Αν και επισήμως εισήχθη την 1η Ιανουαρίου 1999, το ευρώ έγινε απτή πραγματικότητα για τους περισσότερους Ευρωπαίους την 1η Ιανουαρίου 2002, όταν τέθηκαν σε κυκλοφορία τα πρώτα κέρματα και χαρτονομίσματα ευρώ.
Τα έξι γραφήματα που ακολουθούν αποτελούν μια αναδρομή στην ιστορία του ευρωπαϊκού νομίσματος με μερικές από τις επιτυχίες και… αποτυχίες του, σύμφωνα με το Euractiv.
- Πόσα χαρτονομίσματα ευρώ υπάρχουν;
Τον Νοέμβριο του 2021, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), κυκλοφορούσαν συνολικά 27.640.019.753 χαρτονομίσματα ευρώ συνολικής αξίας 1,519 δισεκατομμυρίων ευρώ. Επιπλέον, 141 δισεκατομμύρια κέρματα, συνολικής αξίας 31 δισεκατομμυρίων ευρώ, κυκλοφορούσαν σε πορτοφόλια, ταμειακές μηχανές σούπερ μάρκετ, τσέπες – μεταξύ άλλων.
Παρόλο που όλο και περισσότεροι καταναλωτές πληρώνουν χωρίς μετρητά, η ποσότητα των χαρτονομισμάτων ευρώ που κυκλοφορούν αυξήθηκε, και μάλιστα η αύξηση επιταχύνθηκε τα τελευταία δύο χρόνια. Οι ερευνητές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας επεσήμαναν ότι τα χαρτονομίσματα ευρώ χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο ως μέσον αποθήκευσης αξίας, τόσο εντός όσο και εκτός της ευρωζώνης. Αυτό μπορεί να έχει ιδιαίτερη σημασία για την περίοδο κρίσης που προκλήθηκε από την πανδημία
«Μια πιθανή εξήγηση […] είναι ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης οι άνθρωποι στράφηκαν στα μετρητά ως εργαλείο διαχείρισης της αβεβαιότητας» – όπως υποστήριξε ο Φάμπιο Πανέτα, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ.
«Η ταχύτερη ψηφιοποίηση δεν σηματοδοτεί το τέλος των μετρητών στο εγγύς μέλλον», είπε.
Ακόμη και η ποσότητα των κερμάτων ευρώ που κυκλοφορούν εξακολουθεί να αυξάνεται. Το πολυπληθέστερο κέρμα είναι το κέρμα του 1 λεπτού, με 38 δισεκατομμύρια κέρματα αξίας 380 εκατομμυρίων ευρώ σε κυκλοφορία. Αν όλα αυτά στοιβάζονταν το ένα πάνω στο άλλο, αυτός ο λεπτός πύργος θα έφτανε 63.460 χιλιόμετρα στο διάστημα, περίπου το ένα έκτο της διαδρομής μέχρι το φεγγάρι.
- Ο ισολογισμός της ΕΚΤ ως βιβλίο ιστορίας
Η ιστορία του ευρώ υπήρξε σύντομη αλλά ταραχώδης: Η μεγάλη ύφεση του 2008, η κρίση της ευρωζώνης το 2010, οι αποπληθωριστικές πιέσεις της περιόδου 2015-2019 και η πανδημία έχουν επηρεάσει τον ισολογισμό της ΕΚΤ.
Το σωρευτικό αποτέλεσμα των αντιδράσεων της ΕΚΤ σε αυτά τα γεγονότα οδήγησε σε εννεαπλασιασμό των περιουσιακών στοιχείων στον ισολογισμό της ΕΚΤ από το 1999 έως το 2021.
Επιπλέον, η μεταβαλλόμενη σύνθεση του ισολογισμού της ΕΚΤ δείχνει τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους ο θεματοφύλακας του ευρώ αντέδρασε στις προκλήσεις της εποχής.
Για παράδειγμα, η κατηγορία «Δάνεια σε ευρώ προς πιστωτικά ιδρύματα ζώνης ευρώ» (μπλε περιοχή στο γράφημα) δείχνει πώς η ΕΚΤ έκανε χρήση των πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης κατά τη διάρκεια κρίσεων. Το 2008, το 2012 και το 2020, η ΕΚΤ παρείχε στις ευρωπαϊκές τράπεζες πρόσθετες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ), ώστε οι τράπεζες να συνεχίσουν να δανείζουν την πραγματική οικονομία.
Η άνοδος της κατηγορίας «Τίτλοι ζώνης ευρώ» (πράσινη περιοχή στο γράφημα) δείχνει την έναρξη του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE) στις αρχές του 2015.
Καθώς η ευρωζώνη κινδύνευε να παρουσιάσει αποπληθωρισμό, η ΕΚΤ υπό τον τότε πρόεδρό της Μάριο Ντράγκι άρχισε να αγοράζει μαζικά κρατικά ομόλογα και εταιρικούς τίτλους. Στόχος ήταν να διατηρηθούν οι συνθήκες χρηματοδότησης ελκυστικές για παραγωγικές επενδύσεις, ώστε μια πιο θερμή ευρωπαϊκή οικονομία να εξουδετερώσει τις αποπληθωριστικές πιέσεις.
Οι αγορές περιουσιακών στοιχείων είχαν σταματήσει για κάποιο χρονικό διάστημα το 2019, αλλά στη συνέχεια επιταχύνθηκαν και πάλι για να φτάσουν συνολικά τα 3,2 τρισεκατομμύρια ευρώ στο τέλος του 2021.
- Η διαρκής κυριαρχία του δολαρίου ΗΠΑ
Ένας από τους στόχους του ευρώ ήταν να αμφισβητήσει την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου ΗΠΑ ως αποθεματικού νομίσματος. Παρόλο που το ευρώ καθιερώθηκε γρήγορα ως το δεύτερο σημαντικότερο νόμισμα, με περίπου το 21% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων να εκφράζονται σήμερα σε ευρώ, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί η αμφισβήτηση του ρόλου του δολαρίου ΗΠΑ.
Σε σύγκριση με παλαιότερα στην ιστορία του ευρώ, ο ρόλος του ευρώ φαίνεται τώρα να έχει μειωθεί. Στις αρχές του 2010, το ευρώ αντιπροσώπευε το 27% των παγκόσμιων συναλλαγματικών διαθεσίμων
Επιπλέον, η πλειονότητα του διεθνούς εμπορίου που δεν πραγματοποιείται μεταξύ των χωρών της ΕΕ εκφράζεται σε δολάρια ΗΠΑ. Αυτό καθιστά τις ΗΠΑ έναν γεωπολιτικό μοχλό πίεσης, καθώς μπορούν να απαγορεύσουν σε χώρες, εταιρείες ή άτομα να πραγματοποιούν συναλλαγές σε δολάρια ΗΠΑ ή να κατέχουν περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια ΗΠΑ – αποκλείοντάς τα ουσιαστικά από το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα.
Η ΕΕ αντιλήφθηκε αυτή τη διαρκή κυριαρχία των ΗΠΑ όταν οι ΗΠΑ υπαναχώρησαν από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και επέβαλαν μονομερώς σκληρές οικονομικές κυρώσεις στο Ιράν. Η ενίσχυση του διεθνούς ρόλου του ευρώ αποτελεί επομένως μία από τις προϋποθέσεις για μεγαλύτερη «στρατηγική αυτονομία» της ΕΕ.
- Ποια η πορεία της Γερμανίας, μέρος 1
Οι εκτιμήσεις για τις πολιτικές συνέπειες των νομισμάτων βρίσκονταν πάντα στην πρώτη γραμμή της γαλλικής σκέψης για το ευρώ. Η γαλλική κυβέρνηση ήθελε να είναι λιγότερο εξαρτημένη από τις ΗΠΑ και ήθελε επίσης να εξουδετερώσει τη γερμανική κυριαρχία εντός της Ευρώπης.
Όταν η Γερμανία θέλησε να επανενωθεί, η γαλλική κυβέρνηση συμφώνησε, αλλά υπό τον όρο ότι θα δημιουργηθεί ένα κοινό νόμισμα – με στόχο να περιορίσει τη γερμανική κυριαρχία.
Πολλοί Γερμανοί φοβήθηκαν ότι θα μπορούσαν να χάσουν μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα ως κύριο νομισματικό όργανο, γεγονός που θα μπορούσε τότε να οδηγήσει σε πληθωρισμό. Με το φάντασμα του υπερπληθωρισμού της εποχής της Βαϊμάρης να στοιχειώνει ακόμη τη γερμανική συνείδηση, η κυβέρνηση του Βερολίνου φρόντισε να κατοχυρώσει τη σταθερότητα των τιμών ως τον μοναδικό πρωταρχικό στόχο μιας ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας
Και φαίνεται ότι αυτό λειτούργησε από γερμανικής πλευράς, αν και ο πληθωρισμός παρέμεινε επίσης χαμηλός λόγω άλλων παραγόντων εκτός από την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας. Ο πληθωρισμός στη Γερμανία παρέμεινε πολύ χαμηλός μετά την εισαγωγή του ευρώ.
Το 2021, μια απότομη άνοδος του πληθωρισμού (που δεν είναι ορατή στο παραπάνω γράφημα) οδήγησε σε νέους φόβους ότι ο πληθωρισμός θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο. Στη Γερμανία, οι πολιτικοί έσπευσαν να κατηγορήσουν τα χαμηλά επιτόκια της ΕΚΤ. Ωστόσο, ο σημερινός πληθωρισμός που σχετίζεται με την πανδημία έχει τις ρίζες του στις υψηλές τιμές της ενέργειας και σε άλλες δυσκολίες της αλυσίδας εφοδιασμού, τις οποίες η ΕΚΤ δεν μπορεί να επηρεάσει άμεσα.
- Ποια η πορεία της Γερμανίας, μέρος 2
Αν η Γερμανία πέτυχε το δικό της αποτέλεσμα όσον αφορά την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας και τον ελεγχόμενο πληθωρισμό, η Γαλλία πέτυχε τουλάχιστον την εξισορρόπηση της οικονομικής ισχύος εντός της Ευρώπης;
Όχι ακριβώς.
Χωρίς το ευρώ, το γερμανικό μάρκο (D-Mark) θα έπρεπε να ανατιμηθεί μετά τις ισχυρές οικονομικές επιδόσεις της Γερμανίας. Ως μέλος του ευρώ, ωστόσο, η γερμανική εξαγωγική βιομηχανία επωφελήθηκε από ένα σχετικά φθηνό νόμισμα.
Εν τω μεταξύ, άλλες ευρωπαϊκές βιομηχανίες υπέφεραν από ένα σχετικά ακριβό νόμισμα, καθιστώντας τις λιγότερο ανταγωνιστικές στις παγκόσμιες αγορές.
Αυτή η ανισορροπία είναι πιο ορατή στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των χωρών της ευρωζώνης. Η Γερμανία είχε πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ύψους 230 δισ. ευρώ ακόμη και το 2020, όταν η πανδημία διέκοψε το παγκόσμιο εμπόριο. Αυτό σημαίνει ότι η Γερμανία εξήγαγε πολύ περισσότερα αγαθά από όσα εισήγαγε.
Εν τω μεταξύ, η Γαλλία είχε έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ύψους 44 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το γεγονός ότι οι λιγότερο παραγωγικές χώρες δεν μπορούν να υποτιμήσουν το νόμισμά τους για να αντισταθμίσουν το ανταγωνιστικό μειονέκτημα οδήγησε σε κοινωνικά προβλήματα, κυρίως στη Νότια Ευρώπη. Οι χώρες της Ευρωζώνης μπορούσαν να ελπίζουν ότι θα παραμείνουν ανταγωνιστικές μόνο με τη μείωση του κόστους εργασίας, που σημαίνει χαμηλότερους μισθούς ή χαμηλότερη κοινωνική προστασία.
Το πρόβλημα επιδεινώθηκε από το γεγονός ότι η Γερμανία δεν επένδυσε ή δεν ξόδεψε το πλεόνασμά της, το οποίο θα στήριζε την οικονομία σε ολόκληρη την ευρωζώνη.
- Ποιες είναι οι γέφυρες που απεικονίζονται στα χαρτονομίσματα ευρώ;
Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί δεν έχετε δει τις γέφυρες που απεικονίζονται στα χαρτονομίσματα του ευρώ;
Ο λόγος είναι ότι πρόκειται για φανταστικές γέφυρες. Ή τουλάχιστον ήταν κάποτε.
Αρχικά, ο σχεδιαστής του χαρτονομίσματος πρότεινε να απεικονίζονται πραγματικές γέφυρες, όπως η γέφυρα Ριάλτο στη Βενετία. Ωστόσο, για να αποφύγει τις πολιτικές διαμάχες σχετικά με το ποιές γέφυρες χωρών θα έπρεπε να εμφανίζονται στο χαρτονόμισμα, η ΕΚΤ επέλεξε μη υπαρκτές γέφυρες, οι οποίες όμως αντιπροσωπεύουν μια συγκεκριμένη αρχιτεκτονική εποχή.
Το 2011, ωστόσο, η ολλανδική πόλη Spijkenisse άδραξε την ευκαιρία του μάρκετινγκ για να είναι η μόνη ευρωπαϊκή πόλη που εκπροσωπείται στα χαρτονομίσματα του ευρώ, κατασκευάζοντας πράγματι τις επτά γέφυρες πάνω από τα κανάλια της.
Ωστόσο, το αποτέλεσμα της εκ των υστέρων οικειοποίησης των γεφυρών των χαρτονομισμάτων από την Spijkenisse ενδέχεται σύντομα να εξανεμιστεί. Τον Δεκέμβριο, η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι αναζητούσε νέο σχέδιο για τα χαρτονομίσματα ευρώ.
Η απόφαση για το νέο σχέδιο αναμένεται να ληφθεί το 2024.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών