γράφει : Βασίλης Μεταξάς
Μάλλον ο νεοφιλελευθερισμός είναι ένα είδος εθνικισμού στη χώρα των πάμπλουτων
Οι κυβερνήσεις έπαθαν πρόσφατα κρίση Σοσιαλισμού, όταν χρειάστηκε να προχωρήσουν σε μεγάλες «ενέσεις» ρευστότητας και μέτρα ανακούφισης για να τονώσουν τις οικονομίες εν μέσω μίας πρωτοφανούς κρίσης, που εξέθεσε τα χάρτινα θεμέλια του παγκόσμιου συστήματος που χτιζόταν επί τόσες δεκαετίες.
Παρόλα αυτά, ο πραγματικός εαυτός δεν άργησε να εμφανιστεί και πάλι.
Οι Baby Boomers και κατά έναν βαθμό η Generation X -μιλάω και για τον μέσο πολίτη σε όλο τον δυτικό κόσμο- καταχράστηκαν αναδρομικά τoν πλούτο των Millennials, αφήνοντας πίσω τους ως κληρονομιά ένα μεγάλο χρέος. Και, εντάξει, αυτό έγινε. Τί κάνουμε πλέον;
Κατά τα χρόνια που εργάζομαι στο BankingNews αλλά και στο μεταπτυχιακό μου, θυμάμαι με έκπληξη να διαβάζω διάφορες μελέτες για τη χρήση των πακέτων χαλάρωσης -που ακολούθησαν την κρίση του 2008- από εταιρείες για πληρωμή μερισμάτων και επαναγορές μετοχών, τη στιγμή που προχωρούσαν παράλληλα σε σωρεία απολύσεων και περικοπών. Ακόμη και τα πιο ήπια οφέλη υπέρ των εταιρειών από τη δημοσιονομική πολιτική -βλέπε φορολογική μεταρρύθμιση στις ΗΠΑ, το 2018, όπου άνω του ήμισυ εξ αυτών διατέθηκαν για επαναγορές μετοχών και όχι για προσλήψεις, σύμφωνα με τη JPMorgan.
Αυτό είναι που αποκαλώ θράσος του νεοφιλελευθερισμού. Οι αγορές προηγούνται της πραγματικής οικονομίας. Οι αγορές προηγούνται των ανθρώπων. Αλλά αφού δεν υπήρξε ο κατάλληλος έλεγχος από Federal Reserve, ΕΚΤ και αρμόδιες κρατικές αρχές, ηθελέστα και παθέστα. Έχουμε φθάσει να θεωρούμε και αυτό φυσιολογικό.
Η ιστορία, δυστυχώς, επαναλαμβάνεται. Ένα παγκόσμιο κραχ, μία πανδημία, δεν είναι ικανά να βάλουν ένα «φρένο» στα «γκάζια» της απληστίας των αγορών. Η Wall Street -και συγκεκριμένα οι S&P 500 και Nasdaq- καταρρίπτει το ένα ιστορικό υψηλό μετά το άλλο, τη στιγμή που δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν μείνει χωρίς δουλειά. Οι πλούσιοι γίνονται ακόμη πιο πλούσιοι, οι δισεκατομμυριούχοι αν συνεχίσουν έτσι σε κάνα χρόνο θα γίνουν τρισεκατομμυριούχοι (ακόμη και αν αυτοί είναι οι συμπαθείς Bill Gates και Elon Musk, οι οποίοι ουδεμία σχέση έχουν με τον Jeff Bezos και το υπόλοιπο συνάφι).
Όπως πολύ σωστά έχουν αναφέρει αναλυτές, υπάρχει ένας παραλογισμός: οι επιδόσεις στις χρηματιστηριακές αγορές έχουν αποσυνδεθεί πλήρως από τα οικονομικά στοιχεία. Για αυτό εξάλλου και δεν υποχωρούν, με τόσες αρνητικές ειδήσεις -οικονομικές και μη- τους τελευταίες μήνες. Επίσης, δεν ζούμε σε εποχή «ευκαιριών», με τις μετοχές δηλαδή σε χαμηλές τιμές.
Το «καύσιμο» για τη μηχανή της Wall Street είναι η νομισματική πολιτική, βοηθούμενη από τη δημοσιονομική. Τα οφέλη πήγαν ακόμη μία φορά στις αγορές, για δεύτερη φορά σε περίπου 10 χρόνια.
Δεν είμαι κατά του πλούτου -χαρακτηρίζω τον εαυτό μου ως Σοσιαλιστή Σουηδίας, έχοντας ζήσει για δύο χρόνια εκεί και έχοντας λατρέψει αυτή τη χώρα. Δεν είμαι κατά των αγορών και, φυσικά, δεν θα επιθυμούσα να δω τους επενδυτές να καταστρέφονται επειδή ο διπλανός μου έχει να πληρωθεί εδώ και μήνες. Κάθε άλλο, υποστηρίζω ότι ο πλούτος δίνει, δυστυχώς ή ευτυχώς, τη δυνατότητα να καθορίσεις την πορεία σου και την πορεία των γύρω σου. Στο κάτω κάτω της γραφής, όλοι επιδιώκουμε τα χρήματα, άλλοι ως ένα μέσο για ζωή, άλλοι μανιακά ως ένα μέσο αναγνώρισης.
Έχω, όμως, σοβαρό πρόβλημα με την απληστία και την ανισότητα που καθιέρωσε ο νεοφιλελευθερισμός.
Όπως είχα γράψει σε άρθρο στο BankingNews στις 7 Δεκεμβρίου: “αυτός ήταν ο λόγος που το χρηματοπιστωτικό σύστημα κατέρρευσε το 2008: η αλαζονεία τραπεζιτών, fund managers και μετόχων. Και αυτός είναι ο λόγος που θα καταρρεύσει και πάλι. Διότι, πολύ απλά, οι υπαίτιοι δεν έβαλαν μυαλό”.
Οι Hendrikse και Sidaway (2010) υποστηρίζουν ότι ζούμε στην εποχή του “Νεοφιλελευθερισμού 3.0”, της τρίτης φάσης που ξεκίνησε μετά από παγκόσμια οικονομική κρίση. Σε αυτό το στάδιο, ο νεοφιλελευθερισμός εισέρχεται σε μια φάση-ζόμπι (Peck, 2010, σελ. 109).
Η παγκόσμια κρίση του 2008 δεν αποτέλεσε το τέλος του νεοφιλελευθερισμού -όπως θα έπρεπε. Βασικά, ένας θρίαμβος έλαβε χώρα για τους νεοφιλελεύθερους. Ένας θρίαμβος που συνδέεται με τη φτώχεια, τον ατομικισμό, την κατάθλιψη και, ιδιαίτερα, την ανισότητα.
Όπως σχολιάζει ο Bloom (2017), “τα ρομαντικά οράματα μιας αποδοτικής, καινοτόμου και ευνοϊκής οικονομίας έδωσαν τη θέση τους σε διαδεδομένες ανησυχίες για οικονομικές κρίσεις, αδύναμη ανάπτυξη και επισφαλείς οικονομίες”.
www.bankingnews.gr
Παρόλα αυτά, ο πραγματικός εαυτός δεν άργησε να εμφανιστεί και πάλι.
Οι Baby Boomers και κατά έναν βαθμό η Generation X -μιλάω και για τον μέσο πολίτη σε όλο τον δυτικό κόσμο- καταχράστηκαν αναδρομικά τoν πλούτο των Millennials, αφήνοντας πίσω τους ως κληρονομιά ένα μεγάλο χρέος. Και, εντάξει, αυτό έγινε. Τί κάνουμε πλέον;
Κατά τα χρόνια που εργάζομαι στο BankingNews αλλά και στο μεταπτυχιακό μου, θυμάμαι με έκπληξη να διαβάζω διάφορες μελέτες για τη χρήση των πακέτων χαλάρωσης -που ακολούθησαν την κρίση του 2008- από εταιρείες για πληρωμή μερισμάτων και επαναγορές μετοχών, τη στιγμή που προχωρούσαν παράλληλα σε σωρεία απολύσεων και περικοπών. Ακόμη και τα πιο ήπια οφέλη υπέρ των εταιρειών από τη δημοσιονομική πολιτική -βλέπε φορολογική μεταρρύθμιση στις ΗΠΑ, το 2018, όπου άνω του ήμισυ εξ αυτών διατέθηκαν για επαναγορές μετοχών και όχι για προσλήψεις, σύμφωνα με τη JPMorgan.
Αυτό είναι που αποκαλώ θράσος του νεοφιλελευθερισμού. Οι αγορές προηγούνται της πραγματικής οικονομίας. Οι αγορές προηγούνται των ανθρώπων. Αλλά αφού δεν υπήρξε ο κατάλληλος έλεγχος από Federal Reserve, ΕΚΤ και αρμόδιες κρατικές αρχές, ηθελέστα και παθέστα. Έχουμε φθάσει να θεωρούμε και αυτό φυσιολογικό.
Η ιστορία, δυστυχώς, επαναλαμβάνεται. Ένα παγκόσμιο κραχ, μία πανδημία, δεν είναι ικανά να βάλουν ένα «φρένο» στα «γκάζια» της απληστίας των αγορών. Η Wall Street -και συγκεκριμένα οι S&P 500 και Nasdaq- καταρρίπτει το ένα ιστορικό υψηλό μετά το άλλο, τη στιγμή που δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν μείνει χωρίς δουλειά. Οι πλούσιοι γίνονται ακόμη πιο πλούσιοι, οι δισεκατομμυριούχοι αν συνεχίσουν έτσι σε κάνα χρόνο θα γίνουν τρισεκατομμυριούχοι (ακόμη και αν αυτοί είναι οι συμπαθείς Bill Gates και Elon Musk, οι οποίοι ουδεμία σχέση έχουν με τον Jeff Bezos και το υπόλοιπο συνάφι).
Όπως πολύ σωστά έχουν αναφέρει αναλυτές, υπάρχει ένας παραλογισμός: οι επιδόσεις στις χρηματιστηριακές αγορές έχουν αποσυνδεθεί πλήρως από τα οικονομικά στοιχεία. Για αυτό εξάλλου και δεν υποχωρούν, με τόσες αρνητικές ειδήσεις -οικονομικές και μη- τους τελευταίες μήνες. Επίσης, δεν ζούμε σε εποχή «ευκαιριών», με τις μετοχές δηλαδή σε χαμηλές τιμές.
Το «καύσιμο» για τη μηχανή της Wall Street είναι η νομισματική πολιτική, βοηθούμενη από τη δημοσιονομική. Τα οφέλη πήγαν ακόμη μία φορά στις αγορές, για δεύτερη φορά σε περίπου 10 χρόνια.
Δεν είμαι κατά του πλούτου -χαρακτηρίζω τον εαυτό μου ως Σοσιαλιστή Σουηδίας, έχοντας ζήσει για δύο χρόνια εκεί και έχοντας λατρέψει αυτή τη χώρα. Δεν είμαι κατά των αγορών και, φυσικά, δεν θα επιθυμούσα να δω τους επενδυτές να καταστρέφονται επειδή ο διπλανός μου έχει να πληρωθεί εδώ και μήνες. Κάθε άλλο, υποστηρίζω ότι ο πλούτος δίνει, δυστυχώς ή ευτυχώς, τη δυνατότητα να καθορίσεις την πορεία σου και την πορεία των γύρω σου. Στο κάτω κάτω της γραφής, όλοι επιδιώκουμε τα χρήματα, άλλοι ως ένα μέσο για ζωή, άλλοι μανιακά ως ένα μέσο αναγνώρισης.
Έχω, όμως, σοβαρό πρόβλημα με την απληστία και την ανισότητα που καθιέρωσε ο νεοφιλελευθερισμός.
Όπως είχα γράψει σε άρθρο στο BankingNews στις 7 Δεκεμβρίου: “αυτός ήταν ο λόγος που το χρηματοπιστωτικό σύστημα κατέρρευσε το 2008: η αλαζονεία τραπεζιτών, fund managers και μετόχων. Και αυτός είναι ο λόγος που θα καταρρεύσει και πάλι. Διότι, πολύ απλά, οι υπαίτιοι δεν έβαλαν μυαλό”.
Οι Hendrikse και Sidaway (2010) υποστηρίζουν ότι ζούμε στην εποχή του “Νεοφιλελευθερισμού 3.0”, της τρίτης φάσης που ξεκίνησε μετά από παγκόσμια οικονομική κρίση. Σε αυτό το στάδιο, ο νεοφιλελευθερισμός εισέρχεται σε μια φάση-ζόμπι (Peck, 2010, σελ. 109).
Η παγκόσμια κρίση του 2008 δεν αποτέλεσε το τέλος του νεοφιλελευθερισμού -όπως θα έπρεπε. Βασικά, ένας θρίαμβος έλαβε χώρα για τους νεοφιλελεύθερους. Ένας θρίαμβος που συνδέεται με τη φτώχεια, τον ατομικισμό, την κατάθλιψη και, ιδιαίτερα, την ανισότητα.
Όπως σχολιάζει ο Bloom (2017), “τα ρομαντικά οράματα μιας αποδοτικής, καινοτόμου και ευνοϊκής οικονομίας έδωσαν τη θέση τους σε διαδεδομένες ανησυχίες για οικονομικές κρίσεις, αδύναμη ανάπτυξη και επισφαλείς οικονομίες”.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών