Σύμφωνα με τον Ashoka Mody η διαίρεση μεταξύ Βορρά και Νότου στην Ευρώπη μόλις έχει ξεκινήσει
Την ύπαρξη ενός όλο και αυξανόμενου διχασμού στην Ενωμένη Ευρώπη διαπιστώνει ο Ashoka Mody, οικονομολόγος και καθηγητής του Princeton University, σε άρθρο του στην ιστοσελίδα Vox, το πολιτικό portal του Center for European Policy Research (CEPR).
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο δύο εκλογές στην Ευρώπη – στη Γερμανία στις 24/09/2017 και στην Ιταλία στις 04/03/2018- έστειλαν προειδοποιητικό μήνυμα ότι η Γηραιά Ήπειρος έχει αρχίσει να κατακερματίζεται.
Η μεγαλύτερη ευθύνη για την εμβάθυνση του διχασμού μπορεί να αποδοθεί στο ευρώ.
Κατά τον Mοdy το πολιτικό χάσμα στην Ευρώπη οφείλεται και στο γεγονός ότι η ΕΕ δεν κατόρθωσε να δώσει απαντήσεις στα εθνικά προβλήματα και στις εθνικές προτεραιότητες αλλά προτίμησε να μιλά για τα κοινά ευρωπαϊκά θέματα.
Μπορεί οι Ευρωπαίοι ηγέτες να θεωρούν τις παραπάνω απόψεις ως υπερβολικές ή κακόβουλες, αλλά τα δείγματα υπάρχουν.
Οι ίδιοι, πάντως, εδώ και πολλά χρόνια συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι το ευρώ θα οδηγήσει και σε πολιτική ένωση της ΕΕ.
Υπέρ της παραπάνω άποψης (σ.σ.: για πολιτική ένωση της ΕΕ) τάσσονται αρκετές ελίτ.
Αυτές οι ελίτ –κυρίως πολιτικοί και γραφειοκράτες- δεν είχαν καμία εξασφάλιση ότι τα εθνικά θέματα μπορούν κάποια στιγμή να «συναντηθούν» με τα ευρωπαϊκά θέματα.
Όμως θεώρησαν ότι είχαν με το μέρος τους «την πλειοψηφία του πληθυσμού» και ως εκ τούτου μπορούσαν να λαμβάνουν αποφάσεις για όλους.
Όπως φαίνεται αυτή η πλειοψηφία άρχισε να συρρικνώνεται με την εμφάνιση του ευρώ στην ευρωπαϊκή πολιτική πραγματικότητα.
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Maastricht τον Φεβρουάριο του 1992, οι Δανοί πολίτες αποφάσισαν να απορρίψουν το ευρώ σε ένα δημοψήφισμα που έγινε τον Ιούνιο του 1992.
Το ίδιο έπραξαν και οι Γάλλοι τον Σεπτέμβριο του 1992.
Η «ταυτότητα» των Γάλλων ψηφοφόρων επανεμφανίζεται στις πρόσφατες ψήφους διαμαρτυρίας.
Αυτοί που ψήφισαν το 1992 κατά του ευρώ στη Γαλλία ήταν άνθρωποι με χαμηλά εισοδήματα, περιορισμένη παιδεία και ζούσαν σε περιοχές που σιγά-σιγά μετατρέπονταν σε αποβιομηχανοποιημένες ζώνες, είχαν μη ασφαλείς δουλειές και ως εκ τούτου είχαν δεκάδες λόγους να ανησυχούν για το μέλλον.
Ψηφίζοντας ενάντια στη Συνθήκη του Maastricht δεν ψήφιζαν κατά της Ευρώπης.
Απλά απαιτούσαν από τους Γάλλους πολιτικούς να δώσουν περισσότερη προσοχή στα εσωτερικά προβλήματα, τα οποία δεν μπορούσαν να λύσουν οι ευρωπαϊκές αρχές και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί.
Στα χρόνια που ακολούθησαν η «πλειοψηφία» συνέχισε να μειώνεται.
Σε αρκετά δημοψηφίσματα υπήρξαν φωνές που μιλούσαν κατά της Συνταγματικής Συνθήκης του 2005.
Όμως οι ευρωπαϊκές ελίτ προτίμησαν να θεωρήσουν αυτές τις φωνές ως «μεμονωμένες».
Μία νέα κρίσιμη φάση ξεκίνησε με τη χρηματοπιστωτική κρίση στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας.
Εξαιτίας τόσο της Παγκόσμιας Κρίσης του 2007 όσο και της ακόλουθης ευρωπαϊκής κρίσης, οι δημοσιονομικές πολιτικές που εφαρμόστηκαν έπληξαν τη ζωή των καθημερινών ανθρώπων.
Τους άφησαν πίσω ως ουραγούς.
Κυρίως αυτούς με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και κατοίκους μη αστικών περιοχών.
Οι πολιτικές που ασκήθηκαν στην Ευρωζώνη δεν είχαν ποτέ την έγκριση αυτών που πλήττονταν περισσότερο από την εφαρμογή τους.
Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν αρκετά κινήματα που τάσσονταν κατά αυτών των πολιτικών να αυξάνουν τη δημοτικότητά τους.
Μπορεί αυτά τα κινήματα να ξεκίνησαν από την ίδια βάση, αλλά τελικώς ανέπτυξαν εντελώς διαφορετική ρητορική.
Διαφορετική στον Βορρά και διαφορετική στον Νότο.
Αυτό οδήγησε αρκετούς να δουν την πραγματική διαίρεση που υπάρχει στην Ευρώπη.
Η άνοδος του AfD στη Γερμανία
Η πιο σφοδρή πολιτική διαίρεση κατέφθασε στην Ευρωζώνη κατά τη διάρκεια της κρίσης που ξέσπασε το 2012.
Η περίφημη «πλειοψηφία» τελικά έσπασε.
Στη Γερμανία, μέλη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) της Merkel αποχώρησαν και δημιούργησαν το κόμμα Electoral Alternative τον Σεπτέμβριο του 2012.
Αυτή η νέα κίνηση προήλθε απ’ όσους ήταν αντίθετοι στην άποψη της Merkel ότι η Γερμανία θα πρέπει να στηρίξει οικονομικά τα μέλη της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Τον Φεβρουάριο του 2013, το Electoral Alternative μετατράπηκε σε κανονικό κόμμα, αλλάζοντας το όνομά του σε Alternative fur Deutschland (Εναλλακτική για τη Γερμανία – AfD), με το πρώτο πράγμα που είχε ζητήσει να είναι η διάλυση της Ευρωζώνης.
Αν και το AfD δεν κατόρθωσε να επιτύχει το 5% που είναι απαραίτητο για να εισέλθει στη γερμανική Βουλή τον Σεπτέμβριο του 2013, άρχισε να κερδίζει σε δημοτικότητα τον Αύγουστο του 2015 όταν η Merkel «άνοιξε τις πόρτες» της Γερμανίας σε πρόσφυγες από τη Συρία.
Όταν είδε ότι έχανε σε δημοτικότητα προχώρησε σε μείωση των επιτρεπόμενων ροών μεταναστών, αλλά το AfD είχε, ήδη, κερδίσει πολιτικά.
Αποτέλεσμα στις εκλογές τον Σεπτέμβριο 2017 το εν λόγω κόμμα έλαβε το 12,6% των ψήφων.
Το 2017 οι Γερμανοί ψηφοφόροι αναζητούσαν εναλλακτική πέραν των παραδοσιακών κομμάτων.
Οι ψηφοφόροι του AfD είχαν ένα βασικό χαρακτηριστικό: προέρχονται από την Ανατολική Γερμανία.
Πέραν από αυτό το προφίλ τους μοιάζει με αυτό άλλων ψηφοφόρων σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
Είτε προέρχονται από την Ανατολική είτε από τη Δυτική Γερμανία είναι άνδρες, με χαμηλό εισόδημα, με βασική εκπαίδευση ή έστω κάποια μικρή τεχνολογική κατάρτιση και ψήφισαν μαζικά το AfD.
Οι περισσότεροι ψηφοφόροι ήταν μεταξύ 30 και 59 ετών, εργάτες σε δουλειές με χαμηλή ασφάλεια.
Ζουν σε μικρές πόλεις ή αγροτικές περιοχές.
Η αντί-μεταναστευτική τάση χαρακτήρισε όλους τους ψηφοφόρους του AfD αλλά και άλλους σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Ακόμη και στην πλούσια Γερμανία υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μείνει πίσω.
Ο Marcel Fratzscher, πρόεδρος του ερευνητικού ινστιτούτου DIW του Βερολίνου στο βιβλίο του τονίζει ότι τα οικονομικά κέρδη της χώρας κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών δεν διοχετεύθηκαν στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα του πληθυσμού.
Μάλιστα το προσωπικό εισόδημα έχει ενισχυθεί οριακά σε αυτά τα στρώματα και πολύ λίγοι έχουν τη δυνατότητα να αποταμιεύσουν.
Η πολιτική απομόνωση και η διάθεση σύγκρουσης με την κοινωνία έχουν αυξηθεί.
Τόσο το CDU όσο και οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα στις πρόσφατες εκλογές και μετά από μία μακρά περίοδο διαπραγματεύσεων τελικά αποφάσισαν να προχωρήσουν στον επονομαζόμενο «μεγάλο συνασπισμό».
Το AfD θα είναι το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης και ενώ τα ποσοστά των SPD και CDU υποχωρούν, τα δικά του αυξάνονται.
Το αντί-ευρωπαϊκό κίνημα στην Ιταλία
Ανάλογου τύπου κόμματα αναπτύχθηκαν και στην Ιταλία.
Ο ιδρυτής του Κόμματος των Πέντε Αστέρων, πρώην κωμικός Giuseppe «Beppe» Grillo, από την αφάνεια βρέθηκε με ποσοστό 25% στις εκλογές τον Φεβρουάριο του 2013.
Η Ιταλία βρίσκεται σε ύφεση από τις αρχές του 2011, με απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες.
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων ζητά άμεση δημοκρατία και κερδίζει μεγάλο μερίδιο των ψηφοφόρων μεταξύ αυτών που πλήττονται από τις δημοσιονομικές πολιτικές που επιβάλλει η Ευρωζώνη και αισθάνονται ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι.
Οι φτωχότερες περιοχές του Νότου ψήφισαν το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, αλλά είτε στον Βορρά είτε στον Νότο, οι περισσότερες ψήφοι προήλθαν από περιοχές που έχουν υψηλή ανεργία.
Για τους Ιταλούς επανήλθε στο προσκήνιο το γεγονός ότι η χώρα τους πραγματικά «σταμάτησε» όταν αυτή έγινε μέλος της Ευρωζώνης το 1999.
Η οικονομική παραγωγικότητα - πηγή υψηλότερου βιοτικού επιπέδου - σταμάτησε να αυξάνεται, οι Ιταλοί παραγωγοί έχασαν τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους, και οι καλοπληρωμένες δουλειές στη μεταποίηση χάθηκαν, χωρίς κάποιες άλλες να τις αντικαθιστούν.
Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις - πρώτον η παγκόσμια κρίση που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2007 και στη συνέχεια η κρίση στη ζώνη του ευρώ - αύξησαν την οικονομική και πολιτική δυσλειτουργία της Ιταλίας.
Η έμφαση που έδωσαν οι αρχές της Ευρωζώνης στη σφιχτή νομισματική πολιτική και την αμείλικτη λιτότητα κράτησαν πίσω την οικονομική ανάπτυξη και συνεπώς ήταν ένας από τους λόγους διόγκωσης του ιταλικού κρατικού χρέους.
Εν τω μεταξύ, η αναγκαστική δημοσιονομική λιτότητα έπληξε την ικανότητα της κυβέρνησης να «μετριάσει» το πλήγμα που δέχονταν οι πιο ευάλωτοι των πολιτών.
Αν και η ανακοίνωση του Προέδρου της ΕΚΤ Mario Draghi, τον Ιούλιο του 2012, ότι η ΕΚΤ θα κάνει "οτιδήποτε χρειάζεται" για να σώσει τη ζώνη του ευρώ, βοήθησε να μειωθεί το ονομαστικό επιτόκιο που η ιταλική κυβέρνηση πλήρωσε τα χρέη της, το «πραγματικό» επιτόκιο προσαρμοσμένο για τον πληθωρισμό παρέμεινε υψηλό.
Η ιταλική οικονομική συμπίεση συνεχίστηκε.
Στις αρχές του 2013, ο μέσος Ιταλός ήταν φτωχότερος από ό, τι κατά την περίοδο εισόδου της χώράς του στη ζώνη του ευρώ.
Στις εκλογές τον Φεβρουάριο του 2013 ο Grillo στήριξε την προεκλογική του εκστρατεία σε αντιευρωπαϊκή ρητορική, υποσχόμενος ακόμη και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το εάν η Ιταλία θα παραμείνει ή όχι στην Ευρωζώνη.
Ο Mario Monti, ο απερχόμενος πρωθυπουργός, διορίστηκε ως επικεφαλής μιας προσωρινής «τεχνοκρατικής» κυβέρνησης τον Νοέμβριο του 2011, εμφανίστηκε ως φιλοευρωπαίος.
Ο Pier Luigi Bersani, επικεφαλής του κεντροαριστερού Partito Democratic (PD), υποσχέθηκε επίσης μια φιλοευρωπαϊκή ιταλική κυβέρνηση και το κόμμα του έλαβε το 29% των ψήφων από 38% στις εκλογές του 2008.
Αν και το PD κατάφερε να δημιουργήσει μια κυβέρνηση συνασπισμού, «χρησιμοποίησε» δύο πρωθυπουργούς - Enrico Letta και Matteo Renzi - πριν καταλήξει στον Paolo Gentiloni.
Η ζημιά έγινε.
Το κυνήγι για εξουσία μέσα στο PD, μεγάλο μέρος του οποίου υποκινήθηκε από τον Renzi, κατάστρεψε τη φήμη του κόμματος και τη δημόσια εικόνα του.
Στις εκλογές του Μαρτίου του 2018, το PD έλαβε το 19% των ψήφων.
Αντίθετα, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων αύξησε το μερίδιο ψήφου στο 32%.
Τα αντί-ευρωπαϊκά κόμματα έλαβαν συνολικά περίπου τις μισές ψήφους. εάν προστεθεί η Forza Italia του πρώην πρωθυπουργού Silvio Berlusconi, σχεδόν τα δύο τρίτα όλων των Ιταλών αποστασιοποιήθηκαν από την Ευρώπη στις τελευταίες εκλογές.
Έτσι, στη Γερμανία, το AfD έχει προσελκύσει τους ανήσυχους Γερμανούς που ανησυχούν ότι η κυβέρνηση κάνει πάρα πολλά για την Ευρώπη.
Στην Ιταλία, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει κερδίσει επειδή οι Ιταλοί είναι θυμωμένοι καθώς πιστεύουν ότι το ευρωπαϊκό σύστημα διακυβέρνησης μειώνει, και μάλιστα ζημιώνει, το μέλλον τους.
Παρά τη συνεχιζόμενη μείωση των ονομαστικών επιτοκίων στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ από τον Ιανουάριο του 2015, το πραγματικό επιτόκιο για τους Ιταλούς παραμένει υψηλότερο από το 1%. αντίθετα, το πραγματικό επιτόκιο για τους Γερμανούς είναι -1%, γεγονός που δίνει στους Γερμανούς παραγωγούς και καταναλωτές μεγαλύτερη δυνατότητα να ξοδεύουν και να αναπτύσσονται.
Η ενιαία νομισματική πολιτική εξακολουθεί να τροφοδοτεί την οικονομική απόκλιση μεταξύ των βόρειων και νότιων κρατών μελών, η οποία διατηρεί και ενισχύει τις πολιτικές διαιρέσεις.
Σήμερα πολλοί ελπίζουν ότι, μετά την έκκληση του Γάλλου προέδρου Emmanuel Macron για μεταρρύθμιση της ζώνης του ευρώ, η Merkel θα εργαστεί για την αποκατάσταση της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης.
Μια τέτοια ελπίδα είναι ψευδής.
Η Merkel γνωρίζει πολύ καλά ότι οποιαδήποτε ένδειξη οικονομικής γενναιοδωρίας προς την Ευρώπη θα ενθαρρύνει τους αντάρτες στο CDU.
Άλλα βόρεια έθνη κατέστησαν σαφές ότι θα αντιταχθούν στις προσκλήσεις των φορολογουμένων τους.
Κανένα εθνικό κράτος της ζώνης του ευρώ δεν είναι διατεθειμένο να παραχωρήσει την κυριαρχία του εθνικού κοινοβουλίου σε ό,τι αφορά φορολογικά θέματα.
Τελικά στις πολιτικές αποφάσεις δεν υπάρχει… πολιτική.
Σαφώς δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις στις οικονομικές και πολιτικές δυσκολίες της Ευρώπης.
Για το λόγο αυτό, όπως υποστηρίζει στο προσεχές βιβλίο του ο Mody, οι απαντήσεις δεν θα βρεθούν στην «περισσότερη Ευρώπη».
Για πολύ καιρό, οι ηγέτες της ζώνης του ευρώ έχουν απορρίψει ή υποτιμήσει τις «εξεγέρσεις» στο εσωτερικό των χωρών τους.
Αυτό είναι ένα φοβερό λάθος.
Εντούτοις, αν και μερικές φορές αυτές ήταν εθνικιστικές και ξενοφοβικές «εξεγέρσεις», εξακολουθούν να μεταφέρουν ένα σημαντικό μήνυμα.
Εκτός από τις δυσχέρειες που προκαλεί το ευρώ άμεσα, το ενιαίο νόμισμα αποσπά την προσοχή των Ευρωπαίων ηγετών από το σημείο που θα έπρεπε να κατευθυνθεί: εσωτερικές προτεραιότητες.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου, μιας ικανότητας στην οποία όλες οι χώρες της νότιας ζώνης του ευρώ (και ακόμη και ορισμένες βόρειες χώρες) υστερούν σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη μεγαλύτερης δικαιοσύνης και αίσθησης της δικαιοσύνης, βοηθώντας παράλληλα στην ανάκτηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας
Απλώς, οι ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να μεταθέσουν τις προσπάθειές τους μακριά από τον τελικώς αδύνατο στόχο να καταστεί η διακυβέρνηση της ευρωζώνης πιο υπεύθυνη και προς τις εθνικές οικονομικές ατζέντες της χώρας, οι οποίες θα δώσουν ελπίδα σε εκείνους που αισθάνονται απαλλαγμένοι από δικαιώματα.
Αν αποτύχουν να κάνουν αυτή τη μετατόπιση, η εσωτερική πολιτική θα συνεχίσει να κατακερματίζεται και όπως συμβαίνει, η ευρωπαϊκή πολιτική θα γίνει όλο και πιο διαβρωτική.
www.bankingnews.gr
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο δύο εκλογές στην Ευρώπη – στη Γερμανία στις 24/09/2017 και στην Ιταλία στις 04/03/2018- έστειλαν προειδοποιητικό μήνυμα ότι η Γηραιά Ήπειρος έχει αρχίσει να κατακερματίζεται.
Η μεγαλύτερη ευθύνη για την εμβάθυνση του διχασμού μπορεί να αποδοθεί στο ευρώ.
Κατά τον Mοdy το πολιτικό χάσμα στην Ευρώπη οφείλεται και στο γεγονός ότι η ΕΕ δεν κατόρθωσε να δώσει απαντήσεις στα εθνικά προβλήματα και στις εθνικές προτεραιότητες αλλά προτίμησε να μιλά για τα κοινά ευρωπαϊκά θέματα.
Μπορεί οι Ευρωπαίοι ηγέτες να θεωρούν τις παραπάνω απόψεις ως υπερβολικές ή κακόβουλες, αλλά τα δείγματα υπάρχουν.
Οι ίδιοι, πάντως, εδώ και πολλά χρόνια συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι το ευρώ θα οδηγήσει και σε πολιτική ένωση της ΕΕ.
Υπέρ της παραπάνω άποψης (σ.σ.: για πολιτική ένωση της ΕΕ) τάσσονται αρκετές ελίτ.
Αυτές οι ελίτ –κυρίως πολιτικοί και γραφειοκράτες- δεν είχαν καμία εξασφάλιση ότι τα εθνικά θέματα μπορούν κάποια στιγμή να «συναντηθούν» με τα ευρωπαϊκά θέματα.
Όμως θεώρησαν ότι είχαν με το μέρος τους «την πλειοψηφία του πληθυσμού» και ως εκ τούτου μπορούσαν να λαμβάνουν αποφάσεις για όλους.
Όπως φαίνεται αυτή η πλειοψηφία άρχισε να συρρικνώνεται με την εμφάνιση του ευρώ στην ευρωπαϊκή πολιτική πραγματικότητα.
Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Maastricht τον Φεβρουάριο του 1992, οι Δανοί πολίτες αποφάσισαν να απορρίψουν το ευρώ σε ένα δημοψήφισμα που έγινε τον Ιούνιο του 1992.
Το ίδιο έπραξαν και οι Γάλλοι τον Σεπτέμβριο του 1992.
Η «ταυτότητα» των Γάλλων ψηφοφόρων επανεμφανίζεται στις πρόσφατες ψήφους διαμαρτυρίας.
Αυτοί που ψήφισαν το 1992 κατά του ευρώ στη Γαλλία ήταν άνθρωποι με χαμηλά εισοδήματα, περιορισμένη παιδεία και ζούσαν σε περιοχές που σιγά-σιγά μετατρέπονταν σε αποβιομηχανοποιημένες ζώνες, είχαν μη ασφαλείς δουλειές και ως εκ τούτου είχαν δεκάδες λόγους να ανησυχούν για το μέλλον.
Ψηφίζοντας ενάντια στη Συνθήκη του Maastricht δεν ψήφιζαν κατά της Ευρώπης.
Απλά απαιτούσαν από τους Γάλλους πολιτικούς να δώσουν περισσότερη προσοχή στα εσωτερικά προβλήματα, τα οποία δεν μπορούσαν να λύσουν οι ευρωπαϊκές αρχές και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί.
Στα χρόνια που ακολούθησαν η «πλειοψηφία» συνέχισε να μειώνεται.
Σε αρκετά δημοψηφίσματα υπήρξαν φωνές που μιλούσαν κατά της Συνταγματικής Συνθήκης του 2005.
Όμως οι ευρωπαϊκές ελίτ προτίμησαν να θεωρήσουν αυτές τις φωνές ως «μεμονωμένες».
Μία νέα κρίσιμη φάση ξεκίνησε με τη χρηματοπιστωτική κρίση στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας.
Εξαιτίας τόσο της Παγκόσμιας Κρίσης του 2007 όσο και της ακόλουθης ευρωπαϊκής κρίσης, οι δημοσιονομικές πολιτικές που εφαρμόστηκαν έπληξαν τη ζωή των καθημερινών ανθρώπων.
Τους άφησαν πίσω ως ουραγούς.
Κυρίως αυτούς με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και κατοίκους μη αστικών περιοχών.
Οι πολιτικές που ασκήθηκαν στην Ευρωζώνη δεν είχαν ποτέ την έγκριση αυτών που πλήττονταν περισσότερο από την εφαρμογή τους.
Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης ήταν αρκετά κινήματα που τάσσονταν κατά αυτών των πολιτικών να αυξάνουν τη δημοτικότητά τους.
Μπορεί αυτά τα κινήματα να ξεκίνησαν από την ίδια βάση, αλλά τελικώς ανέπτυξαν εντελώς διαφορετική ρητορική.
Διαφορετική στον Βορρά και διαφορετική στον Νότο.
Αυτό οδήγησε αρκετούς να δουν την πραγματική διαίρεση που υπάρχει στην Ευρώπη.
Η άνοδος του AfD στη Γερμανία
Η πιο σφοδρή πολιτική διαίρεση κατέφθασε στην Ευρωζώνη κατά τη διάρκεια της κρίσης που ξέσπασε το 2012.
Η περίφημη «πλειοψηφία» τελικά έσπασε.
Στη Γερμανία, μέλη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) της Merkel αποχώρησαν και δημιούργησαν το κόμμα Electoral Alternative τον Σεπτέμβριο του 2012.
Αυτή η νέα κίνηση προήλθε απ’ όσους ήταν αντίθετοι στην άποψη της Merkel ότι η Γερμανία θα πρέπει να στηρίξει οικονομικά τα μέλη της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Τον Φεβρουάριο του 2013, το Electoral Alternative μετατράπηκε σε κανονικό κόμμα, αλλάζοντας το όνομά του σε Alternative fur Deutschland (Εναλλακτική για τη Γερμανία – AfD), με το πρώτο πράγμα που είχε ζητήσει να είναι η διάλυση της Ευρωζώνης.
Αν και το AfD δεν κατόρθωσε να επιτύχει το 5% που είναι απαραίτητο για να εισέλθει στη γερμανική Βουλή τον Σεπτέμβριο του 2013, άρχισε να κερδίζει σε δημοτικότητα τον Αύγουστο του 2015 όταν η Merkel «άνοιξε τις πόρτες» της Γερμανίας σε πρόσφυγες από τη Συρία.
Όταν είδε ότι έχανε σε δημοτικότητα προχώρησε σε μείωση των επιτρεπόμενων ροών μεταναστών, αλλά το AfD είχε, ήδη, κερδίσει πολιτικά.
Αποτέλεσμα στις εκλογές τον Σεπτέμβριο 2017 το εν λόγω κόμμα έλαβε το 12,6% των ψήφων.
Το 2017 οι Γερμανοί ψηφοφόροι αναζητούσαν εναλλακτική πέραν των παραδοσιακών κομμάτων.
Οι ψηφοφόροι του AfD είχαν ένα βασικό χαρακτηριστικό: προέρχονται από την Ανατολική Γερμανία.
Πέραν από αυτό το προφίλ τους μοιάζει με αυτό άλλων ψηφοφόρων σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
Είτε προέρχονται από την Ανατολική είτε από τη Δυτική Γερμανία είναι άνδρες, με χαμηλό εισόδημα, με βασική εκπαίδευση ή έστω κάποια μικρή τεχνολογική κατάρτιση και ψήφισαν μαζικά το AfD.
Οι περισσότεροι ψηφοφόροι ήταν μεταξύ 30 και 59 ετών, εργάτες σε δουλειές με χαμηλή ασφάλεια.
Ζουν σε μικρές πόλεις ή αγροτικές περιοχές.
Η αντί-μεταναστευτική τάση χαρακτήρισε όλους τους ψηφοφόρους του AfD αλλά και άλλους σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Ακόμη και στην πλούσια Γερμανία υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μείνει πίσω.
Ο Marcel Fratzscher, πρόεδρος του ερευνητικού ινστιτούτου DIW του Βερολίνου στο βιβλίο του τονίζει ότι τα οικονομικά κέρδη της χώρας κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών δεν διοχετεύθηκαν στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα του πληθυσμού.
Μάλιστα το προσωπικό εισόδημα έχει ενισχυθεί οριακά σε αυτά τα στρώματα και πολύ λίγοι έχουν τη δυνατότητα να αποταμιεύσουν.
Η πολιτική απομόνωση και η διάθεση σύγκρουσης με την κοινωνία έχουν αυξηθεί.
Τόσο το CDU όσο και οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα στις πρόσφατες εκλογές και μετά από μία μακρά περίοδο διαπραγματεύσεων τελικά αποφάσισαν να προχωρήσουν στον επονομαζόμενο «μεγάλο συνασπισμό».
Το AfD θα είναι το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης και ενώ τα ποσοστά των SPD και CDU υποχωρούν, τα δικά του αυξάνονται.
Το αντί-ευρωπαϊκό κίνημα στην Ιταλία
Ανάλογου τύπου κόμματα αναπτύχθηκαν και στην Ιταλία.
Ο ιδρυτής του Κόμματος των Πέντε Αστέρων, πρώην κωμικός Giuseppe «Beppe» Grillo, από την αφάνεια βρέθηκε με ποσοστό 25% στις εκλογές τον Φεβρουάριο του 2013.
Η Ιταλία βρίσκεται σε ύφεση από τις αρχές του 2011, με απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες.
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων ζητά άμεση δημοκρατία και κερδίζει μεγάλο μερίδιο των ψηφοφόρων μεταξύ αυτών που πλήττονται από τις δημοσιονομικές πολιτικές που επιβάλλει η Ευρωζώνη και αισθάνονται ότι δεν μπορούν να κάνουν κάτι.
Οι φτωχότερες περιοχές του Νότου ψήφισαν το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, αλλά είτε στον Βορρά είτε στον Νότο, οι περισσότερες ψήφοι προήλθαν από περιοχές που έχουν υψηλή ανεργία.
Για τους Ιταλούς επανήλθε στο προσκήνιο το γεγονός ότι η χώρα τους πραγματικά «σταμάτησε» όταν αυτή έγινε μέλος της Ευρωζώνης το 1999.
Η οικονομική παραγωγικότητα - πηγή υψηλότερου βιοτικού επιπέδου - σταμάτησε να αυξάνεται, οι Ιταλοί παραγωγοί έχασαν τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους, και οι καλοπληρωμένες δουλειές στη μεταποίηση χάθηκαν, χωρίς κάποιες άλλες να τις αντικαθιστούν.
Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις - πρώτον η παγκόσμια κρίση που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2007 και στη συνέχεια η κρίση στη ζώνη του ευρώ - αύξησαν την οικονομική και πολιτική δυσλειτουργία της Ιταλίας.
Η έμφαση που έδωσαν οι αρχές της Ευρωζώνης στη σφιχτή νομισματική πολιτική και την αμείλικτη λιτότητα κράτησαν πίσω την οικονομική ανάπτυξη και συνεπώς ήταν ένας από τους λόγους διόγκωσης του ιταλικού κρατικού χρέους.
Εν τω μεταξύ, η αναγκαστική δημοσιονομική λιτότητα έπληξε την ικανότητα της κυβέρνησης να «μετριάσει» το πλήγμα που δέχονταν οι πιο ευάλωτοι των πολιτών.
Αν και η ανακοίνωση του Προέδρου της ΕΚΤ Mario Draghi, τον Ιούλιο του 2012, ότι η ΕΚΤ θα κάνει "οτιδήποτε χρειάζεται" για να σώσει τη ζώνη του ευρώ, βοήθησε να μειωθεί το ονομαστικό επιτόκιο που η ιταλική κυβέρνηση πλήρωσε τα χρέη της, το «πραγματικό» επιτόκιο προσαρμοσμένο για τον πληθωρισμό παρέμεινε υψηλό.
Η ιταλική οικονομική συμπίεση συνεχίστηκε.
Στις αρχές του 2013, ο μέσος Ιταλός ήταν φτωχότερος από ό, τι κατά την περίοδο εισόδου της χώράς του στη ζώνη του ευρώ.
Στις εκλογές τον Φεβρουάριο του 2013 ο Grillo στήριξε την προεκλογική του εκστρατεία σε αντιευρωπαϊκή ρητορική, υποσχόμενος ακόμη και τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το εάν η Ιταλία θα παραμείνει ή όχι στην Ευρωζώνη.
Ο Mario Monti, ο απερχόμενος πρωθυπουργός, διορίστηκε ως επικεφαλής μιας προσωρινής «τεχνοκρατικής» κυβέρνησης τον Νοέμβριο του 2011, εμφανίστηκε ως φιλοευρωπαίος.
Ο Pier Luigi Bersani, επικεφαλής του κεντροαριστερού Partito Democratic (PD), υποσχέθηκε επίσης μια φιλοευρωπαϊκή ιταλική κυβέρνηση και το κόμμα του έλαβε το 29% των ψήφων από 38% στις εκλογές του 2008.
Αν και το PD κατάφερε να δημιουργήσει μια κυβέρνηση συνασπισμού, «χρησιμοποίησε» δύο πρωθυπουργούς - Enrico Letta και Matteo Renzi - πριν καταλήξει στον Paolo Gentiloni.
Η ζημιά έγινε.
Το κυνήγι για εξουσία μέσα στο PD, μεγάλο μέρος του οποίου υποκινήθηκε από τον Renzi, κατάστρεψε τη φήμη του κόμματος και τη δημόσια εικόνα του.
Στις εκλογές του Μαρτίου του 2018, το PD έλαβε το 19% των ψήφων.
Αντίθετα, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων αύξησε το μερίδιο ψήφου στο 32%.
Τα αντί-ευρωπαϊκά κόμματα έλαβαν συνολικά περίπου τις μισές ψήφους. εάν προστεθεί η Forza Italia του πρώην πρωθυπουργού Silvio Berlusconi, σχεδόν τα δύο τρίτα όλων των Ιταλών αποστασιοποιήθηκαν από την Ευρώπη στις τελευταίες εκλογές.
Έτσι, στη Γερμανία, το AfD έχει προσελκύσει τους ανήσυχους Γερμανούς που ανησυχούν ότι η κυβέρνηση κάνει πάρα πολλά για την Ευρώπη.
Στην Ιταλία, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει κερδίσει επειδή οι Ιταλοί είναι θυμωμένοι καθώς πιστεύουν ότι το ευρωπαϊκό σύστημα διακυβέρνησης μειώνει, και μάλιστα ζημιώνει, το μέλλον τους.
Παρά τη συνεχιζόμενη μείωση των ονομαστικών επιτοκίων στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ από τον Ιανουάριο του 2015, το πραγματικό επιτόκιο για τους Ιταλούς παραμένει υψηλότερο από το 1%. αντίθετα, το πραγματικό επιτόκιο για τους Γερμανούς είναι -1%, γεγονός που δίνει στους Γερμανούς παραγωγούς και καταναλωτές μεγαλύτερη δυνατότητα να ξοδεύουν και να αναπτύσσονται.
Η ενιαία νομισματική πολιτική εξακολουθεί να τροφοδοτεί την οικονομική απόκλιση μεταξύ των βόρειων και νότιων κρατών μελών, η οποία διατηρεί και ενισχύει τις πολιτικές διαιρέσεις.
Σήμερα πολλοί ελπίζουν ότι, μετά την έκκληση του Γάλλου προέδρου Emmanuel Macron για μεταρρύθμιση της ζώνης του ευρώ, η Merkel θα εργαστεί για την αποκατάσταση της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης.
Μια τέτοια ελπίδα είναι ψευδής.
Η Merkel γνωρίζει πολύ καλά ότι οποιαδήποτε ένδειξη οικονομικής γενναιοδωρίας προς την Ευρώπη θα ενθαρρύνει τους αντάρτες στο CDU.
Άλλα βόρεια έθνη κατέστησαν σαφές ότι θα αντιταχθούν στις προσκλήσεις των φορολογουμένων τους.
Κανένα εθνικό κράτος της ζώνης του ευρώ δεν είναι διατεθειμένο να παραχωρήσει την κυριαρχία του εθνικού κοινοβουλίου σε ό,τι αφορά φορολογικά θέματα.
Τελικά στις πολιτικές αποφάσεις δεν υπάρχει… πολιτική.
Σαφώς δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις στις οικονομικές και πολιτικές δυσκολίες της Ευρώπης.
Για το λόγο αυτό, όπως υποστηρίζει στο προσεχές βιβλίο του ο Mody, οι απαντήσεις δεν θα βρεθούν στην «περισσότερη Ευρώπη».
Για πολύ καιρό, οι ηγέτες της ζώνης του ευρώ έχουν απορρίψει ή υποτιμήσει τις «εξεγέρσεις» στο εσωτερικό των χωρών τους.
Αυτό είναι ένα φοβερό λάθος.
Εντούτοις, αν και μερικές φορές αυτές ήταν εθνικιστικές και ξενοφοβικές «εξεγέρσεις», εξακολουθούν να μεταφέρουν ένα σημαντικό μήνυμα.
Εκτός από τις δυσχέρειες που προκαλεί το ευρώ άμεσα, το ενιαίο νόμισμα αποσπά την προσοχή των Ευρωπαίων ηγετών από το σημείο που θα έπρεπε να κατευθυνθεί: εσωτερικές προτεραιότητες.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου, μιας ικανότητας στην οποία όλες οι χώρες της νότιας ζώνης του ευρώ (και ακόμη και ορισμένες βόρειες χώρες) υστερούν σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη μεγαλύτερης δικαιοσύνης και αίσθησης της δικαιοσύνης, βοηθώντας παράλληλα στην ανάκτηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας
Απλώς, οι ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να μεταθέσουν τις προσπάθειές τους μακριά από τον τελικώς αδύνατο στόχο να καταστεί η διακυβέρνηση της ευρωζώνης πιο υπεύθυνη και προς τις εθνικές οικονομικές ατζέντες της χώρας, οι οποίες θα δώσουν ελπίδα σε εκείνους που αισθάνονται απαλλαγμένοι από δικαιώματα.
Αν αποτύχουν να κάνουν αυτή τη μετατόπιση, η εσωτερική πολιτική θα συνεχίσει να κατακερματίζεται και όπως συμβαίνει, η ευρωπαϊκή πολιτική θα γίνει όλο και πιο διαβρωτική.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών