Κανένας δεν πρόκειται να ρισκάρει εάν απουσιάζει η κινητήριος δύναμη του καπιταλισμού, το κέρδος
Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα οπότε και έχουμε την εγκαθίδρυση του βιομηχανικού καπιταλισμού οι κρίσεις που εμφανίζονταν κατά τακτά χρονικά διαστήματα, είχαν σχέση με την μειωμένη αγροτική παραγωγή, κυρίως λόγω δυσμενών καιρικών συνθήκων.
Με την εμφάνιση του καπιταλισμού όμως, έχουμε την εμφάνιση κρίσεων υπερπαραγωγής με ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, όπως την απότομη μείωση της παραγωγής, την πτώση των τιμών, τις χρεοκοπίες των επιχειρήσεων, την αύξηση της ανεργίας, την μείωση των ημερομίσθιων, τις κοινωνικές εντάσεις και όλα αυτά με αφορμή μια χρηματιστηριακή ή τραπεζική κρίση.
Μέχρι την μεγάλη κρίση του 1929 και με έναρξη την πρώτη του 1816, είχαμε την εμφάνιση 14 τέτοιων κρίσεων.
Η περίοδος που προηγούνταν κάθε κρίσης, ήταν η περίοδος της επέκτασης.
Σε αυτή την χρονική περίοδο, είχαμε αύξηση της παραγωγής, αύξηση των κερδών αλλά και των ημερομισθίων, αύξηση της ζήτησης και των παραγγελιών και ως εκ τούτων και των επενδύσεων.
Επειδή όμως, η ανθρώπινη φύση τείνει προς την απληστία και επειδή σε περιόδους ευημερίας και θετικών συγκυριών, οι αποφάσεις που λαμβάνονται κινούνται εντός ουτοπικών προσδοκιών, έρχεται το μοιραίο, η κρίση.
Αναμενόμενη λόγω της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων, της πτώσης της αποδοτικότητας και από ένα σημείο και μετά το ιδιαίτερα κομβικό σημείο, αυτό της μείωσης των προοπτικών για περαιτέρω κέρδη.
Πάντα εκείνο που τελικά μετρά, είναι οι προοπτικές του κέρδους που σε πλείστες των περιπτώσεων, λόγω της υπεραισιοδοξίας έχουν αέναες διαστάσεις, μέχρι η πραγματικότητα να δείξει την ουτοπία τους.
Οπότε εκ των πράγματων εμφανίζεται η αντίστροφη πορεία, με μείωση της παραγωγής, των τιμών, των κερδών, των ημερομισθίων, με περιορισμό της ζήτησης και φυσικά με την αύξηση της ανεργίας.
Η ανυπαρξία αποτελεσματικής ζήτησης, περιορίζει τις προοπτικές κέρδους και αδρανοποιεί τα όποια επενδυτικά σχέδια, με αποτέλεσμα σταδιακά να δημιουργούνται νέα επίπεδα ισορροπίας.
Στη βάση αυτή, ζήτηση, απασχόληση, παραγωγή ισορροπούν σε χαμηλότερα επίπεδα, με την ύφεση, να καλύπτει όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας.
Όμως ουδέν κακό αμιγές καλού, δεδομένου ότι η κρίση καθαρίζει την αγορά, καταστρέφει τις μη παραγωγικές επιχειρήσεις, ενώ αυξάνει τη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου και σταδιακά υποκαθιστά τις προοπτικές κέρδους.
Ο πασίγνωστος όρος της δημιουργικής καταστροφής σε όλη του την έκταση.
Φυσικά τόσο κατά την περίοδο της επέκτασης, όσο και κατά την περίοδο της κρίσης και των υφεσιακών καταστάσεων, απαντήσεις δίνονται μέσα από την πατροπαράδοτη αντίθεση που υπάρχει εντός του καπιταλιστικού συστήματος.
Ομιλούμε για την διαπάλη, ανάμεσα στην αναζήτηση του μέγιστου ποσοστού κέρδους και άρα την μείωση του εργατικού κόστους, μέσω της μείωσης των ημερομισθίων από την μια πλευρά και την ανάγκη για αποτελεσματική ζήτηση από την άλλη.
Υψηλή ζήτηση όμως με χαμηλά ημερομίσθια και υψηλή ανεργία δεν μπορεί να υπάρξει.
Επενδύσεις χωρίς προοπτική κέρδους επίσης δεν μπορεί να υπάρξουν, παρότι ορισμένοι έχουν την εσφαλμένη εντύπωση, ότι η μείωση του κόστους χρήματος, δηλαδή των επιτοκίων, βοηθά στην λήψη επενδυτικών αποφάσεων.
Η πρόσφατη όμως εμπειρία, έδειξε ότι ακόμη και μηδενικό εάν είναι το κόστος χρήματος, οι επενδύσεις δεν αυξάνονται, μιας και αποφασιστικό για να μην ισχυριστούμε κυρίαρχο ρόλο, παίζει η προοπτική κέρδους.
Κανένας δεν πρόκειται να ρισκάρει εάν απουσιάζει η κινητήριος δύναμη του καπιταλισμού, το κέρδος.
Στην βάση αυτή όλα, ξεκινούν από την ζήτηση, το υπόβαθρο της και την αποτελεσματικότητα της.
Το ιδεατό για την έξοδο από μια κρίση, πόσο μάλλον από μια παρατεταμένη κρίση,θα ήταν εάν modus vivendi μεταξύ των βασικών παραγωγικών συντελεστών, μια συμφωνία ανάπτυξης, μέχρι του σημείου που οι πληθωριστικές πιέσεις να δείξουν ότι μια νέα περίοδος επέκτασης έχει ξεκινήσει.
Σαράντος Λέκκας
Οικονομολόγος
www.bankingnews.gr
Με την εμφάνιση του καπιταλισμού όμως, έχουμε την εμφάνιση κρίσεων υπερπαραγωγής με ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, όπως την απότομη μείωση της παραγωγής, την πτώση των τιμών, τις χρεοκοπίες των επιχειρήσεων, την αύξηση της ανεργίας, την μείωση των ημερομίσθιων, τις κοινωνικές εντάσεις και όλα αυτά με αφορμή μια χρηματιστηριακή ή τραπεζική κρίση.
Μέχρι την μεγάλη κρίση του 1929 και με έναρξη την πρώτη του 1816, είχαμε την εμφάνιση 14 τέτοιων κρίσεων.
Η περίοδος που προηγούνταν κάθε κρίσης, ήταν η περίοδος της επέκτασης.
Σε αυτή την χρονική περίοδο, είχαμε αύξηση της παραγωγής, αύξηση των κερδών αλλά και των ημερομισθίων, αύξηση της ζήτησης και των παραγγελιών και ως εκ τούτων και των επενδύσεων.
Επειδή όμως, η ανθρώπινη φύση τείνει προς την απληστία και επειδή σε περιόδους ευημερίας και θετικών συγκυριών, οι αποφάσεις που λαμβάνονται κινούνται εντός ουτοπικών προσδοκιών, έρχεται το μοιραίο, η κρίση.
Αναμενόμενη λόγω της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίων, της πτώσης της αποδοτικότητας και από ένα σημείο και μετά το ιδιαίτερα κομβικό σημείο, αυτό της μείωσης των προοπτικών για περαιτέρω κέρδη.
Πάντα εκείνο που τελικά μετρά, είναι οι προοπτικές του κέρδους που σε πλείστες των περιπτώσεων, λόγω της υπεραισιοδοξίας έχουν αέναες διαστάσεις, μέχρι η πραγματικότητα να δείξει την ουτοπία τους.
Οπότε εκ των πράγματων εμφανίζεται η αντίστροφη πορεία, με μείωση της παραγωγής, των τιμών, των κερδών, των ημερομισθίων, με περιορισμό της ζήτησης και φυσικά με την αύξηση της ανεργίας.
Η ανυπαρξία αποτελεσματικής ζήτησης, περιορίζει τις προοπτικές κέρδους και αδρανοποιεί τα όποια επενδυτικά σχέδια, με αποτέλεσμα σταδιακά να δημιουργούνται νέα επίπεδα ισορροπίας.
Στη βάση αυτή, ζήτηση, απασχόληση, παραγωγή ισορροπούν σε χαμηλότερα επίπεδα, με την ύφεση, να καλύπτει όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας.
Όμως ουδέν κακό αμιγές καλού, δεδομένου ότι η κρίση καθαρίζει την αγορά, καταστρέφει τις μη παραγωγικές επιχειρήσεις, ενώ αυξάνει τη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου και σταδιακά υποκαθιστά τις προοπτικές κέρδους.
Ο πασίγνωστος όρος της δημιουργικής καταστροφής σε όλη του την έκταση.
Φυσικά τόσο κατά την περίοδο της επέκτασης, όσο και κατά την περίοδο της κρίσης και των υφεσιακών καταστάσεων, απαντήσεις δίνονται μέσα από την πατροπαράδοτη αντίθεση που υπάρχει εντός του καπιταλιστικού συστήματος.
Ομιλούμε για την διαπάλη, ανάμεσα στην αναζήτηση του μέγιστου ποσοστού κέρδους και άρα την μείωση του εργατικού κόστους, μέσω της μείωσης των ημερομισθίων από την μια πλευρά και την ανάγκη για αποτελεσματική ζήτηση από την άλλη.
Υψηλή ζήτηση όμως με χαμηλά ημερομίσθια και υψηλή ανεργία δεν μπορεί να υπάρξει.
Επενδύσεις χωρίς προοπτική κέρδους επίσης δεν μπορεί να υπάρξουν, παρότι ορισμένοι έχουν την εσφαλμένη εντύπωση, ότι η μείωση του κόστους χρήματος, δηλαδή των επιτοκίων, βοηθά στην λήψη επενδυτικών αποφάσεων.
Η πρόσφατη όμως εμπειρία, έδειξε ότι ακόμη και μηδενικό εάν είναι το κόστος χρήματος, οι επενδύσεις δεν αυξάνονται, μιας και αποφασιστικό για να μην ισχυριστούμε κυρίαρχο ρόλο, παίζει η προοπτική κέρδους.
Κανένας δεν πρόκειται να ρισκάρει εάν απουσιάζει η κινητήριος δύναμη του καπιταλισμού, το κέρδος.
Στην βάση αυτή όλα, ξεκινούν από την ζήτηση, το υπόβαθρο της και την αποτελεσματικότητα της.
Το ιδεατό για την έξοδο από μια κρίση, πόσο μάλλον από μια παρατεταμένη κρίση,θα ήταν εάν modus vivendi μεταξύ των βασικών παραγωγικών συντελεστών, μια συμφωνία ανάπτυξης, μέχρι του σημείου που οι πληθωριστικές πιέσεις να δείξουν ότι μια νέα περίοδος επέκτασης έχει ξεκινήσει.
Σαράντος Λέκκας
Οικονομολόγος
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών