπη οικονομική ανάπτυξη δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να πριονίζει το κλαδί που καθόμαστε, καταστρέφοντας το οικοσύστημα που χωρίς αυτό δεν υπάρχει ζωή σ ολόκληρη την Γη.
Τα πραγματικά ιστορικά δεδομένα δεν αφήνουν πεδίο για αισιόδοξες προβλέψεις.
Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν από μόνοι τους
Η ιστορία και η μεσαιωνική κρίση διδάσκει ότι «οι άνθρωποι δεν αλλάζουν από μόνοι τους».
Το κακό είναι ότι οι αλλαγές που οφείλονται στο οικοσύστημα σπάνια είναι γραμμικές και ομαλές.
Ο οικολογικός διακόπτης πέφτει απότομα.
Κάπως έτσι έπεσε ο διακόπτης της φύσης στα τέλη του 13ου αιώνα.
Αν συνεχιζόταν η διαρκής εξασθένιση του εδάφους λόγω της έντασης της αγροτικής παραγωγής, αν δεν σταματούσε λόγω της κρίσης η έντονη αποψίλωση των δασών, από την αυξανόμενη ανθρώπινη δραστηριότητα της μεσαιωνικής ζεστής περιόδου ,τότε τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα, λίγο αργότερα.
Αν συνεχιζόταν η ανθρώπινη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων θα είχε διαταραχτεί ακόμα χειρότερα η ισορροπία του ζωτικού οικοσυστήματος του πλανήτη και η οικολογική κρίση που νομοτελειακά θα ξεσπούσε θα ήταν ακόμα πιο καταστροφική, ως εξοντωτική για το ανθρώπινο γένος.
Σήμερα οι δασικές περιοχές καλύπτουν το 40 % της έκτασης της Ευρώπης κι ως επί το πλείστον είναι προστατευμένες η έχουν κυρηχθεί εθνικά πάρκα .
Ούτε ένα δάσος δεν υπάρχει στην Ευρώπη που να έχει επιβιώσει από την υπερεκμετάλλευση της «μεσαιωνικής ζεστής περιόδου».
Τα ευρωπαϊκά δάση του πλανήτη προέρχονται από νεαρά σχετικά δέντρα σ’ αντίθεση με άλλες παρθένες περιοχές του πλανήτη που δεν επιβαρύνθηκαν από έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα.
Είναι προφανές ότι ο οικολογικός συναγερμός απέτρεψε τοτε την πλήρη και καταστροφική για το κλίμα και την επιβίωση στον πλανήτη , αποψίλωση δασών για 400 χρόνια όσο χρειάστηκε η βιομηχανική επανάσταση να αντικαταστήσει με τον άνθρακα το ξύλο των δασών ως κύρια πηγή ενέργειας.
Οικολογικός συναγερμός
Ο επόμενος οικολογικός συναγερμός ίσως δεν είναι τόσο μακριά όσο νομίζουμε.
Αντί για την συνήθη καταφυγή σε μεταφυσικά φαινόμενα και παράδοξες θεωρίες συνωμοσίας , ο άνθρωπος δεν έχει να στραφεί παρά στην ίδια την φύση για να λύσει τις απορίες του.
Είναι αντιεπιστημονική η κλασσική μέτρηση του ΑΕΠ μιας χώρας χωρίς να λαμβάνει υπόψιν το κόστος αποκατάστασης του οικοσυστήματος όπου παράγεται το ΑΕΠ.
Η πλασματική και πρόσκαιρη ευημερία της «μεσαιωνικής ζεστής περιόδου» βασίστηκε στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και κύρια σε ένα εξασθενημένο χώμα από την υπερεντατική αυξημένη αγροτική παραγωγή.
Σε κάθε περίπτωση το αδύναμο χώμα δεν θα μπορούσε να εξακολουθήσει να θρέφει τον αυξανόμενο πληθυσμό που το καλλιεργούσε ασταμάτητα.
Η φύση και η κλιματική αλλαγή απλώς συντόμευσε το πέρας της πλασματικής ευημερίας δίνοντας την σκληρή λύση σε ένα ευάλωτο στόχο.
Τα φλωρεντινά φλορίνια των μεσαιωνικών υπέρ-τραπεζών μπορεί να διατηρούσαν την αξία τους σε χρυσό αλλά δεν είχαν αξία σ ένα πληθυσμό που δεν μπορούσε να επιβιώσει πια.
Μοιραία ήρθε και το τέλος τους μαζί με την χειρότερη οικονομική βιολογική κοινωνικοπολιτική κρίση του πλανήτη.
Όποιος ξεχνά την ιστορία του είναι υποχρεωμένος να την επαναλαμβάνει.
Το χιλιοειπωμένο σλόγκαν «αυτή την φορά είναι διαφορετικά» επιμένει να διαψεύδεται τουλάχιστον τα τελευταία 800 χρόνια καταγεγραμμένης οικονομικής ιστορίας του πλανήτη.
*Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί μία συμπυκνωμένη «περίληψη» ειδικής μελέτης του κ. Μ. Ξιώνη.
www.bankingnews.gr
Προφανώς ναι.
Είναι βαριά αλαζονεία να θεωρείται ένα πρόσφατο δημιούργημα της φύσης πιο σημαντικό από τον ίδιο του τον δημιουργό την μητέρα φύση. Αυτό το ατόπημα διαπράττει συστηματικά ο άνθρωπος όσο και οι επιστήμες που δημιούργησε με πρώτη εκείνη των οικονομικών.
Ποιο το μόνιμο επιστημονικό λάθος;
Η παραδοχή ότι ένα από τα ανθρώπινα υποσυστήματα όπως η οικονομία καθορίζει τις εξελίξεις και την πρόοδο στο ανθρώπινο γένος αλλά και στο περιβάλλον οικοσύστημα.
Κάπως έτσι ήταν η κυρίαρχη αντίληψη των ανερχόμενων οικονομικών ελίτ του 14ου αιώνα ωσότου διαπίστωσαν ότι με τις δυνάμεις της φύσης δεν τα βάζει κανείς.
Η οικολογική κρίση του 14ου αιώνα
Μια ασύλληπτου μεγέθους οικολογική κρίση που κορυφώθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα εξόντωσε το 30% του πληθυσμού της Ευρώπης αλλά και του τότε κόσμου βυθίζοντας τον επιζώντα πληθυσμό σε βαθιά οικονομική και ανθρωπιστική κρίση που κράτησε σχεδόν ένα αιώνα (1340 -1450).
Tαυτόχρονα η Ευρώπη μαστιζόταν από τον πιο μακροχρόνιο πόλεμο της ιστορίας, τον καταστροφικό εκατονταετή πόλεμο μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας. (1337-1453)
Η κορύφωση της οικολογικής κρίσης έγινε με τον Μεγάλο Λοιμό (Βlack Death).
Τον Οκτώβριο του 1347, γενοβέζικα εμπορικά πλοία από την Μαύρη Θάλασσα, που προσέγγισαν την Μεσσήνη στη Σικελία, γεμάτα ετοιμοθάνατους και νεκρούς, μετέφεραν στην Ευρώπη την ασθένεια της πανώλης που χτύπησε όλη την Ευρώπη ως το 1350.
Η φονική επιδημία εκτιμάται ότι εξόντωσε 25 εκατομμύρια ανθρώπους στην Κίνα και την Ινδία πριν πλήξει την Ευρώπη.
Ποιες οι ομοιότητες με την σημερινή οικολογική κρίση την κλιματική αλλαγή και τις επακόλουθες οικονομικές κρίσεις που διαδέχεται η μία την άλλη;
Το μόνο βέβαιο είναι ότι όλες οι μεταβατικές περίοδοι κλιματικής αλλαγής δεν είναι ομαλές και γραμμικές αλλά συνοδεύονται από ακραία φυσικά φαινόμενα και βιολογικές καταστροφές .
Ίσως δεν είναι λαϊκισμός η γενικευμένη άποψη ότι τα τραπεζικά κέρδη δεν είναι διατηρήσιμα όταν ο κόσμος πεινάει.
Η οικονομική κρίση του μεσαίωνα - Η εποχή της «μεγάλης πείνας»
Ίσως δεν είναι αντιεπιστημονική κι αβάσιμη η άποψη ότι η οικονομική κρίση του μεσαίωνα ήταν αποτέλεσμα της οικολογικής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής. Οι οικονομικές επιπτώσεις της «μεγάλης πείνας» του 1315-1317 υποβάθμισαν την οικονομική δραστηριότητα.
Οι δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής συντέλεσαν στην μείωση της αγροτικής παραγωγής στην πτώση του κατά κεφαλήν εισοδήματος την μείωση του ενεργού πληθυσμού την επακόλουθη πτώση των φορολογικών εσόδων που σε συνδυασμό με την αύξηση των πολεμικών δαπανών οδήγησαν στα δημοσιονομικά ελλείμματα που με την σειρά τους έφεραν την πτώχευση του βορειοευρωπαικού κράτους .
Ίσως οι τωρινές θεομηνίες βιολογικές κι ανθρωπιστικές κρίσεις να επαναφέρουν τα μαθήματα από το μεσαιωνικό παρελθόν πριν ο κόσμος ξαναγυρίσει σε ένα οικολογικό οικονομικό και ανθρωπιστικό «μεσαίωνα» με μια δραστική επανάληψη των ιδίων καταστροφικών φαινομένων όπως της Μεγάλης Πείνας και του Μεγάλου Λοιμού .
Ίσως με το τέλος της βιομηχανικής εποχής και την είσοδο στην μεταβιομηχανική εποχή να ήρθε η ώρα της αλλαγής .Τα παλιά συγκεντρωτικά κοινωνικοοικονομικά συστήματα δημιουργήματα της βιομηχανικής εποχής όπως ο κομμουνισμός και ο καπιταλισμός μπορούν να δώσουν την θέση τους σε ένα νέο οικολογικό αποκεντρωμένο και συλλογικό μοντέλο ανάπτυξης με πρωταρχικό στόχο όχι μόνο την ευημερία ,αλλά την επιβίωση του ανθρώπινου είδους σε δυσμενείς συνθήκες κλιματικής αλλαγής .
Η άμετρη ανισόρροπη οικονομική ανάπτυξη δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να πριονίζει το κλαδί που καθόμαστε, καταστρέφοντας το οικοσύστημα που χωρίς αυτό δεν υπάρχει ζωή σ ολόκληρη την Γη.
Τα πραγματικά ιστορικά δεδομένα δεν αφήνουν πεδίο για αισιόδοξες προβλέψεις.
Οι άνθρωποι δεν αλλάζουν από μόνοι τους
Η ιστορία και η μεσαιωνική κρίση διδάσκει ότι «οι άνθρωποι δεν αλλάζουν από μόνοι τους».
Το κακό είναι ότι οι αλλαγές που οφείλονται στο οικοσύστημα σπάνια είναι γραμμικές και ομαλές.
Ο οικολογικός διακόπτης πέφτει απότομα.
Κάπως έτσι έπεσε ο διακόπτης της φύσης στα τέλη του 13ου αιώνα.
Αν συνεχιζόταν η διαρκής εξασθένιση του εδάφους λόγω της έντασης της αγροτικής παραγωγής, αν δεν σταματούσε λόγω της κρίσης η έντονη αποψίλωση των δασών, από την αυξανόμενη ανθρώπινη δραστηριότητα της μεσαιωνικής ζεστής περιόδου ,τότε τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα, λίγο αργότερα.
Αν συνεχιζόταν η ανθρώπινη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων θα είχε διαταραχτεί ακόμα χειρότερα η ισορροπία του ζωτικού οικοσυστήματος του πλανήτη και η οικολογική κρίση που νομοτελειακά θα ξεσπούσε θα ήταν ακόμα πιο καταστροφική, ως εξοντωτική για το ανθρώπινο γένος.
Σήμερα οι δασικές περιοχές καλύπτουν το 40 % της έκτασης της Ευρώπης κι ως επί το πλείστον είναι προστατευμένες η έχουν κυρηχθεί εθνικά πάρκα .
Ούτε ένα δάσος δεν υπάρχει στην Ευρώπη που να έχει επιβιώσει από την υπερεκμετάλλευση της «μεσαιωνικής ζεστής περιόδου».
Τα ευρωπαϊκά δάση του πλανήτη προέρχονται από νεαρά σχετικά δέντρα σ’ αντίθεση με άλλες παρθένες περιοχές του πλανήτη που δεν επιβαρύνθηκαν από έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα.
Είναι προφανές ότι ο οικολογικός συναγερμός απέτρεψε τοτε την πλήρη και καταστροφική για το κλίμα και την επιβίωση στον πλανήτη , αποψίλωση δασών για 400 χρόνια όσο χρειάστηκε η βιομηχανική επανάσταση να αντικαταστήσει με τον άνθρακα το ξύλο των δασών ως κύρια πηγή ενέργειας.
Οικολογικός συναγερμός
Ο επόμενος οικολογικός συναγερμός ίσως δεν είναι τόσο μακριά όσο νομίζουμε.
Αντί για την συνήθη καταφυγή σε μεταφυσικά φαινόμενα και παράδοξες θεωρίες συνωμοσίας , ο άνθρωπος δεν έχει να στραφεί παρά στην ίδια την φύση για να λύσει τις απορίες του.
Είναι αντιεπιστημονική η κλασσική μέτρηση του ΑΕΠ μιας χώρας χωρίς να λαμβάνει υπόψιν το κόστος αποκατάστασης του οικοσυστήματος όπου παράγεται το ΑΕΠ.
Η πλασματική και πρόσκαιρη ευημερία της «μεσαιωνικής ζεστής περιόδου» βασίστηκε στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και κύρια σε ένα εξασθενημένο χώμα από την υπερεντατική αυξημένη αγροτική παραγωγή.
Σε κάθε περίπτωση το αδύναμο χώμα δεν θα μπορούσε να εξακολουθήσει να θρέφει τον αυξανόμενο πληθυσμό που το καλλιεργούσε ασταμάτητα.
Η φύση και η κλιματική αλλαγή απλώς συντόμευσε το πέρας της πλασματικής ευημερίας δίνοντας την σκληρή λύση σε ένα ευάλωτο στόχο.
Τα φλωρεντινά φλορίνια των μεσαιωνικών υπέρ-τραπεζών μπορεί να διατηρούσαν την αξία τους σε χρυσό αλλά δεν είχαν αξία σ ένα πληθυσμό που δεν μπορούσε να επιβιώσει πια.
Μοιραία ήρθε και το τέλος τους μαζί με την χειρότερη οικονομική βιολογική κοινωνικοπολιτική κρίση του πλανήτη.
Όποιος ξεχνά την ιστορία του είναι υποχρεωμένος να την επαναλαμβάνει.
Το χιλιοειπωμένο σλόγκαν «αυτή την φορά είναι διαφορετικά» επιμένει να διαψεύδεται τουλάχιστον τα τελευταία 800 χρόνια καταγεγραμμένης οικονομικής ιστορίας του πλανήτη.
*Σημ.: Το παρόν άρθρο αποτελεί μία συμπυκνωμένη «περίληψη» ειδικής μελέτης του κ. Μ. Ξιώνη.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών