Όπως είναι γνωστό η συναλλαγματική ισοτιμία καθορίζει την εκάστοτε ποιότητα του εθνικού νομίσματος στο εξωτερικό, ως μέσω πληρωμής και αποτίμησης των περιουσιακών στοιχείων , καθορίζει επομένως την ισορροπία σε επίπεδο ισχύος και ανταγωνιστικότητας ανάμεσα στις χώρες.
Στην σύγχρονη εποχή το χρηματικό κεφάλαιο στη βάση της απεριόριστης κινητικότητας με την βοήθεια των σύγχρονων μεθόδων επικοινωνίας και πληροφορικής έχει τεράστιες δυνατότητες πίεσης με κυρίαρχη την απειλή απόσυρσης του από μια χώρα και μάλιστα άμεσης .
Η απώλεια εμπιστοσύνης προς ένα νόμισμα γίνεται για διάφορους λόγους, κυρίως όμως για οικονομικούς χωρίς να αποκλείονται και πολιτικοί κρυπτώμενοι όμως έντεχνα πίσω από λάθη στην ασκούμενη νομισματική πολιτική.
Στοχοποίηση
Από την στιγμή που μια χώρα και ένα νόμισμα στοχοποιηθεί για διάφορους λόγους οι δυνατότητες αντίδρασης από τις πολιτικές και νομισματικές αρχές της χώρας είναι συγκεκριμένες .
Μέσω πώλησης συναλλαγματικών αποθεμάτων τα οποία όμως είναι συγκεκριμένα και άρα πεπερασμένα και μέσω της αύξησης επιτοκίων .
Όταν μια κεντρική τράπεζα θέλει να στηρίξει ψηλά (αποφυγή ανατίμησης) το εγχώριο νόμισμα έχει εύκολο έργο αφού η πρακτική της αντίδραση είναι να κόψει ποσότητες εγχωρίου νομίσματος,όμως όταν θέλει να αποφύγει την υποτίμηση δεν μπορεί να κόψει ξένο νόμισμα (πχ δολάρια), οπότε πουλά μέχρι εξάντλησης των τα συναλλαγματικά της αποθέματα .
Τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα swaps φθάνουν τα 128,4 δις $ , ενώ τα καθαρά χωρίς αυτά συρρικνώνονται στα 46,8δις $
Παρεμβάσεις
Βέβαια οι παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος συνήθως επιδρούν για όσο χρονικό διάστημα πραγματοποιούνται.
Την 1η Δεκεμβρίου η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας παρενέβει πουλώντας συνάλλαγμα περί το 1 δις $ , για πρώτη φορά μετά το 2014 όταν το ύψος των παρεμβάσεων είχε φθάσει τα 3,15 δις $, με αποτέλεσμα η Λίρα από τα επίπεδα των 13,87 Λιρών ανά δολάριο να φθάσει τις 12,76 λίρες καταγράφοντας άνοδο της τάξεως του 8,5% .
Η ενίσχυση φυσικά ήταν ευκαιριακή και ανάλογη του χρόνου και του ύψους της παρέμβασης αφού μετά το τέλος της η πίεση επανήλθε.
Εναλλακτική επιλογή είναι η αύξηση των επιτοκίων.
Σε μια τέτοια περίπτωση ο αντίκτυπος είναι μεγάλος αφού τα αποτελέσματα μιας τέτοιας κίνησης θα είναι η ύφεση, η κατάρρευση επιχειρήσεων και τραπεζών, η ανεργία και η κοινωνική εξαθλίωση.
Η κατάρρευση επιχειρήσεων και τραπεζών προκαλείται από την αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης των δανείων αφού η αύξηση των επιτοκίων αυξάνει το κόστος των πιστώσεων σε εγχώριο νόμισμα ενώ η υποτίμηση αυξάνει ισόποσα το κόστος των πιστώσεων σε ξένο νόμισμα .
Το σύνηθες τέλος είναι με μεγάλη υποτίμηση, με υψηλό πληθωρισμό, και με την μείωση του βιοτικού επιπέδου.
Μονόδρομος το ΔΝΤ
Για να αποφευχθεί αυτή η κατάληξη μονόδρομος είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο το οποίο χορηγεί συνάλλαγμα αλλά με σκληρούς όρους αφού η στήριξη του προϋποθέτει την υιοθέτηση συγκεκριμένων πλάνων επιστροφής στην δημοσιονομική ορθοδοξία.
Παλαιοτέρα πιστωτικές γραμμές στήριξης νομισμάτων που δέχονταν επιθέσεις δίνονταν από τις ΗΠΑ και την Παγκόσμια τράπεζα (κρίση Μεξικού και Αργεντινής στα μέσα της δεκαετίας του 90).
Σήμερα το ΔΝΤ είναι μονόδρομος παρότι χώρες όπως η Τουρκία και πολιτικοί όπως ο Ερντογάν νομίζουν ότι μπορούν να συγκρατήσουν το διεθνές κεφάλαιο και να το δελεάσουν με εμπορικές συμφωνίες τύπου Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων ή με συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων μέσω swap με κράτη όπως Κατάρ , Κίνα , Ν. Κορέα .
Από τη στιγμή που ένα νόμισμα στοχοποιείται από το διεθνές κεφάλαιο το σύνηθες τέλος νομοτελειακά θα συμβεί εκτός εάν υπάρξει προσφυγή στο ΔΝΤ.
Στην περίπτωση της Τουρκίας ο μηχανισμός των επιτοκίων έδειξε αφενός ότι δεν μπορεί να αναχαίτιση μια επίθεση κατά του εγχώριου νομίσματος (από τον Μάϊο του 2020 και έως τα μέσα Μαρτίου 2021 η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας αύξησε το επιτόκιο της από το 8,25% στο 19% ενώ η ισοτιμία με το δολάριο από τις 7,8 λίρες έφθασε τις 12,54 λίρες) και αφετέρου ούτε μπορεί να αναχαίτιση τον πληθωρισμό που από τα επίπεδα του 11,89% που καταγράφονταν τον Οκτώβριο του 2020 έφθασε ένα χρόνο μετά στο επίπεδο του 19,9%.
Διολίσθηση Λίρας
Η Λίρα συνέχιζε παρά τις αυξήσεις των επιτοκίων να διολισθαίνει δημιουργώντας υπόβαθρο πληθωριστικών πιέσεων ενώ η αύξηση του κόστους εξυπηρέτησης είτε των δάνειων σε εγχώριο νόμισμα ( από την αύξηση των επιτοκίων ) είτε σε ξένο νόμισμα ( από τη συνεχή διολίσθηση) οδήγησε στο πρωτοποριακό για την διεθνή βιβλιογραφία, πλην απονενοημένο βήμα, της μείωσης των επιτοκίων κατά το διάστημα που εξελίσσονταν η πίεση στην Λίρα.
Το επιτόκιο της κεντρικής τουρκικής τράπεζας βρίσκεται στο 15% και φυσικά οι πιέσεις στη Λίρα συνεχίζονταν μέχρι και το απόγευμα της 20ης Δεκεμβρίου όταν ο Ερντογάν θέλοντας να γράψει οικονομική ιστορία στην διεθνή οικονομική σκηνή ανακοίνωσε μέτρα προστασίας των αποταμιευτών λιρών από τις συναλλαγματικές διακυμάνσεις .
Έτσι εκδήλωσε την πρόθεση αναπλήρωσης των απωλειών που θα υποστούν οι προθεσμιακοί ιδιώτες καταθέτες λιρών, όταν αυτές υπερβαίνουν τα επιτόκια των τραπεζών.
Επειδή όμως μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν η κάλυψη των απωλειών θα προέρθει από τρεις πηγές , φορολογία, δανεισμός , κόψιμο χρήματος με τις δυο τελευταίες να είναι οι πιο επικρατέστερες.
Και οι τρεις θα χειροτερεύσουν την σημερινή οικονομική θέση της Τουρκίας, θα αυξήσουν το κόστος δανεισμού και θα αυξήσουν περαιτέρω τον πληθωρισμό.
Πολλοί αναφέρουν ότι ο Ερντογάν αγόρασε τεχνητή σταθερότητα για λίγο διάστημα, ενώ άλλοι πως η κάλυψη των απωλειών συνιστά έμμεση αύξηση των επιτοκίων .
Το βέβαιο είναι ότι παρότι πρόσκαιρα η λίρα ενισχύθηκε από τα επίπεδα άνω των 18 λιρών ανά δολάριο σε επίπεδα κοντά στις 11 λίρες οι απονενοημένες οικονομικές συνταγές Ερντογάν δεν θα οδηγήσουν παρά στην προσφυγή στο ΔΝΤ.
Εν κατακλείδι η Τουρκική Λίρα όπως και κάθε νόμισμα που θα στοχοποιηθεί από το διεθνές κεφάλαιο έχει μια και μονή επιλογή, την προσφυγή στο ΔΝΤ.
Νομοτελειακά η συνεχόμενη υποτίμηση, ο πληθωρισμός και καταληκτικά η κοινωνική έκρηξη πρέπει να θεωρούνται δεδομένα δεδομένου ότι καμία πολιτική αντίδραση δεν μπορεί να έχει τη επιθυμητή λύση εάν δεν περνά μέσα από τα πλαίσια δράσης του ΔΝΤ.
Λέκκας Σαράντος
Οικονομολόγος
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών