Reinhart (Harvard): Αναπόφευκτη η αναδιάρθρωση του ιταλικού χρέους - Προειδοποίηση το παράδειγμα της Ελλάδας

Η έντονη πολιτική αβεβαιότητα, η χρόνια αργή ανάπτυξη και το επίπεδο του κρατικού χρέους που ήδη κυμαίνεται γύρω στο 160% του ΑΕΠ είναι ήδη αρκετά στοιχεία για να προκαλέσουν στην Ιταλία κρίση χρέους αναφέρει σε άρθρο της η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Χάρβαρντ Carmen M. Reinhart στο Project Syndicate.
Η πολιτική και η κοινωνική αναταραχή που τροφοδοτεί την τρέχουσα κρίση στην Ιταλία δεν πρέπει να εκπλήξει κανέναν. Αντίθετα, η μόνη αβεβαιότητα ήταν πότε ακριβώς θα συνέβαινε.
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ιταλίας το 2018 είναι περίπου 8% χαμηλότερο από το επίπεδό του το 2007, το έτος πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση που πυροδότησε τη μεγάλη ύφεση.
Και οι εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για το 2023 υποδηλώνουν ότι η Ιταλία δεν θα έχει ακόμη ανακάμψει πλήρως από τις σωρευτικές απώλειες της προηγούμενης δεκαετίας.
Μεταξύ των 11 προηγμένων οικονομιών που επλήγησαν από τη σοβαρή χρηματοπιστωτική κρίση το 2007-2009, μόνο η Ελλάδα υπέστη βαθύτερη και παρατεταμένη οικονομική ύφεση.
Η Ελλάδα και η Ιταλία ήταν οι δύο οικονομίες που είχαν το υψηλότερο χρέος στην αρχή της κρίσης (109% και 102% του ΑΕΠ αντίστοιχα), αφήνοντάς τες σε δύσκολη θέση για να αντιμετωπίσουν το οικονομικό οκ που προκάλεσε η κρίση.
Από τότε που ξέσπασε η κρίση πριν από μια δεκαετία, η οικονομική στασιμότητα και οι τραπεζικές αδυναμίες ώθησαν το χρέος σε υψηλότερα επίπεδα, παρά τη δεκαετία των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων.
Η Ελλάδα έχει ήδη αντιμετωπίσει περισσότερα από ένα «πιστωτικά γεγονότα» και, ενώ η Ιταλία έχει επίσης κάποιες δύσκολες περιόδους, η άνοιξη του 2018 γίνεται ακόμα το πιο ταραχώδες επεισόδιο της.
Το καλοκαίρι θα είναι πιθανότατα χειρότερο, φέρνοντας την Ιταλία πιο κοντά σε μια κρίση δημόσιου χρέους.
Στην επιφάνεια, το χρέος της γενικής κυβέρνησης φαίνεται να έχει σταθεροποιηθεί από το 2013, στο 130% περίπου του ΑΕΠ.
Ωστόσο, αυτή η «σταθερότητα» είναι παραπλανητική.
Το χρέος της γενικής κυβέρνησης δεν είναι ολόκληρη η ιστορία για την Ιταλία, ακόμα και αν παραμερίσουμε το φορτίο του ιδιωτικού χρέους και την πρόσφατη ανανεωμένη ανάκαμψη των μη εξυπηρετούμενων τραπεζικών δανείων (μια τρομακτική κληρονομιά της χρηματοπιστωτικής κρίσης).
Κατά την αξιολόγηση του κρατικού κινδύνου της Ιταλίας, τα χρέη της κεντρικής τράπεζας (υπόλοιπα Target2) πρέπει να προστεθούν στα χρέη της γενικής κυβέρνησης.
Όπως δείχνουν τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία (έως το Μάρτιο του 2018), τα υπόλοιπα αυτά αυξάνουν το ποσοστό του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ κατά 26%.
Με πολλούς επενδυτές να απομακρύνονται από τα ιταλικά περιουσιακά στοιχεία, η πτώση κεφαλαίων στα πιο πρόσφατα δεδομένα είναι υποχρεωμένη να εμφανιστεί ως μια ακόμη μεγαλύτερη τρύπα Target2.
Αυτό το χρέος, σε αντίθεση με το προ του 1999, πριν από το ευρώ ιταλικό χρέος, δεν μπορεί να διογκωθεί.
Από αυτή την άποψη, μοιάζει με τα χρέη των δολαρίων σε αναδυόμενες αγορές: είτε επιστρέφεται είτε αναδιαρθρώνεται.



Η έντονη πολιτική αβεβαιότητα σε μια περίοδο χρόνιας αργής ανάπτυξης και ενός επιπέδου κρατικού χρέους που κυμαίνεται σήμερα γύρω στο 160% του ΑΕΠ αρκεί για να προκαλέσει κρίση χρέους.
Προσθέτοντας αυτές τις βασικές αρχές, η λαϊκιστική ρητορική για την εισαγωγή ενός IOUs οιονεί νομίσματος ή μικρής ονομαστικής αξίας (πιθανώς για τη χρηματοδότηση φιλόδοξων προγραμμάτων δαπανών και μεγαλύτερων δημοσιονομικών ελλειμμάτων) και για να μην τιμηθεί το χρέος της Τράπεζας της Ιταλίας, προσθέτει καύσιμα στη χρηματοοικονομική πυρκαγιά.
Η αστάθεια της Ιταλίας έχει ήδη διεθνείς επιπτώσεις και ο σημερινός αγώνας της παγκόσμιας αβεβαιότητας δεν έχει τελειώσει. Επιπλέον, η ιστορία της Ιταλίας ξεδιπλώνεται καθώς η Ελλάδα κλείνει για μια συμφωνία τον Ιούνιο σχετικά με την έξοδό της στα τέλη του καλοκαιριού (Αύγουστος του 2018) από τα προγράμματα προσαρμογής.
Κάποιος μπορεί μόνο να ελπίζει ότι η πολιτική μόλυνση από την Ιταλία δεν θα περιπλέξει περαιτέρω αυτές τις διαπραγματεύσεις.
Η αδυναμία του ευρώ έχει μετατραπεί σε ισχυρό δολάριο, πράγμα που σημαίνει σοβαρά προβλήματα για τις αναδυόμενες αγορές, ιδιαίτερα εκείνες με χρέος σε δολάρια.
Αποτέλεσμα είναι η απόσυρση κεφαλαίων από τις αναδυόμενες αγορές (γεγονός που επιτείνει το πρόβλημα) προς πιο ασφαλή επενδυτικά καταφύγια.
Πώς ολοκληρώνονται συνήθως αυτά τα επεισόδια;
Το πιο επιθυμητό αποτέλεσμα - η ταχεία επίλυση που θέτει την πηγή της μόλυνσης σε μια διαδρομή βιώσιμης ανάπτυξης - φαίνεται απίθανη στην περίπτωση της Ιταλίας.
Σημαντικές επαναδιαπραγματεύσεις του χρέους είναι σπάνια γρήγορες.
Οι πιστωτές επιθυμούν αποπληρωμή και οι οφειλέτες θέλουν μια μείωση.
Όπως έχουμε τεκμηριώσει με τον Christoph Trebesch, οι διαπραγματεύσεις σπάνια το κάνουν ακριβώς στην πρώτη - ή ακόμα και στην τρίτη - προσπάθεια.
Οι αρχικές συμφωνίες αναδιάρθρωσης τείνουν να υπολείπονται του μεγέθους που απαιτείται για την επίτευξη της βιωσιμότητας του χρέους.
Ωστόσο, είναι δύσκολο να δούμε πώς μπορεί να αποφευχθεί εντελώς η αναδιάρθρωση του χρέους της Ιταλίας.
Η εναλλακτική λύση - η αποκλειστική εξάρτηση από ένα σχέδιο διάσωσης - είναι δελεαστικό, καθώς ενδέχεται να ηρεμήσει προσωρινά τις αγορές.
Το γεγονός ότι τα προβλήματα χρέους της Ελλάδας εξακολουθούν να μην έχουν επιλυθεί θα πρέπει να αποτελούν προειδοποίηση.
Στα πιο ήπια σενάρια, θα αναδιαρθρωθεί μόνο το επίσημο χρέος της Ιταλίας - το οποίο κρατείται από άλλες κυβερνήσεις ή διεθνείς οργανισμούς, κάπως περιορίζοντας τις διαταραχές στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Ωστόσο, η αναδιάρθρωση του επίσημου χρέους ενδέχεται να μην είναι επαρκής.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα (μετά το 2010), όπου οι επίσημοι πιστωτές κατέχουν το μερίδιο του λέοντος στο χρέος, οι Ιταλοί πολίτες έχουν το μεγαλύτερο μέρος του δημόσιου χρέους της Ιταλίας.
Αυτό θέτει ένα ασφάλιστρο σε μια στρατηγική που ελαχιστοποιεί την απόσυρση κεφαλαίων (η οποία πιθανώς δεν μπορεί να αποφευχθεί εντελώς).
Σε αυτό το στάδιο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να στοχεύουν στην επίλυση των δεινών της Ιταλίας που δεν δημιουργούν πρόσθετους κινδύνους και επιπλοκές.
Αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να περιμένετε να πετύχουν τον στόχο.

www.bankingnews.gr