Τέλη Αυγούστου του 2008, κι ενώ η αξία της μετοχής της Lehman έχει ήδη χάσει άνω του 80%, ο κόσμος εξακολουθεί να πιστεύει ότι δεν θα προκύψει πρόβλημα...αναφέρει ο Γιώργος Κοφινάκος σε άρθρο του στο bankingnews
Ανατρέχοντας 10 χρόνια πριν, στην χρεοκοπία της Lehman Brothers, η πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό μου είναι οι εκατοντάδες υπάλληλοι της Τράπεζας αυτής - που τύγχανε να είναι στο πίσω ακριβώς κτήριο από αυτό όπου εργαζόμουν στο Canary Wharf – οι οποίοι έβγαιναν απολυμένοι και απελπισμένοι με μια κούτα χάρτινη ή πλαστική στα χέρια τους να αποτελεί το μόνο πράγμα που σώθηκε από την δουλειά τους εκεί, και πήγαιναν στον κοντινό σταθμό του Μετρό.
Αν κάποιος είχε συνθέσει το παζλ των πληροφοριών που είχαν προκύψει από το 2006, δεν θα έπρεπε να αιφνιδιασθεί – όπως έγινε με την Παγκόσμια οικονομική κοινότητα – από την πτώση της Lehman Brothers:
(α) σε ανύποπτη στιγμή, κυρίως μέσα στο 2006 και 2007, διαπιστώσαμε εθελούσιες εξόδους υψηλά ιστάμενων στελεχών τού τραπεζικού συστήματος, κυρίως ανθρώπων που είχαν συμβάλει στην ανάπτυξη της φούσκας των ομολόγων, και προφανώς υποψιάζονταν τι θα επακολουθούσε
β) Είχαν ήδη αρχίσει να σκάνε κάποια ομόλογα και αυτό το κύμα όλο ενδυναμωνόταν.
γ) Η χρεοκοπία της Bear Sterns στις αρχές του 2008 δεν είχε μεγάλη επίπτωση λόγω του σχετικά μικρού μεγέθους της, αλλά και της εξαγοράς της από την JP Morgan – παρέμενε όμως ένα ξεκάθαρο σήμα του τι θα ακολουθούσε
Άλλη εικόνα: Τέλη Αυγούστου του 2008, κι ενώ η αξία της μετοχής της Lehman έχει ήδη χάσει άνω του 80%, ο κόσμος εξακολουθεί να πιστεύει ότι δεν θα προκύψει πρόβλημα. Χαρακτηριστική συζήτηση έγινε ενώ ήμουν προσκεκλημένος σε γεύμα στο σπίτι ενός Έλληνα εφοπλιστή.
Στο ίδιο τραπέζι ήταν δύο ακόμα έλληνες εφοπλιστές.
Η συζήτηση στράφηκε στο κατά πόσο θα έπρεπε να επενδύσουν στη αγορά επιπλέον πλοίων, μια και η ναυτιλιακή αγορά εκείνη την περίοδο ήταν στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 60 ετών. Ο οικοδεσπότης εφοπλιστής κι εγώ, βλέποντας τα γκρίζα σύννεφα στην παγκόσμια οικονομία και στην συνάντηση ότι η Ναυτιλία έχει μια χρονική υστέρηση στο τι τρέχει στην πραγματική οικονομία, ήμαστε κάθετοι στην άποψη ότι κάτι τέτοιο θα έπρεπε να αποφευχθεί.
Αντίθετα, οι δύο άλλοι εφοπλιστές πίστευαν ότι δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας.
Αγόρασαν από 1-2 πλοία στις επόμενες μέρες, πράγμα που τους οδήγησε σε χρεοκοπία σε λιγότερο από ένα χρόνο, ενώ ο ένας από τους δύο, παρακολουθώντας με φρίκη το έργο τής ζωής του να καταστρέφεται και να κοστίζει τις θέσεις εργασίας όλου τού πιστού προσωπικού του, έπαθε καρκίνο και πέθανε στο ίδιο διάστημα.
Η Ναυτιλία κατά τα επόμενα χρόνια υπέστη την μεγαλύτερη πτώση τιμών που έγινε ποτέ στις αξίες των πλοίων και στις χρονοναυλώσεις.
Ήταν μια από τις περιπτώσεις που η αισιοδοξία δεν μας οδήγησε σαν ανθρώπινα όντα στο επόμενο επίπεδο, αλλά χρειαζόταν ρεαλιστική σκέψη για να μπορεί κανείς να αντιληφθεί τις επερχόμενες αλλαγές και να μην καταστραφεί.
Τρίτη εικόνα: Στην Τράπεζα που εργαζόμουν, υπήρχαν τους τελευταίους μήνες πριν την χρεοκοπία της Lehman απανωτές συναντήσεις, κανονισμένες αλλά και πολλές έκτατες για το τι συμβαίνει στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα.
Προφανώς και υπήρχε διάχυτη ατμόσφαιρα ότι η περίπτωση της Lehman είχε κακοφορμίσει, αλλά κυριαρχούσε η άποψη ότι, όπως είχε γίνει όλες τις φορές πριν και όλες μετά την πτώση της Lehman, θα επενέβαινε το κράτος για να διασώσει την τράπεζα.
Ακόμα και την ίδια μέρα της ανακοίνωσης της χρεοκοπίας της Lehman, απόγευμα Κυριακής 15 Σεπτεμβρίου, όλοι οι άνθρωποι της αγοράς που συζητούσαμε, πιστεύαμε ακράδαντα έως το πρωί της Δευτέρας και πριν να ανοίξουν οι παγκόσμιες αγορές, οτι η Αμερικανική Κυβέρνηση και η FED θα ανακοίνωναν κάποιο πρόγραμμα διάσωσης της Lehman.
Και όμως αυτό ποτέ δεν ήρθε!!!
Ο πανικός και η φρενήρης κατάσταση μεταδόθηκε από τα τμήματα διαχείρισης μετοχών, ομολόγων, νομισμάτων των Τραπεζών και των Χρηματιστηρίων, στα τμήματα διαχείρισης κινδύνου, τα νομικά τμήματα, και φυσικά έπληττε περισσότερο τις εκάστοτε διοικήσεις Τραπεζών και οργανισμών, που είχαν να αντιμετωπίσουν κάτι πρωτόγνωρο.
Οι έκτατες συναντήσεις στη Τράπεζα αφορούσαν στην έκθεση κινδύνου από δανεισμό της Lehman: στόχευαν στο κλείσιμο όλων των πιστωτικών γραμμών για αυτήν την Τράπεζα, αλλά και τον περιορισμό κινδύνου με οποιονδήποτε τρόπο για το σύνολο της Τράπεζας Παγκοσμίως. Αυτό στην ουσία σήμαινε ότι η Τράπεζα έμενε ανοιχτή μόνο για να δέχεται καταθέσεις και να μην δίνει ρευστότητα πουθενά.
Παρ όλα αυτά, και η Τράπεζα που εργαζόμουν αναγκάστηκε να ενταχθεί σε Κρατικό πρόγραμμα διάσωσης, όπως το σύνολο του Αμερικανικού Τραπεζικού συστήματος, μετά από μερικούς μήνες, όταν πια η κορύφωση της κρίσης προκάλεσε παγκόσμιο πρόβλημα ρευστότητας.
Η αγορά εξακολουθούσε να μην αποδέχεται ότι αφέθηκε ένας οργανισμός που ήταν εκτεθειμένος με 600 Δις δολάρια και ομόλογα να καταρρεύσει, όταν αυτό ήταν βέβαιο ότι θα επηρέαζε το Αμερικανικό καταρχάς- αλλά και το παγκόσμιο - Τραπεζικό σύστημα στην συνέχεια. Τότε ακριβώς γεννήθηκε η έννοια ‘’ Too big to fail’’.
Η διάσωση της Lehman δεν θα είχε αποτρέψει την Παγκόσμια Κρίση, γιατί το πρόβλημα με τα ενυπόθηκα δάνεια ήταν σοβαρό και διευρυμένο, αλλά είναι βέβαιο ότι θα την έκανε πιο διαχειρίσιμη.
Οι μέρες, οι εβδομάδες και οι μήνες που ακλούθησαν ήταν ένας εφιάλτης.
Κανένας τραπεζικός υπάλληλος δεν ένιωθε σίγουρος για το αν την επόμενη μέρα η τράπεζα που εργαζόταν θα συνέχιζε να υπάρχει – και δικαιολογημένα μετά την ένταξη όλων των τραπεζών στα υποστηρικτικά προγράμματα διαφόρων κυβερνήσεων, που δημιουργήθηκαν για να ελεγθεί η πτώση στις αξίες των πάντων παγκοσμίως (Μετοχές, ομόλογα, ακίνητα κλπ).
Προφανώς αυτό επηρέασε σε βάθος και πλάτος κάθε μορφή εργασίας και επένδυσης στην επόμενη τριετία και βέβαια ήταν και η απαρχή της Κρίσης Χρέους που ακλούθησε στην Ελλάδα και μετέπειτα στην Ευρώπη.
Στα 30 χρόνια της τραπεζικής μου καριέρας έχω ζήσει και άλλες κρίσεις. Η συγκεκριμένη ήταν μια και μοναδική και, παρότι προκάλεσε μεγάλο προβληματισμό και πόνο παγκοσμίως, παρατηρώ ανήσυχος ότι τα λάθη τείνουν να επαναληφθούν.
Γιώργος Κοφινάκος
Διευθύνων Σύμβουλος StormHarbour Securities LLP London
Επισκέπτης Καθηγητής Rutgers Graduate Business School
CEO Citigroup Global Markets το 2008
www.bankingnews.gr
Αν κάποιος είχε συνθέσει το παζλ των πληροφοριών που είχαν προκύψει από το 2006, δεν θα έπρεπε να αιφνιδιασθεί – όπως έγινε με την Παγκόσμια οικονομική κοινότητα – από την πτώση της Lehman Brothers:
(α) σε ανύποπτη στιγμή, κυρίως μέσα στο 2006 και 2007, διαπιστώσαμε εθελούσιες εξόδους υψηλά ιστάμενων στελεχών τού τραπεζικού συστήματος, κυρίως ανθρώπων που είχαν συμβάλει στην ανάπτυξη της φούσκας των ομολόγων, και προφανώς υποψιάζονταν τι θα επακολουθούσε
β) Είχαν ήδη αρχίσει να σκάνε κάποια ομόλογα και αυτό το κύμα όλο ενδυναμωνόταν.
γ) Η χρεοκοπία της Bear Sterns στις αρχές του 2008 δεν είχε μεγάλη επίπτωση λόγω του σχετικά μικρού μεγέθους της, αλλά και της εξαγοράς της από την JP Morgan – παρέμενε όμως ένα ξεκάθαρο σήμα του τι θα ακολουθούσε
Άλλη εικόνα: Τέλη Αυγούστου του 2008, κι ενώ η αξία της μετοχής της Lehman έχει ήδη χάσει άνω του 80%, ο κόσμος εξακολουθεί να πιστεύει ότι δεν θα προκύψει πρόβλημα. Χαρακτηριστική συζήτηση έγινε ενώ ήμουν προσκεκλημένος σε γεύμα στο σπίτι ενός Έλληνα εφοπλιστή.
Στο ίδιο τραπέζι ήταν δύο ακόμα έλληνες εφοπλιστές.
Η συζήτηση στράφηκε στο κατά πόσο θα έπρεπε να επενδύσουν στη αγορά επιπλέον πλοίων, μια και η ναυτιλιακή αγορά εκείνη την περίοδο ήταν στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 60 ετών. Ο οικοδεσπότης εφοπλιστής κι εγώ, βλέποντας τα γκρίζα σύννεφα στην παγκόσμια οικονομία και στην συνάντηση ότι η Ναυτιλία έχει μια χρονική υστέρηση στο τι τρέχει στην πραγματική οικονομία, ήμαστε κάθετοι στην άποψη ότι κάτι τέτοιο θα έπρεπε να αποφευχθεί.
Αντίθετα, οι δύο άλλοι εφοπλιστές πίστευαν ότι δεν υπήρχε λόγος ανησυχίας.
Αγόρασαν από 1-2 πλοία στις επόμενες μέρες, πράγμα που τους οδήγησε σε χρεοκοπία σε λιγότερο από ένα χρόνο, ενώ ο ένας από τους δύο, παρακολουθώντας με φρίκη το έργο τής ζωής του να καταστρέφεται και να κοστίζει τις θέσεις εργασίας όλου τού πιστού προσωπικού του, έπαθε καρκίνο και πέθανε στο ίδιο διάστημα.
Η Ναυτιλία κατά τα επόμενα χρόνια υπέστη την μεγαλύτερη πτώση τιμών που έγινε ποτέ στις αξίες των πλοίων και στις χρονοναυλώσεις.
Ήταν μια από τις περιπτώσεις που η αισιοδοξία δεν μας οδήγησε σαν ανθρώπινα όντα στο επόμενο επίπεδο, αλλά χρειαζόταν ρεαλιστική σκέψη για να μπορεί κανείς να αντιληφθεί τις επερχόμενες αλλαγές και να μην καταστραφεί.
Τρίτη εικόνα: Στην Τράπεζα που εργαζόμουν, υπήρχαν τους τελευταίους μήνες πριν την χρεοκοπία της Lehman απανωτές συναντήσεις, κανονισμένες αλλά και πολλές έκτατες για το τι συμβαίνει στο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα.
Προφανώς και υπήρχε διάχυτη ατμόσφαιρα ότι η περίπτωση της Lehman είχε κακοφορμίσει, αλλά κυριαρχούσε η άποψη ότι, όπως είχε γίνει όλες τις φορές πριν και όλες μετά την πτώση της Lehman, θα επενέβαινε το κράτος για να διασώσει την τράπεζα.
Ακόμα και την ίδια μέρα της ανακοίνωσης της χρεοκοπίας της Lehman, απόγευμα Κυριακής 15 Σεπτεμβρίου, όλοι οι άνθρωποι της αγοράς που συζητούσαμε, πιστεύαμε ακράδαντα έως το πρωί της Δευτέρας και πριν να ανοίξουν οι παγκόσμιες αγορές, οτι η Αμερικανική Κυβέρνηση και η FED θα ανακοίνωναν κάποιο πρόγραμμα διάσωσης της Lehman.
Και όμως αυτό ποτέ δεν ήρθε!!!
Ο πανικός και η φρενήρης κατάσταση μεταδόθηκε από τα τμήματα διαχείρισης μετοχών, ομολόγων, νομισμάτων των Τραπεζών και των Χρηματιστηρίων, στα τμήματα διαχείρισης κινδύνου, τα νομικά τμήματα, και φυσικά έπληττε περισσότερο τις εκάστοτε διοικήσεις Τραπεζών και οργανισμών, που είχαν να αντιμετωπίσουν κάτι πρωτόγνωρο.
Οι έκτατες συναντήσεις στη Τράπεζα αφορούσαν στην έκθεση κινδύνου από δανεισμό της Lehman: στόχευαν στο κλείσιμο όλων των πιστωτικών γραμμών για αυτήν την Τράπεζα, αλλά και τον περιορισμό κινδύνου με οποιονδήποτε τρόπο για το σύνολο της Τράπεζας Παγκοσμίως. Αυτό στην ουσία σήμαινε ότι η Τράπεζα έμενε ανοιχτή μόνο για να δέχεται καταθέσεις και να μην δίνει ρευστότητα πουθενά.
Παρ όλα αυτά, και η Τράπεζα που εργαζόμουν αναγκάστηκε να ενταχθεί σε Κρατικό πρόγραμμα διάσωσης, όπως το σύνολο του Αμερικανικού Τραπεζικού συστήματος, μετά από μερικούς μήνες, όταν πια η κορύφωση της κρίσης προκάλεσε παγκόσμιο πρόβλημα ρευστότητας.
Η αγορά εξακολουθούσε να μην αποδέχεται ότι αφέθηκε ένας οργανισμός που ήταν εκτεθειμένος με 600 Δις δολάρια και ομόλογα να καταρρεύσει, όταν αυτό ήταν βέβαιο ότι θα επηρέαζε το Αμερικανικό καταρχάς- αλλά και το παγκόσμιο - Τραπεζικό σύστημα στην συνέχεια. Τότε ακριβώς γεννήθηκε η έννοια ‘’ Too big to fail’’.
Η διάσωση της Lehman δεν θα είχε αποτρέψει την Παγκόσμια Κρίση, γιατί το πρόβλημα με τα ενυπόθηκα δάνεια ήταν σοβαρό και διευρυμένο, αλλά είναι βέβαιο ότι θα την έκανε πιο διαχειρίσιμη.
Οι μέρες, οι εβδομάδες και οι μήνες που ακλούθησαν ήταν ένας εφιάλτης.
Κανένας τραπεζικός υπάλληλος δεν ένιωθε σίγουρος για το αν την επόμενη μέρα η τράπεζα που εργαζόταν θα συνέχιζε να υπάρχει – και δικαιολογημένα μετά την ένταξη όλων των τραπεζών στα υποστηρικτικά προγράμματα διαφόρων κυβερνήσεων, που δημιουργήθηκαν για να ελεγθεί η πτώση στις αξίες των πάντων παγκοσμίως (Μετοχές, ομόλογα, ακίνητα κλπ).
Προφανώς αυτό επηρέασε σε βάθος και πλάτος κάθε μορφή εργασίας και επένδυσης στην επόμενη τριετία και βέβαια ήταν και η απαρχή της Κρίσης Χρέους που ακλούθησε στην Ελλάδα και μετέπειτα στην Ευρώπη.
Στα 30 χρόνια της τραπεζικής μου καριέρας έχω ζήσει και άλλες κρίσεις. Η συγκεκριμένη ήταν μια και μοναδική και, παρότι προκάλεσε μεγάλο προβληματισμό και πόνο παγκοσμίως, παρατηρώ ανήσυχος ότι τα λάθη τείνουν να επαναληφθούν.
Γιώργος Κοφινάκος
Διευθύνων Σύμβουλος StormHarbour Securities LLP London
Επισκέπτης Καθηγητής Rutgers Graduate Business School
CEO Citigroup Global Markets το 2008
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών