Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί οφείλουν να ανταποκριθούν με ταχύτητα και σοφία στις νέες προκλήσεις, εκτιμά ο Daniel Gros, επικεφαλής του Center for European Policy Studies (CEPS)
Το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα έκλεισε τα 20 χρόνια του, αλλά κανείς δεν μπορεί να το χαρακτηρίσει ως μία απόλυτη επιτυχία, όπως τονίζει ο Daniel Gros, επικεφαλής του Center for European Studies, ενός εκ των πιο γνωστών think tanks με έδρα τις Βρυξέλλες.
Σε άρθρο του στο Project Syndicate ο Gros καταθέτει τις δικές του απόψεις για τα λάθη που έγιναν κατά τη διάρκεια αυτών των 20 ετών αλλά και για τις προκλήσεις που συνεχίζει να αντιμετωπίζει η Ευρωζώνη, για τις οποίες θα πρέπει να βρει τις σωστές απαντήσεις, προκειμένου τόσο η ίδια όσο και το ευρώ να επιβιώσουν.
Στο άρθρο του ο Gros αναφέρει ότι «πριν από είκοσι χρόνια αυτό το μήνα, γεννήθηκε το ευρώ.
Για τους απλούς πολίτες, ελάχιστα άλλαξαν έως ότου μπήκε ουσιαστικά στη καθημερινότητά τους, το 2002.
Αλλά τον Ιανουάριο του 1999 ξεκίνησε επίσημα η «τρίτη φάση» της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, με σταθερές τιμές συναλλαγματικών ισοτιμιών μεταξύ των αρχικών 11 κρατών μελών της ευρωζώνης, ενώ ο καθορισμός της νομισματικής τους πολιτικής πέρασε στην εξουσία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Από τότε έως και σήμερα έχουμε μάθει πολλά, προκειμένου να αντιμετωπίσουν και τις μελλοντικές δυσκολίες.
Το 1999, η κοινή λογική θεωρούσε ότι η εισαγωγή του ευρώ θα έπληττε περισσότερο απ’ όλους τη Γερμανία.
Πέραν του κινδύνου ότι η ΕΚΤ δεν θα ήταν τόσο σκληρή όσον αφορά τον πληθωρισμό όσο η Bundesbank, το γερμανικό μάρκο υπερεκτιμήθηκε, ενώ η Γερμανία είχε έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Ο καθορισμός της συναλλαγματικής ισοτιμίας στο επίπεδο αυτό, όπως πιστεύεται, θα αποτελούσε σοβαρή πρόκληση για την ανταγωνιστικότητα της γερμανικής βιομηχανίας.
Ωστόσο, 20 χρόνια αργότερα, ο πληθωρισμός είναι ακόμη χαμηλότερος από ό, τι κατά την εποχή που η Bundesbank ήταν υπεύθυνη για τη γερμανική νομισματική πολιτική και η Γερμανία διατηρεί επίμονα μεγάλα πλεονάσματα τρέχοντος λογαριασμού, τα οποία θεωρούνται ως απόδειξη ότι η γερμανική βιομηχανία είναι υπερβολικά ανταγωνιστική. Αυτό μας φέρνει στο πρώτο μάθημα των τελευταίων 20 ετών: οι επιδόσεις των επιμέρους χωρών της ευρωζώνης δεν είναι προκαθορισμένες.
Οι εμπειρίες άλλων χωρών, όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, ενισχύουν αυτό το μάθημα, αποδεικνύοντας ότι η ικανότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και η προθυμία πολιτικών και πολιτών να κάνουν οδυνηρές επιλογές έχουν μεγαλύτερη σημασία από την αρχική θέση της οικονομίας.
Αυτό ισχύει και για το μέλλον: η τρέχουσα κυριαρχία της Γερμανίας, για παράδειγμα, σε καμία περίπτωση δεν εγγυάται ότι θα συνεχιστεί για τα επόμενα 20 χρόνια.
Ωστόσο, η ίδρυση της ευρωζώνης οφείλεται και σε άλλους παράγοντες. Το κύριο μέλημα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και του 1980 ήταν ο υψηλός και συνεχώς μεταβαλλόμενος πληθωρισμός, ο οποίος οδηγούσε συχνά από διψήφια αύξηση μισθών.
Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις σχεδόν πάντα συνδέονταν με περιόδους πληθωρισμού, αλλά είχαν προηγουμένως περιορισμένο πεδίο εφαρμογής, επειδή οι χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν μικρότερες και δεν συνδέονταν μεταξύ τους τόσο στενά.
Με τη δημιουργία της ευρωζώνης, όλα άλλαξαν.
Οι πιέσεις των μισθών μειώθηκαν σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Ωστόσο, η δραστηριότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών, ιδίως διασυνοριακά εντός της ζώνης του ευρώ, άρχισε να ενισχύεται.
Για παράδειγμα, τα διασυνοριακά στοιχεία ενεργητικού των χωρών μελών της ευρωζώνης, κυρίως με τη μορφή τραπεζικών και άλλων πιστώσεων, αυξήθηκαν από το 100% περίπου του ΑΕΠ στα τέλη της δεκαετίας του 1990 σε 400% μέχρι το 2008.
Στη συνέχεια η παγκόσμια οικονομική κρίση ξέσπασε πριν από μια δεκαετία, συμπαρασύροντας και την Ευρώπη.
Η πρώτη αποπληθωριστική κρίση από τη δεκαετία του 1930 έγινε ιδιαίτερα επιθετική στην Ευρώπη από το βουνό του χρέους που είχε συσσωρευτεί τα προηγούμενα δέκα χρόνια, όταν οι χώρες ήταν… πιο χαλαρές
Φυσικά, η ευρωζώνη δεν ήταν η μόνη που ταράχθηκε από τη χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία είχε ξεκινήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες με υποτιθέμενα ασφαλείς τίτλους που βασίζονταν σε υποθήκες χαμηλού κινδύνου.
Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, με το ενοποιημένο χρηματοπιστωτικό (και πολιτικό) σύστημα τους, κατάφεραν να ξεπεράσουν την κρίση σχετικά γρήγορα, ενώ στην ευρωζώνη σημειώθηκε μια σειρά καταστάσεων κρίσης σε πολλά κράτη μέλη.
Ευτυχώς, η ΕΚΤ αποδείχθηκε ισχυρή.
Η ηγεσία της αναγνώρισε την ανάγκη να στραφεί η εστίαση από την καταπολέμηση του πληθωρισμού -του επιδιωκόμενου στόχου της ΕΚΤ- στην καταπολέμηση του αποπληθωρισμού.
Τελικά, το ευρώ επιβίωσε, γιατί όταν οι πιέσεις άρχισαν να ενισχύονται, οι ηγέτες των κρατών-μελών της ευρωζώνης αφιέρωσαν πολιτικό κεφάλαιο για να εφαρμόσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις - ακόμα και αφού κατηγορούσαν το ευρώ για τα προβλήματα των χωρών τους.
Αυτό το μοτίβο δαιμονοποίησης του ευρώ πριν αναγνωριστεί η ανάγκη προστασίας του συνεχίζει να εκτυλίσσεται και σήμερα - και θα πρέπει να χρησιμεύσει ως δεύτερο μάθημα των τελευταίων 20 ετών.
Η λαϊκιστική κυβερνητική κυβέρνηση συνασπισμού της Ιταλίας μιλούσε για την παραβίαση των κανόνων του ευρώ, ενώ ορισμένοι υποστήριζαν την έξοδο από την ευρωζώνη εντελώς.
Αλλά όταν τα ασφάλιστρα κινδύνου χρηματοπιστωτικής αγοράς αυξήθηκαν και οι Ιταλοί αποταμιευτές δεν αγόραζαν τα δικά τους ομόλογα, ο συνασπισμός άλλαξε γρήγορα τη ρητορική του.
Στην πραγματικότητα, οι οικονομικές επιδόσεις της ευρωζώνης δεν ήταν τόσο κακές όσο συνεπάγεται η φαινομενικά ατελείωτη ροή των αρνητικών ειδήσεων.
Η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ επιβραδύνθηκε τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά όχι περισσότερο από τις ΗΠΑ ή άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες.
Επιπλέον, οι αγορές εργασίας της ηπειρωτικής Ευρώπης έχουν υποστεί μια υποεκτιμηθείσα διαρθρωτική βελτίωση, με το ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού να αυξάνεται κάθε χρόνο, ακόμη και κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Σήμερα, ένα υψηλότερο ποσοστό του ενήλικου πληθυσμού είναι οικονομικά ενεργό στην ευρωζώνη απ’ ότι στις ΗΠΑ.
Η απασχόληση έχει φτάσει σε υψηλά επίπεδα και η ανεργία, αν και εξακολουθεί να είναι υψηλή σε ορισμένες νότιες χώρες, συνεχώς μειώνεται.
Αυτές οι οικονομικές πραγματικότητες υποδηλώνουν ότι, ακόμη και αν το ευρώ δεν είναι ιδιαίτερα αγαπητό, αναγνωρίζεται ευρέως ως αναπόσπαστο στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του Ευρωβαρομέτρου, η στήριξη για το ευρώ είναι σε υψηλό επίπεδο (74%), ενώ λιγότερο από το 20% του πληθυσμού της ευρωζώνης αντιτίθεται σ 'αυτό.
Ακόμη και η Ιταλία διαθέτει ισχυρή πλειοψηφία υπέρ του ευρώ (68% έναντι 18%).
Εδώ βρίσκεται ένα τρίτο βασικό μάθημα από τις δύο πρώτες δεκαετίες του ευρώ: παρά τις πολλές ατέλειές του, το κοινό νόμισμα έχει δημιουργήσει θέσεις εργασίας και υπάρχει ελάχιστη υποστήριξη για την εγκατάλειψή του.
Αλλά ίσως το πιο σημαντικό μάθημα βρίσκεται αλλού.
Τα πρώτα 20 χρόνια του ευρώ κύλισαν πολύ διαφορετικά από όσο αναμενόταν, υπογραμμίζοντας τη σημασία της αναγνώρισης ότι το μέλλον είναι πιθανό να είναι διαφορετικό από το παρελθόν.
Με δεδομένο αυτό, μόνο η δέσμευση για ευελιξία και η προθυμία των πολιτικών να ανταποκριθούν έγκαιρα και ορθά σε νέες προκλήσεις θα εξασφαλίσουν τη συνεχή επιτυχία του κοινού νομίσματος.
www.bankingnews.gr
Σε άρθρο του στο Project Syndicate ο Gros καταθέτει τις δικές του απόψεις για τα λάθη που έγιναν κατά τη διάρκεια αυτών των 20 ετών αλλά και για τις προκλήσεις που συνεχίζει να αντιμετωπίζει η Ευρωζώνη, για τις οποίες θα πρέπει να βρει τις σωστές απαντήσεις, προκειμένου τόσο η ίδια όσο και το ευρώ να επιβιώσουν.
Στο άρθρο του ο Gros αναφέρει ότι «πριν από είκοσι χρόνια αυτό το μήνα, γεννήθηκε το ευρώ.
Για τους απλούς πολίτες, ελάχιστα άλλαξαν έως ότου μπήκε ουσιαστικά στη καθημερινότητά τους, το 2002.
Αλλά τον Ιανουάριο του 1999 ξεκίνησε επίσημα η «τρίτη φάση» της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, με σταθερές τιμές συναλλαγματικών ισοτιμιών μεταξύ των αρχικών 11 κρατών μελών της ευρωζώνης, ενώ ο καθορισμός της νομισματικής τους πολιτικής πέρασε στην εξουσία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Από τότε έως και σήμερα έχουμε μάθει πολλά, προκειμένου να αντιμετωπίσουν και τις μελλοντικές δυσκολίες.
Το 1999, η κοινή λογική θεωρούσε ότι η εισαγωγή του ευρώ θα έπληττε περισσότερο απ’ όλους τη Γερμανία.
Πέραν του κινδύνου ότι η ΕΚΤ δεν θα ήταν τόσο σκληρή όσον αφορά τον πληθωρισμό όσο η Bundesbank, το γερμανικό μάρκο υπερεκτιμήθηκε, ενώ η Γερμανία είχε έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Ο καθορισμός της συναλλαγματικής ισοτιμίας στο επίπεδο αυτό, όπως πιστεύεται, θα αποτελούσε σοβαρή πρόκληση για την ανταγωνιστικότητα της γερμανικής βιομηχανίας.
Ωστόσο, 20 χρόνια αργότερα, ο πληθωρισμός είναι ακόμη χαμηλότερος από ό, τι κατά την εποχή που η Bundesbank ήταν υπεύθυνη για τη γερμανική νομισματική πολιτική και η Γερμανία διατηρεί επίμονα μεγάλα πλεονάσματα τρέχοντος λογαριασμού, τα οποία θεωρούνται ως απόδειξη ότι η γερμανική βιομηχανία είναι υπερβολικά ανταγωνιστική. Αυτό μας φέρνει στο πρώτο μάθημα των τελευταίων 20 ετών: οι επιδόσεις των επιμέρους χωρών της ευρωζώνης δεν είναι προκαθορισμένες.
Οι εμπειρίες άλλων χωρών, όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, ενισχύουν αυτό το μάθημα, αποδεικνύοντας ότι η ικανότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες και η προθυμία πολιτικών και πολιτών να κάνουν οδυνηρές επιλογές έχουν μεγαλύτερη σημασία από την αρχική θέση της οικονομίας.
Αυτό ισχύει και για το μέλλον: η τρέχουσα κυριαρχία της Γερμανίας, για παράδειγμα, σε καμία περίπτωση δεν εγγυάται ότι θα συνεχιστεί για τα επόμενα 20 χρόνια.
Ωστόσο, η ίδρυση της ευρωζώνης οφείλεται και σε άλλους παράγοντες. Το κύριο μέλημα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και του 1980 ήταν ο υψηλός και συνεχώς μεταβαλλόμενος πληθωρισμός, ο οποίος οδηγούσε συχνά από διψήφια αύξηση μισθών.
Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις σχεδόν πάντα συνδέονταν με περιόδους πληθωρισμού, αλλά είχαν προηγουμένως περιορισμένο πεδίο εφαρμογής, επειδή οι χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν μικρότερες και δεν συνδέονταν μεταξύ τους τόσο στενά.
Με τη δημιουργία της ευρωζώνης, όλα άλλαξαν.
Οι πιέσεις των μισθών μειώθηκαν σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Ωστόσο, η δραστηριότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών, ιδίως διασυνοριακά εντός της ζώνης του ευρώ, άρχισε να ενισχύεται.
Για παράδειγμα, τα διασυνοριακά στοιχεία ενεργητικού των χωρών μελών της ευρωζώνης, κυρίως με τη μορφή τραπεζικών και άλλων πιστώσεων, αυξήθηκαν από το 100% περίπου του ΑΕΠ στα τέλη της δεκαετίας του 1990 σε 400% μέχρι το 2008.
Στη συνέχεια η παγκόσμια οικονομική κρίση ξέσπασε πριν από μια δεκαετία, συμπαρασύροντας και την Ευρώπη.
Η πρώτη αποπληθωριστική κρίση από τη δεκαετία του 1930 έγινε ιδιαίτερα επιθετική στην Ευρώπη από το βουνό του χρέους που είχε συσσωρευτεί τα προηγούμενα δέκα χρόνια, όταν οι χώρες ήταν… πιο χαλαρές
Φυσικά, η ευρωζώνη δεν ήταν η μόνη που ταράχθηκε από τη χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία είχε ξεκινήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες με υποτιθέμενα ασφαλείς τίτλους που βασίζονταν σε υποθήκες χαμηλού κινδύνου.
Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες, με το ενοποιημένο χρηματοπιστωτικό (και πολιτικό) σύστημα τους, κατάφεραν να ξεπεράσουν την κρίση σχετικά γρήγορα, ενώ στην ευρωζώνη σημειώθηκε μια σειρά καταστάσεων κρίσης σε πολλά κράτη μέλη.
Ευτυχώς, η ΕΚΤ αποδείχθηκε ισχυρή.
Η ηγεσία της αναγνώρισε την ανάγκη να στραφεί η εστίαση από την καταπολέμηση του πληθωρισμού -του επιδιωκόμενου στόχου της ΕΚΤ- στην καταπολέμηση του αποπληθωρισμού.
Τελικά, το ευρώ επιβίωσε, γιατί όταν οι πιέσεις άρχισαν να ενισχύονται, οι ηγέτες των κρατών-μελών της ευρωζώνης αφιέρωσαν πολιτικό κεφάλαιο για να εφαρμόσουν τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις - ακόμα και αφού κατηγορούσαν το ευρώ για τα προβλήματα των χωρών τους.
Αυτό το μοτίβο δαιμονοποίησης του ευρώ πριν αναγνωριστεί η ανάγκη προστασίας του συνεχίζει να εκτυλίσσεται και σήμερα - και θα πρέπει να χρησιμεύσει ως δεύτερο μάθημα των τελευταίων 20 ετών.
Η λαϊκιστική κυβερνητική κυβέρνηση συνασπισμού της Ιταλίας μιλούσε για την παραβίαση των κανόνων του ευρώ, ενώ ορισμένοι υποστήριζαν την έξοδο από την ευρωζώνη εντελώς.
Αλλά όταν τα ασφάλιστρα κινδύνου χρηματοπιστωτικής αγοράς αυξήθηκαν και οι Ιταλοί αποταμιευτές δεν αγόραζαν τα δικά τους ομόλογα, ο συνασπισμός άλλαξε γρήγορα τη ρητορική του.
Στην πραγματικότητα, οι οικονομικές επιδόσεις της ευρωζώνης δεν ήταν τόσο κακές όσο συνεπάγεται η φαινομενικά ατελείωτη ροή των αρνητικών ειδήσεων.
Η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ επιβραδύνθηκε τα τελευταία 20 χρόνια, αλλά όχι περισσότερο από τις ΗΠΑ ή άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες.
Επιπλέον, οι αγορές εργασίας της ηπειρωτικής Ευρώπης έχουν υποστεί μια υποεκτιμηθείσα διαρθρωτική βελτίωση, με το ποσοστό συμμετοχής του εργατικού δυναμικού να αυξάνεται κάθε χρόνο, ακόμη και κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Σήμερα, ένα υψηλότερο ποσοστό του ενήλικου πληθυσμού είναι οικονομικά ενεργό στην ευρωζώνη απ’ ότι στις ΗΠΑ.
Η απασχόληση έχει φτάσει σε υψηλά επίπεδα και η ανεργία, αν και εξακολουθεί να είναι υψηλή σε ορισμένες νότιες χώρες, συνεχώς μειώνεται.
Αυτές οι οικονομικές πραγματικότητες υποδηλώνουν ότι, ακόμη και αν το ευρώ δεν είναι ιδιαίτερα αγαπητό, αναγνωρίζεται ευρέως ως αναπόσπαστο στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του Ευρωβαρομέτρου, η στήριξη για το ευρώ είναι σε υψηλό επίπεδο (74%), ενώ λιγότερο από το 20% του πληθυσμού της ευρωζώνης αντιτίθεται σ 'αυτό.
Ακόμη και η Ιταλία διαθέτει ισχυρή πλειοψηφία υπέρ του ευρώ (68% έναντι 18%).
Εδώ βρίσκεται ένα τρίτο βασικό μάθημα από τις δύο πρώτες δεκαετίες του ευρώ: παρά τις πολλές ατέλειές του, το κοινό νόμισμα έχει δημιουργήσει θέσεις εργασίας και υπάρχει ελάχιστη υποστήριξη για την εγκατάλειψή του.
Αλλά ίσως το πιο σημαντικό μάθημα βρίσκεται αλλού.
Τα πρώτα 20 χρόνια του ευρώ κύλισαν πολύ διαφορετικά από όσο αναμενόταν, υπογραμμίζοντας τη σημασία της αναγνώρισης ότι το μέλλον είναι πιθανό να είναι διαφορετικό από το παρελθόν.
Με δεδομένο αυτό, μόνο η δέσμευση για ευελιξία και η προθυμία των πολιτικών να ανταποκριθούν έγκαιρα και ορθά σε νέες προκλήσεις θα εξασφαλίσουν τη συνεχή επιτυχία του κοινού νομίσματος.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών