Σχετικά Άρθρα
UBS: Μην επενδύετε σε Bitcoins, μπορεί να χάσετε τα πάντα
Reuters: Για αγορές bitcoin... συμβουλευτείτε αστρολόγο!
Αφορμή για την συγγραφή του παρόντος άρθρου αποτέλεσε η δημοσίευση και η απήχηση που είχε το άρθρο για τα συμβατικά νομίσματα και την σχέση τους με το bitcoin, την 12.01.2021.
Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσουμε να δώσουμε με απλή και κατανοητή γλώσσα πως προέκυψε η ανάγκη για τη δημιουργία των κρυπτονομισμάτων, πως λειτουργεί η τεχνολογία στην οποία βασίζονται και αν πάνω σε αυτή μπορούν να κτισθούν τα ιδιωτικά κεντρικά ελεγχόμενα (private centralized) ψηφιακά νομίσματα που μάλλον έρχονται πολύ γρήγορα και θα αντικαταστήσουν τα κλασσικά συμβατικά ή παραστατικά νομίσματα (fiat currencies). Αναφορά γίνεται επίσης στις ομοιότητες χρυσού και bitcoin, που όντως είναι πολλές.
Δεδομένης της ακραίας μεταβλητότητας της αξίας των κρυπτονομισμάτων σε μικρά χρονικά διαστήματα, θα ακολουθήσει ένα τρίτο άρθρο για τις προσπάθειες αποτίμησης της αξίας τους και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζονται και έτσι θα κλείσει η τριλογία, περιμένοντας να δούμε αν θα τελεσφορήσει η νομισματική και οικονομική ανατροπή που υπόσχονται τα κρυπτονομίσματα και οραματίζονται οι υποστηρικτές τους.
Η ιστορία των κρυπτονομισμάτων
Αν και το bitcoin είναι η πρώτη επιτυχής προσπάθεια δημιουργίας κρυπτονομίσματος, σημαντικές επίσης προσπάθειες έγιναν αρκετές δεκαετίες πριν που δεν είχαν επιτυχές αποτέλεσμα, βοήθησαν όμως καθοριστικά στη δημιουργία και την επικράτηση του bitcoin αλλά και των άλλων κρυπτονομισμάτων, τα οποία αντέγραψαν πολλά χαρακτηριστικά εκείνων.
Η πρώτη εξ αυτών ανάγεται στην δεκαετία του 1980 με τη δημιουργία της ψηφιακής υπογραφής (blind signature) από τον David Chaum.
Ήταν μια πρώτη προσπάθεια ηλεκτρονικής κρυπτογράφησης, κατά την οποία το περιεχόμενο ενός μηνύματος κρυπτογραφείται (becomes disguised or blinded) πριν υπογραφεί, με δυνατότητα δημόσιας επαλήθευσης του αρχικού (original) από το κρυπτογραφημένο.
Η δεύτερη και πιο σημαντική ανάγεται στο τέλος της δεκαετίας του 1990, όταν ο πρωτοπόρος της τεχνολογίας του blockchain Nick Szabo, δημιούργησε το πρώτο μη κεντρικά ελεγχόμενο (decentralized) ψηφιακό νόμισμα, με τον τίτλο bit gold (ψηφιακός χρυσός).
Το νόμισμα εκείνο αν και δεν είχε επιτυχία, ίσως δεν βοηθήθηκε και από την εποχή του, βασίζεται σε έναν αλγόριθμο που λειτουργεί με βάση «την συναίνεση επί αποδεδειγμένης εργασίας» [POW (Proof Of Work) - Based Consensus Algorithm], που όπως θα δούμε στη συνέχεια είναι το καθοριστικό στοιχείο της φιλοσοφίας του blockchain.
Το bitcoin όπως το ξέρουμε σήμερα, εμφανίσθηκε την 31 Οκτωβρίου του 2008, όταν δημοσιεύθηκε στο διαδίκτυο η λευκή βίβλος του από κάποιον με το ψευδώνυμο Satoshi Nakamoto και τίτλο «Bitcoin:
A Peer-to-Peer Electronic Cash System». Την 3 Ιανουαρίου 2009 το ανοικτού κώδικα software ανέβηκε στο διαδίκτυο, εξορύχθηκε το πρώτο bitcoin και το πρώτο ψηφιακό νομισματικό δίκτυο άρχισε το ταξίδι του.
Η ανάγκη δημιουργίας των κρυπτονομισμάτων
Η έμπνευση της δημιουργίας των κρυπτονομισμάτων προέκυψε ως λύση στα προβλήματα του παραδοσιακού χρηματοοικονομικού συστήματος.
Τα προβλήματα αυτά σχετίζονται με την ύπαρξη μεσαζόντων και εγγυήσεων με τεράστιο κόστος για την διεκπεραίωση των συναλλαγών, τη χρονική καθυστέρηση διενέργειας των συναλλαγών λόγω μη συνδεσιμότητας των συστημάτων και των χρονοβόρων και άχρηστων πολλές φορές ελεγκτικών διαδικασιών που επιβάλλονται από τις διάφορες νομοθεσίες, τον επιλεκτικό αποκλεισμό από το σύστημα και την αλλαγή των όρων του παιγνιδιού κατά το δοκούν από τον ρυθμιστή, καθώς και τις απάτες που βρίσκουν γόνιμο έδαφος σε τέτοια περιβάλλοντα.
Αξίζει να αναφερθεί ότι από έρευνα που διενεργήθηκε στην Αμερική, προέκυψε ότι οι έμποροι χάνουν περίπου 190 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως λόγω απάτης από τη χρήση πιστωτικών καρτών.
Αντίστοιχα προβλήματα παρατηρούνται και στα πολύτιμα μέταλλα όπως ο χρυσός και το ασήμι, που εκτός των άλλων χρησιμοποιούνται και ως νομίσματα.
Τα κρυπτονομίσματα και ιδιαίτερα το bitcoin, υπόσχονται να ξεπεράσουν αυτά τα προβλήματα διατηρώντας όμως τα βασικά χαρακτηριστικά εκείνων, όπως θα δούμε στη συνέχεια και για το λόγο αυτό αποκαλούνται από κάποιους με πρώτο το Nick Szabo, ψηφιακός χρυσός.
Το βασικότερο μειονέκτημα των πολυτίμων μετάλλων είναι η έλλειψη ασφάλειας, αφού αν δεν φυλάσσονται επιμελώς -με υψηλό κόστος για τον κάτοχο- θα κλαπούν.
Τέτοια παραδείγματα με σημαντικό αντίκτυπο στην ιστορία ήταν η κλοπή του χρυσού των Αζτέκων από τους Ισπανούς και στη συνέχεια η κλοπή του χρυσού των Ισπανών από τους Εγγλέζους.
Την ίδια τύχη θα είχε και ο Ελληνικός χρυσός κατά την εισβολή των Γερμανών στη χώρα στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, όπως και έγινε αλλού, αν δεν είχε αποσυρθεί έγκαιρα από τo θησαυροφυλάκιο της Τράπεζας της Ελλάδος.
Ένα άλλο διαφορετικό παράδειγμα από την σχετικά πρόσφατη ιστορία που σχετίζεται με τον πολιτικό κίνδυνο, είναι η περίπτωση της κατάσχεσης του χρυσού των ιδιωτών το 1933 στην Αμερική επί προεδρίας Franklin D. Roosevelt, καθιστώντας έτσι σαφές ότι ο απόλυτος ρυθμιστής της κυκλοφορίας του νομίσματος είναι το κράτος.
Μα καλά, μπορούν να γίνουν αυτά σήμερα;
Πιθανότατα.
Bitcoin και blockchain
Η βασική ιδέα στην οποία στηρίζεται μια βάση δεδομένων blockchain, είναι η ύπαρξη μιας ελεύθερα διανεμητέας στο διαδίκτυο βάσης, προσβάσιμης από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, σε οποιονδήποτε χρόνο από οποιονδήποτε, μέσω της οποίας μπορεί να διενεργεί συναλλαγές και να βλέπει υπόλοιπα λογαριασμών, κυρίαρχο χαρακτηριστικό της οποίας είναι ότι τα δεδομένα δεν ελέγχονται κεντρικά από κανέναν.
Δηλαδή πρόκειται περί μιας μη ελεγχόμενης από κάποια Αρχή (decentralized) βάσης δεδoμένων, στην οποία μπορεί οποιοσδήποτε να διενεργεί συναλλαγές από οπουδήποτε.
Τα τεχνικά προβλήματα που καλείται να επιλύσει η επιστήμη της πληροφορικής και των υπολογιστών, για να λειτουργήσει μια τέτοια βάση δεδομένων είναι τεράστια, με βασικότερο όλων το πως τα αντίγραφα αυτής της βάσης που είναι ελεύθερα διανεμητέα σε εκατομμύρια μηχανές συνδεμένες στο δίκτυο (κάθε μηχανή – συμμετέχων, μπορεί να δημιουργεί ένα τέτοιο αντίγραφο) μπορούν χωρίς κεντρικό έλεγχο, να είναι πανομοιότυπα να ενημερώνονται ταυτόχρονα και να αντικατοπτρίζουν μόνο αποδεκτές από όλους τους συμμετέχοντες πληροφορίες.
Το πρόβλημα αυτό απασχολούσε τους ειδικούς των υπολογιστών από τη δεκαετία του 1980, είναι γνωστό ως BGP (Byzantine Generals Problem) και θέτει το ερώτημα πως μπορούν δύο μέρη να έλθουν σε συναίνεση (consensus), όταν εκ προοιμίου το ένα δεν εμπιστεύεται το άλλο.
Το ερώτημα αυτό είχε μάλλον απασχολήσει τους Βυζαντινούς στρατηγούς (εξ ου και το Byzantine Generals) που ήταν ακραία ανταγωνιστικοί, όταν σε κάποιες καταστάσεις όπως σε μια πολιορκία εχθρικής πόλεως, έπρεπε να έλθουν σε συναίνεση για την επίτευξη του στόχου που ήταν η κατάληψη της πόλεως και όχι η μεταξύ τους σύγκρουση για το ποιος θα εισέλθει πρώτος σε αυτήν. Από αυτό το ερώτημα, μεταγενέστερα εξελίχθηκαν τα συστήματα (BFT- Byzantine Fault Tolerant) με πολύ σημαντικές εφαρμογές στην πληροφορική τεχνολογία και στην βιομηχανία.
Ας δούμε όμως με ένα απλό παράδειγμα, πως επιλύεται το πρόβλημα της συναίνεσης (consensus), όταν γίνονται συναλλαγές σε μια βάση blockchain και πως δημιουργούνται τα bitcoins.
Ας υποθέσουμε ότι ο Ε στην Ελλάδα έχει στην κατοχή του 1 bitcoin, το οποίο θέλει να μεταβιβάσει στον Α στην Αμερική.
Προς τούτο ο Ε στέλνει ένα μήνυμα που διατρέχει όλο το πλήρως ενήμερο μέχρι εκείνη τη στιγμή δίκτυο, στο οποίο αναφέρει ότι θέλει να μεταβιβάσει ένα bitcoin στον Α.
Για να το κάνει αυτό διαθέτει ένα μοναδικό password, ένα ιδιωτικό κλειδί (private key), ώστε το σύστημα να αντιλαμβάνεται ότι το μήνυμα προέρχεται από τον Ε και όχι από οποιονδήποτε άλλον.
Μέχρι αυτή τη στιγμή η συναλλαγή είναι προταθείσα και κανένας από το δίκτυο δεν έχει ενημερώσει το αντίγραφο του αρχείου του με αυτήν. Βεβαίως ταυτόχρονα με τον Ε, πολλοί άλλοι σε όλο το δίκτυο προτείνουν συναλλαγές, οι οποίες εντάσσονται σε ένα χώρο αναμονής, περιμένοντας επιβεβαίωση και αυτό είναι το σημείο στο οποίο αρχίζει η δράση των miners (εξορυκτών).
Οι miners είναι διάσπαρτοι υπολογιστές σε όλο το δίκτυο και σκοπός τους είναι να ανιχνεύουν έγκυρες συναλλαγές όπως αυτή του Ε και να προτείνουν την διευθέτησή τους. Ομάδες, από 1.000 – 2.500 συναλλαγές, συνιστούν τα blocks (τούβλα) τα οποία αποτελούν το πρώτο συστατικό της βάσης blockchain. Δεδομένων των συνεχών και πολυπληθών συναλλαγών, χιλιάδες miners του δικτύου σε κάθε χρονική στιγμή ανταγωνίζονται για το δικαίωμα να διευθετήσουν το επόμενο block συναλλαγών. Ο ανταγωνισμός προϋποθέτει μεταξύ άλλων, προσπάθεια μέσω της επίλυσης πολύπλοκων μαθηματικών γρίφων (puzzles), από τον ντετερμινιστικό αλγόριθμο SHA 256, που απαιτούν τεράστια υπολογιστική ισχύ και ως εκ τούτου υψηλή κατανάλωση ενέργειας.
Η επίτευξη λύσης από τον πρώτο miner έχει ως αποτέλεσμα την πρόταση για τη δημιουργία ενός νέου block συναλλαγών από αυτόν και δικαίωμα ανταμοιβής του, η οποία αυτή την περίοδο είναι 6,25 bitcoin για κάθε νέο block, αξίας με τις τρέχουσες τιμές 230.000 δολάρια περίπου.
Αυτή η ανταμοιβή είναι το κίνητρο για τους miners να εργάζονται ακατάπαυστα και να διατηρούν με αυτό το τρόπο ενεργό το δίκτυο.
Ο πρώτος miner που θα βρει τη λύση και θα προτείνει ένα νέο block, ενημερώνει το δίκτυο και τότε όλοι οι ομότιμοι miners (peers) έχουν τη δυνατότητα να τσεκάρουν την εργασία του, δηλαδή να ελέγξουν αν οι συναλλαγές είναι έγκυρες και η λύση του puzzle ορθή.
Εφόσον συμφωνούν, ενημερώνουν τα αντίγραφά τους, ώστε να αντικατοπτρίζουν τις νέες συναλλαγές και στο σημείο αυτό η συναλλαγή του Ε στο παράδειγμά μας, θεωρείται διευθετηθείσα σε συγκεκριμένο block (οριστική).
Όπως γίνεται αντιληπτό, καθοριστικό στοιχείο της διαδικασίας του ανταγωνισμού των miners για την διευθέτηση του επόμενου block συναλλαγών, προκειμένου να λάβουν την αμοιβή τους, εφόσον είναι πρώτοι στη λύση του puzzle, είναι να ενημερώνουν τάχιστα τα αντίγραφά τους με τις διευθετήσεις των αμέσως προηγούμενων blocks, ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν στην συνεχή διαδικασία. Αυτή η αμελητί ενημέρωση των αντιγράφων των ενεργών miners, έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας αλυσίδας (chain) που αποκαλείται blockchain και εξασφαλίζει τη συνέχεια και το αδιάρρηκτο της βάσης δεδομένων του δικτύου.
Είναι όντως μια μεγαλοφυής σύλληψη που δημιουργεί ένα αεικίνητο, αυτοτροφοδοτούμενο από τους miners οι οποίοι κερδίζουν νομίσματα από την διαρκή εξόρυξη για τη δημιουργία blocks συναλλαγών στην αλυσίδα της βάσης.
Βitcoin και χρυσός
Όπως προαναφέρθηκε το bitcoin αποκαλείται από κάποιους και όχι άδικα, ψηφιακός χρυσός, διότι μπορεί να υποστηριχθεί ότι έχει όλα τα βασικά χαρακτηριστικά του.
Το πρώτο χαρακτηριστικό του χρυσού είναι η μη φθορά του στο χρόνο, που οφείλεται στο ότι δεν οξειδώνεται, σε αντίθεση με τα περισσότερα άλλα μέταλλα. Το χαρακτηριστικό αυτό το διαθέτει και το bitcoin με την άυλη υπόστασή του η οποία δεν μπορεί να υποστεί φθορά.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του χρυσού είναι η περιορισμένη ποσότητά του στη γη και συνεπώς η σπανιότητά του.
Μέχρι σήμερα έχουν εξορυχθεί 198.000 περίπου τόνοι, ενώ υπάρχει ένα μη ακριβώς γνωστό απομένον απόθεμα, το οποίο μπορεί να ξεπερνάει, αλλά όχι σημαντικά το ήδη κυκλοφορούν.
Την ιδιότητα αυτή έχει και το bitcoin, αφού ο αριθμός των νομισμάτων που θα εκδοθούν μέχρι το έτος 2140 είναι κλειδωμένος στα 21.000.000 νομίσματα, ή 20.999.999,98 για την ακρίβεια και συνεπώς η σπανιότητά του απόλυτη έναντι της σχετικής σπανιότητας του χρυσού.
Το τρίτο χαρακτηριστικό του χρυσού που είναι σχετικό με το δεύτερο, δηλαδή της σπανιότητας, είναι η σταδιακή μείωση της παραγωγής του, λόγω δυσκολιών που θα προέρχονται από την διαρκώς και από μεγαλύτερα βάθη εξόρυξη, αλλά και από τις αντιδράσεις λόγω των καταστρεπτικών συνεπειών της εξόρυξης και της επεξεργασίας, για το περιβάλλον. Την ιδιότητα αυτή διαθέτει απόλυτα το bitcoin μέσω του υποδιπλασιασμού (halving) της ποσότητας των νομισμάτων που δικαιούνται οι miners για κάθε block που παράγουν.
Ο τελευταίος υποδιπλασιασμός, δηλαδή η μείωση των bitcoin στο μισό, έγινε την 11.5.2020 μετά από παραγωγή 630.000 blocks συναλλαγών. Βάσει αυτής της μείωσης, οι miners θα λαμβάνουν πλέον μέχρι το 2024, 6,25 νομίσματα από 12,5 που λάμβαναν βάσει του τελευταίου halving που έγινε το 2016. Με τον επόμενο υποδιπλασιασμό του 2024, η αμοιβή των miners θα μειωθεί περαιτέρω στο μισό, δηλαδή στα 3,125 νομίσματα ανά παραγόμενο block και η διαδικασία θα συνεχίζεται ανά τετραετία μέχρι το οριστικό τέλος το έτος 2140.
Το τέταρτο χαρακτηριστικό του χρυσού είναι η μεγάλη ποσότητα ενέργειας που αναλώνεται για την παραγωγή του και το ίδιο συμβαίνει απόλυτα και με την παραγωγή των bitcoins, λόγω της τεράστιας υπολογιστικής ισχύος που απαιτείται για την επίλυση των μαθηματικών γρίφων (puzzles) σε πολύ μικρό χρόνο.
Πολλές οι ομοιότητες και το ερώτημα προφανές: είναι το bitcoin ο ψηφιακός χρυσός;
Μήπως έχει ξεκινήσει η εποχή της σύγχρονης αλχημείας για την παραγωγή χρυσού από λογισμικό και όχι υλισμικό που για αιώνες, αλλά χωρίς επιτυχία προσπαθούσαν να επιτύχουν οι αλχημιστές; θα το καταφέρουν οι σύγχρονοι «ηλεκτρονιστές»; Το μέλλον θα δείξει.
Κρυπτο-παραμύθια
Το bitcoin όπως και τα άλλα κρυπτονομίσματα δεν ονομάζονται έτσι επειδή κρυπτογραφούνται οι χρήστες, όπως ακούγεται.
Ο όρος κρυπτονομίσματα επικράτησε για δύο λόγους: ο πρώτος είναι ότι ο αλγόριθμος που χρησιμοποιούν περιλαμβάνει διαδικασίες κρυπτογράφησης των δεδομένων για λόγους αποτελεσματικής λειτουργίας και ασφάλειας και ο δεύτερος ότι λειτουργούν χωρίς κεντρικό έλεγχο, δηλαδή δεν υπάρχει κεντρικός ρυθμιστής και συνεπώς Αρχή που να βλέπει ανά πάσα στιγμή και κατά την κρίση της τα δεδομένα της βάσης.
Blockchain και κεντρικά ελεγχόμενα (centralized) ψηφιακά νομίσματα
Όπως είδαμε στα προηγούμενα, το bitcoin είναι ένα δημόσιο μη κεντρικά ελεγχόμενο blockchain σύστημα (public decentralized blockchain system).
Η μη ύπαρξη κεντρικού ελέγχου από κάποιον ρυθμιστή του δικτύου, το οποίο (δίκτυο) αυτοδιατηρείται από την έκδοση των bitcoins που είναι η αμοιβή των miners, έχει ως αποτέλεσμα την αέναη λειτουργία ενός ελεύθερου στην πρόσβαση (δημόσιου) δικτύου συναλλαγών.
Το ερώτημα που προκύπτει και απασχολεί πολλούς σήμερα που θεωρούν ότι το bitcoin έχει σημαντικά μειονεκτήματα, όπως η υψηλή μεταβλητότητα της τιμής του και η δυσκολία ελέγχου, είναι αν μπορεί να υπάρξει ένα ιδιωτικό κεντρικά ελεγχόμενο blockchain σύστημα (private centralized blockchain system).
Δηλαδή, αν μπορεί να υπάρξει blockchain που δεν θα βασίζει τη λειτουργία του στην έκδοση κρυπτονομισμάτων (no cryptoasset driven blockchain), αλλά θα συντηρείται από έναν οργανισμό, όπως για παράδειγμα μια κεντρική τράπεζα, ή μια ένωση ιδιωτικών τραπεζών, οπότε μιλάμε για ψηφιακά νομίσματα και όχι κρυπτονομίσματα. Η απάντηση είναι προφανώς ναι, αλλά με όλα τα χαρακτηριστικά ενός κεντρικά ελεγχόμενου συστήματος, όπως ο καθορισμός του ποιος θα έχει πρόσβαση, μπλοκάρισμα και αναστροφή συναλλαγών και κυρίως αλλαγή των όρων κατά την κρίση του ρυθμιστή.
Βεβαίως μπορεί να υπάρξουν και ενδιάμεσα συστήματα που ενσωματώνουν το χαρακτηριστικό του μη κεντρικού ελέγχου, με κάποιου είδους ταυτόχρονη ιδιωτική διαχείριση όπως το Facebook Αssociated Libra Βlockchain. Τέτοια συστήματα είναι βέβαιο ότι θα δούμε σύντομα με σημαντικές συνέπειες στη λειτουργία του κόσμου μας, οι οποίες όμως δεν θα είναι ανατρεπτικές, αλλά συνέχεια και εξέλιξη των ήδη υπαρχόντων ηλεκτρονικών συστημάτων.
Αυτά που θα αλλάξουν δραματικά τον κόσμο μας, αν τελικά επιβιώσουν, είναι τα δημόσια μη κεντρικά ελεγχόμενα blockchain συστήματα. Μήπως ανατέλλει η εποχή του νομισματικού αναρχισμού; Αναρχισμός δεν σημαίνει καταστροφή και χάος, αλλά κατάργηση ή έστω περιορισμός της εξουσίας των Αρχών, με διατήρηση της τάξης και της αποτελεσματικής λειτουργίας του συστήματος. Μπορούν τα δημόσια μη κεντρικά ελεγχόμενα blockchain συστήματα να το εξασφαλίσουν; Το μέλλον θα δείξει.
Ο κ. Παναγιώτης Βρουστούρης είναι Ορκωτός Ελεγκτής,
Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της MPI HELLAS SA
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών