Oι χρηματοπιστωτικές κρίσεις μπορούν να διαρκέσουν πολύ για να αναπτυχθούν, αλλά μόλις εκδηλωθούν, τείνουν να εξαπλώνονται γρήγορα, ευρέως, βίαια και (φαινομενικά) αδιάκριτα.
Πριν από δέκα χρόνια τον Αύγουστο του 2007, η γαλλική τράπεζα BNP Paribas αποφάσισε να περιορίσει την πρόσβαση των επενδυτών στα χρήματα που είχαν καταθέσει σε τρία fund αναφέρει σε άρθρο του ο Mohamed A. El-Erian, Γενικός Οικονομικός Σύμβουλος της Allianz και βασικό στέλεχος της PIMCO στο παρελθόν.
Ήταν το πρώτο δυνατό μήνυμα του οικονομικού stress που θα έστελνε, μια χρονιά αργότερα, την παγκόσμια οικονομία σε περιπέτειες αναφέρει σε άρθρο του στο Project Syndicate.
Ωστόσο, οι τεράστιες οικονομικές κρίσεις στα τέλη του 2008 και αρχές του 2009 - οι οποίες έφεραν τον κόσμο στο χείλος μιας καταστροφικής πολυετούς κρίσης - αποτέλεσαν έκπληξη για τους διαμορφωτές της πολιτικής στις προηγμένες οικονομίες.
Δεν είχαν δώσει επαρκή προσοχή στα διδάγματα των κρίσεων στον αναδυόμενο κόσμο.
Όποιος έχει βιώσει ή έχει σπουδάσει χρηματοπιστωτικές κρίσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες θα έχει επίγνωση των ορατών χαρακτηριστικών τους.
Για αρχάριους, όπως υποστήριξε ο Rüdiger Dornbusch, οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις μπορούν να διαρκέσουν πολύ για να αναπτυχθούν, αλλά μόλις εκδηλωθούν, τείνουν να εξαπλώνονται γρήγορα, ευρέως, βίαια και (φαινομενικά) αδιάκριτα.
Οι οικονομικές συνθήκες γρήγορα μετατρέπονται σε εφιάλτη.
Οι τράπεζες που έμοιαζαν άφθαρτες γονατίζουν και οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις καλούνται να λάβουν δύσκολες και αβέβαιες πολιτικές επιλογές.
Επιπλέον, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει επίσης να λογοδοτούν για τον κίνδυνο μιας «αιφνίδιας πτώσης» της οικονομικής δραστηριότητας, η οποία μπορεί να καταστρέψει την απασχόληση, το εμπόριο και τις επενδύσεις.
Τελικά, οι κοινωνικοπολιτικές και θεσμικές επιπτώσεις μιας κρίσης μπορούν να ξεπεράσουν τις επιπτώσεις στην οικονομία.
Όλα αυτά τα μαθήματα θα ήταν χρήσιμα για τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής της προηγμένης οικονομίας πριν από δέκα χρόνια.
Όταν η BNP Paribas πάγωσε κεφάλαια αξίας 2,2 δισεκ. δολαρίων στις 9 Αυγούστου 2007, θα έπρεπε να ήταν προφανές ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη οικονομική πίεση.
Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής κατέληξαν σε λανθασμένα συμπεράσματα, κυρίως για δύο λόγους.
Πρώτον, χρειάστηκε αρκετός χρόνος για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να κατανοήσουν την έκταση της λανθάνουσας αστάθειας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που είχε συσσωρευτεί.
Δεύτερον, οι περισσότεροι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στον προηγμένο κόσμο θεωρούσαν ότι δεν είχαν κάτι να μάθουν από τις εμπειρίες των αναδυόμενων χωρών.
Δυστυχώς, τα προβλήματα αυτά δεν έχουν ακόμη επιλυθεί πλήρως.
Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένας αυξανόμενος κίνδυνος….που υποτιμάται…. το μοντέλο ανάπτυξης μιας οικονομίας.
Πράγματι, οι πολιτικοί των προηγμένων χωρών εξακολουθούν να αγνοούν σήμερα τους περιορισμούς ενός οικονομικού μοντέλου που βασίζεται υπερβολικά στη χρηματοδότηση για τη δημιουργία βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.
Αν και οι περιορισμοί αυτοί έχουν μειωθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν ενίσχυαν επαρκώς το μοντέλο ανάπτυξης από το οποίο εξαρτώνται οι οικονομίες τους.
Αντιθέτως, ενήργησαν συχνά σαν η κρίση να ήταν απλώς ένα κυκλικό - αν και δραματικό - σοκ, και υπέθεσαν ότι η οικονομία θα ανακάμψει με τρόπο παρόμοιο με το V, όπως συνήθως συμβαίνει μετά από μια ύφεση.
Οι προηγμένες οικονομίες ανέκαθεν επέστρεφαν σε επίπεδα ΑΕΠ πριν από την κρίση και δεν μπόρεσαν να απελευθερώσουν το σημαντικό αναπτυξιακό δυναμικό τους.
Ακόμη χειρότερα, η ανάπτυξη που πέτυχαν τα χρόνια μετά την κρίση δεν ήταν σταθερή.
Όσο περισσότερο συνεχίζει αυτό το πρότυπο, οι μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξης των πιο προηγμένων οικονομιών θα τίθενται εν αμφιβόλω.
Και αυτό που ήταν αδιανόητο στο παρελθόν - τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά - άρχισε να είναι δυνατό, ακόμη και πιθανό.
Μια δεκαετία μετά την έναρξη της κρίσης, οι προηγμένες οικονομίες δεν έχουν ακόμη αποστασιοποιηθεί από ένα αναπτυξιακό μοντέλο που εξαρτάται υπερβολικά από τη ρευστότητα και τη μόχλευση – ειδικά στις τράπεζες και στη συνέχεια από τις κεντρικές τράπεζες -.
Δεν έχουν ακόμη πραγματοποιήσει επαρκείς επενδύσεις σε υποδομές, εκπαίδευση και ανθρώπινο κεφάλαιο γενικότερα.
Δεν έχουν αντιμετωπίσει τις στρεβλώσεις κατά της ανάπτυξης που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα των φορολογικών συστημάτων, της χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης και του εμπορίου.
Και δεν κατάφεραν να συμβαδίσουν με την τεχνολογία, εκμεταλλευόμενοι τα πιθανά οφέλη από τα μεγάλα δεδομένα, τη μάθηση, την τεχνητή νοημοσύνη και τις νέες μορφές κινητικότητας, ενώ ταυτόχρονα διαχειρίζονταν αποτελεσματικά τους σχετικούς κινδύνους.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στον προηγμένο κόσμο καθυστέρησαν να ενσωματώσουν τις εμπειρίες από τις αναδυόμενες οικονομίες.
Επειδή οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σχεδίαζαν σκόπιμα τις πολιτικές τους απαντήσεις στα προβλήματα ώστε να είναι "έγκαιρες, στοχοθετημένες και προσωρινές".
Τελικά, κατέστη σαφές ότι το πρόβλημα απαιτούσε μια πολύ ευρύτερη μακροπρόθεσμη δομική λύση.
Αλλά μέχρι τότε, το πολιτικό παράθυρο ευκαιριών για τολμηρές ενέργειες είχε ουσιαστικά κλείσει.
www.bankingnews.gr
Ήταν το πρώτο δυνατό μήνυμα του οικονομικού stress που θα έστελνε, μια χρονιά αργότερα, την παγκόσμια οικονομία σε περιπέτειες αναφέρει σε άρθρο του στο Project Syndicate.
Ωστόσο, οι τεράστιες οικονομικές κρίσεις στα τέλη του 2008 και αρχές του 2009 - οι οποίες έφεραν τον κόσμο στο χείλος μιας καταστροφικής πολυετούς κρίσης - αποτέλεσαν έκπληξη για τους διαμορφωτές της πολιτικής στις προηγμένες οικονομίες.
Δεν είχαν δώσει επαρκή προσοχή στα διδάγματα των κρίσεων στον αναδυόμενο κόσμο.
Όποιος έχει βιώσει ή έχει σπουδάσει χρηματοπιστωτικές κρίσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες θα έχει επίγνωση των ορατών χαρακτηριστικών τους.
Για αρχάριους, όπως υποστήριξε ο Rüdiger Dornbusch, οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις μπορούν να διαρκέσουν πολύ για να αναπτυχθούν, αλλά μόλις εκδηλωθούν, τείνουν να εξαπλώνονται γρήγορα, ευρέως, βίαια και (φαινομενικά) αδιάκριτα.
Οι οικονομικές συνθήκες γρήγορα μετατρέπονται σε εφιάλτη.
Οι τράπεζες που έμοιαζαν άφθαρτες γονατίζουν και οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις καλούνται να λάβουν δύσκολες και αβέβαιες πολιτικές επιλογές.
Επιπλέον, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει επίσης να λογοδοτούν για τον κίνδυνο μιας «αιφνίδιας πτώσης» της οικονομικής δραστηριότητας, η οποία μπορεί να καταστρέψει την απασχόληση, το εμπόριο και τις επενδύσεις.
Τελικά, οι κοινωνικοπολιτικές και θεσμικές επιπτώσεις μιας κρίσης μπορούν να ξεπεράσουν τις επιπτώσεις στην οικονομία.
Όλα αυτά τα μαθήματα θα ήταν χρήσιμα για τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής της προηγμένης οικονομίας πριν από δέκα χρόνια.
Όταν η BNP Paribas πάγωσε κεφάλαια αξίας 2,2 δισεκ. δολαρίων στις 9 Αυγούστου 2007, θα έπρεπε να ήταν προφανές ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη οικονομική πίεση.
Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής κατέληξαν σε λανθασμένα συμπεράσματα, κυρίως για δύο λόγους.
Πρώτον, χρειάστηκε αρκετός χρόνος για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να κατανοήσουν την έκταση της λανθάνουσας αστάθειας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που είχε συσσωρευτεί.
Δεύτερον, οι περισσότεροι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στον προηγμένο κόσμο θεωρούσαν ότι δεν είχαν κάτι να μάθουν από τις εμπειρίες των αναδυόμενων χωρών.
Δυστυχώς, τα προβλήματα αυτά δεν έχουν ακόμη επιλυθεί πλήρως.
Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένας αυξανόμενος κίνδυνος….που υποτιμάται…. το μοντέλο ανάπτυξης μιας οικονομίας.
Πράγματι, οι πολιτικοί των προηγμένων χωρών εξακολουθούν να αγνοούν σήμερα τους περιορισμούς ενός οικονομικού μοντέλου που βασίζεται υπερβολικά στη χρηματοδότηση για τη δημιουργία βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς.
Αν και οι περιορισμοί αυτοί έχουν μειωθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν ενίσχυαν επαρκώς το μοντέλο ανάπτυξης από το οποίο εξαρτώνται οι οικονομίες τους.
Αντιθέτως, ενήργησαν συχνά σαν η κρίση να ήταν απλώς ένα κυκλικό - αν και δραματικό - σοκ, και υπέθεσαν ότι η οικονομία θα ανακάμψει με τρόπο παρόμοιο με το V, όπως συνήθως συμβαίνει μετά από μια ύφεση.
Οι προηγμένες οικονομίες ανέκαθεν επέστρεφαν σε επίπεδα ΑΕΠ πριν από την κρίση και δεν μπόρεσαν να απελευθερώσουν το σημαντικό αναπτυξιακό δυναμικό τους.
Ακόμη χειρότερα, η ανάπτυξη που πέτυχαν τα χρόνια μετά την κρίση δεν ήταν σταθερή.
Όσο περισσότερο συνεχίζει αυτό το πρότυπο, οι μελλοντικές προοπτικές ανάπτυξης των πιο προηγμένων οικονομιών θα τίθενται εν αμφιβόλω.
Και αυτό που ήταν αδιανόητο στο παρελθόν - τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά - άρχισε να είναι δυνατό, ακόμη και πιθανό.
Μια δεκαετία μετά την έναρξη της κρίσης, οι προηγμένες οικονομίες δεν έχουν ακόμη αποστασιοποιηθεί από ένα αναπτυξιακό μοντέλο που εξαρτάται υπερβολικά από τη ρευστότητα και τη μόχλευση – ειδικά στις τράπεζες και στη συνέχεια από τις κεντρικές τράπεζες -.
Δεν έχουν ακόμη πραγματοποιήσει επαρκείς επενδύσεις σε υποδομές, εκπαίδευση και ανθρώπινο κεφάλαιο γενικότερα.
Δεν έχουν αντιμετωπίσει τις στρεβλώσεις κατά της ανάπτυξης που υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα των φορολογικών συστημάτων, της χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης και του εμπορίου.
Και δεν κατάφεραν να συμβαδίσουν με την τεχνολογία, εκμεταλλευόμενοι τα πιθανά οφέλη από τα μεγάλα δεδομένα, τη μάθηση, την τεχνητή νοημοσύνη και τις νέες μορφές κινητικότητας, ενώ ταυτόχρονα διαχειρίζονταν αποτελεσματικά τους σχετικούς κινδύνους.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στον προηγμένο κόσμο καθυστέρησαν να ενσωματώσουν τις εμπειρίες από τις αναδυόμενες οικονομίες.
Επειδή οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σχεδίαζαν σκόπιμα τις πολιτικές τους απαντήσεις στα προβλήματα ώστε να είναι "έγκαιρες, στοχοθετημένες και προσωρινές".
Τελικά, κατέστη σαφές ότι το πρόβλημα απαιτούσε μια πολύ ευρύτερη μακροπρόθεσμη δομική λύση.
Αλλά μέχρι τότε, το πολιτικό παράθυρο ευκαιριών για τολμηρές ενέργειες είχε ουσιαστικά κλείσει.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών