Τα τελευταία πέντε χρόνια η σχέση της Τουρκίας με τη Δύση στο σύνολό της, βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αντιμετωπίζει από τα πιο σοβαρά του προβλήματα αυτήν την εβδομάδα, όπως το Brexit και ο προϋπολογισμός της ΕΕ.
Ωστόσο, μεταξύ των προκλήσεων της Συνόδου Κορυφής των Βρυξελλών είναι να αναθεωρηθεί η σχέση της ένωσης με την Τουρκία, η οποία πλησιάζει σχεδόν σε ρήξη χωρίς κανένα σημάδι αποκατάστασης.
Αυτή η μακρά και ταραχώδης ένωση χρειαζόταν πάντα δημιουργικούς διπλωμάτες και από τις δύο πλευρές.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, ωστόσο, η σχέση της Τουρκίας με τη Δύση στο σύνολό της, βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες τείνουν να κατηγορούν τον Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan για αυτό.
Ωστόσο, ενώ σωστά τονίζουν τις αυταρχικές του τάσεις, συχνά παραμελούν τον ρεαλισμό του, αναφέρει νέα ανάλυση των Financial Times.
Στην πραγματικότητα, η ΕΕ παραιτήθηκε από την κάποτε τεράστια εμπλοκή της στην Τουρκία.
Οι ενταξιακές συνομιλίες της Τουρκίας στην ΕΕ, οι οποίες ξεκίνησαν με εορταστική διάθεση το 2005, σταμάτησαν σταδιακά.
Έτσι έκλεισε αυτό που για την Τουρκία ήταν μια μετασχηματιστική μηχανή δημοκρατικής ανανέωσης και μεταρρύθμισης, βοηθώντας στον περιορισμό του στρατού που υπήρξε εδώ και καιρό ο τελικός διαιτητής στην τουρκική πολιτική.
Η τρομερή κατάρρευση του σχεδίου του ΟΗΕ του 2004 για επανένωση της Κύπρου, που διαιρέθηκε το 1974 μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ήταν μέρος του προβλήματος.
Πιο καταστροφικά, η Γαλλία, η Γερμανία και άλλοι συνέχισαν να αυξάνουν τα εμπόδια για την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ, καθώς πιστεύουν ότι είναι πολύ μεγάλη, πολύ φτωχή και - σπάνια δηλώνεται αλλά θεωρείται de facto - πολύ μουσουλμανική.
Η Ευρώπη απομακρύνθηκε από την Τουρκία
Αντί να ενεργεί ως στρατηγική άγκυρα, η ΕΕ συνέβαλε στην απομάκρυνση της Τουρκίας από τα δυτικά αγκυροβόλια της.
Από τότε αυξάνεται ο θυμός σε όλο το τουρκικό πολιτικό φάσμα, ενώ η ΕΕ έχει θερμαίνει τη σχέση της με την Άγκυρα ευκαιριακά, όπως όταν χρειαζόταν απεγνωσμένα βοήθεια για να συγκρατήσει τους Σύριους πρόσφυγες που κατευθύνθηκαν προς την Ευρώπη το 2016.
Κι αυτό θεωρείται realpolitik.
Ωστόσο, οι Βρυξέλλες δεν ακολούθησαν πραγματικά την ημερήσια διάταξη που καθόριζε τη συμφωνία περί μετανάστευσης.
Πίεσε για τις δικές της ανησυχίες αγνοώντας την Άγκυρα και θεωρήθηκε από την Τουρκία ότι ενεργεί με κακή πίστη.
Η Άγκυρα ανέμενε τουλάχιστον μια αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης που είχε συνάψει με την ΕΕ το 1995, καθώς και δράση για τις απαλλαγές από την υποχρέωση visa και τακτικό διάλογο.
Τώρα δεν υπάρχει καν διάλογος.
Το πραξικόπημα του 2016
Ένας από τους λόγους ήταν οι τεράστιες εκκαθαρίσεις του Recep Tayyip Erdogan, που ακολούθησαν τη βίαιη απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016.
Η καταστολή χρησιμοποιείται ακόμα για να καταπνίξει τη διαφωνία και να εμποδίσει την αντιπολίτευση.
Μετά από τρεις θητείες ως πρωθυπουργός, ο Erdogan ανέβηκε στην προεδρία και προχώρησε σε μονομερή κυβέρνηση, υπονομεύοντας την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος, αντικαθιστώντας την κοινοβουλευτική κυριαρχία με μια εθνική συνέλευση, κατάργησε τον ρόλο του πρωθυπουργού και εκκαθάρισε το Ισλαμικό κόμμα των αντιπάλων.
Αυτή η αρπαγή εξουσίας έκανε την Τουρκία μη επιλέξιμη για ένταξη στην ΕΕ.
Την ίδια ώρα, ο Erdogan φαίνεται να κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εμφάνιση ενός σκληρού προσώπου στο εξωτερικό τον εξυπηρετεί καλύτερα από την ευθυγράμμιση με την αδύναμη ήπια δύναμη των Ευρωπαίων.
Από τη Συρία έως τη Λιβύη, φαίνεται να είναι στραμμένος στο νεο-οθωμανικό διακύβευμα.
Διεκδικεί ένα μεγάλο θαλάσσιο μέρος στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και τον πλούτο του σε φυσικό αέριο.
Και ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζητά στις Βρυξέλλες αυτήν την εβδομάδα, ο Erdogan θα βρίσκεται στο Αζερμπαϊτζάν για μια... παρέλαση νίκης, αφού το βοήθησε να ανακτήσει την αρμενική επικράτεια στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Η Τουρκία είναι ένας δύσκολος αντίπαλος.
Είναι μέλος του ΝΑΤΟ αλλά αγοράζει ρωσικά συστήματα αεροπορικής άμυνας.
Είναι μέλος της G20, αλλά φιλοξενεί τη Χαμάς.
Αυτή η δυσκολία δεν οφείλεται μόνο στον Erdogan.
Όπως ανέφεραν ο Hugh Pope και ο Nigar Goksel, βετεράνοι Τούρκοι παρατηρητές στο International Crisis Group, «η Τουρκία έκανε πάντα τα πράγματα με τον δικό της τρόπο: οικοδόμηση γεφυρών μια στιγμή, προγεφυρώματα την επόμενη».
Και η ΕΕ αποτελούσε τη σημαντικότερη γέφυρα της Τουρκίας.
Η εξάρτηση της Τουρκίας από την ΕΕ
Βέβαια, σύμφωνα με τους Financial Times, η ΕΕ έχει ακόμη μοχλούς.
Περισσότερο από το ήμισυ του τουρκικού εμπορίου και επενδύσεων είναι ευρωπαϊκό.
Η Τουρκία χρειάζεται μια ενισχυμένη τελωνειακή ένωση, οι κανόνες για τους οποίους θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση ενός καταρρέοντος κράτους δικαίου.
Ωστόσο, η ΕΕ πρέπει να είναι πιο προσεκτική σε άλλα πράγματα που μπορεί να θέλει η Τουρκία.
Όταν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εξομάλυναν τις σχέσεις με το Ισραήλ φέτος, η Τουρκία κινήθηκε για να λύσει μια δεκαετή διαμάχη με τους Ισραηλινούς, προκειμένου να φανεί ως ανταγωνίστρια των ΗΑΕ.
Τα ΗΑΕ «είναι μια έξυπνη αλλά μικρή χώρα, και πρέπει να κατανοήσει τα όριά της, προσπαθώντας να καλύψει το κενό που άφησε η Τουρκία, η οποία πάντα είχε καλές σχέσεις με το Ισραήλ», αναφέρουν τούρκικες πηγές στους FT.
Η πολεμική του Erdogan δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι η Τουρκία εξακολουθεί να θέλει να είναι αυτή η χώρα.
Η ΕΕ και η Δύση πρέπει να εξερευνήσουν και να εκμεταλλευτούν όλα αυτά τα σημάδια.
www.bankingnews.gr
Ωστόσο, μεταξύ των προκλήσεων της Συνόδου Κορυφής των Βρυξελλών είναι να αναθεωρηθεί η σχέση της ένωσης με την Τουρκία, η οποία πλησιάζει σχεδόν σε ρήξη χωρίς κανένα σημάδι αποκατάστασης.
Αυτή η μακρά και ταραχώδης ένωση χρειαζόταν πάντα δημιουργικούς διπλωμάτες και από τις δύο πλευρές.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, ωστόσο, η σχέση της Τουρκίας με τη Δύση στο σύνολό της, βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες τείνουν να κατηγορούν τον Πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan για αυτό.
Ωστόσο, ενώ σωστά τονίζουν τις αυταρχικές του τάσεις, συχνά παραμελούν τον ρεαλισμό του, αναφέρει νέα ανάλυση των Financial Times.
Στην πραγματικότητα, η ΕΕ παραιτήθηκε από την κάποτε τεράστια εμπλοκή της στην Τουρκία.
Οι ενταξιακές συνομιλίες της Τουρκίας στην ΕΕ, οι οποίες ξεκίνησαν με εορταστική διάθεση το 2005, σταμάτησαν σταδιακά.
Έτσι έκλεισε αυτό που για την Τουρκία ήταν μια μετασχηματιστική μηχανή δημοκρατικής ανανέωσης και μεταρρύθμισης, βοηθώντας στον περιορισμό του στρατού που υπήρξε εδώ και καιρό ο τελικός διαιτητής στην τουρκική πολιτική.
Η τρομερή κατάρρευση του σχεδίου του ΟΗΕ του 2004 για επανένωση της Κύπρου, που διαιρέθηκε το 1974 μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ήταν μέρος του προβλήματος.
Πιο καταστροφικά, η Γαλλία, η Γερμανία και άλλοι συνέχισαν να αυξάνουν τα εμπόδια για την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ, καθώς πιστεύουν ότι είναι πολύ μεγάλη, πολύ φτωχή και - σπάνια δηλώνεται αλλά θεωρείται de facto - πολύ μουσουλμανική.
Η Ευρώπη απομακρύνθηκε από την Τουρκία
Αντί να ενεργεί ως στρατηγική άγκυρα, η ΕΕ συνέβαλε στην απομάκρυνση της Τουρκίας από τα δυτικά αγκυροβόλια της.
Από τότε αυξάνεται ο θυμός σε όλο το τουρκικό πολιτικό φάσμα, ενώ η ΕΕ έχει θερμαίνει τη σχέση της με την Άγκυρα ευκαιριακά, όπως όταν χρειαζόταν απεγνωσμένα βοήθεια για να συγκρατήσει τους Σύριους πρόσφυγες που κατευθύνθηκαν προς την Ευρώπη το 2016.
Κι αυτό θεωρείται realpolitik.
Ωστόσο, οι Βρυξέλλες δεν ακολούθησαν πραγματικά την ημερήσια διάταξη που καθόριζε τη συμφωνία περί μετανάστευσης.
Πίεσε για τις δικές της ανησυχίες αγνοώντας την Άγκυρα και θεωρήθηκε από την Τουρκία ότι ενεργεί με κακή πίστη.
Η Άγκυρα ανέμενε τουλάχιστον μια αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης που είχε συνάψει με την ΕΕ το 1995, καθώς και δράση για τις απαλλαγές από την υποχρέωση visa και τακτικό διάλογο.
Τώρα δεν υπάρχει καν διάλογος.
Το πραξικόπημα του 2016
Ένας από τους λόγους ήταν οι τεράστιες εκκαθαρίσεις του Recep Tayyip Erdogan, που ακολούθησαν τη βίαιη απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016.
Η καταστολή χρησιμοποιείται ακόμα για να καταπνίξει τη διαφωνία και να εμποδίσει την αντιπολίτευση.
Μετά από τρεις θητείες ως πρωθυπουργός, ο Erdogan ανέβηκε στην προεδρία και προχώρησε σε μονομερή κυβέρνηση, υπονομεύοντας την ανεξαρτησία του δικαστικού σώματος, αντικαθιστώντας την κοινοβουλευτική κυριαρχία με μια εθνική συνέλευση, κατάργησε τον ρόλο του πρωθυπουργού και εκκαθάρισε το Ισλαμικό κόμμα των αντιπάλων.
Αυτή η αρπαγή εξουσίας έκανε την Τουρκία μη επιλέξιμη για ένταξη στην ΕΕ.
Την ίδια ώρα, ο Erdogan φαίνεται να κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εμφάνιση ενός σκληρού προσώπου στο εξωτερικό τον εξυπηρετεί καλύτερα από την ευθυγράμμιση με την αδύναμη ήπια δύναμη των Ευρωπαίων.
Από τη Συρία έως τη Λιβύη, φαίνεται να είναι στραμμένος στο νεο-οθωμανικό διακύβευμα.
Διεκδικεί ένα μεγάλο θαλάσσιο μέρος στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και τον πλούτο του σε φυσικό αέριο.
Και ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συζητά στις Βρυξέλλες αυτήν την εβδομάδα, ο Erdogan θα βρίσκεται στο Αζερμπαϊτζάν για μια... παρέλαση νίκης, αφού το βοήθησε να ανακτήσει την αρμενική επικράτεια στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Η Τουρκία είναι ένας δύσκολος αντίπαλος.
Είναι μέλος του ΝΑΤΟ αλλά αγοράζει ρωσικά συστήματα αεροπορικής άμυνας.
Είναι μέλος της G20, αλλά φιλοξενεί τη Χαμάς.
Αυτή η δυσκολία δεν οφείλεται μόνο στον Erdogan.
Όπως ανέφεραν ο Hugh Pope και ο Nigar Goksel, βετεράνοι Τούρκοι παρατηρητές στο International Crisis Group, «η Τουρκία έκανε πάντα τα πράγματα με τον δικό της τρόπο: οικοδόμηση γεφυρών μια στιγμή, προγεφυρώματα την επόμενη».
Και η ΕΕ αποτελούσε τη σημαντικότερη γέφυρα της Τουρκίας.
Η εξάρτηση της Τουρκίας από την ΕΕ
Βέβαια, σύμφωνα με τους Financial Times, η ΕΕ έχει ακόμη μοχλούς.
Περισσότερο από το ήμισυ του τουρκικού εμπορίου και επενδύσεων είναι ευρωπαϊκό.
Η Τουρκία χρειάζεται μια ενισχυμένη τελωνειακή ένωση, οι κανόνες για τους οποίους θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση ενός καταρρέοντος κράτους δικαίου.
Ωστόσο, η ΕΕ πρέπει να είναι πιο προσεκτική σε άλλα πράγματα που μπορεί να θέλει η Τουρκία.
Όταν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εξομάλυναν τις σχέσεις με το Ισραήλ φέτος, η Τουρκία κινήθηκε για να λύσει μια δεκαετή διαμάχη με τους Ισραηλινούς, προκειμένου να φανεί ως ανταγωνίστρια των ΗΑΕ.
Τα ΗΑΕ «είναι μια έξυπνη αλλά μικρή χώρα, και πρέπει να κατανοήσει τα όριά της, προσπαθώντας να καλύψει το κενό που άφησε η Τουρκία, η οποία πάντα είχε καλές σχέσεις με το Ισραήλ», αναφέρουν τούρκικες πηγές στους FT.
Η πολεμική του Erdogan δύσκολα μπορεί να αγνοηθεί, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι η Τουρκία εξακολουθεί να θέλει να είναι αυτή η χώρα.
Η ΕΕ και η Δύση πρέπει να εξερευνήσουν και να εκμεταλλευτούν όλα αυτά τα σημάδια.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών