Σκηνικό έντασης υποβόσκει στο Κοσσυφοπέδιο – Ανήσυχη η Ευρώπη, ο ρόλος του ΝΑΤΟ και η Ρωσία

Η συνοριακή διαμάχη που υπήρξε στα τέλη του Ιουλίου πυροδότησε φόβους ότι το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία μπορεί να ετοιμάζονται για έναν νέο πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Για τους ντόπιους, αυτές οι διαλείπουσες εξάρσεις είναι σύνηθες φαινόμενο και όχι απαραίτητα πρόδρομος της επιστροφής στις μάχες και την αιματοχυσία που κυριάρχησαν στα Βαλκάνια τη δεκαετία του 1990.
Ωστόσο, με τον πόλεμο της Ρωσίας να μαίνεται στα ανατολικά στην Ουκρανία, η Ευρώπη βρίσκεται στα άκρα.
Οι υποκείμενες εντάσεις που πυροδότησαν την πρόσφατη διαμάχη δεν εξαφανίζονται.
Και οι ηγέτες και στις δύο πλευρές εξακολουθούν να ακολουθούν έντονη ρητορική.

Ο ρόλος του ΝΑΤΟ

Το ΝΑΤΟ και η ΕΕ είναι επίσης βαθιά συνδεδεμένα με τις τοπικές ειρηνευτικές προσπάθειες, δίνοντας στους θεσμούς ένα ακόμη πιθανό σημείο ανάφλεξης όταν ήδη αγωνίζονται να διατηρήσουν την ενότητα στην Ουκρανία.
«Υπήρξε φλυαρία σε όλο τον κόσμο για τον επόμενο πόλεμο που θα ξεσπάσει στο Κοσσυφοπέδιο», είπε η Donika Emini, ειδικός στις σχέσεις Κοσσυφοπεδίου-Σερβίας που ηγείται ενός δικτύου ομάδων της κοινωνίας των πολιτών.
«Αυτό δεν συνέβη ποτέ πριν – είχαμε κρίσεις πολύ χειρότερες από αυτήν και το παγκόσμιο κοινό μετά βίας τους έδωσε σημασία», ανέφερε.
«Αλλά», πρόσθεσε, «εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, όλοι είναι σε κατάσταση συναγερμού».

Τι προκάλεσε την τελευταία διαφωνία;

Η διαμάχη, η οποία συνεχίζεται τουλάχιστον από τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, καταλήγει στο ότι το Κοσσυφοπέδιο θέλει να ασκήσει αυξημένη επιρροή στη σερβική πλειοψηφία που συγκεντρώνεται στο βόρειο τμήμα της χώρας.
Η Σερβία, γείτονας του Κοσσυφοπεδίου, δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου και έχει αντιταχθεί σε αυτές τις ενέργειες.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, οι Σέρβοι του Κοσσυφοπεδίου αντέδρασαν συγκεκριμένα σε ένα νέο μέτρο που θα τους απαιτούσε να χρησιμοποιούν πινακίδες κυκλοφορίας αυτοκινήτων που έχουν εκδοθεί από το Κοσσυφοπέδιο και από άτομα που εισέρχονται στη χώρα μέσω Σερβίας να λαμβάνουν ειδικά έγγραφα εισόδου.
Οι διαδηλωτές απέκλεισαν δρόμους κοντά στα σύνορα.
Ανεγέρθηκαν οδοφράγματα.
Φήμες διαδόθηκαν για ταραχοποιούς που πυροβόλησαν την αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου — αλλά αργότερα επιβεβαιώθηκε ότι δεν υπήρξαν τραυματισμοί.
Σχεδόν μια εβδομάδα αργότερα, το Σάββατο, υπήρξαν πυροβολισμοί προς την κατεύθυνση ενός σκάφους που μετέφερε αστυνομικούς του Κοσσυφοπεδίου καθώς προσπαθούσε να ξεκινήσει μια περιπολία στα σύνορα που σχηματίστηκε κατά μήκος αυτού που οι Σέρβοι αποκαλούν Γκαζιβόντε ή Λίμνη Ουτζμάν, σύμφωνα με τις αρχές του Κοσσυφοπεδίου.
Η λίμνη αποτελεί επίσης μέρος μιας συνεχιζόμενης διαμάχης μεταξύ των δύο χωρών και μετονομάστηκε για λίγο σε Λίμνη Τραμπ το 2020 όταν ενεπλάκη ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ.
Η κατάσταση ήταν αρκετά τεταμένη ώστε η τοπική ειρηνευτική αποστολή υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ, γνωστή ως Δύναμη του Κοσσυφοπεδίου, ή KFOR, εξέδωσε μια δήλωση λέγοντας ότι ήταν «έτοιμη να επέμβει εάν τεθεί σε κίνδυνο η σταθερότητα».
Ωστόσο, στο έδαφος, οι διαμαρτυρίες δεν ήταν απαραίτητα τόσο τρομερές.
Μόλις μια ώρα μακριά από τα οδοφράγματα, μια τεράστια υπαίθρια συναυλία στην πρωτεύουσα του Κοσσυφοπεδίου, την Πρίστινα, διεξήχθη ως συνήθως.
Μετά από συνάντηση αργά το βράδυ της περασμένης Κυριακής μεταξύ του προέδρου, του πρωθυπουργού και του υπουργού Εξωτερικών του Κοσσυφοπεδίου με τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στη χώρα, οι αρχές του Κοσσυφοπεδίου ανέβαλαν την εφαρμογή των επίμαχων μέτρων για ένα μήνα έως την 1η Σεπτεμβρίου.
Η κύρια αιτία για τα επεισόδια πιστεύεται ευρέως ότι είναι η σταθερή επιδείνωση του διαλόγου με τη διευκόλυνση της ΕΕ μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας, ο οποίος ξεκίνησε το 2011 ακριβώς για να αντιμετωπίσει άλυτα τεχνικά ζητήματα — όπως οι πινακίδες κυκλοφορίας ή η αμοιβαία αναγνώριση πανεπιστημιακών διπλωμάτων.
«Από τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, οι δύο πλευρές προσπαθούσαν να επεξεργαστούν τις λεπτομέρειες της συμφωνίας για τις πινακίδες κυκλοφορίας στο πλαίσιο του διαλόγου των Βρυξελλών και απέτυχαν να το πράξουν», είπε ο Emini.

Ποια είναι η ευρύτερη ιστορία;

Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων γνώρισε εκτεταμένες μάχες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990 καθώς η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε, πυροδοτώντας διαδοχικούς πολέμους μεταξύ των πρώην δημοκρατιών της.
Οι εθνικιστές πολιτικοί και οι εντάσεις μεταξύ των εθνοτήτων προκαλούν τακτικά έξαρση ακόμη και σήμερα, ειδικά στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στο Κοσσυφοπέδιο.
Αλλά από το 1999, τίποτα δεν έχει φτάσει στο μέγεθος της συνεχιζόμενης εισβολής στην Ουκρανία.
Το 2008, το Κοσσυφοπέδιο κήρυξε την ανεξαρτησία του από τη Σερβία.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η χώρα έχει δει περισσότερη επέμβαση από το ΝΑΤΟ, τα Ηνωμένα Έθνη και την ΕΕ από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, προκειμένου να αποτραπεί πιθανή αιματοχυσία.
"Υπάρχουν επεισόδια στο βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου σχεδόν κάθε έξι μήνες και αυτό, δυστυχώς, δεν είναι είδηση για το Κοσσυφοπέδιο", είπε ο Emini.
«Αυτό δείχνει πόσο έχουμε ομαλοποιήσει τα περιστατικά — κάτι που είναι πολύ κακό.
Παίζουμε με τη φωτιά, γιατί μια μέρα αυτά τα περιστατικά μπορεί απλώς να κλιμακωθούν περισσότερο από όσο πιστεύουμε ότι θα κλιμακωθούν».

Ποιος είναι υπεύθυνος τώρα στο Κόσοβο και τη Σερβία;

Στο Κοσσυφοπέδιο, ο Πρωθυπουργός Albin Kurti ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2021, κερδίζοντας τις εκλογές με μια τεράστια πλειοψηφία ως αρχηγός του κόμματος Vetëvendosje, γνωστός για την κριτική της υπερβολικής επιρροής των διεθνών ομάδων στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας.
Από τότε που ανέλαβε, ο Kurti έχει υιοθετήσει μια πιο συγκρουσιακή προσέγγιση από πολλούς από τους προκατόχους του τόσο στην ΕΕ όσο και στη Σερβία.
"Η τρέχουσα κυβέρνηση έκανε εκστρατεία με βάση την ιδέα ότι ο διάλογος ήταν εγγενώς ασύμμετρος, ότι αναμένονταν συνεχώς περισσότερα από το Κοσσυφοπέδιο παρά από τη Σερβία", δήλωσε ο Ramadan Ilazi, επικεφαλής έρευνας στο Κέντρο Μελετών Ασφαλείας του Κοσσυφοπεδίου.
Ο Kurti ήταν επίσης πιο δυναμικός απέναντι στη σερβική μειονότητα της χώρας, η οποία είναι συγκεντρωμένη σε βόρειους θύλακες, όπου ο χρόνος έχει σταματήσει λίγο πολύ από το 1999.
Το σερβικό δηνάριο εξακολουθεί να χρησιμοποιείται ευρέως σε αυτές τις περιοχές και το Βελιγράδι συνεχίζει να χρηματοδοτεί τα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης .
Πολλοί από τους κατοίκους εκεί έχουν μόνο σερβική υπηκοότητα, ακόμη και όταν ζουν στην επικράτεια του Κοσσυφοπεδίου.
Για χρόνια, οι κυβερνήσεις του Κοσσυφοπεδίου επέλεξαν να αντιμετωπίζουν αυτές τις βόρειες περιοχές με προσοχή, παρόλο που το σύνταγμα της χώρας της δίνει τεχνικά το δικαίωμα να ασκεί κυριαρχία στην περιοχή.
Ο Kurti έχει προχωρήσει σε διαφορετική κατεύθυνση, στέλνοντας τακτικά ειδικές αστυνομικές μονάδες στο βορρά για να αντιμετωπίσουν ζητήματα που κυμαίνονται από το παράνομο λαθρεμπόριο έως τις διαδηλώσεις.
Από τη σερβική πλευρά, ο πρόεδρος Aleksandar Vučić επίσης δεν απέφυγε την αντιπαράθεση, κατηγορώντας το Κοσσυφοπέδιο ότι με τα πρόσφατα μέτρα του προκάλεσε την απέλαση των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου.
Προειδοποίησε: «Αν τολμήσουν να αρχίσουν να διώκουν τους Σέρβους», τότε «δεν θα υπάρξουν περιθώρια και η Σερβία θα κερδίσει».
Πολλοί ερμήνευσαν τις δηλώσεις του ότι σημαίνει ότι η Σερβία θα αντιδράσει στρατιωτικά.

Τι ρόλο παίζουν το ΝΑΤΟ και η ΕΕ;

Σε περίπτωση που πραγματικά ξεσπάσουν μάχες, το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία δεσμεύονται από μια συμφωνία στην οποία το ΝΑΤΟ έχει τον τελευταίο λόγο.
Το σύμφωνο δίνει στο Κοσσυφοπέδιο κάτι παρόμοιο με τις προστασίες του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ — το οποίο θεωρεί ότι η επίθεση σε ένα μέλος της στρατιωτικής συμμαχίας είναι επίθεση σε όλα τα μέλη — παρόλο που το Κοσσυφοπέδιο δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ.
Εκτός από τα στρατεύματα υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ στο έδαφος, το ΝΑΤΟ μπορεί να αναπτύξει αμέσως μια δύναμη στη χώρα εάν χρειαστεί.
Η ΕΕ, επίσης, παίζει ρόλο στη διαχείριση κρίσεων.
Ενώ η αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου είναι οι πρώτοι που ανταποκρίνονται σε οποιοδήποτε περιστατικό στη χώρα - όπως και την περασμένη Κυριακή - η τοπική αποστολή της ΕΕ είναι η επόμενη στη σειρά.
Μια διεθνής αστυνομική δύναμη που χρηματοδοτείται από την ΕΕ έχει λάβει ειδικές δυνατότητες, ιδιαίτερα στο βορρά, για να βοηθήσει στον «επιχειρησιακό έλεγχο του πλήθους και των ταραχών».
Το ΝΑΤΟ είναι η τελική επιλογή, μια ασφαλής περίπτωση εάν η κατάσταση επιδεινωθεί σε σοβαρή βία.
«Μπορούν να πάρουν τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης εάν πιστεύουν ότι οι εξελίξεις θέτουν σε κίνδυνο ή είναι επιζήμιες για την ασφάλεια και την ασφάλεια», είπε ο Ilazi.

Τι συμβαίνει μετά;

Προς το παρόν, τα οδοφράγματα έχουν αφαιρεθεί.
Όμως τα μέτρα που προκάλεσαν το στήσιμο τους έχουν καθυστερήσει μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου με την ελπίδα ότι μπορεί να βρεθεί λύση.
Ο επικεφαλής Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, Josep Borell, επιβεβαίωσε ότι οι δύο πλευρές θα συναντηθούν στις Βρυξέλλες στις 18 Αυγούστου.
Ωστόσο, η προοπτική να επιλυθεί το ζήτημα σε ένα μήνα φαίνεται ισχνή.
Την Τρίτη, ο Vučić, ο Σέρβος πρόεδρος, δήλωσε ότι ήταν έτοιμος να πάει στις Βρυξέλλες για να συναντηθεί με τον Kurti σε αναζήτηση συμφωνίας.
Όμως, πρόσθεσε, «δεν περιμένει τίποτα από τη συνάντηση».
«Όποιος πιστεύει ότι είναι δυνατό να διατηρηθεί η ειρήνη με τον Kurti κάνει λάθος», είπε ο Vučić στο σερβικό δημόσιο τηλεοπτικό δίκτυο RTS.
Η Ρωσία έχει επίσης εμπλακεί στη σύγκρουση λόγω της στενής της σχέσης με τη Σερβία, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να κατηγορούν την προπαγάνδα του Κρεμλίνου ότι τροφοδοτεί εντάσεις.
Ο Kurti προέτρεψε μάλιστα τους πολίτες να μην «πέφτουν θύματα της προπαγάνδας της Μόσχας» μετά τα γεγονότα της Κυριακής.
Αλλά ο ηγέτης του Κοσσυφοπεδίου πρέπει να περπατήσει σε μια λεπτή γραμμή μεταξύ της προειδοποίησης για τις παραπλανητικές πρωτοβουλίες του Κρεμλίνου και του να μην κάνει τους Σέρβους του Κοσσυφοπεδίου να αισθάνονται αποξενωμένοι.
«Ο Βορράς απεικονίστηκε ως ο boogeyman, επομένως δεν πιστεύουν από τη φύση τους ότι η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου ενδιαφέρεται πραγματικά για την ευημερία τους», είπε ο Ilazi.
Σύμφωνα με τον Ilazi, ο καλύτερος τρόπος για το Κοσσυφοπέδιο να σημειώσει πρόοδο είναι να προωθήσει τον διάλογο υπό την ηγεσία της ΕΕ και να καταστήσει πιο ελκυστικό για τους ντόπιους Σέρβους να μετατοπίσουν την πίστη τους, τουλάχιστον επίσημα, από το Βελιγράδι στην Πρίστινα.
«Τα δύο πιθανά αποτελέσματα των πρόσφατων επεισοδίων είναι είτε μια νέα ώθηση για την τελική επίλυση εκκρεμών ζητημάτων είτε μια οπισθοδρόμηση της κατάστασης και για να ακυρωθεί πλήρως η πρόοδος που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής», είπε ο Ilazi.

www.bankingnews.gr