Άρθρο του καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Columbia στους New York Times
Το ανθρώπινο κόστος πέντε χρόνων λιτότητας υπήρξε καταστροφικό για την Ελλάδα, σημειώνει σε άρθρο του στους New York Times ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia, Mark Mazower, επισημαίνοντας ωστόσο ότι η απόφαση για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος απλώς θα κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Το μόνο σαφές όφελος για τον έλληνα πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, είναι η ενότητα του κόμματός του, του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο ανησυχούσε ολοένα και περισσότερο καθώς συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον στη θέση που του αρέσει πιο πολύ: να στέκεται αντίθετος στο παγκόσμιο status quo.
Όμως, τι έχει γίνει για τη χώρα στο σύνολό της, διερωτάται ο Mazower.
Το ότι το Σύνταγμα φαίνεται να αποκλείει τα δημοψηφίσματα για δημοσιονομικά θέματα ίσως είναι ένα θέμα νομικής ορθότητας, όμως υπογραμμίζει τη μάλλον υπεροπτική θέση της κυβέρνησης έναντι των υπαρχόντων πολιτικών θεσμών.
Μιλάει για τη θέληση του λαού, όμως δείχνει μια ανησυχητική αδιαφορία για τους δημοκρατικούς φορείς και διαδικασίες που υποστηρίζει ότι προστατεύει.
Ο κ. Τσίπρας έχει ζητήσει από τους Έλληνες να ψηφίσουν για ένα πρόγραμμα διάσωσης που έχει ήδη λήξει και έχει καταστήσει σαφή την επιθυμία του να δει να υπερισχύει το «όχι».
Το μόνο λογικό συμπέρασμα, αν και το αρνείται, είναι ότι επιθυμεί να δει την Ελλάδα να εγκαταλείπει τη ζώνη του ευρώ.
Το αρνείται αυτό διότι ξέρει ότι θα ήταν μη δημοφιλές και θα είχε τεράστιο ρίσκο.
Ο κ. Τσίπρας πιστεύει ότι μια ψήφος υπέρ του «όχι» θα του επέτρεπε να επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες από θέση ισχύος.
Αυτό αποκαλύπτει το πείσμα με το οποίο αντιμετωπίζει τα γεγονότα, που ισοδυναμεί με ένα είδος μαγικής σκέψης.
Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα με ψηφοφόρους και κάθε ένας από τους ευρωπαίους ομολόγους του κ. Τσίπρα έχει ήδη αναλάβει τη δική του δημοκρατική εντολή.
«Θα αψηφήσουν τη θέληση των δικών τους ψηφοφόρων και θα υποκύψουν για να σωθεί το ευρώ;», διερωτάται ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia.
Είναι σχεδόν βέβαιο πως όχι, δεδομένης της έλλειψης εμπιστοσύνης έναντι του κ. Τσίπρα, η οποία έχει… εξατμιστεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε μηνών.
Ό,τι και αν λέει, το πιθανότερο αποτέλεσμα μιας ψήφου υπέρ του «όχι» είναι τελικά η επιστροφή στη δραχμή.
Αν το εκλογικό σώμα ψηφίσει «ναι», το πιθανότερο είναι ότι θα προκύψει μεγαλύτερη πολιτική αβεβαιότητα και νέες εκλογές.
Αυτό που βασικά έχει αγνοήσει ο κ. Τσίπρας, σημειώνει ο M. Mazower, είναι την εξαιρετική αδυναμία της Ελλάδας.
Από τη μια πλευρά, είναι αδύναμη όπως κάθε μικρή χώρα, με περιορισμένη ικανότητα να επηρεάσει τους κανόνες σε διεθνές επίπεδο, ωστόσο έχει μια επιπλέον αδυναμία, την κακή λειτουργία της οικονομίας της και το χρέος.
Η απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτό ήταν σχιζοφρενική.
Αρέσκεται να υπογραμμίζει τα τρωτά της χώρας του, αποδοκιμάζοντας τους ισχυρούς παρασκηνιακούς «κακούς» –εγχώριους ολιγάρχες, διεθνείς τραπεζίτες και τη Γερμανία επίσης.
Την ίδια στιγμή, όμως, το κόμμα θυμίζει την εν δυνάμει απεριόριστη εξουσία του κόσμου, το άλμα στην πραγματική κυριαρχία που πρέπει να γίνει ηγούμενη μιας παγκόσμιας επανάστασης εναντίον της λιτότητας.
Και αν αυτό αποτύχει, σε μια φράση που ακούγεται ολοένα και περισσότερο τους τελευταίους μήνες στην Αθήνα, γίνεται λόγος για ενός είδους συλλογική αυτοκτονία, όπως εκείνη των Ελλήνων, που ανατινάχθηκαν για να μην παραδοθούν στις τουρκικές δυνάμεις πριν από δύο αιώνες.
Αυτή η ρητορική δεν εμφανίστηκε από το πουθενά, αλλά φέρει τα σημάδια του περιβάλλοντος στο οποίο διαμορφώθηκε ο κ. Τσίπρας καθώς μεγάλωσε στα χρόνια ύστερα από επτά χρόνια δικτατορίας στην Ελλάδα, που τελείωσε το 1974.
Ένας φοιτητικός πολιτισμός που άνθησε τις επόμενες δεκαετίες και είδε να αναπτύσσεται ένας επαναστατικός δυναμισμός σε κάθε σχολείο.
Ήταν παθιασμένος και εγγράμματος στη μαρξιστική θεωρία.
Τα μανιφέστα και οι κομματικές γραμμές πολλαπλασιάστηκαν.
Πολύς χρόνος δαπανήθηκε σε συναντήσεις, συζητώντας τις δημοκρατικές επιπτώσεις για το κάθε τι, από τις καντίνες μέχρι τους διορισμούς καθηγητών.
Οι φοιτητικές ηγεσίες, παθιασμένες με την ιστορία της γερμανικής κατοχής, «καταβρόχθισαν» τα απομνημονεύματα των ηρώων της αντίστασης και ονειρεύτηκαν έναν αγώνα για να αντιπαλέψουν τους δικούς αντιπάλους τους.
Μερικοί από αυτούς τους ακτιβιστές παρέμεινα σε πολιτικά κόμματα, ένας μικρότερος αριθμός ίδρυσε κοινότητες ή έγιναν αναρχικοί και μια χούφτα φλέρταρε με την επαναστατική βία.
Πολλοί συνέβαλαν με σημαντικό τρόπο στην άνθηση του πολιτιστικού και πνευματικού σκηνικού που προέκυψε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών.
Πολλοί πήραν βαθμούς και θέσεις εργασίας, έκαναν οικογένειες, ενώ μερικοί είναι τώρα στην κυβέρνηση.
Έχοντας υποσχεθεί στους ψηφοφόρους πράγματα που δεν μπορούν να εκπληρώσουν, ο κ. Τσίπρας και οι συνεργάτες παρουσιάζουν αυτή την κατάσταση ως την ηρωική ευκαιρία της γενιάς τους.
Ο Μπολσεβικισμός κατέρρευσε, η αντίσταση εν καιρώ πολέμου έχει συντριβεί, ίσως όμως να ελπίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε μια νέου είδους επαναστατική νίκη, επιτυγχάνοντας ένα αποφασιστικό χτύπημα ενάντια του διεθνούς κεφαλαίου.
Δεν θα στοιχημάτιζα σε αυτό, σημειώνει ο M. Mazower.
H τελευταία φορά που η Ελλάδα αποκήρυξε το χρέος της ήταν το 1932: μια βραχυπρόθεσμη ανάκαμψη ακολούθησε, η οποία είχε ήδη εξασθενίσει όταν άρχισε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος.
Η αποκήρυξη του χρέους τότε ήταν μια θετική κίνηση, διότι ολόκληρος ο κόσμος το έκανε και το πραγματικό κόστος της χρεοκοπίας ήταν χαμηλό.
Αυτή τη φορά, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική.
Οι συνέπειες και το κόστος θα ήταν πολύ χειρότερα, η δυνατότητα μιας εγχωρίως παραγόμενης ανάπτυξης πολύ λιγότερη και πολλά από τα οφέλη που συνδέονται με την Ευρώπη –η Ελλάδα ως ελκυστικός χώρος για ξένες επενδύσεις, λαμβάνοντας υπόψη τη γεωπολιτική της θέση και τη μετατροπή της σε αξίες που προήλθαν με το άνοιγμα της από την εσωστρεφή κοινωνία που ήταν πριν από 40 χρόνια– θα ετίθεντο σε κίνδυνο.
Χάρη σε αυτό το απερίσκεπτο δημοψήφισμα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει μεγάλες αναταραχές που θα δοκιμάσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς που εγκαθιδρύθηκαν μετά το 1974.
Η χώρα δεν χρειάζεται επιστροφή στις χειρότερες υπερβολές της πολιτικής των φοιτητών.
Πολλώ δε μάλλον, δεν χρειάζεται την υπερβολική ρητορική του βίαιου αγώνα, των εθνικών καταστροφών και του εμφυλίου πολέμου που ήδη υπάρχουν στον αέρα.
Η λογική μπορεί να επικρατήσει και μια ψήφος υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα της Κυριακής μπορεί τελικά να οδηγήσει στον σχηματισμό μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας, που έχει λείψει από τότε που άρχισε η κρίση.
Αν όχι, τότε θα πρέπει να περιμένουμε περαιτέρω πολιτική πόλωση και ένα μέλλον αυξανόμενης εξαθλίωσης στο περιθώριο της Ευρώπης.
Μεταφραστική επιμέλεια: Ελένη Κάτσουρα
www.bankingnews.gr
Το μόνο σαφές όφελος για τον έλληνα πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, είναι η ενότητα του κόμματός του, του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο ανησυχούσε ολοένα και περισσότερο καθώς συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πλέον στη θέση που του αρέσει πιο πολύ: να στέκεται αντίθετος στο παγκόσμιο status quo.
Όμως, τι έχει γίνει για τη χώρα στο σύνολό της, διερωτάται ο Mazower.
Το ότι το Σύνταγμα φαίνεται να αποκλείει τα δημοψηφίσματα για δημοσιονομικά θέματα ίσως είναι ένα θέμα νομικής ορθότητας, όμως υπογραμμίζει τη μάλλον υπεροπτική θέση της κυβέρνησης έναντι των υπαρχόντων πολιτικών θεσμών.
Μιλάει για τη θέληση του λαού, όμως δείχνει μια ανησυχητική αδιαφορία για τους δημοκρατικούς φορείς και διαδικασίες που υποστηρίζει ότι προστατεύει.
Ο κ. Τσίπρας έχει ζητήσει από τους Έλληνες να ψηφίσουν για ένα πρόγραμμα διάσωσης που έχει ήδη λήξει και έχει καταστήσει σαφή την επιθυμία του να δει να υπερισχύει το «όχι».
Το μόνο λογικό συμπέρασμα, αν και το αρνείται, είναι ότι επιθυμεί να δει την Ελλάδα να εγκαταλείπει τη ζώνη του ευρώ.
Το αρνείται αυτό διότι ξέρει ότι θα ήταν μη δημοφιλές και θα είχε τεράστιο ρίσκο.
Ο κ. Τσίπρας πιστεύει ότι μια ψήφος υπέρ του «όχι» θα του επέτρεπε να επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες από θέση ισχύος.
Αυτό αποκαλύπτει το πείσμα με το οποίο αντιμετωπίζει τα γεγονότα, που ισοδυναμεί με ένα είδος μαγικής σκέψης.
Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα με ψηφοφόρους και κάθε ένας από τους ευρωπαίους ομολόγους του κ. Τσίπρα έχει ήδη αναλάβει τη δική του δημοκρατική εντολή.
«Θα αψηφήσουν τη θέληση των δικών τους ψηφοφόρων και θα υποκύψουν για να σωθεί το ευρώ;», διερωτάται ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia.
Είναι σχεδόν βέβαιο πως όχι, δεδομένης της έλλειψης εμπιστοσύνης έναντι του κ. Τσίπρα, η οποία έχει… εξατμιστεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε μηνών.
Ό,τι και αν λέει, το πιθανότερο αποτέλεσμα μιας ψήφου υπέρ του «όχι» είναι τελικά η επιστροφή στη δραχμή.
Αν το εκλογικό σώμα ψηφίσει «ναι», το πιθανότερο είναι ότι θα προκύψει μεγαλύτερη πολιτική αβεβαιότητα και νέες εκλογές.
Αυτό που βασικά έχει αγνοήσει ο κ. Τσίπρας, σημειώνει ο M. Mazower, είναι την εξαιρετική αδυναμία της Ελλάδας.
Από τη μια πλευρά, είναι αδύναμη όπως κάθε μικρή χώρα, με περιορισμένη ικανότητα να επηρεάσει τους κανόνες σε διεθνές επίπεδο, ωστόσο έχει μια επιπλέον αδυναμία, την κακή λειτουργία της οικονομίας της και το χρέος.
Η απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτό ήταν σχιζοφρενική.
Αρέσκεται να υπογραμμίζει τα τρωτά της χώρας του, αποδοκιμάζοντας τους ισχυρούς παρασκηνιακούς «κακούς» –εγχώριους ολιγάρχες, διεθνείς τραπεζίτες και τη Γερμανία επίσης.
Την ίδια στιγμή, όμως, το κόμμα θυμίζει την εν δυνάμει απεριόριστη εξουσία του κόσμου, το άλμα στην πραγματική κυριαρχία που πρέπει να γίνει ηγούμενη μιας παγκόσμιας επανάστασης εναντίον της λιτότητας.
Και αν αυτό αποτύχει, σε μια φράση που ακούγεται ολοένα και περισσότερο τους τελευταίους μήνες στην Αθήνα, γίνεται λόγος για ενός είδους συλλογική αυτοκτονία, όπως εκείνη των Ελλήνων, που ανατινάχθηκαν για να μην παραδοθούν στις τουρκικές δυνάμεις πριν από δύο αιώνες.
Αυτή η ρητορική δεν εμφανίστηκε από το πουθενά, αλλά φέρει τα σημάδια του περιβάλλοντος στο οποίο διαμορφώθηκε ο κ. Τσίπρας καθώς μεγάλωσε στα χρόνια ύστερα από επτά χρόνια δικτατορίας στην Ελλάδα, που τελείωσε το 1974.
Ένας φοιτητικός πολιτισμός που άνθησε τις επόμενες δεκαετίες και είδε να αναπτύσσεται ένας επαναστατικός δυναμισμός σε κάθε σχολείο.
Ήταν παθιασμένος και εγγράμματος στη μαρξιστική θεωρία.
Τα μανιφέστα και οι κομματικές γραμμές πολλαπλασιάστηκαν.
Πολύς χρόνος δαπανήθηκε σε συναντήσεις, συζητώντας τις δημοκρατικές επιπτώσεις για το κάθε τι, από τις καντίνες μέχρι τους διορισμούς καθηγητών.
Οι φοιτητικές ηγεσίες, παθιασμένες με την ιστορία της γερμανικής κατοχής, «καταβρόχθισαν» τα απομνημονεύματα των ηρώων της αντίστασης και ονειρεύτηκαν έναν αγώνα για να αντιπαλέψουν τους δικούς αντιπάλους τους.
Μερικοί από αυτούς τους ακτιβιστές παρέμεινα σε πολιτικά κόμματα, ένας μικρότερος αριθμός ίδρυσε κοινότητες ή έγιναν αναρχικοί και μια χούφτα φλέρταρε με την επαναστατική βία.
Πολλοί συνέβαλαν με σημαντικό τρόπο στην άνθηση του πολιτιστικού και πνευματικού σκηνικού που προέκυψε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών.
Πολλοί πήραν βαθμούς και θέσεις εργασίας, έκαναν οικογένειες, ενώ μερικοί είναι τώρα στην κυβέρνηση.
Έχοντας υποσχεθεί στους ψηφοφόρους πράγματα που δεν μπορούν να εκπληρώσουν, ο κ. Τσίπρας και οι συνεργάτες παρουσιάζουν αυτή την κατάσταση ως την ηρωική ευκαιρία της γενιάς τους.
Ο Μπολσεβικισμός κατέρρευσε, η αντίσταση εν καιρώ πολέμου έχει συντριβεί, ίσως όμως να ελπίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε μια νέου είδους επαναστατική νίκη, επιτυγχάνοντας ένα αποφασιστικό χτύπημα ενάντια του διεθνούς κεφαλαίου.
Δεν θα στοιχημάτιζα σε αυτό, σημειώνει ο M. Mazower.
H τελευταία φορά που η Ελλάδα αποκήρυξε το χρέος της ήταν το 1932: μια βραχυπρόθεσμη ανάκαμψη ακολούθησε, η οποία είχε ήδη εξασθενίσει όταν άρχισε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος.
Η αποκήρυξη του χρέους τότε ήταν μια θετική κίνηση, διότι ολόκληρος ο κόσμος το έκανε και το πραγματικό κόστος της χρεοκοπίας ήταν χαμηλό.
Αυτή τη φορά, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική.
Οι συνέπειες και το κόστος θα ήταν πολύ χειρότερα, η δυνατότητα μιας εγχωρίως παραγόμενης ανάπτυξης πολύ λιγότερη και πολλά από τα οφέλη που συνδέονται με την Ευρώπη –η Ελλάδα ως ελκυστικός χώρος για ξένες επενδύσεις, λαμβάνοντας υπόψη τη γεωπολιτική της θέση και τη μετατροπή της σε αξίες που προήλθαν με το άνοιγμα της από την εσωστρεφή κοινωνία που ήταν πριν από 40 χρόνια– θα ετίθεντο σε κίνδυνο.
Χάρη σε αυτό το απερίσκεπτο δημοψήφισμα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει μεγάλες αναταραχές που θα δοκιμάσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς που εγκαθιδρύθηκαν μετά το 1974.
Η χώρα δεν χρειάζεται επιστροφή στις χειρότερες υπερβολές της πολιτικής των φοιτητών.
Πολλώ δε μάλλον, δεν χρειάζεται την υπερβολική ρητορική του βίαιου αγώνα, των εθνικών καταστροφών και του εμφυλίου πολέμου που ήδη υπάρχουν στον αέρα.
Η λογική μπορεί να επικρατήσει και μια ψήφος υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα της Κυριακής μπορεί τελικά να οδηγήσει στον σχηματισμό μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας, που έχει λείψει από τότε που άρχισε η κρίση.
Αν όχι, τότε θα πρέπει να περιμένουμε περαιτέρω πολιτική πόλωση και ένα μέλλον αυξανόμενης εξαθλίωσης στο περιθώριο της Ευρώπης.
Μεταφραστική επιμέλεια: Ελένη Κάτσουρα
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών