Το πρόσωπο του Ιανού έχουν οι πολιτικές που ασκεί ο Donald Trump
Την εκτίμηση ότι ορισμένες πολιτικές τις οποίες προωθεί ο Αμερικανός πρόεδρος –και όχι κατ’ ανάγκη αυτές που αφορούν τη φορολογία ή τους δασμούς- θα πλήξουν σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα την αμερικανική οικονομία, εκφράζει ο οικονομολόγος Kenneth Rogoff σε άρθρο του στο Project Syndicate.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κ. Rogoff δεν «καταδικάζει» όλες τις πολιτικές που ασκεί ο Αμερικανός πρόεδρος, αλλά παραθέτει τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά στοιχεία αυτών των πολιτικών.
Αναφέρει χαρακτηριστικά «ο πρόεδρος Donald Trump διεκδικεί για τον εαυτό του και την πολιτική που ασκεί την ανοδική πορεία της αμερικανικής οικονομίας.
Αλλά όσον αφορά την οικονομική απόδοση, οι Αμερικανοί πρόεδροι έχουν πολύ μεγαλύτερη επιρροή στις μακροπρόθεσμες τάσεις παρά στις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις.
Βεβαίως, οι φορολογικές περικοπές και οι αυξήσεις των δαπανών του Trump έχουν δώσει κάποια επιπλέον βραχυπρόθεσμα κίνητρα.
Επίσης, προφανώς, υπάρχουν ξένοι αγοραστές αμερικανικών προϊόντων, όπως για παράδειγμα οι σπόροι σόγιας, που προσπαθούν να ολοκληρώσουν τις αγορές τους πριν κλιμακωθεί περαιτέρω ο πόλεμος των δασμών.
Παρόλα αυτά, δεν είναι εύκολο να επιταχυνθεί η οικονομία των 20 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ακόμα και με το δημοσιονομικό έλλειμμα σχεδόν 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, με τον τρόπο που το προσπαθεί η κυβέρνηση Trump. Στην πραγματικότητα, οι βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις των επιχειρηματικών αποθεμάτων έχουν αναμφίβολα συγκρατήσει την ανάπτυξη, όπως άλλωστε κάποιοι άλλοι παράγοντες την υποστήριξαν προσωρινά.
Σε ένα δύσκολο πολιτικό περιβάλλον, δεν είναι εύκολο να σκεφτεί κανείς μακροπρόθεσμα.
Όμως τα μέτρα που στόχο έχουν τη στήριξη της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης είναι αυτά που επηρεάζουν περισσότερο.
Για παράδειγμα, οι πολιτικές απορρύθμισης των μεταφορών της διοίκησης του Jimmy Carter στα τέλη της δεκαετίας του 1970 έθεσαν τις βάσεις για να υπάρξει η έκρηξη του λιανικού εμπορίου μέσω διαδικτύου.
Οι μαζικές φορολογικές περικοπές του Ronald Reagan στη δεκαετία του 1980 συνέβαλαν στην αποκατάσταση της αμερικανικής ανάπτυξης στις επόμενες δεκαετίες (αλλά και στην επιδείνωση των τάσεων ανισότητας).
Και οι προσπάθειες του Barack Obama (και πριν από αυτού του George Bush) να περιορίσει τις ζημίες από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στήριξαν την ισχυρή οικονομία για την οποία το Trump θέλει να πάρει πλήρως τα εύσημα.
Ποιο θα είναι το σωρευτικό αποτέλεσμα των οικονομικών πολιτικών του Trump στην οικονομία μετά από δέκα χρόνια;
Ας εξετάσουμε το ζήτημα όχι πολιτικά αλλά οικονομικά.
Ας ξεκινήσουμε με την πιθανή θετική πλευρά.
Η φορολογική μεταρρύθμιση, με τη μείωση των φορολογικών συντελεστών για επιχειρήσεις, στο τέλος του 2017 ήταν μία από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου το αμερικανικό Κογκρέσο έδωσε το πράσινο φως για να βελτιωθεί το πολυδαίδαλο φορολογικό σύστημα των ΗΠΑ, αν και ο φορολογικός συντελεστής για επιχειρήσεις θα έπρεπε να διαμορφωθεί στο 21% και όχι στο 25% που τελικά συμφωνήθηκε.
Ο Obama θα ήταν γεμάτος ενθουσιασμό εάν είχε μπορέσει να «περάσει» ένα ανάλογο νομοσχέδιο.
Όμως κατά τη διάρκεια της προεδρίας του το ελεγχόμενο από τους Ρεπουμπλικάνους Κογκρέσο δεν τον άφησε να το πράξει.
Οι προσπάθειες του Trump για τη φορολογική μεταρρύθμιση, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, μπορεί, ενδεχομένως, να στηρίξει τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, αντιστρέφοντας κάποιες υπερβολές που έγιναν στο τέλος της θητείας του Obama.
Μία άλλη γωνία της οικονομίας που συνήθως δεν προσελκύει την προσοχή έχει να κάνει με την επανεκπαίδευση ανθρώπων που έχουν μείνει για μεγάλο διάστημα εκτός αγοράς εργασίας και με τη βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης στη Μέση Εκπαίδευση.
Αυτόν τον τομέα τον έχει αναλάβει η κόρη του προέδρου, Ivanka Trump.
Κατ 'αρχήν, η τεχνολογία επιτρέπουν στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση να συμβάλει στην καλύτερη ενημέρωση των γονέων και των εργαζομένων σχετικά με τις δεξιότητες που απαιτούνται περισσότερο, καθώς και τη γεωγραφική θέση των θέσεων εργασίας.
Ενώ είναι εύκολο να είσαι κυνικός (μερικοί λένε ότι το νέο πρόγραμμα είναι απλά μια δικαιολογία για να κόψει κονδύλια από τα υπάρχοντα προγράμματα επανεκπαίδευσης), η ιδέα ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν να βελτιώσουν τα προγράμματα επανεκπαίδευσης και κατάρτισης είναι καλή.
Όμως, ενώ η διοίκηση Trump έχει ενισχύσει το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό της αμερικανικής οικονομίας με κάποιους τρόπους, υπάρχει και η ζοφερή πλευρά της πολιτικής που ασκεί.
Για αρχή, ένα ευρύ φάσμα μελετών - από το έργο του αείμνηστου οικονομολόγου David Landes σε πιο πρόσφατη έρευνα του Daron Acemoglu του MIT και του Πανεπιστημίου του Σικάγο James A. Robinson - τονίζει ότι οι θεσμοί και η πολιτική κουλτούρα είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες που μπορούν να καθορίσουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.
Η αποκατάσταση από τις ζημιές που προκαλεί το Trump στους θεσμούς και την πολιτική κουλτούρα στις ΗΠΑ μπορεί να διαρκέσει χρόνια και το οικονομικό κόστος μπορεί να είναι σημαντικό.
Επιπλέον, η κυβέρνηση δεν φαίνεται να συμπαθεί ιδιαίτερα την επιστήμη, καθώς υπήρξε προσπάθεια οι προτεινόμενοι προϋπολογισμοί για τη βασική έρευνα, συμπεριλαμβανομένων των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας και του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών, να μειωθούν (ευτυχώς το Κογκρέσο των ΗΠΑ απέρριψε τις περικοπές). Και η επιβολή αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, που απαιτείται για την αντιμετώπιση της υπερβολικής μονοπωλιακής ισχύος σε πολλά μέρη της οικονομίας, είναι ουσιαστικά αδρανής.
Αυτό θα επιδεινώσει τις ανισότητες μακροπρόθεσμα.
Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, πολλοί από τους ισχύοντες θεσμούς που στοχεύει το Trump πρέπει να ενισχυθούν και να μην εξαλειφθούν.
Είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι η διάλυση του Οργανισμού Προστασίας του Περιβάλλοντος και η απόσυρση από τη συμφωνία για το Κλίμα είναι χρήσιμες για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, δεδομένου ότι το κόστος καθαρισμού της ρύπανσης υπερβαίνει κατά πολύ το κόστος του μετριασμού της.
Όσον αφορά τη δημοσιονομική ρύθμιση, οι δεσμεύσεις των νέων κανόνων που εγκρίθηκαν μετά την οικονομική κρίση του 2008 ήταν ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα.
Αντί να προσπαθήσουμε να τους αλλάξουμε με μικρές παρεμβάσεις, θα ήταν πολύ καλύτερο να διασφαλίσουμε ότι οι μέτοχοι θα συμβάλλουν περισσότερα όταν υπάρχει πρόβλημα σε μία εταιρεία, κάτι που θα αναγκάσει τις μεγάλες τράπεζες να είναι περισσότερο προσεκτικές και λιγότερο ριψοκίνδυνες.
την άλλη πλευρά, η κατάργηση της υφιστάμενης νομοθεσίας χωρίς να υπάρχει κάτι να την αντικαταστήσει θέτει το έδαφος για μια άλλη οικονομική κρίση.
Έτσι, παρόλο που η αμερικανική οικονομία ενισχύεται με ταχείς ρυθμούς, το πλήρες εύρος της οικονομικής κληρονομιάς του Trump ίσως να μην γίνει αισθητό για μια δεκαετία ή και περισσότερο.
www.bankingnews.gr
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κ. Rogoff δεν «καταδικάζει» όλες τις πολιτικές που ασκεί ο Αμερικανός πρόεδρος, αλλά παραθέτει τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά στοιχεία αυτών των πολιτικών.
Αναφέρει χαρακτηριστικά «ο πρόεδρος Donald Trump διεκδικεί για τον εαυτό του και την πολιτική που ασκεί την ανοδική πορεία της αμερικανικής οικονομίας.
Αλλά όσον αφορά την οικονομική απόδοση, οι Αμερικανοί πρόεδροι έχουν πολύ μεγαλύτερη επιρροή στις μακροπρόθεσμες τάσεις παρά στις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις.
Βεβαίως, οι φορολογικές περικοπές και οι αυξήσεις των δαπανών του Trump έχουν δώσει κάποια επιπλέον βραχυπρόθεσμα κίνητρα.
Επίσης, προφανώς, υπάρχουν ξένοι αγοραστές αμερικανικών προϊόντων, όπως για παράδειγμα οι σπόροι σόγιας, που προσπαθούν να ολοκληρώσουν τις αγορές τους πριν κλιμακωθεί περαιτέρω ο πόλεμος των δασμών.
Παρόλα αυτά, δεν είναι εύκολο να επιταχυνθεί η οικονομία των 20 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ακόμα και με το δημοσιονομικό έλλειμμα σχεδόν 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, με τον τρόπο που το προσπαθεί η κυβέρνηση Trump. Στην πραγματικότητα, οι βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις των επιχειρηματικών αποθεμάτων έχουν αναμφίβολα συγκρατήσει την ανάπτυξη, όπως άλλωστε κάποιοι άλλοι παράγοντες την υποστήριξαν προσωρινά.
Σε ένα δύσκολο πολιτικό περιβάλλον, δεν είναι εύκολο να σκεφτεί κανείς μακροπρόθεσμα.
Όμως τα μέτρα που στόχο έχουν τη στήριξη της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης είναι αυτά που επηρεάζουν περισσότερο.
Για παράδειγμα, οι πολιτικές απορρύθμισης των μεταφορών της διοίκησης του Jimmy Carter στα τέλη της δεκαετίας του 1970 έθεσαν τις βάσεις για να υπάρξει η έκρηξη του λιανικού εμπορίου μέσω διαδικτύου.
Οι μαζικές φορολογικές περικοπές του Ronald Reagan στη δεκαετία του 1980 συνέβαλαν στην αποκατάσταση της αμερικανικής ανάπτυξης στις επόμενες δεκαετίες (αλλά και στην επιδείνωση των τάσεων ανισότητας).
Και οι προσπάθειες του Barack Obama (και πριν από αυτού του George Bush) να περιορίσει τις ζημίες από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στήριξαν την ισχυρή οικονομία για την οποία το Trump θέλει να πάρει πλήρως τα εύσημα.
Ποιο θα είναι το σωρευτικό αποτέλεσμα των οικονομικών πολιτικών του Trump στην οικονομία μετά από δέκα χρόνια;
Ας εξετάσουμε το ζήτημα όχι πολιτικά αλλά οικονομικά.
Ας ξεκινήσουμε με την πιθανή θετική πλευρά.
Η φορολογική μεταρρύθμιση, με τη μείωση των φορολογικών συντελεστών για επιχειρήσεις, στο τέλος του 2017 ήταν μία από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου το αμερικανικό Κογκρέσο έδωσε το πράσινο φως για να βελτιωθεί το πολυδαίδαλο φορολογικό σύστημα των ΗΠΑ, αν και ο φορολογικός συντελεστής για επιχειρήσεις θα έπρεπε να διαμορφωθεί στο 21% και όχι στο 25% που τελικά συμφωνήθηκε.
Ο Obama θα ήταν γεμάτος ενθουσιασμό εάν είχε μπορέσει να «περάσει» ένα ανάλογο νομοσχέδιο.
Όμως κατά τη διάρκεια της προεδρίας του το ελεγχόμενο από τους Ρεπουμπλικάνους Κογκρέσο δεν τον άφησε να το πράξει.
Οι προσπάθειες του Trump για τη φορολογική μεταρρύθμιση, ιδίως για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, μπορεί, ενδεχομένως, να στηρίξει τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, αντιστρέφοντας κάποιες υπερβολές που έγιναν στο τέλος της θητείας του Obama.
Μία άλλη γωνία της οικονομίας που συνήθως δεν προσελκύει την προσοχή έχει να κάνει με την επανεκπαίδευση ανθρώπων που έχουν μείνει για μεγάλο διάστημα εκτός αγοράς εργασίας και με τη βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης στη Μέση Εκπαίδευση.
Αυτόν τον τομέα τον έχει αναλάβει η κόρη του προέδρου, Ivanka Trump.
Κατ 'αρχήν, η τεχνολογία επιτρέπουν στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση να συμβάλει στην καλύτερη ενημέρωση των γονέων και των εργαζομένων σχετικά με τις δεξιότητες που απαιτούνται περισσότερο, καθώς και τη γεωγραφική θέση των θέσεων εργασίας.
Ενώ είναι εύκολο να είσαι κυνικός (μερικοί λένε ότι το νέο πρόγραμμα είναι απλά μια δικαιολογία για να κόψει κονδύλια από τα υπάρχοντα προγράμματα επανεκπαίδευσης), η ιδέα ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες μπορούν να βελτιώσουν τα προγράμματα επανεκπαίδευσης και κατάρτισης είναι καλή.
Όμως, ενώ η διοίκηση Trump έχει ενισχύσει το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό της αμερικανικής οικονομίας με κάποιους τρόπους, υπάρχει και η ζοφερή πλευρά της πολιτικής που ασκεί.
Για αρχή, ένα ευρύ φάσμα μελετών - από το έργο του αείμνηστου οικονομολόγου David Landes σε πιο πρόσφατη έρευνα του Daron Acemoglu του MIT και του Πανεπιστημίου του Σικάγο James A. Robinson - τονίζει ότι οι θεσμοί και η πολιτική κουλτούρα είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες που μπορούν να καθορίσουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.
Η αποκατάσταση από τις ζημιές που προκαλεί το Trump στους θεσμούς και την πολιτική κουλτούρα στις ΗΠΑ μπορεί να διαρκέσει χρόνια και το οικονομικό κόστος μπορεί να είναι σημαντικό.
Επιπλέον, η κυβέρνηση δεν φαίνεται να συμπαθεί ιδιαίτερα την επιστήμη, καθώς υπήρξε προσπάθεια οι προτεινόμενοι προϋπολογισμοί για τη βασική έρευνα, συμπεριλαμβανομένων των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας και του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών, να μειωθούν (ευτυχώς το Κογκρέσο των ΗΠΑ απέρριψε τις περικοπές). Και η επιβολή αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, που απαιτείται για την αντιμετώπιση της υπερβολικής μονοπωλιακής ισχύος σε πολλά μέρη της οικονομίας, είναι ουσιαστικά αδρανής.
Αυτό θα επιδεινώσει τις ανισότητες μακροπρόθεσμα.
Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό, πολλοί από τους ισχύοντες θεσμούς που στοχεύει το Trump πρέπει να ενισχυθούν και να μην εξαλειφθούν.
Είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι η διάλυση του Οργανισμού Προστασίας του Περιβάλλοντος και η απόσυρση από τη συμφωνία για το Κλίμα είναι χρήσιμες για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, δεδομένου ότι το κόστος καθαρισμού της ρύπανσης υπερβαίνει κατά πολύ το κόστος του μετριασμού της.
Όσον αφορά τη δημοσιονομική ρύθμιση, οι δεσμεύσεις των νέων κανόνων που εγκρίθηκαν μετά την οικονομική κρίση του 2008 ήταν ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα.
Αντί να προσπαθήσουμε να τους αλλάξουμε με μικρές παρεμβάσεις, θα ήταν πολύ καλύτερο να διασφαλίσουμε ότι οι μέτοχοι θα συμβάλλουν περισσότερα όταν υπάρχει πρόβλημα σε μία εταιρεία, κάτι που θα αναγκάσει τις μεγάλες τράπεζες να είναι περισσότερο προσεκτικές και λιγότερο ριψοκίνδυνες.
την άλλη πλευρά, η κατάργηση της υφιστάμενης νομοθεσίας χωρίς να υπάρχει κάτι να την αντικαταστήσει θέτει το έδαφος για μια άλλη οικονομική κρίση.
Έτσι, παρόλο που η αμερικανική οικονομία ενισχύεται με ταχείς ρυθμούς, το πλήρες εύρος της οικονομικής κληρονομιάς του Trump ίσως να μην γίνει αισθητό για μια δεκαετία ή και περισσότερο.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών