γράφει : Μενέλαος Μπέλλος
Και οι δύο χώρες επιθυμούν να βρουν μία λύση για το ζήτημα των Κουρίλων νήσων, αναγνωρίζοντας ωστόσο ότι η διαδικασία είναι δύσκολη
Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, το εδαφικό ζήτημα που απασχολεί εδώ και 70 χρόνια τη Ρωσία και την Ιαπωνία, και το οποίο σχετίζεται με τα νησιά Κουρίλ, βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο, όταν κατά τη διάρκεια του Ανατολικού Οικονομικού Φόρουμ στο Βλαδιβοστόκ, οι πρόεδροι των δύο χωρών εξέφρασαν την επιθυμία τους να επιτύχουν μία ειρηνευτική συνθήκη.
«Οι σχέσεις μας με τη Ρωσία έχουν απεριόριστες δυνατότητες», ανέφερε τότε ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, Shinzo Abe, κατά τη διάρκεια του Φόρουμ, προσθέτοντας ότι «σε μία μακρά περίοδο πέραν των 70 χρόνων από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιαπωνία και η Ρωσία δεν έχουν συνάψει ακόμα μία ειρηνευτική συνθήκη μεταξύ τους».
Μάλιστα, και οι δύο ηγέτες συμφώνησαν πως μία τέτοια κατάσταση είναι «αφύσικη», με τον Ρώσο πρόεδρο, Vladimir Putin, από την πλευρά του να καλεί ολοκλήρωση της ειρηνευτικής συνθήκης πριν από το τέλος του 2018.
Έκτοτε, πραγματοποιήθηκαν ποικίλες διπλωματικές επαφές ανάμεσα στις δύο χώρες, με τις σημαντικότερες εξ’ αυτών να είναι οι συναντήσεις που έλαβαν χώρα το Νοέμβριο στη Σιγκαπούρη, στα πλαίσια της Συνόδου της Ανατολικής Ασίας, καθώς και αυτή των δύο ηγετών στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής των G20 στην Αργεντινή τον Δεκέμβριο.
Πριν από τη συνάντηση της Αργεντινής, ο Ιάπωνας πρέσβης στη Ρωσία, Toyohisa Kozuki, ανέφερε σε συνέντευξή του πως ο Shinzo Abe είναι «αποφασισμένος να ολοκληρώσεις τις διαπραγματεύσεις με μία ειρηνευτική συνθήκη, στη βάση της τρέχουσας συμφωνίας και υπό την καθοδήγηση των ηγετών των δύο κρατών».
Τα νησιά Κουρίλ, ή Κουρίλες νήσοι βρίσκονται ανάμεσα στη βόρεια πλευρά της Ιαπωνίας και στην ανατολική πλευρά της Ρωσίας και βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της πρώτης μέχρι την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Κατά τις τελευταίες μέρες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τα νησιά πέρασαν υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης, και παρά τις προσπάθειες που έγιναν μετά το τέλος του πολέμου να επιλυθεί το ζήτημα διά της διπλωματικής οδού, κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό.
Στις 19 Οκτωβρίου του 1956, η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία υπέγραψαν Κοινή Διακήρυξη, η οποία αποτελούσε μία σημαντική βάση ώστε να επιλυθεί η διαμάχη των δύο πλευρών, καθώς η πρώτη θα παραχωρούσε δύο εκ των νησιών στη δεύτερη μετά τη σύναψη μίας ειρηνευτικής συνθήκης.
Ωστόσο, η πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών εξέφρασε την αντίθεσή της απέναντι στη συμφωνία, καθώς θεωρούσε πως η Ιαπωνία ουσιαστικά εγκατέλειπε τις εδαφικές της διεκδικήσεις, σε μία χρονική περίοδο κατά την οποία ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν πλέον στο προσκήνιο.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Ουάσιγκτον να καταστήσει σαφές στο Τόκιο πως σε περίπτωση που προχωρούσε στην ολοκλήρωση της συνθήκης, η ίδια θα διατηρούσε τον έλεγχο στη νήσο Οκινάουα, η οποία βρισκόταν υπό αμερικανικό έλεγχο από τον πόλεμο και έπειτα.
Μέρικα χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 1960, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν τη Συνθήκη Αμοιβαίας Συνεργασίας και Ασφάλειας, μέσω της οποίας η Ουάσιγκτον αποκτούσε το ρόλο του εγγυητή για την ασφάλεια της Ιαπωνίας, και η οποία οδήγησε σταδιακά στη μόνιμη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η παραπάνω συνθήκη προκάλεσε την αντίδραση της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία ακύρωσε την Κοινή Δικύρυξη με την Ιαπωνία, γεγονός που τοποθέτησα για πολλά χρόνια το ζήτημα στον «πάγο».
Φτάνοντας λοιπόν στο 2016, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του Vladimir Putin στο Ναγκάτο της Ιαπωνίας (το οποίο αποτελεί τόπο καταγωγής του Shinzo Abe), οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να ξεκινήσουν συζητήσεις για τη δημιουργία ενός συστήματος κοινής οικονομικής δραστηριότητας στα τέσσερα νησιά που βρίσκονται βόρεια της Ιαπωνίας, και τα οποία αποτελούν πλέον τα κύρια σημεία της διαφωνίας.
Ο Toyohisa Kozuki τόνισε ότι η παραπάνω συμφωνία επέτρεψε ουσιαστικά μία «ασύγκριτη συνεργασία» ανάμεσα στη Ρωσία και την Ιαπωνία για το ζήτημα των νήσων, ενώ σύμφωνα με τον πρωθυπουργό της χώρας, βοήθησε ώστε οι σχέσεις των δύο πλευρών να προχωρήσουν «σε ένα επίπεδο που δεν έχουμε δει ποτέ».
Σε ένα ακόμα βήμα που πραγματοποιήθηκε για την εξεύρεση λύσης, ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Sergey Lavrov, συναντήθηκε την περασμένη εβδομάδα με τον Ιάπωνα ομόλογό του, Taro Kono, προκειμένου να ξεκινήσουν το νέο γύρο συνομιλιών για το ζήτημα.
Παρά το γεγονός ότι τα σχέδια για το σύστημα κοινής οικονομικής δραστηριότητας εξελίσσονται με «μέτριους ρυθμούς», σύμφωνα με τον κ. Lavrov, οι δύο πλευρές συμφώνησαν να προχωρήσουν σε νέες δραστηριότητες, ενώ τόνισε ότι ο διάλογος έχει βελτιωθεί σε σχέση με παλαιότερο διάστημα, κατά το οποία υπήρχαν «εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις».
Ωστόσο, ο ίδιος κατέστησε σαφές ότι η κυριαρχία της Ρωσίας στις νήσους δεν αποτελεί μέρος των συνομιλιών, καθώς και ότι η Μόσχα δε μπορεί να αποδεχθεί διαφορετικές αναφορές σε επίσημα έγγραφα.
Από την πλευρά του, ο κ. Kono δήλωσε ότι «υπάρχου ορισμένα ζήτημα στα οποία έχουμε διαφορετικές απόψεις, αλλά είναι απαραίτητο και για τις δύο πλευρές να αναζητήσουν ένα κοινό έδαφος κατά τη διάρκεια μελλοντικών συνομιλιών».
Και οι δύο χώρες επιθυμούν να βρουν μία λύση για το ζήτημα, το οποίο παραμένει ανεπίλυτο εδώ και πάνω από 70 χρόνια, ωστόσο αναγνωρίζουν ότι η διαδικασία φαίνεται δύσκολη, παρά τις προθέσεις τους.
Τα βασικά ζητήματα που προκύπτουν σε αυτή την περίπτωση είναι δύο: αρχικά, το κατά πόσο είναι δυνατό και για τις δύο χώρες να πραγματοποιήσουν παραχωρήσεις κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, και δεύτερον, σε ποιο βαθμό επηρεάζουν τις διαπραγματεύσεις οι σχέσεις που υπάρχουν εδώ και πολλές δεκαετίας ανάμεσα στην Ιαπωνία και τις ΗΠΑ.
Θεωρείται δεδομένο πως ένας παράγοντας κάτω από τον οποίο θα διαπραγματευτεί η Ιαπωνία είναι και η σχέση που έχει με τις ΗΠΑ, και η στρατιωτική συνεργασία που έχει τεθεί σε ισχύ από το 1960.
Η Μόσχα έχει δηλώσει πως η στρατιωτική παρουσία της Ουάσιγκτον στην περιοχή καθιστά περίπλοκη οποιαδήποτε μελλοντική συνθήκη, μία άποψη που δε βρίσκει σύμφωνο τον Shinzo Abe, καθώς πιστεύει ότι μία συμφωνία θα έχει θετικό αντίκτυπο στην περιοχή της Ανατολικής Ασίας συνολικά.
Καθώς όμως οι ΗΠΑ διατηρούν στενή συνεργασία με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, και με τις διπλωματικές επαφές με τη Βόρεια Κορέα να βρίσκονται σε εξέλιξη, η Ρωσία θα μπορούσε να βρεθεί υπό πίεση εάν προβεί σε οποιαδήποτε εδαφική παραχώρηση.
Όντας ήδη αντιμέτωπη με πιέσεις από τη Δύση, και καθώς βλέπει τη Συνθήκη με τις ΗΠΑ για τα Πυρηνικά Μέσης Εμβέλειας να καταρρέει, είναι πιθανό ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να προχωρήσει σε καμία παραχώρηση που να αφορά τις νήσους Κουρίλ.
Και όπως είναι φυσικό, η δυσκολία εξεύρεσης «κοινού εδάφους» ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία επισκιάζει και την Ιαπωνία, η οποία βρίσκεται σε αρκετά δύσκολη θέση και δε μπορεί να διαπραγματευτεί το ζήτημα με την ευελιξία που θα επιθυμούσε ενδεχομένως η ίδια.
Μενέλαος Μπέλλος
www.bankingnews.gr
«Οι σχέσεις μας με τη Ρωσία έχουν απεριόριστες δυνατότητες», ανέφερε τότε ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, Shinzo Abe, κατά τη διάρκεια του Φόρουμ, προσθέτοντας ότι «σε μία μακρά περίοδο πέραν των 70 χρόνων από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιαπωνία και η Ρωσία δεν έχουν συνάψει ακόμα μία ειρηνευτική συνθήκη μεταξύ τους».
Μάλιστα, και οι δύο ηγέτες συμφώνησαν πως μία τέτοια κατάσταση είναι «αφύσικη», με τον Ρώσο πρόεδρο, Vladimir Putin, από την πλευρά του να καλεί ολοκλήρωση της ειρηνευτικής συνθήκης πριν από το τέλος του 2018.
Έκτοτε, πραγματοποιήθηκαν ποικίλες διπλωματικές επαφές ανάμεσα στις δύο χώρες, με τις σημαντικότερες εξ’ αυτών να είναι οι συναντήσεις που έλαβαν χώρα το Νοέμβριο στη Σιγκαπούρη, στα πλαίσια της Συνόδου της Ανατολικής Ασίας, καθώς και αυτή των δύο ηγετών στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής των G20 στην Αργεντινή τον Δεκέμβριο.
Πριν από τη συνάντηση της Αργεντινής, ο Ιάπωνας πρέσβης στη Ρωσία, Toyohisa Kozuki, ανέφερε σε συνέντευξή του πως ο Shinzo Abe είναι «αποφασισμένος να ολοκληρώσεις τις διαπραγματεύσεις με μία ειρηνευτική συνθήκη, στη βάση της τρέχουσας συμφωνίας και υπό την καθοδήγηση των ηγετών των δύο κρατών».
Τα νησιά Κουρίλ, ή Κουρίλες νήσοι βρίσκονται ανάμεσα στη βόρεια πλευρά της Ιαπωνίας και στην ανατολική πλευρά της Ρωσίας και βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της πρώτης μέχρι την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Κατά τις τελευταίες μέρες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τα νησιά πέρασαν υπό τον έλεγχο της Σοβιετικής Ένωσης, και παρά τις προσπάθειες που έγιναν μετά το τέλος του πολέμου να επιλυθεί το ζήτημα διά της διπλωματικής οδού, κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό.
Στις 19 Οκτωβρίου του 1956, η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία υπέγραψαν Κοινή Διακήρυξη, η οποία αποτελούσε μία σημαντική βάση ώστε να επιλυθεί η διαμάχη των δύο πλευρών, καθώς η πρώτη θα παραχωρούσε δύο εκ των νησιών στη δεύτερη μετά τη σύναψη μίας ειρηνευτικής συνθήκης.
Ωστόσο, η πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών εξέφρασε την αντίθεσή της απέναντι στη συμφωνία, καθώς θεωρούσε πως η Ιαπωνία ουσιαστικά εγκατέλειπε τις εδαφικές της διεκδικήσεις, σε μία χρονική περίοδο κατά την οποία ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν πλέον στο προσκήνιο.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Ουάσιγκτον να καταστήσει σαφές στο Τόκιο πως σε περίπτωση που προχωρούσε στην ολοκλήρωση της συνθήκης, η ίδια θα διατηρούσε τον έλεγχο στη νήσο Οκινάουα, η οποία βρισκόταν υπό αμερικανικό έλεγχο από τον πόλεμο και έπειτα.
Μέρικα χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 1960, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν τη Συνθήκη Αμοιβαίας Συνεργασίας και Ασφάλειας, μέσω της οποίας η Ουάσιγκτον αποκτούσε το ρόλο του εγγυητή για την ασφάλεια της Ιαπωνίας, και η οποία οδήγησε σταδιακά στη μόνιμη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η παραπάνω συνθήκη προκάλεσε την αντίδραση της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία ακύρωσε την Κοινή Δικύρυξη με την Ιαπωνία, γεγονός που τοποθέτησα για πολλά χρόνια το ζήτημα στον «πάγο».
Φτάνοντας λοιπόν στο 2016, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του Vladimir Putin στο Ναγκάτο της Ιαπωνίας (το οποίο αποτελεί τόπο καταγωγής του Shinzo Abe), οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να ξεκινήσουν συζητήσεις για τη δημιουργία ενός συστήματος κοινής οικονομικής δραστηριότητας στα τέσσερα νησιά που βρίσκονται βόρεια της Ιαπωνίας, και τα οποία αποτελούν πλέον τα κύρια σημεία της διαφωνίας.
Ο Toyohisa Kozuki τόνισε ότι η παραπάνω συμφωνία επέτρεψε ουσιαστικά μία «ασύγκριτη συνεργασία» ανάμεσα στη Ρωσία και την Ιαπωνία για το ζήτημα των νήσων, ενώ σύμφωνα με τον πρωθυπουργό της χώρας, βοήθησε ώστε οι σχέσεις των δύο πλευρών να προχωρήσουν «σε ένα επίπεδο που δεν έχουμε δει ποτέ».
Σε ένα ακόμα βήμα που πραγματοποιήθηκε για την εξεύρεση λύσης, ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Sergey Lavrov, συναντήθηκε την περασμένη εβδομάδα με τον Ιάπωνα ομόλογό του, Taro Kono, προκειμένου να ξεκινήσουν το νέο γύρο συνομιλιών για το ζήτημα.
Παρά το γεγονός ότι τα σχέδια για το σύστημα κοινής οικονομικής δραστηριότητας εξελίσσονται με «μέτριους ρυθμούς», σύμφωνα με τον κ. Lavrov, οι δύο πλευρές συμφώνησαν να προχωρήσουν σε νέες δραστηριότητες, ενώ τόνισε ότι ο διάλογος έχει βελτιωθεί σε σχέση με παλαιότερο διάστημα, κατά το οποία υπήρχαν «εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις».
Ωστόσο, ο ίδιος κατέστησε σαφές ότι η κυριαρχία της Ρωσίας στις νήσους δεν αποτελεί μέρος των συνομιλιών, καθώς και ότι η Μόσχα δε μπορεί να αποδεχθεί διαφορετικές αναφορές σε επίσημα έγγραφα.
Από την πλευρά του, ο κ. Kono δήλωσε ότι «υπάρχου ορισμένα ζήτημα στα οποία έχουμε διαφορετικές απόψεις, αλλά είναι απαραίτητο και για τις δύο πλευρές να αναζητήσουν ένα κοινό έδαφος κατά τη διάρκεια μελλοντικών συνομιλιών».
Και οι δύο χώρες επιθυμούν να βρουν μία λύση για το ζήτημα, το οποίο παραμένει ανεπίλυτο εδώ και πάνω από 70 χρόνια, ωστόσο αναγνωρίζουν ότι η διαδικασία φαίνεται δύσκολη, παρά τις προθέσεις τους.
Τα βασικά ζητήματα που προκύπτουν σε αυτή την περίπτωση είναι δύο: αρχικά, το κατά πόσο είναι δυνατό και για τις δύο χώρες να πραγματοποιήσουν παραχωρήσεις κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, και δεύτερον, σε ποιο βαθμό επηρεάζουν τις διαπραγματεύσεις οι σχέσεις που υπάρχουν εδώ και πολλές δεκαετίας ανάμεσα στην Ιαπωνία και τις ΗΠΑ.
Θεωρείται δεδομένο πως ένας παράγοντας κάτω από τον οποίο θα διαπραγματευτεί η Ιαπωνία είναι και η σχέση που έχει με τις ΗΠΑ, και η στρατιωτική συνεργασία που έχει τεθεί σε ισχύ από το 1960.
Η Μόσχα έχει δηλώσει πως η στρατιωτική παρουσία της Ουάσιγκτον στην περιοχή καθιστά περίπλοκη οποιαδήποτε μελλοντική συνθήκη, μία άποψη που δε βρίσκει σύμφωνο τον Shinzo Abe, καθώς πιστεύει ότι μία συμφωνία θα έχει θετικό αντίκτυπο στην περιοχή της Ανατολικής Ασίας συνολικά.
Καθώς όμως οι ΗΠΑ διατηρούν στενή συνεργασία με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, και με τις διπλωματικές επαφές με τη Βόρεια Κορέα να βρίσκονται σε εξέλιξη, η Ρωσία θα μπορούσε να βρεθεί υπό πίεση εάν προβεί σε οποιαδήποτε εδαφική παραχώρηση.
Όντας ήδη αντιμέτωπη με πιέσεις από τη Δύση, και καθώς βλέπει τη Συνθήκη με τις ΗΠΑ για τα Πυρηνικά Μέσης Εμβέλειας να καταρρέει, είναι πιθανό ότι η Ρωσία δεν πρόκειται να προχωρήσει σε καμία παραχώρηση που να αφορά τις νήσους Κουρίλ.
Και όπως είναι φυσικό, η δυσκολία εξεύρεσης «κοινού εδάφους» ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία επισκιάζει και την Ιαπωνία, η οποία βρίσκεται σε αρκετά δύσκολη θέση και δε μπορεί να διαπραγματευτεί το ζήτημα με την ευελιξία που θα επιθυμούσε ενδεχομένως η ίδια.
Μενέλαος Μπέλλος
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών