Μια πιο ολοκληρωμένη ΕΕ μπορούσε να γίνει η τρίτη υπερδύναμη, που θα εξισορροπούσε έναν κόσμο των G3 - Αν μια ολοκληρωμένη Ευρώπη και μια εξωστρεφής Αμερική ενίσχυαν τους δεσμούς τους υποστηρίζοντας την πολυμέρεια, θα ακολουθούσε και η Κίνα
Τα Ηνωμένα Έθνη σχεδιάστηκαν και ιδρύθηκαν την επαύριο του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου με πρώτιστο στόχο να γίνουν ο θεματοφύλακας μιας πολυμερούς παγκόσμιας τάξης βασισμένης σε κανόνες που θα εξασφάλιζαν την ειρήνη και σήμερα περισσότερο από ποτέ πρέπει να διαδραματίσουν έναν πιο ενεργό ρόλο «κηδεμόνα», ώστε να βοηθήσουν στην πρόληψη μιας δαπανηρής και δυνητικά καταστροφικής σύγκρουσης υπερδυνάμεων: ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, όπως υποστηρίζει ο Kemal Dervis, πρώην υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας και πρώην επικεφαλής Προγράμματος ανάπτυξης του ΟΗΕ σε άρθρο του.
Όταν οι ηγέτες του κόσμου συναντηθούν στη Νέα Υόρκη αργότερα αυτό το μήνα για τις ετήσιες συναντήσεις της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, θα έχουν πολλά να συζητήσουν εκτός από την αλλαγή του κλίματος και την αειφόρο ανάπτυξη. Ειδικότερα, θα έχουν να συζητήσουν για τον αυξανόμενο ανταγωνισμό δύο υπερδυνάμεων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας που ενέχει έναν αυξανόμενο κίνδυνο για τον κόσμο.
Ως εκ τούτου, ο ΟΗΕ πρέπει να συμβάλει στην αποφυγή ενός ακόμη ψυχρού πολέμου και αυτό να τεθεί στο επίκεντρο της αποστολής του σήμερα.
Εν μέσω όλης της συζήτησης όπου η πολυπολικότητα και η πολυμέρεια έχουν καταρρεύσει και τη θέση της έχει πάρει ένας κόσμος «G2», όπου κυριαρχείται από την Αμερική και την Κίνα, εύκολα ξεχνιέται ότι ένα παρόμοιο σύστημα - με τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση - υπήρχε εδώ και δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και του 1980 έγινε φανερό ότι το σοβιετικό σύστημα δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τον καπιταλισμό της αγοράς.
Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989 και την επακόλουθη σοβιετική κατάρρευση, ο κόσμος αυτός των G2 έδωσε τη θέση του σε έναν κόσμο G1 + n, όπου στην πραγματικότητα όλες οι άλλες χώρες (n) δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν την Αμερική ως τη μοναδική παγκόσμια υπερδύναμη.
Το επόμενο τέταρτο του αιώνα ήταν μια περίοδος πολυπολικού κόσμου βασισμένου στους κανόνες του φιλελευθερισμού.
Ο καπιταλισμός της δημοκρατίας και της ελευθερίας της αγοράς, είχε φαινομενικά θριαμβεύσει και οδήγησε τον Francis Fukuyama να μιλήσει για «το τέλος της ιστορίας».
Οι ΗΠΑ υποστήριζαν και προωθούσαν γενικά αυτή τη τάξη πραγμάτων - ο πόλεμος του Ιράκ το 2003 ήταν μια σαφής εξαίρεση - και, όπως και οι περισσότερες χώρες, επωφελήθηκε πολύ από την παγκοσμιοποίηση και την εμφάνιση νέων σύνθετων αξιακών αλυσίδων.
Αλλά η θεαματική άνοδος της Κίνας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έβαλε τέλος στη σειρά G1 + n.
Αν και η Αμερική εξακολουθεί να είναι η κορυφαία οικονομική, τεχνολογική και στρατιωτική δύναμη στον κόσμο, πρέπει όλο και περισσότερο να μοιράζεται το καθεστώς αυτό με την Κίνα.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ζούμε τώρα σε έναν πολυπολικό κόσμο, στον οποίο χώρες μεσαίου «μεγέθους» έχουν καταστεί σημαντικές έχοντας αρκετή εξουσία για να επηρεάσουν τις παγκόσμιες υποθέσεις.
Από την άποψη αυτή ο κόσμος που έχει διαμορφωθεί, έχει πολλούς «κόμβους συνάντησης» σε τομείς όπως οι χρηματοοικονομικές ροές, το εμπόριο, η διαχείριση μεγάλων δεδομένων και το Διαδίκτυο, μια διάρθρωση που διανοίγει πολλές διαφορετικές μορφές πιθανής συνεργασίας και ανταγωνισμού μεταξύ κρατών και κυβερνήσεων.
Αυτό το μοντέλο προσφέρει μια εύλογη περιγραφή του ρόλου που διαδραματίζουν σήμερα χώρες όπως η Ινδία, η Γερμανία, η Ρωσία, η Βραζιλία και η Ιαπωνία στο σημερινό παγκόσμιο σύστημα. Επισημαίνει επίσης ότι η εξουσία και η δυνατότητα δημιουργίας αποτελεσματικών συμμαχιών για συλλογική δράση, εξαρτάται από το εν λόγω ζήτημα και από τον σχετικό κατακερματισμό ή τη συγκέντρωση των συμφερόντων.
Ωστόσο, αυτή η πολυπολική άποψη του κόσμου υπονομεύει την τεράστια δυσαναλογία ισχύος μεταξύ του G2 και των υπόλοιπων.
Η Ινδία, για παράδειγμα, είναι παρόμοια με την Κίνα από την άποψη του πληθυσμού, αλλά το ΑΕγχΠ της (σε τιμές αγοράς) είναι μόνο περίπου 20% του μεγέθους της Κίνας.
Επιπλέον, οι στρατιωτικές και τεχνολογικές δυνατότητες της Ινδίας, αν και εντυπωσιακές, δεν βρίσκονται κοντά σε αυτές της Κίνας ή των ΗΠΑ.
Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για άλλες σημαντικές μεσαίες χώρες.
Τέτοιες ανισορροπίες θυμίζουν την τάξη του 1945-89.
Ομοίως, αν και ίσως όχι σε τόσο απόλυτα και σκληρά όσο οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Αμερική και η Κίνα διαφέρουν σημαντικά σε ιδεολογία και έχουν αμοιβαία ανταγωνιστικές σχέσεις.
Ωστόσο, οικονομικά, οι δεκαετίες παγκοσμιοποίησης τους έχουν καταστήσει πολύ πιο αλληλεξαρτώμενες, με αποτέλεσμα να έχουμε «έναν κόσμο με δύο συστήματα», όπως το έθεσε ο πρώην Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Joschka Fischer.
Αυτή η αλληλεξάρτηση έχει γίνει το στρατηγικό και η ευθύνη, διότι και οι δύο πλευρές μπορούν να επιδιώξουν γεωπολιτικό κέρδος με την ενίσχυση των παγκόσμιων δικτύων, μέσω των αλυσίδων εφοδιασμού, του συστήματος εκκαθάρισης συναλλαγών στις αγορές και τις τηλεπικοινωνιακές υποδομές.
Δύο εξελίξεις μπορούν να αλλάξουν την τρέχουσα εικόνα.
Πρώτον, η Κίνα και οι ΗΠΑ να εξελιχθούν με τρόπο που να τις φέρνει πιο κοντά ιδεολογικά.
Μια νέα αμερικανική κυβέρνηση μετά τις προεδρικές εκλογές του 2020 θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πιο διεθνή πορεία, ενώ η αξιοσημείωτη οικονομική πρόοδος της Κίνας μπορεί ακόμη να οδηγήσει σε σταδιακή πολιτική φιλελευθεροποίηση, όσες πιθανότητες πραγματοποίησης θα μπορούσε να έχει αυτή η προοπτική.
Δεύτερον, μια πιο ολοκληρωμένη Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να γίνει η τρίτη υπερδύναμη σε έναν κόσμο G3 και να διαδραματίσει βασικό ρόλο εξισορρόπησης έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας.
Η Ευρώπη διαθέτει τους απαραίτητους οικονομικούς, τεχνολογικούς και ανθρώπινους πόρους και η πολυμέρεια βρίσκεται στο DNA της.
Ιδανικό θα ήταν και οι δύο εξελίξεις να πραγματοποιούνταν παράλληλα.
Εάν μια πιο ολοκληρωμένη Ευρώπη και μια εξωστρεφής Αμερική ενισχύσουν τους δεσμούς τους και για άλλη μια φορά υποστηρίξουν την πολυμέρεια ως τον καλύτερο τρόπο για τη διατήρηση της ειρήνης και την παροχή παγκόσμιων δημόσιων αγαθών, όπως η προστασία του κλίματος, τότε θα είναι πιο δύσκολο και δαπανηρό για την Κίνα μείνει εκτός πλάνου.
Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, η κινεζική δύναμη είναι πιθανό να ανταγωνιστεί αυτή των ΗΠΑ και της Ευρώπης σε συνδυασμό.
Αν και οι μακροπρόθεσμες οικονομικές προβλέψεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ δείχνουν ότι μέχρι το 2040 η οικονομία της Κίνας θα είναι τόσο μεγάλη, όσο εκείνη των ΗΠΑ και της Ευρώπης των 27 μαζί.
Το ΑΕΠ είναι φυσικά ένα μόνο μέτρο, αλλά όλα όσα σχετίζονται με την τεχνολογία ή τις δεξιότητες αποφέρουν παρόμοια αποτελέσματα.
Η φετινή Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών θα πραγματοποιηθεί εν μέσω ανησυχητικών παραλληλισμών με τον παλαιό Ψυχρό Πόλεμο.
Μέσα από την κλιμάκωση των εμπορικών διαφορών τους, οι ΗΠΑ και η Κίνα επιφέρουν επιπρόσθετες σημαντικές οικονομικές δαπάνες για τις ίδιες και τις άλλες χώρες.
Και αν ο κόσμος γίνει χωριστεί ξανά σε «δύο συστήματα» διαφορετικά, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με τις πολύ αναγκαίες διεθνείς ρυθμίσεις σε τομείς όπως η φορολογία, ο κυβερνοχώρος και η βιογενετική.
Ο ΟΗΕ, με τους εξειδικευμένους φορείς του, είναι κάτι περισσότερο από ένα φόρουμ για τις κυβερνήσεις και σήμερα, πρέπει να επιδιώξει εκ νέου την ιδρυτική του αποστολή και να βοηθήσει στην πρόληψη ενός νέου και διαφορετικού, αλλά εξίσου επικίνδυνου, ψυχρού πολέμου.
www.bankingnews.gr
Όταν οι ηγέτες του κόσμου συναντηθούν στη Νέα Υόρκη αργότερα αυτό το μήνα για τις ετήσιες συναντήσεις της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, θα έχουν πολλά να συζητήσουν εκτός από την αλλαγή του κλίματος και την αειφόρο ανάπτυξη. Ειδικότερα, θα έχουν να συζητήσουν για τον αυξανόμενο ανταγωνισμό δύο υπερδυνάμεων των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας που ενέχει έναν αυξανόμενο κίνδυνο για τον κόσμο.
Ως εκ τούτου, ο ΟΗΕ πρέπει να συμβάλει στην αποφυγή ενός ακόμη ψυχρού πολέμου και αυτό να τεθεί στο επίκεντρο της αποστολής του σήμερα.
Εν μέσω όλης της συζήτησης όπου η πολυπολικότητα και η πολυμέρεια έχουν καταρρεύσει και τη θέση της έχει πάρει ένας κόσμος «G2», όπου κυριαρχείται από την Αμερική και την Κίνα, εύκολα ξεχνιέται ότι ένα παρόμοιο σύστημα - με τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση - υπήρχε εδώ και δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μόνο στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και του 1980 έγινε φανερό ότι το σοβιετικό σύστημα δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί τον καπιταλισμό της αγοράς.
Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989 και την επακόλουθη σοβιετική κατάρρευση, ο κόσμος αυτός των G2 έδωσε τη θέση του σε έναν κόσμο G1 + n, όπου στην πραγματικότητα όλες οι άλλες χώρες (n) δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν την Αμερική ως τη μοναδική παγκόσμια υπερδύναμη.
Το επόμενο τέταρτο του αιώνα ήταν μια περίοδος πολυπολικού κόσμου βασισμένου στους κανόνες του φιλελευθερισμού.
Ο καπιταλισμός της δημοκρατίας και της ελευθερίας της αγοράς, είχε φαινομενικά θριαμβεύσει και οδήγησε τον Francis Fukuyama να μιλήσει για «το τέλος της ιστορίας».
Οι ΗΠΑ υποστήριζαν και προωθούσαν γενικά αυτή τη τάξη πραγμάτων - ο πόλεμος του Ιράκ το 2003 ήταν μια σαφής εξαίρεση - και, όπως και οι περισσότερες χώρες, επωφελήθηκε πολύ από την παγκοσμιοποίηση και την εμφάνιση νέων σύνθετων αξιακών αλυσίδων.
Αλλά η θεαματική άνοδος της Κίνας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έβαλε τέλος στη σειρά G1 + n.
Αν και η Αμερική εξακολουθεί να είναι η κορυφαία οικονομική, τεχνολογική και στρατιωτική δύναμη στον κόσμο, πρέπει όλο και περισσότερο να μοιράζεται το καθεστώς αυτό με την Κίνα.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι ζούμε τώρα σε έναν πολυπολικό κόσμο, στον οποίο χώρες μεσαίου «μεγέθους» έχουν καταστεί σημαντικές έχοντας αρκετή εξουσία για να επηρεάσουν τις παγκόσμιες υποθέσεις.
Από την άποψη αυτή ο κόσμος που έχει διαμορφωθεί, έχει πολλούς «κόμβους συνάντησης» σε τομείς όπως οι χρηματοοικονομικές ροές, το εμπόριο, η διαχείριση μεγάλων δεδομένων και το Διαδίκτυο, μια διάρθρωση που διανοίγει πολλές διαφορετικές μορφές πιθανής συνεργασίας και ανταγωνισμού μεταξύ κρατών και κυβερνήσεων.
Αυτό το μοντέλο προσφέρει μια εύλογη περιγραφή του ρόλου που διαδραματίζουν σήμερα χώρες όπως η Ινδία, η Γερμανία, η Ρωσία, η Βραζιλία και η Ιαπωνία στο σημερινό παγκόσμιο σύστημα. Επισημαίνει επίσης ότι η εξουσία και η δυνατότητα δημιουργίας αποτελεσματικών συμμαχιών για συλλογική δράση, εξαρτάται από το εν λόγω ζήτημα και από τον σχετικό κατακερματισμό ή τη συγκέντρωση των συμφερόντων.
Ωστόσο, αυτή η πολυπολική άποψη του κόσμου υπονομεύει την τεράστια δυσαναλογία ισχύος μεταξύ του G2 και των υπόλοιπων.
Η Ινδία, για παράδειγμα, είναι παρόμοια με την Κίνα από την άποψη του πληθυσμού, αλλά το ΑΕγχΠ της (σε τιμές αγοράς) είναι μόνο περίπου 20% του μεγέθους της Κίνας.
Επιπλέον, οι στρατιωτικές και τεχνολογικές δυνατότητες της Ινδίας, αν και εντυπωσιακές, δεν βρίσκονται κοντά σε αυτές της Κίνας ή των ΗΠΑ.
Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για άλλες σημαντικές μεσαίες χώρες.
Τέτοιες ανισορροπίες θυμίζουν την τάξη του 1945-89.
Ομοίως, αν και ίσως όχι σε τόσο απόλυτα και σκληρά όσο οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Αμερική και η Κίνα διαφέρουν σημαντικά σε ιδεολογία και έχουν αμοιβαία ανταγωνιστικές σχέσεις.
Ωστόσο, οικονομικά, οι δεκαετίες παγκοσμιοποίησης τους έχουν καταστήσει πολύ πιο αλληλεξαρτώμενες, με αποτέλεσμα να έχουμε «έναν κόσμο με δύο συστήματα», όπως το έθεσε ο πρώην Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Joschka Fischer.
Αυτή η αλληλεξάρτηση έχει γίνει το στρατηγικό και η ευθύνη, διότι και οι δύο πλευρές μπορούν να επιδιώξουν γεωπολιτικό κέρδος με την ενίσχυση των παγκόσμιων δικτύων, μέσω των αλυσίδων εφοδιασμού, του συστήματος εκκαθάρισης συναλλαγών στις αγορές και τις τηλεπικοινωνιακές υποδομές.
Δύο εξελίξεις μπορούν να αλλάξουν την τρέχουσα εικόνα.
Πρώτον, η Κίνα και οι ΗΠΑ να εξελιχθούν με τρόπο που να τις φέρνει πιο κοντά ιδεολογικά.
Μια νέα αμερικανική κυβέρνηση μετά τις προεδρικές εκλογές του 2020 θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πιο διεθνή πορεία, ενώ η αξιοσημείωτη οικονομική πρόοδος της Κίνας μπορεί ακόμη να οδηγήσει σε σταδιακή πολιτική φιλελευθεροποίηση, όσες πιθανότητες πραγματοποίησης θα μπορούσε να έχει αυτή η προοπτική.
Δεύτερον, μια πιο ολοκληρωμένη Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να γίνει η τρίτη υπερδύναμη σε έναν κόσμο G3 και να διαδραματίσει βασικό ρόλο εξισορρόπησης έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας.
Η Ευρώπη διαθέτει τους απαραίτητους οικονομικούς, τεχνολογικούς και ανθρώπινους πόρους και η πολυμέρεια βρίσκεται στο DNA της.
Ιδανικό θα ήταν και οι δύο εξελίξεις να πραγματοποιούνταν παράλληλα.
Εάν μια πιο ολοκληρωμένη Ευρώπη και μια εξωστρεφής Αμερική ενισχύσουν τους δεσμούς τους και για άλλη μια φορά υποστηρίξουν την πολυμέρεια ως τον καλύτερο τρόπο για τη διατήρηση της ειρήνης και την παροχή παγκόσμιων δημόσιων αγαθών, όπως η προστασία του κλίματος, τότε θα είναι πιο δύσκολο και δαπανηρό για την Κίνα μείνει εκτός πλάνου.
Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, η κινεζική δύναμη είναι πιθανό να ανταγωνιστεί αυτή των ΗΠΑ και της Ευρώπης σε συνδυασμό.
Αν και οι μακροπρόθεσμες οικονομικές προβλέψεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή, οι προβλέψεις του ΟΟΣΑ για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ δείχνουν ότι μέχρι το 2040 η οικονομία της Κίνας θα είναι τόσο μεγάλη, όσο εκείνη των ΗΠΑ και της Ευρώπης των 27 μαζί.
Το ΑΕΠ είναι φυσικά ένα μόνο μέτρο, αλλά όλα όσα σχετίζονται με την τεχνολογία ή τις δεξιότητες αποφέρουν παρόμοια αποτελέσματα.
Η φετινή Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών θα πραγματοποιηθεί εν μέσω ανησυχητικών παραλληλισμών με τον παλαιό Ψυχρό Πόλεμο.
Μέσα από την κλιμάκωση των εμπορικών διαφορών τους, οι ΗΠΑ και η Κίνα επιφέρουν επιπρόσθετες σημαντικές οικονομικές δαπάνες για τις ίδιες και τις άλλες χώρες.
Και αν ο κόσμος γίνει χωριστεί ξανά σε «δύο συστήματα» διαφορετικά, θα είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με τις πολύ αναγκαίες διεθνείς ρυθμίσεις σε τομείς όπως η φορολογία, ο κυβερνοχώρος και η βιογενετική.
Ο ΟΗΕ, με τους εξειδικευμένους φορείς του, είναι κάτι περισσότερο από ένα φόρουμ για τις κυβερνήσεις και σήμερα, πρέπει να επιδιώξει εκ νέου την ιδρυτική του αποστολή και να βοηθήσει στην πρόληψη ενός νέου και διαφορετικού, αλλά εξίσου επικίνδυνου, ψυχρού πολέμου.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών