Μία από τις «κρυφές αδυναμίες» της Ένωσης είναι η διαφαινόμενη απάθεια των πολιτών της
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενδεχομένως να βρίσκεται αντιμέτωπη με μία νέα κρίση, αυτή τη φορά πολιτική και όχι οικονομική, όπως τονίζει σε άρθρο του («Europe’s Return to Crisis?») στο Project Syndicate, ο Daniel Gros, επικεφαλής του Center for European Policy Studies (CEPS).
Όπως αναφέρει στο άρθρο του μόλις πριν από τέσσερις μήνες, όταν στη Γαλλία εκλέχθηκε πρόεδρος ο φιλοευρωπαίος Emmanuel Macron, φάνηκε ότι η ΕΕ ήταν έτοιμη να εισέλθει σε μία περίοδο ηρεμίας.
Όμως η ηρεμία είναι το τελευταίο πράγμα που μπορεί να δει κάποιος στους δρόμους της Καταλονίας, όπου διαδηλωτές υπέρ της ανεξαρτησίας –σε ένα δημοψήφισμα που αντιμετωπίστηκε βίαια από τις κυβερνητικές δυνάμεις- βρίσκονται αντιμέτωποι με διαδηλωτές που είναι αντίθετοι με αυτή.
Καθώς η εσωτερική σύγκρουση στην Ισπανία κλιμακώνεται, η επιστροφή της κρίσης στην Ευρώπη μοιάζει ως κάτι αναπόφευκτο.
Την ίδια ώρα αυτά που συμβαίνουν στην Ισπανία υποδεικνύουν ότι η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρώπη ενισχύεται, ενώ ταυτόχρονα υπογραμμίζει ότι υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να επιτύχει η ΕΕ.
Η ισχυρής της οικονομικής ανάκαμψης της Ευρώπης αποδεικνύεται από την απουσία αντίδρασης των αγορών σε αυτό που συμβαίνει στην Καταλονία.
Εάν αυτό είχε συμβεί πριν από μερικά χρόνια, θα καταγράφονταν sell-off στα ισπανικά ομόλογα και το χρηματιστήριο της Ισπανίας θα είχε καταρρεύσει.
Είναι ολοφάνερο ότι σήμερα οι αγορές αντιμετωπίζουν με απάθεια την πολιτική αβεβαιότητα στη χώρα.
Αυτή η ψήφος εμπιστοσύνης στηρίζεται σε στέρεα θεμελιώδη δεδομένα.
Η Ευρωζώνη αναπτύσσεται με αξιοπρεπή, αν και όχι εντυπωσιακό, ρυθμό.
Η ισπανική οικονομία «τρέχει» ταχύτερα από το μέσο όρο της Ευρωζώνης, ενώ διατηρεί τα ισοζύγιά της οριακά πλεονασματικά.
Αυτό σημαίνει ότι η ισπανική ανάκαμψη στηρίζεται σε αύξηση της προσφοράς και όχι σε αύξηση της εγχώριας ζήτησης, όπως συνέβη πριν την κρίση στον κατασκευαστικό κλάδο της χώρας.
Με δεδομένο ότι υπάρχουν και θεσμοί στην Ευρωζώνη που μπορούν να στηρίξουν, προσωρινά, χώρες ή τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα, καθίσταται ξεκάθαρο ότι η βαθιά πολιτική κρίση στην Ισπανία δεν συνοδεύεται και από επικίνδυνες διακυμάνσεις στις αγορές.
Όμως η κρίση στην Καταλονία υπογραμμίζει και τα όρια που έχει το μοντέλο ενοποίησης της ΕΕ, τα οποία έχουν τις ρίζες τους στο γεγονός ότι η Ένωση βασίζεται στο μοντέλο των εθνικών κρατών.
Σχεδόν όλα όσα πράττει η ΕΕ είναι αποφάσεις που έχουν ληφθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις και τα κοινοβούλιά τους και δεν υπάρχουν διακυβερνητικές αποφάσεις.
Αυτό καθίσταται ολοφάνερο στον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις για τη νομισματική πολιτική: το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ λαμβάνει τις αποφάσεις βασιζόμενο σε μία απλή πλειοψηφία.
Όμως ο μηχανισμός εφαρμογής είναι διαφορετικός: μόλις ληφθεί η απόφαση, οι εθνικές κεντρικές τράπεζες τον εφαρμόζουν.
Πρόκειται για μία προσέγγιση που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις.
Για παράδειγμα οι εθνικές κεντρικές τράπεζες είναι αυτές που πραγματοποιούν τις αγορές ομολόγων στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης που εφαρμόζει η ΕΚΤ και μάλιστα αγοράζουν ομόλογα των κρατών στα οποία ανήκουν.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Λουξεμβούργο, επίσης αποφασίζει μέσω ενός μηχανισμού που δεν είναι διακυβερνητικός.
Οι αποφάσεις του υπαγορεύονται από τις εθνικές κυβερνήσεις, τα εθνικά δικαστήρια και τους άλλους εθνικούς θεσμούς που θα τις εφαρμόσουν.
Μία σύγκριση με τις ΗΠΑ δείχνει τις αδυναμίες αυτής της προσέγγισης.
Οι ανά πολιτεία ομοσπονδιακές τράπεζες των ΗΠΑ δεν είναι «δεμένες» με τις κατά τόπους κυβερνήσεις ή τους θεσμούς.
Επίσης τα μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ προτείνονται από ομοσπονδιακούς θεσμούς, με τη Γερουσία να δέχεται ή να απορρίπτει τις προτάσεις του Αμερικανού προέδρου.
Για την ΕΕ το να στηριχθεί στα κράτη-μέλη ώστε να δημιουργηθούν κοινοί θεσμοί ήταν ο μόνος τρόπος για να ξεκινήσει η διαδικασία της ενοποίησης, με δεδομένη τη βαθειά ριζωμένη έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των λαών, οι οποίοι είχαν εμπλακεί στο παρελθόν σε αιματηρούς πολέμους.
Όντως μία ένωση η οποία στηρίζεται σε εθνικά κράτη, μπορεί να λειτουργήσει αρκετά καλά.
Όμως σήμερα, με δεδομένα τα προβλήματα στο εσωτερικό αρκετών χωρών, βλέπουμε ότι αυτή η Ένωση (με τον τρόπο που λειτουργεί) έχει φθάσει στα όριά της.
Στην Ελλάδα η αδύναμη δημόσια διοίκηση και το αντίστοιχα αδύναμο δικαστικό σύστημα έχουν καθυστερήσει την οικονομική ανάκαμψη.
Σε Πολωνία και Ουγγαρία, «μη φιλελεύθερες» κυβερνήσεις υπονομεύουν την ανεξαρτησία των δικαστικών αρχών.
Και στην Ισπανία το πολιτικό σύστημα μοιάζει ανίκανο να δώσει λύση στη σύγκρουση μεταξύ της τοπικής κυβέρνησης της Καταλονίας (που ζητά μεγαλύτερη αυτοδιαχείριση) και τη κεντρικής κυβέρνησης της Μαδρίτης.
Ακόμη και η Γερμανία αντιμετωπίζει εσωτερικές, πολιτικές προκλήσεις.
Έχοντας χάσει περίπου το 1/5 των ψήφων η Angela Merkel θα πρέπει να συμβιώσει με τρία εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους κόμματα, προκειμένου να ολοκληρώσει την τέταρτη –και πιθανώς τελευταία- θητεία της.
Όσο για την Ιταλία οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι είναι υπέρ των λαϊκιστικών κομμάτων ή των ευρωσκεπτικιστών.
Αν και τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα είναι δύσκολο να κερδίσουν την εξουσία κάπου αλλού, σαφώς αυτή η πολιτική στροφή δεν «δένει» με την ευρωπαϊκή ενοποίηση.
Η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη, σήμερα, με «αδιαφορία», καθώς αρκετά από τα κράτη-μέλη της ασχολούνται με τις εσωτερικές τους προκλήσεις, με την ευρωπαϊκή ενοποίηση να περνάει στην καλύτερη των περιπτώσεων σε δεύτερη μοίρα.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες που επιθυμούν να στηρίξουν την ενοποίηση δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν το επιχείρημα ότι «δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση», το οποίο εξέφραζαν κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Εάν επιθυμούν να υπάρξει πρόοδος στο θέμα της ενοποίησης οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να βρουν ένα νέο μοντέλο, το οποίο θα κατορθώσει να «σπάσει» την απάθεια των πολιτών.
www.bankingnews.gr
Όπως αναφέρει στο άρθρο του μόλις πριν από τέσσερις μήνες, όταν στη Γαλλία εκλέχθηκε πρόεδρος ο φιλοευρωπαίος Emmanuel Macron, φάνηκε ότι η ΕΕ ήταν έτοιμη να εισέλθει σε μία περίοδο ηρεμίας.
Όμως η ηρεμία είναι το τελευταίο πράγμα που μπορεί να δει κάποιος στους δρόμους της Καταλονίας, όπου διαδηλωτές υπέρ της ανεξαρτησίας –σε ένα δημοψήφισμα που αντιμετωπίστηκε βίαια από τις κυβερνητικές δυνάμεις- βρίσκονται αντιμέτωποι με διαδηλωτές που είναι αντίθετοι με αυτή.
Καθώς η εσωτερική σύγκρουση στην Ισπανία κλιμακώνεται, η επιστροφή της κρίσης στην Ευρώπη μοιάζει ως κάτι αναπόφευκτο.
Την ίδια ώρα αυτά που συμβαίνουν στην Ισπανία υποδεικνύουν ότι η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στην Ευρώπη ενισχύεται, ενώ ταυτόχρονα υπογραμμίζει ότι υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να επιτύχει η ΕΕ.
Η ισχυρής της οικονομικής ανάκαμψης της Ευρώπης αποδεικνύεται από την απουσία αντίδρασης των αγορών σε αυτό που συμβαίνει στην Καταλονία.
Εάν αυτό είχε συμβεί πριν από μερικά χρόνια, θα καταγράφονταν sell-off στα ισπανικά ομόλογα και το χρηματιστήριο της Ισπανίας θα είχε καταρρεύσει.
Είναι ολοφάνερο ότι σήμερα οι αγορές αντιμετωπίζουν με απάθεια την πολιτική αβεβαιότητα στη χώρα.
Αυτή η ψήφος εμπιστοσύνης στηρίζεται σε στέρεα θεμελιώδη δεδομένα.
Η Ευρωζώνη αναπτύσσεται με αξιοπρεπή, αν και όχι εντυπωσιακό, ρυθμό.
Η ισπανική οικονομία «τρέχει» ταχύτερα από το μέσο όρο της Ευρωζώνης, ενώ διατηρεί τα ισοζύγιά της οριακά πλεονασματικά.
Αυτό σημαίνει ότι η ισπανική ανάκαμψη στηρίζεται σε αύξηση της προσφοράς και όχι σε αύξηση της εγχώριας ζήτησης, όπως συνέβη πριν την κρίση στον κατασκευαστικό κλάδο της χώρας.
Με δεδομένο ότι υπάρχουν και θεσμοί στην Ευρωζώνη που μπορούν να στηρίξουν, προσωρινά, χώρες ή τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα, καθίσταται ξεκάθαρο ότι η βαθιά πολιτική κρίση στην Ισπανία δεν συνοδεύεται και από επικίνδυνες διακυμάνσεις στις αγορές.
Όμως η κρίση στην Καταλονία υπογραμμίζει και τα όρια που έχει το μοντέλο ενοποίησης της ΕΕ, τα οποία έχουν τις ρίζες τους στο γεγονός ότι η Ένωση βασίζεται στο μοντέλο των εθνικών κρατών.
Σχεδόν όλα όσα πράττει η ΕΕ είναι αποφάσεις που έχουν ληφθεί από τις εθνικές κυβερνήσεις και τα κοινοβούλιά τους και δεν υπάρχουν διακυβερνητικές αποφάσεις.
Αυτό καθίσταται ολοφάνερο στον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις για τη νομισματική πολιτική: το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ λαμβάνει τις αποφάσεις βασιζόμενο σε μία απλή πλειοψηφία.
Όμως ο μηχανισμός εφαρμογής είναι διαφορετικός: μόλις ληφθεί η απόφαση, οι εθνικές κεντρικές τράπεζες τον εφαρμόζουν.
Πρόκειται για μία προσέγγιση που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις.
Για παράδειγμα οι εθνικές κεντρικές τράπεζες είναι αυτές που πραγματοποιούν τις αγορές ομολόγων στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης που εφαρμόζει η ΕΚΤ και μάλιστα αγοράζουν ομόλογα των κρατών στα οποία ανήκουν.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Λουξεμβούργο, επίσης αποφασίζει μέσω ενός μηχανισμού που δεν είναι διακυβερνητικός.
Οι αποφάσεις του υπαγορεύονται από τις εθνικές κυβερνήσεις, τα εθνικά δικαστήρια και τους άλλους εθνικούς θεσμούς που θα τις εφαρμόσουν.
Μία σύγκριση με τις ΗΠΑ δείχνει τις αδυναμίες αυτής της προσέγγισης.
Οι ανά πολιτεία ομοσπονδιακές τράπεζες των ΗΠΑ δεν είναι «δεμένες» με τις κατά τόπους κυβερνήσεις ή τους θεσμούς.
Επίσης τα μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ προτείνονται από ομοσπονδιακούς θεσμούς, με τη Γερουσία να δέχεται ή να απορρίπτει τις προτάσεις του Αμερικανού προέδρου.
Για την ΕΕ το να στηριχθεί στα κράτη-μέλη ώστε να δημιουργηθούν κοινοί θεσμοί ήταν ο μόνος τρόπος για να ξεκινήσει η διαδικασία της ενοποίησης, με δεδομένη τη βαθειά ριζωμένη έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των λαών, οι οποίοι είχαν εμπλακεί στο παρελθόν σε αιματηρούς πολέμους.
Όντως μία ένωση η οποία στηρίζεται σε εθνικά κράτη, μπορεί να λειτουργήσει αρκετά καλά.
Όμως σήμερα, με δεδομένα τα προβλήματα στο εσωτερικό αρκετών χωρών, βλέπουμε ότι αυτή η Ένωση (με τον τρόπο που λειτουργεί) έχει φθάσει στα όριά της.
Στην Ελλάδα η αδύναμη δημόσια διοίκηση και το αντίστοιχα αδύναμο δικαστικό σύστημα έχουν καθυστερήσει την οικονομική ανάκαμψη.
Σε Πολωνία και Ουγγαρία, «μη φιλελεύθερες» κυβερνήσεις υπονομεύουν την ανεξαρτησία των δικαστικών αρχών.
Και στην Ισπανία το πολιτικό σύστημα μοιάζει ανίκανο να δώσει λύση στη σύγκρουση μεταξύ της τοπικής κυβέρνησης της Καταλονίας (που ζητά μεγαλύτερη αυτοδιαχείριση) και τη κεντρικής κυβέρνησης της Μαδρίτης.
Ακόμη και η Γερμανία αντιμετωπίζει εσωτερικές, πολιτικές προκλήσεις.
Έχοντας χάσει περίπου το 1/5 των ψήφων η Angela Merkel θα πρέπει να συμβιώσει με τρία εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους κόμματα, προκειμένου να ολοκληρώσει την τέταρτη –και πιθανώς τελευταία- θητεία της.
Όσο για την Ιταλία οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι είναι υπέρ των λαϊκιστικών κομμάτων ή των ευρωσκεπτικιστών.
Αν και τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα είναι δύσκολο να κερδίσουν την εξουσία κάπου αλλού, σαφώς αυτή η πολιτική στροφή δεν «δένει» με την ευρωπαϊκή ενοποίηση.
Η ΕΕ βρίσκεται αντιμέτωπη, σήμερα, με «αδιαφορία», καθώς αρκετά από τα κράτη-μέλη της ασχολούνται με τις εσωτερικές τους προκλήσεις, με την ευρωπαϊκή ενοποίηση να περνάει στην καλύτερη των περιπτώσεων σε δεύτερη μοίρα.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες που επιθυμούν να στηρίξουν την ενοποίηση δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν το επιχείρημα ότι «δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση», το οποίο εξέφραζαν κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Εάν επιθυμούν να υπάρξει πρόοδος στο θέμα της ενοποίησης οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να βρουν ένα νέο μοντέλο, το οποίο θα κατορθώσει να «σπάσει» την απάθεια των πολιτών.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών