Χρηματοδότηση ΜμΕ: Καταλύτης για την «πράσινη» μετάβαση

Ταυτόχρονα με την μάχη για επιβίωση, οι ΜμΕ έπρεπε να προτετοιμαστούν και για τη λεγόμενη «δίδυμη μετάβαση» - την μετάβαση σε μια ψηφιακή και «πράσινη» οικονομία.
Στην πρόσφατα δημοσιευμένη Ετήσια Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2021/22 για τις ΜμΕ της Ευρώπης και την Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα και Αειφορία (Annual Report on European SMEs 2021/2022 – SMEs and Environmental Sustainability), δίνεται έμφαση τόσο στην ανάγκη μετάβασης των ΜμΕ σε πιο «πράσινα» επιχειρηματικά μοντέλα, όσο και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην εξεύρεση χρηματοδότησης.

ΜμΕ – υπεύθυνες για άνω του 60% εκπομπών αεριών θερμοκηπίου

Είναι σημαντικό οι ΜμΕ να επενδύσουν σε βιώσιμες τεχνολογίες καθώς -σύμφωνα με την προαναφερθείσα Έκθεση- ευθύνονται για περισσότερο από το 60% όλων των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, όχι λόγω του μεγέθους τους αλλά λόγω του μεγάλου αριθμού τους στις οικονομίες των 27 χωρών-μελών της ΕΕ (πάνω από το 99% των επιχειρήσεων, στο σύνολο των εμπορικών, μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων είναι ΜμΕ).
Ωστόσο, η χρηματοδότηση αποτελεί βασική προϋπόθεση – αν όχι εμπόδιο- για τις ΜμΕ να «πρασινίσουν» τα επιχειρηματικά τους μοντέλα. Γενικά, οι ΜμΕ αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στην χρηματοδότηση σε σύγκριση με τις μεγάλες επιχειρήσεις και επιπλέον δυσκολίες στην χρηματοτόδηση «πράσινων» επενδύσεων.

Xρηματοδότηση: απαραίτητη για την «πράσινη» μετάβαση των ΜΜΕ

Η χρηματοδότηση της μετάβασης των ΜμΕ σε βιώσιμα και «πράσινα» επιχειρηματικά μοντέλα, μεταφράζεται σε δύο κύριες κατηγορίες επενδύσεων:
• Επενδύσεις σε ενέργεια και αποδοτικότητα πόρων: επενδύσεις όπως η αναβάθμιση παρωχημένων μηχανήματων και εγκαταστάσεων (π.χ. ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων). Αυτού του είδους οι επενδύσεις δεν ενσωματώνουν μια καινοτόμο πτυχή, αλλά είναι έντασης κεφαλαίου και με μεγάλες περιόδους απόσβεσης.
• Επενδύσεις σε καινοτομία και ανάπτυξη νέων προϊόντων: επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη νέων προϊόντων, διαδικασιών ή υπηρεσιών που θα μπορούσαν να έχουν θετικό αντίκτυπο στο κλίμα. Οι επενύσεις αυτές είναι επίσης εντάσεως κεφαλαίου αλλά και ενσωματώνουν τους τυπικούς κινδύνους που σχετίζονται με την καινοτομία, δηλ. την αβεβαιότητα που είναι εγγενής στην ίδια την καινοτομία αλλά και στην εμπορευματοποίησή της.
Για τους λόγους αυτούς, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι παραπάνω επενδύσεις, οι εταιρείες δεν μπορούν εύκολα να βασιστούν σε τραπεζικά δάνεια και θα πρέπει να βασιστούν σε μετοχική χρηματοδότηση ή σε επιχειρηματικά κεφάλαια, τα οποία όμως μπορεί να μην έχουν διαθέσιμα.

Διαθέσιμες λύσεις χρηματοδότησης

Οι διαθέσιμες επιλογές χρηματοδότησης των ΜμΕ για «πράσινες» επενδύσεις είναι δύo:

Χρηματοδότηση από την τραπεζική αγορά

Οι ΜμΕ βασίζονται σε τραπεζικά δάνεια και δυνατότητα υπερανάληψης για τη χρηματοδότηση των λειτουργικών τους εξόδων και επενδύσεων.
Όσον αφορά στα τραπεζικά προϊόντα που στοχεύουν ειδικά σε επενδύσεις βιωσιμότητας, ο κύριος τύπος χρηματοδότησης είναι τα λεγόμενα «πράσινα δάνεια».
Τα «πράσινα δάνεια», όπως ορίζονται από την Loan Market Association, είναι οποιοσδήποτε τύπος δανειακού μέσου διατίθεται αποκλειστικά για τη χρηματοδότηση ή την αναχρηματοδότηση, εν όλω ή εν μέρει, νέων ή/και υφιστάμενων επιλέξιμων «πράσινων» έργων.
Αν και από δημοσιονομική άποψη, δεν διαφέρουν από τα συμβατικά δάνεια, τα «πράσινα» δάνεια προϋποθέτουν αφενός ότι ο δανειολήπτης έχει εντοπίσει επαρκή όγκο «πράσινων» έργων που θα χρηματοδοτηθούν από το δάνειο και αφετέρου να παρακολουθεί και να συντάσει αναφορές για την περιβαλλοντική του πρόοδο.
Αυτές οι απαιτήσεις συνεπάγονται την ύπαρξη δεξιοτήτων, όπως και συστημάτων πληροφορικής και ανθρώπινου δυναμικού, που ενδέχεται να στερούνται οι ΜμΕ, εμποδίζοντάς τες έτσι να έχουν πρόσβαση στην αγορά των «πράσινων» δανείων.
Αν αναλογιστεί κάποιος ότι από το σύνολο των ΜμΕ στις 27 χώρες της ΕΕ, το μεγαλύτερο ποσοστό (90-95% στην κάθε χώρα) είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις (micro SMEs) με λιγότερο από 10 εργαζόμενους, τότε γίνεται εύκολα αντιληπτή η δυσκολία.

Χρηματοδότηση από δημόσιους φορείς

Η δεύτερη πηγή χρηματοδότησης για τις ΜμΕ είναι από τις εθνικές κυβερνήσεις της εκάστοτε χώρας, από διεθνείς οργανισμούς και από αναπτυξιακές τράπεζες.
Οι αναπτυξιακές τράπεζες είναι συχνά οι πρώτες που καλύπτουν τα κενά πρόσβασης των ΜμΕ στη χρηματοδότηση, μέσω πιστωτικών γραμμών χαμηλού κόστους που συνδέονται με προγράμματα «πράσινων» δανείων, μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που βοηθούν στο ξεκλείδωμα κεφαλαίων για νεοφυείς επιχειρήσεις και ΜμΕ, όπως και μέσω εγγυήσεων για «πράσινα» δάνεια.

Εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές

Είναι γεγονός ότι οι μικρές επιχειρήσεις αγωνίζονται περισσότερο από τις μεγάλες για να βρουν χρηματοδότηση καθώς μεταξύ άλλων έχουν -συνήθως- χαμηλότερη δυνατότητα παροχής εξασφαλίσεων (μέσω πάγιων στοιχείων ή και καταθέσεων), έλλειψη ανθρώπινων πόρων και γνώσης και ασσύμετρη πληροφόρηση, που δυσκολεύουν την πρόσβαση σε χρηματοδότηση σε σύγκριση με τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Επιπλέον, οι επενδύσεις σε βιώσιμες υποδομές, διαδικασίες και υπηρεσίες, είναι συνήθως εντάσεως κεφαλαίου και με μεγάλες περιόδους απόσβεσης, κι έτσι δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο τις ΜμΕ στην εξεύρεση χρηματοδότησης.
Για τους λόγους αυτούς χρειάζονται στοχευμένες πολιτικές και προγράμματα.
Η νέα πλατφόρμα του ΟΟΣΑ για τη χρηματοδότηση των ΜμΕ με στόχο την αειφορία (‘ΟECD Platform on Financing SMEs for Sustainability’) θα προωθήσει αυτούς τους στόχους παρέχοντας ένα παγκόσμιο φόρουμ για ανταλλαγή γνώσεων και διάλογο πολιτικής σχετικά με τη χρηματοδότηση για «πράσινη» και αειφόρα ανάπτυξη των ΜμΕ.
Στη χώρα μας, μπορούμε να αναφέρουμε δύο σημαντικά παραδείγματα συγκεκριμένων πολιτικών υποστήριξης.
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας (Ελλάδα 2.0), και συγκεκριμένα το πρόγραμμα ‘Ενέργεια και Επιχειρηματικότητα’ με προϋπολογισμό €450 εκ., για παρεμβάσεις σε κτίρια, έξυπνα συστήματα, συστήματα αποθήκευσης και διανομής, και ηλεκτροκίνησης, και το πρόγραμμα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Επενδύσεων Α.Ε. (ΕΑΤΕ) «Greek Green Funds», για τη δημιουργία επενδυτικών κεφαλαίων, τα οποία θα επενδύσουν σε ΜμΕ στην Ελλάδα με αντικείμενο την εξοικονόμηση ενεργειακών ή φυσικών πόρων, την κυκλική οικονομία και τις ανανεώσιμες πηγές.

Ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης

Σε επίπεδο ΕΕ, χρηματοδότηση για την «πράσινη» μετάβαση των ΜμΕ προσφέρει το «Innovate to transform» (μέρος του «Ορίζοντας Ευρώπη»).
Το πρόγραμμα έχει σκοπό την κινητοποίηση των ΜμΕ για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας προς μια κλιματικά ουδέτερη και αποδοτική ως προς τους πόρους οικονομία.
Στοχεύει επίσης στην αντιμετώπιση της διαταραχής που έχει προκαλέσει η πανδημία COVID-19 στις αλυσίδες εφοδιασμού των εταιρειών και την ανάγκη για την επανασχεδίαση τους.
Εξαιτίας αυτού, πολλές ΜμΕ αντιμετωπίζουν μια νέα βιομηχανική επανάσταση που προκλήθηκε από τις καινούργιες προηγμένες τεχνολογίες, οι οποίες υποστηρίζουν τις δυνατότητες για ανταγωνιστική βιωσιμότητα των ΜμΕ.
Το «Innovate to transform» ενσωματώνει όχι μόνον οικονομική υποστήριξη, αλλά και τεχνική βοήθεια.
Πρόσβαση σε χρηματοδότηση για τις ΜμΕ παρέχεται και μέσω του Ταμείου InvestEU, την εμβληματική πρωτοβουλία που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και υλοποιείται με κύριο χρηματοδοτικό εταίρο τον όμιλο της ΕΤΕπ.
Το InvestEU, με τουλάχιστον €26.2 δις, στοχεύει στην κινητοποίηση σημαντικών επενδύσεων σε ολόκληρη την ΕΕ, σε στρατηγικούς τομείς και τομείς πολιτικής, που περιλαμβάνουν την «πράσινη» μετάβαση και τις ΜμΕ.

• Η κ. Βίκυ Δ. Κεφαλά είναι Μέλος του Δ.Σ. του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας (EIC), Μέλος της Επενδυτικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Ταμείου InvestEU, Μέλος του Δ.Σ. του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Αθήνας (ΟΑΣΑ) και Επικεφαλής Επενδύσεων & Αναπτυξιακών Έργων της Consolidated Contractors Company (CCC).

www.bankingnews.gr