Τι δείχνει η πορεία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο
Η αύξηση του απομονωτισμού που εμφανίζεται σε αρκετές χώρες, επαναφέρει στο προσκήνιο, την εξέταση των λαθών που έγιναν μετά την κατάρρευση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, όπως τονίζει σε άρθρο του στο Project Syndicate, ο Harold James*.
Ο καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Princeton, υποστηρίζει ότι «Από την ίδρυση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας το 1949, οι Γερμανοί εξέτασαν με ανησυχία την κατάρρευση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και την άνοδο του ναζισμού.
Όμως, σε πολλές δημοκρατίες της υφηλίου έχουν αυξηθεί οι τάσεις προς αυταρχισμό, ως εκ τούτου ίσως το όλο ζήτημα να πρέπει να εξετασθεί και σε άλλα κράτη.
Ξεκινήστε από το γεγονός ότι οι οικονομικές κρίσεις - για παράδειγμα οι πληθωριστικές πιέσεις, οι οικονομικές κρίσεις και οι τραπεζικές κρίσεις - αποτελούν προκλήσεις για όλες τις κυβερνήσεις, παντού και πάντοτε.
Η οικονομική ανασφάλεια και οι δυσκολίες πείθουν τους ανθρώπους ότι κάθε καθεστώς πρέπει να είναι καλύτερο από το σημερινό.
Αυτό είναι ένα προφανές μάθημα όχι μόνο από τα χρόνια της Βαϊμάρης, αλλά και από μια μεγάλη έρευνα σχετικά με την οικονομική λογική της δημοκρατίας.
Ένα δεύτερο βασικό μάθημα είναι ότι κάτω από ακραίες οικονομικές συνθήκες, η αναλογική αντιπροσώπευση (PR) μπορεί να χειροτερέψει τα πράγματα.
Όταν η πολιτική μιας χώρας είναι κατακερματισμένη, η PR είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε μια ασυνάρτητη εκλογική πλειοψηφία, που συνήθως περιλαμβάνει κόμματα στην άκρα αριστερά και στην άκρα δεξιά που θέλουν να απορρίψουν το «σύστημα».
Συνολικά, αυτά τα δύο μαθήματα αποτελούν τη συμβατική σοφία των πολιτικών επιστημόνων για την εμπειρία της Βαϊμάρης.
Πολύ συχνά, όμως, κάθε μάθημα εξετάζεται μεμονωμένα, οδηγώντας σε μια επικίνδυνη αίσθηση εφησυχασμού.
Το πρώτο επιχείρημα αποτρέπει τους ανθρώπους να σκεφτούν ότι μόνο μια ακραία οικονομική κρίση μπορεί να απειλήσει το πολιτικό σύστημα, ενώ το δεύτερο οδηγεί τους ανθρώπους να υποθέσουν - λανθασμένα - ότι τα μη-PR συστήματα είναι εγγενώς πιο ισχυρά.
Για να προλάβουμε τον εφησυχασμό, θα μας βοηθήσει εάν εξετάσουμε οκτώ ακόμη μαθήματα από την εποχή της Βαϊμάρης.
Πρώτον, τα δημοψηφίσματα είναι επικίνδυνα, ειδικά όταν σπάνια χρησιμοποιούνται και το εκλογικό σώμα έχει ελάχιστη εμπειρία μαζί τους.
Στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, οι εθνικοσοσιαλιστές είχαν σχεδόν εξαφανιστεί μέχρι το 1929.
Αλλά εκείνο το έτος, το κόμμα ήταν σε θέση να αποκατασταθεί με την εκστρατεία του σε ένα αυταρχικά δομημένο δημοψήφισμα για τις αποζημιώσεις μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεύτερον, η διάλυση των κοινοβουλίων πρόωρα όταν ο νόμος δεν το απαιτεί είναι επικίνδυνο, τουλάχιστον.
Ακόμη και μια ψήφος που δημιουργεί τη βάση για νέες εκλογές μπορεί να ερμηνευτεί ως μια παραδοχή ότι η δημοκρατία έχει αποτύχει.
Τον Ιούλιο του 1932, οι Ναζί κέρδισαν το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων (37%) σε ελεύθερες αλλά νομικά περιττές εκλογές.
Οι προηγούμενες εκλογές είχαν πραγματοποιηθεί λιγότερο από δύο χρόνια νωρίτερα και δεν έπρεπε να γίνουν νέες μέχρι το 1934.
Τρίτον, τα συντάγματα δεν προστατεύουν απαραιτήτως το σύστημα.
Το σύνταγμα της Βαϊμάρης, που σχεδιάστηκε από μερικούς από τους πιο εμπεριστατωμένους και ηθικούς εμπειρογνώμονες (συμπεριλαμβανομένου του Max Weber), ήταν σχεδόν τέλειο.
Αλλά όταν απροσδόκητα γεγονότα - είτε εισαγώμενα είτε εγχώριες αναταραχές - ερμηνεύονται ως καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που απαιτούν ένα εξωδικαστικό πλαίσιο, οι συνταγματικές προστασίες μπορούν να διαβρωθούν γρήγορα.
Και οι εχθροί της δημοκρατίας μπορούν να προκαλέσουν τέτοια γεγονότα.
Ομοίως, ένα τέταρτο μάθημα είναι ότι τα λόμπι των επιχειρήσεων μπορούν να διαδραματίσουν έναν αχαλίνωτο ρόλο παρασκηνιακά, υπονομεύοντας τη συμφωνία μεταξύ των κοινοβουλευτικών ομάδων.
Πέμπτον, μια πολιτική κουλτούρα στην οποία οι ηγέτες δαιμονοποιούν τους αντιπάλους τους διαβρώνει τη δημοκρατία.
Στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, αυτό το σχέδιο άρχισε πριν οι Ναζί γίνουν μια σημαντική δύναμη.
Το 1922, ο υπουργός Εξωτερικών Walther Rathenau δολοφονήθηκε, αφού υποβλήθηκε σε μια έντονη, συχνά αντισημιτική εκστρατεία μίσους.
Λίγο αργότερα, ο καγκελάριος Joseph Wirth, ένας κεντροαριστερός Καθολικός, στράφηκε στα δεξιά κόμματα του κοινοβουλίου και είπε: «Η δημοκρατία - ναι, αλλά όχι το είδος της δημοκρατίας που χτυπάει στο τραπέζι και λέει: Είμαστε τώρα στην εξουσία!».
Ολοκλήρωσε την προτροπή του δηλώνοντας ότι «ο εχθρός είναι στα δεξιά»- μια δήλωση που κατέληξε να ανεβάζει ακόμα περισσότερο τις φλόγες της φυλετικής διαμάχης.
Έκτον, η οικογένεια του προέδρου μπορεί να είναι επικίνδυνη.
Στη Βαϊμάρη, ο στρατιωτικός Paul von Hindenburg εκλέχτηκε πρόεδρος το 1925 και επανεκλέχθηκε το 1932.
Αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1930, μετά από αρκετά μικρά εγκεφαλικά επεισόδια, υπέφερε από άνοια και ο ασθενής και ανίκανος γιος του, Oskar, σε αυτόν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι κατέληξε να υπογράψει οποιεσδήποτε συμφωνίες του είχαν υποβληθεί.
Έκτον, η οικογένεια του προέδρου μπορεί να είναι επικίνδυνη. Στη Βαϊμάρη, ο παλαιότερος στρατιωτικός τομέας Paul von Hindenburg εκλέχτηκε πρόεδρος το 1925 και επανεκλέχθηκε το 1932. Αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1930, μετά από αρκετά μικρά εγκεφαλικά επεισόδια, υπέφερε από άνοια και ο ασθενής και ανίκανος γιός του, Oskar, έλεγχε κάθε πληροφορία ή επαφή.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι κατέληξε να υπογράψει οποιεσδήποτε συμφωνίες του είχαν υποβληθεί.
Έβδομο, μια ομάδα «ανταρτών» δεν χρειάζεται να έχει μια γενική πλειοψηφία για τον έλεγχο της πολιτικής, ακόμη και σε ένα σύστημα PR.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των ψήφων που κατέκτησαν ποτέ οι Ναζί ήταν 37%, τον Ιούλιο του 1932. Στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο του 1932 η στήριξή τους είχε μειωθεί στο 33%.
Δυστυχώς, αυτή η παρακμή οδήγησε άλλα κόμματα να υποτιμήσουν τους Ναζί και να τους αντιμετωπίσουν ακόμη και ως ένα πιθανό εταίρο συνασπισμού.
Όγδοο, οι κατεστημένοι φορείς μπορούν να επιβιώσουν αγοράζοντας ένα δυσαρεστημένο πληθυσμό για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά όχι για πάντα.
Στην εποχή της Βαϊμάρης, το γερμανικό κράτος παρείχε γενναιόδωρες δημοτικές κατοικίες, υπηρεσίες τοπικής αυτοδιοίκησης, γεωργικές και βιομηχανικές επιδοτήσεις και μεγάλη δημόσια διοίκηση. αλλά χρηματοδότησε αυτές τις δαπάνες με χρέος.
Βεβαίως, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης φάνηκε ότι είχε, στην αρχή, μια θαυματουργή οικονομία.
Μόνο αργότερα η γερμανική πολιτική συρρικνώθηκε, καθώς η κυβέρνηση επιχείρησε να έχει και στήριξη από το εξωτερικό.
Άλλες χώρες δυσκολεύτηκαν να πιστέψουν στις προειδοποιήσεις της κυβέρνησης ότι, χωρίς ταχεία βοήθεια, θα προέκυπτε μια πολιτική καταστροφή.
Και θα ήταν ακόμη πιο δύσκολο να πείσουν τα δικά τους εκλογικά όργανα για τη διάσωση της Γερμανίας.
Συχνά υποτίθεται ότι χώρες με συγκεντρωτικά εκλογικά συστήματα, όπως αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών ή του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι πιο ανθεκτικές από τις χώρες με συστήματα PR.
Εξάλλου, οι δημοκρατίες της Αμερικής και της Βρετανίας είναι παλαιότερες, με πιο βαθιά εδραιωμένες κουλτούρες πολιτικής νομιμότητας.
Στην πραγματικότητα, όμως, αυτά τα συστήματα μπορούν να γίνουν ακόμη πιο ευάλωτα με την πάροδο του χρόνου.
Για παράδειγμα, ο βαθμός στον οποίο η οικονομία μιας χώρας εξαρτάται από τις ξένες αποταμιεύσεις («χρήματα άλλων ανθρώπων») μπορεί να είναι πολιτικά άσχετη για μεγάλες περιόδους.
Ωστόσο, με τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών στο 3,7% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ και στο 3% στο Ηνωμένο Βασίλειο για το 2018, θα μπορούσε να γίνει μια αναμέτρηση, ειδικά εάν ο απομονωτικός εθνικισμός των Αμερικανών και των Βρετανών ψηφοφόρων προκαλέσει απογοήτευση στους ξένους πιστωτές.
*Ο Harold James είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Princeton University και στέλεχος του Center for International Governance Innovation.
Είναι ειδικός στην οικονομική ιστορία της Γερμανίας και στην παγκοσμιοποίηση.
Επίσης είναι συγγραφές των βιβλίων: « The Euro and The Battle of Ideas», « The Creation and Destruction of Value: The Globalization Cycle», «Krupp: A History of the Legendary German Firm» και «Making the European Monetary Union».
www.bankingnews.gr
Ο καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Princeton, υποστηρίζει ότι «Από την ίδρυση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας το 1949, οι Γερμανοί εξέτασαν με ανησυχία την κατάρρευση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και την άνοδο του ναζισμού.
Όμως, σε πολλές δημοκρατίες της υφηλίου έχουν αυξηθεί οι τάσεις προς αυταρχισμό, ως εκ τούτου ίσως το όλο ζήτημα να πρέπει να εξετασθεί και σε άλλα κράτη.
Ξεκινήστε από το γεγονός ότι οι οικονομικές κρίσεις - για παράδειγμα οι πληθωριστικές πιέσεις, οι οικονομικές κρίσεις και οι τραπεζικές κρίσεις - αποτελούν προκλήσεις για όλες τις κυβερνήσεις, παντού και πάντοτε.
Η οικονομική ανασφάλεια και οι δυσκολίες πείθουν τους ανθρώπους ότι κάθε καθεστώς πρέπει να είναι καλύτερο από το σημερινό.
Αυτό είναι ένα προφανές μάθημα όχι μόνο από τα χρόνια της Βαϊμάρης, αλλά και από μια μεγάλη έρευνα σχετικά με την οικονομική λογική της δημοκρατίας.
Ένα δεύτερο βασικό μάθημα είναι ότι κάτω από ακραίες οικονομικές συνθήκες, η αναλογική αντιπροσώπευση (PR) μπορεί να χειροτερέψει τα πράγματα.
Όταν η πολιτική μιας χώρας είναι κατακερματισμένη, η PR είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε μια ασυνάρτητη εκλογική πλειοψηφία, που συνήθως περιλαμβάνει κόμματα στην άκρα αριστερά και στην άκρα δεξιά που θέλουν να απορρίψουν το «σύστημα».
Συνολικά, αυτά τα δύο μαθήματα αποτελούν τη συμβατική σοφία των πολιτικών επιστημόνων για την εμπειρία της Βαϊμάρης.
Πολύ συχνά, όμως, κάθε μάθημα εξετάζεται μεμονωμένα, οδηγώντας σε μια επικίνδυνη αίσθηση εφησυχασμού.
Το πρώτο επιχείρημα αποτρέπει τους ανθρώπους να σκεφτούν ότι μόνο μια ακραία οικονομική κρίση μπορεί να απειλήσει το πολιτικό σύστημα, ενώ το δεύτερο οδηγεί τους ανθρώπους να υποθέσουν - λανθασμένα - ότι τα μη-PR συστήματα είναι εγγενώς πιο ισχυρά.
Για να προλάβουμε τον εφησυχασμό, θα μας βοηθήσει εάν εξετάσουμε οκτώ ακόμη μαθήματα από την εποχή της Βαϊμάρης.
Πρώτον, τα δημοψηφίσματα είναι επικίνδυνα, ειδικά όταν σπάνια χρησιμοποιούνται και το εκλογικό σώμα έχει ελάχιστη εμπειρία μαζί τους.
Στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, οι εθνικοσοσιαλιστές είχαν σχεδόν εξαφανιστεί μέχρι το 1929.
Αλλά εκείνο το έτος, το κόμμα ήταν σε θέση να αποκατασταθεί με την εκστρατεία του σε ένα αυταρχικά δομημένο δημοψήφισμα για τις αποζημιώσεις μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεύτερον, η διάλυση των κοινοβουλίων πρόωρα όταν ο νόμος δεν το απαιτεί είναι επικίνδυνο, τουλάχιστον.
Ακόμη και μια ψήφος που δημιουργεί τη βάση για νέες εκλογές μπορεί να ερμηνευτεί ως μια παραδοχή ότι η δημοκρατία έχει αποτύχει.
Τον Ιούλιο του 1932, οι Ναζί κέρδισαν το μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων (37%) σε ελεύθερες αλλά νομικά περιττές εκλογές.
Οι προηγούμενες εκλογές είχαν πραγματοποιηθεί λιγότερο από δύο χρόνια νωρίτερα και δεν έπρεπε να γίνουν νέες μέχρι το 1934.
Τρίτον, τα συντάγματα δεν προστατεύουν απαραιτήτως το σύστημα.
Το σύνταγμα της Βαϊμάρης, που σχεδιάστηκε από μερικούς από τους πιο εμπεριστατωμένους και ηθικούς εμπειρογνώμονες (συμπεριλαμβανομένου του Max Weber), ήταν σχεδόν τέλειο.
Αλλά όταν απροσδόκητα γεγονότα - είτε εισαγώμενα είτε εγχώριες αναταραχές - ερμηνεύονται ως καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που απαιτούν ένα εξωδικαστικό πλαίσιο, οι συνταγματικές προστασίες μπορούν να διαβρωθούν γρήγορα.
Και οι εχθροί της δημοκρατίας μπορούν να προκαλέσουν τέτοια γεγονότα.
Ομοίως, ένα τέταρτο μάθημα είναι ότι τα λόμπι των επιχειρήσεων μπορούν να διαδραματίσουν έναν αχαλίνωτο ρόλο παρασκηνιακά, υπονομεύοντας τη συμφωνία μεταξύ των κοινοβουλευτικών ομάδων.
Πέμπτον, μια πολιτική κουλτούρα στην οποία οι ηγέτες δαιμονοποιούν τους αντιπάλους τους διαβρώνει τη δημοκρατία.
Στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, αυτό το σχέδιο άρχισε πριν οι Ναζί γίνουν μια σημαντική δύναμη.
Το 1922, ο υπουργός Εξωτερικών Walther Rathenau δολοφονήθηκε, αφού υποβλήθηκε σε μια έντονη, συχνά αντισημιτική εκστρατεία μίσους.
Λίγο αργότερα, ο καγκελάριος Joseph Wirth, ένας κεντροαριστερός Καθολικός, στράφηκε στα δεξιά κόμματα του κοινοβουλίου και είπε: «Η δημοκρατία - ναι, αλλά όχι το είδος της δημοκρατίας που χτυπάει στο τραπέζι και λέει: Είμαστε τώρα στην εξουσία!».
Ολοκλήρωσε την προτροπή του δηλώνοντας ότι «ο εχθρός είναι στα δεξιά»- μια δήλωση που κατέληξε να ανεβάζει ακόμα περισσότερο τις φλόγες της φυλετικής διαμάχης.
Έκτον, η οικογένεια του προέδρου μπορεί να είναι επικίνδυνη.
Στη Βαϊμάρη, ο στρατιωτικός Paul von Hindenburg εκλέχτηκε πρόεδρος το 1925 και επανεκλέχθηκε το 1932.
Αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1930, μετά από αρκετά μικρά εγκεφαλικά επεισόδια, υπέφερε από άνοια και ο ασθενής και ανίκανος γιος του, Oskar, σε αυτόν. Το αποτέλεσμα ήταν ότι κατέληξε να υπογράψει οποιεσδήποτε συμφωνίες του είχαν υποβληθεί.
Έκτον, η οικογένεια του προέδρου μπορεί να είναι επικίνδυνη. Στη Βαϊμάρη, ο παλαιότερος στρατιωτικός τομέας Paul von Hindenburg εκλέχτηκε πρόεδρος το 1925 και επανεκλέχθηκε το 1932. Αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1930, μετά από αρκετά μικρά εγκεφαλικά επεισόδια, υπέφερε από άνοια και ο ασθενής και ανίκανος γιός του, Oskar, έλεγχε κάθε πληροφορία ή επαφή.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι κατέληξε να υπογράψει οποιεσδήποτε συμφωνίες του είχαν υποβληθεί.
Έβδομο, μια ομάδα «ανταρτών» δεν χρειάζεται να έχει μια γενική πλειοψηφία για τον έλεγχο της πολιτικής, ακόμη και σε ένα σύστημα PR.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των ψήφων που κατέκτησαν ποτέ οι Ναζί ήταν 37%, τον Ιούλιο του 1932. Στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο του 1932 η στήριξή τους είχε μειωθεί στο 33%.
Δυστυχώς, αυτή η παρακμή οδήγησε άλλα κόμματα να υποτιμήσουν τους Ναζί και να τους αντιμετωπίσουν ακόμη και ως ένα πιθανό εταίρο συνασπισμού.
Όγδοο, οι κατεστημένοι φορείς μπορούν να επιβιώσουν αγοράζοντας ένα δυσαρεστημένο πληθυσμό για κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά όχι για πάντα.
Στην εποχή της Βαϊμάρης, το γερμανικό κράτος παρείχε γενναιόδωρες δημοτικές κατοικίες, υπηρεσίες τοπικής αυτοδιοίκησης, γεωργικές και βιομηχανικές επιδοτήσεις και μεγάλη δημόσια διοίκηση. αλλά χρηματοδότησε αυτές τις δαπάνες με χρέος.
Βεβαίως, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης φάνηκε ότι είχε, στην αρχή, μια θαυματουργή οικονομία.
Μόνο αργότερα η γερμανική πολιτική συρρικνώθηκε, καθώς η κυβέρνηση επιχείρησε να έχει και στήριξη από το εξωτερικό.
Άλλες χώρες δυσκολεύτηκαν να πιστέψουν στις προειδοποιήσεις της κυβέρνησης ότι, χωρίς ταχεία βοήθεια, θα προέκυπτε μια πολιτική καταστροφή.
Και θα ήταν ακόμη πιο δύσκολο να πείσουν τα δικά τους εκλογικά όργανα για τη διάσωση της Γερμανίας.
Συχνά υποτίθεται ότι χώρες με συγκεντρωτικά εκλογικά συστήματα, όπως αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών ή του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι πιο ανθεκτικές από τις χώρες με συστήματα PR.
Εξάλλου, οι δημοκρατίες της Αμερικής και της Βρετανίας είναι παλαιότερες, με πιο βαθιά εδραιωμένες κουλτούρες πολιτικής νομιμότητας.
Στην πραγματικότητα, όμως, αυτά τα συστήματα μπορούν να γίνουν ακόμη πιο ευάλωτα με την πάροδο του χρόνου.
Για παράδειγμα, ο βαθμός στον οποίο η οικονομία μιας χώρας εξαρτάται από τις ξένες αποταμιεύσεις («χρήματα άλλων ανθρώπων») μπορεί να είναι πολιτικά άσχετη για μεγάλες περιόδους.
Ωστόσο, με τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών στο 3,7% του ΑΕΠ στις ΗΠΑ και στο 3% στο Ηνωμένο Βασίλειο για το 2018, θα μπορούσε να γίνει μια αναμέτρηση, ειδικά εάν ο απομονωτικός εθνικισμός των Αμερικανών και των Βρετανών ψηφοφόρων προκαλέσει απογοήτευση στους ξένους πιστωτές.
*Ο Harold James είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Princeton University και στέλεχος του Center for International Governance Innovation.
Είναι ειδικός στην οικονομική ιστορία της Γερμανίας και στην παγκοσμιοποίηση.
Επίσης είναι συγγραφές των βιβλίων: « The Euro and The Battle of Ideas», « The Creation and Destruction of Value: The Globalization Cycle», «Krupp: A History of the Legendary German Firm» και «Making the European Monetary Union».
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών