Η Ευρώπη πεθαίνει - Ο ρώσικος εφιάλτης αναβιώνει μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο
Η αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να ξεκίνησε με την επιλογή της σημαίας.
Όχι ότι οι σημαίες των κρατών πρέπει να είναι έργα τέχνης, αλλά τουλάχιστον μπορούν να εμπνέουν.
Αλλά αυτή η σημαία είναι εντελώς επίπεδη, μη πρωτότυπη και καταθλιπτική.
Μοιάζει κυρίως με πίτσα με μπλε τυρί που χάλασε.
Και αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά πράγματα που έχουν χαλάσει με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Είναι η κατάληξη ενός κύκλου χιλίων ετών που φτάνει στο τέλος του.
Ήταν μάλλον αναπόφευκτο, αλλά αυτό δεν το κάνει λιγότερο οδυνηρό, αναφέρει ανάλυση του SenecaEffect.com.
Η ιστορία της Ευρώπης
Η Ευρώπη έχει μια μακρά ιστορία που ξεκινάει από τότε που τα στρώματα πάγου υποχώρησαν στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, πριν από περίπου 10.000 χρόνια.
Εκείνη την εποχή, οι μακρινοί πρόγονοί μας μετακόμισαν σε μια παρθένα γη, την καλλιέργησαν, έχτισαν χωριά, δρόμους και πόλεις.
Ταξίδεψαν, μετανάστευσαν, πολέμησαν μεταξύ τους, δημιούργησαν πολιτισμούς, έχτισαν ναούς, φρούρια και παλάτια.
Στις νότιες ακτές της Ευρώπης δημιουργήθηκε ένα ζωντανό δίκτυο εμπορικών ανταλλαγών, που κατέστη δυνατό χάρη στις θαλάσσιες μεταφορές μέσω της Μεσογείου.
Από αυτό το δίκτυο γεννήθηκε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γύρω στο τέλος της πρώτης χιλιετίας π.Χ.
Περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης.
Όπως όλες οι αυτοκρατορίες, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πέρασε τον κύκλο της δόξας και της παρακμής της.
Τον 5ο αιώνα μ.Χ., όταν η Ευρώπη εισήλθε στον Μεσαίωνα, η αυτοκρατορία είχε εξαφανιστεί, εκτός από μια ανάμνηση του παρελθόντος μεγαλείου.
Στους επόμενους αιώνες, ο πληθυσμός της Δυτικής Ευρώπης μειώθηκε στο ιστορικό ελάχιστο, ίσως σε λιγότερο από 20 εκατομμύρια ανθρώπους.
Η Ευρώπη έγινε μια χώρα με πυκνά δάση, δυσοίωνα ερείπια, μικρά χωριά και μικρούς πολέμαρχους που πολεμούσαν μεταξύ τους.
Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι, αιώνες αργότερα, οι Ευρωπαίοι θα γίνονταν οι κυρίαρχοι του κόσμου.
Ο σπόρος της ανάκαμψης
Μερικές φορές, οι καταρρεύσεις φέρνουν μαζί τους τον σπόρο της ανάκαμψης.
Είναι αυτό που ονομάζεται "ανάκαμψη του Σενέκα".
Για κάποιο λόγο, οι σύγχρονοι υποτιμούν τον Μεσαίωνα, αποκαλώντας την εποχή "σκοτεινούς αιώνες".
Αλλά δεν υπήρχε τίποτα σκοτεινό κατά τη διάρκεια του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα.
Η Ευρώπη ήταν φτωχή σε υλικούς όρους, αλλά οι Ευρωπαίοι κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν πολιτισμό με εκλεπτυσμένη λογοτεχνία, υπέροχους καθεδρικούς ναούς, εξελιγμένη μουσική, προηγμένες τεχνολογίες και πολλά άλλα.
Ένας λόγος για την άνθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού ήταν η παρουσία εργαλείων που άλλες περιοχές του κόσμου στερούνταν.
Ένα από αυτά ήταν η λατινική γλώσσα, η οποία χρησιμοποιήθηκε για να διατηρηθεί ζωντανός ο αρχαίος κλασικός πολιτισμός και τα επιτεύγματά του.
Βοήθησε επίσης το εμπόριο και δημιούργησε ισχυρούς πολιτιστικούς δεσμούς σε όλη την ήπειρο.
Οι Ευρωπαίοι κληρονόμησαν επίσης το μεγαλύτερο μέρος του ρωμαϊκού δικαίου και πολιτισμού, καθώς και τις ρωμαϊκές τεχνολογίες σε τομείς όπως η μεταλλουργία και η κατασκευή όπλων.
Με την Ευρώπη να ανακάμπτει από την κατάρρευση του 5ου αιώνα, νέα ορυχεία πολύτιμων μετάλλων στην Ανατολική Ευρώπη άρχισαν να διοχετεύουν πλούτο στην ήπειρο.
Το αποτέλεσμα ήταν εκρηκτικό.
Ήδη το 800 μ.Χ., ο Καρλομάγνος, βασιλιάς των Φράγκων, μπόρεσε να συγκεντρώσει έναν στρατό αρκετά ισχυρό ώστε να δημιουργήσει μια νέα πανευρωπαϊκή αυτοκρατορία, την "Ιερή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία".
Με την αλλαγή της χιλιετίας, ο ευρωπαϊκός πληθυσμός αυξανόταν ραγδαία και χρειαζόταν χώρο για να επεκταθεί.
Η εποχή των Σταυροφοριών
Η Ευρώπη ήταν ένα συσπειρωμένο ελατήριο, έτοιμο να σπάσει.
Το 1095, μια έκρηξη στρατών αναδύθηκε από την Ευρώπη, συντρίβοντας την Εγγύς Ανατολή.
Ήταν η εποχή των Σταυροφοριών.
Αρχικά, η εισβολή στη Μέση Ανατολή είχε θεαματική επιτυχία: οι χριστιανικοί στρατοί νίκησαν τους τοπικούς ηγεμόνες, δημιούργησαν νέα βασίλεια και αναδημιούργησαν μια άμεση εμπορική σύνδεση με την Ανατολική Ασία, κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού.
Όμως το έργο ήταν πολύ μεγάλο για τη νεαρή ακόμη Ευρώπη.
Έπειτα από δύο αιώνες αγώνα, οι ευρωπαϊκές στρατιές αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τους Αγίους Τόπους ηττημένες και διαλυμένες.
Στο σημείο αυτό, η Ευρώπη αντιμετώπισε ξανά το πρόβλημα που είχε προσπαθήσει να λύσει με τις Σταυροφορίες: τον υπερπληθυσμό.
Το πρόβλημα λύθηκε με μια γρήγορη πληθυσμιακή κατάρρευση, πρώτα με τη μεγάλη πείνα (1315-1317) και στη συνέχεια με τη μαύρη πανώλη.
Η Ευρώπη του 13ου αιώνα ήταν τόσο αποδυναμωμένη που κινδύνευε σοβαρά να νικηθεί από τους μογγολικούς στρατούς που έρχονταν από την Ασία.
Ευτυχώς για τους Ευρωπαίους, οι Μογγόλοι δεν μπορούσαν να αντέξουν μια επίθεση πλήρους κλίμακας τόσο μακριά από το κέντρο της αυτοκρατορίας τους.
Η Αναγέννηση
Παρά τις καταστροφές από τη Μαύρη Πανούκλα, η Ευρώπη βγήκε από αυτήν με τον πολιτισμό, την κοινωνική δομή και τις τεχνολογικές γνώσεις της να παραμένουν ανέπαφες.
Η Ευρώπη όχι απλώς ανέκαμψε, αλλά ανακάμπτει με θεαματικό τρόπο.
Οι τεχνολογίες ναυπηγικής βελτιώθηκαν, επιτρέποντας στους Ευρωπαίους να διασχίσουν τους ωκεανούς.
Κατά τη διάρκεια των εσωτερικών τους διαμάχης, οι Ευρωπαίοι είχαν επίσης μετατρέψει τα πυροβόλα όπλα σε τρομερά αποτελεσματικά όπλα.
Κατά τη διάρκεια του 16ου και του 17ου αιώνα, απέκρουσαν τις προσπάθειες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να επεκταθεί στην Ευρώπη.
Οι Οθωμανοί δέχθηκαν ένα συντριπτικό πλήγμα στη θάλασσα στο Lepanto, το 1571.
Στη συνέχεια, ηττήθηκαν αποφασιστικά στην ξηρά κατά την πολιορκία της Βιέννης, το 1683.
Με τα ανατολικά σύνορά τους πλέον ασφαλή, οι Ευρωπαίοι είχαν ελεύθερο το έδαφος να επεκταθούν σε όλη την Ευρώπη.
Κατακτητές
Τον 16ο αιώνα γεννήθηκε ένα μοτίβο που θα διατηρηθεί για αρκετούς αιώνες.
Οι ευρωπαϊκοί στρατοί εισέβαλαν σε ξένα βασίλεια, κατέστρεφαν κάθε στρατιωτική αντίσταση και αντικαθιστούσαν τους ντόπιους ηγέτες με Ευρωπαίους.
Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τους ντόπιους κατοίκους ως σκλάβους, άλλοτε τους εξαφάνιζαν και τους αντικαθιστούσαν με Ευρωπαίους αποίκους.
Τα νέα εδάφη ήταν μια απίστευτη πηγή πλούτου.
Η Ευρώπη εισήγαγε πολύτιμα μέταλλα, ξυλεία, μπαχαρικά, ακόμη και τρόφιμα με τη μορφή ζάχαρης που παράγεται από ζαχαροκάλαμο.
Η εισροή χρυσού και αργύρου από το εξωτερικό τόνωσε την ευρωπαϊκή οικονομία και η ξυλεία επέτρεψε στους Ευρωπαίους να κατασκευάσουν περισσότερα πλοία.
Και οι εισαγωγές τροφίμων επέτρεψαν στον ευρωπαϊκό πληθυσμό να αυξηθεί και να παρατάξει νέους στρατούς που μπορούσαν να κατακτήσουν νέες χώρες που παρήγαγαν ακόμη περισσότερα τρόφιμα.
Επιτεύγματα και ανησυχίες
Παρ' όλα αυτά, η επέκταση της Ευρώπης άρχισε να επιβραδύνεται τον 17ο αιώνα.
Ο 30ετής πόλεμος, από το 1618 έως το 1648, ήταν μια τρομερή καταστροφή που μπορεί να εξολόθρευσε το 10% του ευρωπαϊκού πληθυσμού.
Στη συνέχεια, όπως συμβαίνει συνήθως με τους πολέμους, ακολούθησε άλλη μια έκρηξη πανούκλας.
Η Ευρώπη φαινόταν να έχει φτάσει σε ένα νέο όριο στην επέκτασή της.
Η ζάχαρη δεν ήταν αρκετή, από μόνη της, για να συντηρήσει την ανάγκη σε υλικά για τη διατήρηση και την περαιτέρω επέκταση της ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας.
Το ξύλο χρειαζόταν για την παραγωγή πλοίων και, ταυτόχρονα, για να μετατραπεί σε κάρβουνο που χρειαζόταν για την τήξη των μετάλλων.
Αλλά τα δέντρα είχαν εξαντληθεί στην Ευρώπη και η εισαγωγή ξυλείας από το εξωτερικό ήταν ακριβή.
Οι περισσότερες χώρες της Νότιας Ευρώπης είδαν τα δάση τους να μειώνονται και την ανάπτυξή τους να σταματά.
Παρά τα προβλήματα, οι οικονομίες της Βόρειας Ευρώπης, (ιδίως της Αγγλίας) άρχισαν γρήγορα να αναπτύσσονται ξανά μετά την κρίση του 17ου αιώνα.
Το τέχνασμα ήταν μια νέα τεχνολογική εξέλιξη: ο άνθρακας.
Ο άνθρακας είχε ήδη χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο από τη ρωμαϊκή εποχή, αλλά κανείς στην ιστορία δεν τον είχε χρησιμοποιήσει σε τόσο μεγάλη κλίμακα.
Με τον άνθρακα, οι Ευρωπαίοι δεν χρειαζόταν πλέον να καταστρέφουν τα δάση τους για να φτιάξουν σίδηρο.
Αυτή ήταν η αρχή μιας νέας, επιτυχημένης ανάκαμψης.
Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, η Ευρώπη κυριαρχούσε σε ολόκληρο τον κόσμο, άμεσα ή έμμεσα.
Τα αυτοκρατορικά όνειρα
Όπως είναι τυπικό για τις αυτοκρατορίες, με την ολοκλήρωση των κατακτήσεων, ήρθε η εποχή της εδραίωσης.
Δεν υπήρχαν πια ριψοκίνδυνες περιπέτειες μεμονωμένων κρατών, αλλά μια κεντρική κυβέρνηση που θα διαχειριζόταν την αυτοκρατορία και θα την κρατούσε ενωμένη.
Για τους αρχαίους Ρωμαίους, ήταν καθήκον του Ιουλίου Καίσαρα να δημιουργήσει ένα ισχυρό, συγκεντρωτικό κράτος.
Για τη σύγχρονη Ευρώπη, ήταν μια πολύ πιο δύσκολη ιστορία: πώς να δαμάσει μια ομάδα εριστικών κρατών που φαινόταν να περνούν τον περισσότερο χρόνο τους πολεμώντας το ένα το άλλο;
Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Κάρολος 5ος (1500-1558), ήταν από τους πρώτους που προσπάθησαν, χωρίς επιτυχία.
Ο διάδοχός του, ο Φίλιππος 2ος της Ισπανίας (1527- 1598), προσπάθησε να υποτάξει τη Βρετανία με την "ανίκητη αρμάδα" του το 1588, αλλά και αυτός απέτυχε.
Η παρακμή της Ισπανίας άφησε χώρο σε άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις να προσπαθήσουν
ξανά. Ο Ναπολέων Βοναπάρτης (1769 -1821) παραλίγο να τα καταφέρει, αλλά τα αυτοκρατορικά του όνειρα ναυάγησαν στο Τραφάλγκαρ και στη συνέχεια πάγωσε μέχρι θανάτου στις ρωσικές πεδιάδες.
Στη συνέχεια, ήρθε η σειρά της Γερμανίας.
Η προσπάθεια ξεκίνησε το 1914 και ξανά το 1939.
Και στις δύο περιπτώσεις, ήταν μια τραγική αποτυχία.
Ακόμη και η αδύναμη Ιταλία είχε αυτοκρατορικά όνειρα.
Στη δεκαετία του 1940, ο Μπενίτο Μουσολίνι προσπάθησε να αναδημιουργήσει μια νέα εκδοχή της αρχαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Πλήρης αποτυχία, και πάλι.
Ξανά και ξανά, οι επίδοξες ευρωπαϊκές αυτοκρατορικές δυνάμεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια αδύνατη πρόκληση.
Στη Δύση, η Βρετανία δεν ενδιαφερόταν να δει μια ευρωπαϊκή αυτοκρατορία να αναδύεται ακριβώς στην άλλη πλευρά της Μάγχης.
Το ίδιο ίσχυε και για την Ανατολή, με τη Ρωσία να μην επιθυμεί να δει μια μεγάλη δύναμη κοντά στα σύνορά της.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι ευρωπαϊκοί στρατοί βρέθηκαν να πολεμούν ταυτόχρονα σε δύο πλευρές.
Στη συνέχεια, η Μεσόγειος Θάλασσα βρισκόταν στη σιδερένια λαβή του βρετανικού ναυτικού - δεν υπήρχε τρόπος για τις ηπειρωτικές δυνάμεις να επεκταθούν νότια.
Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη βγήκε από τον αγώνα κατεστραμμένη, εξαθλιωμένη και ταπεινωμένη.
Η Ένωση
Η τελευταία (και ίσως η τελευταία) προσπάθεια ενοποίησης της Ευρώπης ήταν η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι δημιουργοί της Ένωσης κατάλαβαν ότι ήταν αδύνατο να ενοποιήσουν την Ευρώπη με στρατιωτικά μέσα, γι' αυτό προσπάθησαν να το κάνουν με τη μορφή μιας ελεύθερης οικονομικής ζώνης και ενός εκλεγμένου κοινοβουλίου.
Ήταν μια τολμηρή προσπάθεια, αλλά δεν πέτυχε.
Δεν θα μπορούσε να έχει λειτουργήσει.
Η Ένωση αντιμετώπισε τεράστιες εχθρικές δυνάμεις, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές.
Ο ρόλος της Βρετανίας και της Γερμανίας
Η Βρετανία και η Γαλλία υποτίθεται ότι εξισορροπούσαν τη γερμανική δύναμη, αλλά όταν η Βρετανία αποχώρησε, το 2020, η Ένωση υπέστη οικονομική ήττα αντίστοιχη με τη στρατιωτική που υπέστη η Γερμανία στη Μάχη της Βρετανίας, το 1940.
Και στις δύο περιπτώσεις, είχαν προσπαθήσει να απορροφήσουν τη Βρετανία στην ηπειρωτική Ευρώπη και είχαν αποτύχει.
Η αποστασία της Βρετανίας άφησε την Ευρωπαϊκή Ένωση με κυρίαρχη τη Γερμανία.
Ακριβώς όπως και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η γερμανική κυβέρνηση δεν κατάλαβε ποτέ ότι το να ρίχνει το βάρος της δεν ήταν ο τρόπος για να γίνει αγαπητή με τα γειτονικά κράτη.
Το αποτέλεσμα ήταν η ανάπτυξη αντιευρωπαϊκών δυνάμεων σε όλη την ήπειρο - το κίνημα που ονομάστηκε "κυριαρχία" και είχε ως στόχο να αποκαταστήσει την ισχύ των εθνικών κρατών και να απαλλαγεί από τους γραφειοκράτες της ΕΕ.
Μέχρι στιγμής, το κίνημα αυτό έχει παίξει μόνο έναν περιθωριακό ρόλο στην πολιτική, αλλά έχει καταφέρει να κάνει την ΕΕ βαθιά μισητή σε όλους όσοι δεν παίρνουν τον μισθό τους από τις Βρυξέλλες.
Ακριβώς όπως είχε συμβεί το 1941, η Ευρώπη βρίσκεται τώρα σε μια απελπισμένη μάχη σε δύο διαφορετικά μέτωπα, αλλά ο αγώνας είναι τώρα κυρίως οικονομικός και πολιτιστικός, όχι στρατιωτικός: πρόκειται για έναν πόλεμο "κυριαρχίας πλήρους φάσματος".
Ο αγώνας συνεχίζεται ακόμη, αλλά φαίνεται ήδη σαφές ότι η Ευρώπη ηττάται.
Ο ρωσικός εφιάλτης
Ακριβώς όπως η Γερμανία αυτοκαταστράφηκε με τη στρατιωτική επίθεση κατά της Ρωσίας το 1941, η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτοκαταστρέφεται με τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Ουσιαστικά, η Ευρώπη διαπράττει μια αργή και επώδυνη αυτοκτονία.
Αλλά έτσι λειτουργεί η κυριαρχία πλήρους φάσματος: καταστρέφει τους εχθρούς εκ των έσω.
Και τώρα;
Ήταν αναπόφευκτο ότι η Ευρώπη θα έπαυε να είναι αυτοκρατορία.
Οι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι που είχαν καταστήσει δυνατή την ευρωπαϊκή κυριαρχία δεν υπάρχουν πια. Αλλά δεν ήταν αναπόφευκτο ότι η Ευρώπη θα κατέστρεφε τον εαυτό της.
Η Ευρώπη θα μπορούσε να επιβιώσει και να διατηρήσει την ανεξαρτησία της παραμένοντας σε καλές σχέσεις με τις άλλες ευρασιατικές δυνάμεις, την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία,
Αλλά, η επιλογή να διακόψει τις εμπορικές, πολιτιστικές και ανθρώπινες σχέσεις με την υπόλοιπη Ευρασία δεν ήταν απλώς μια οικονομική αυτοκτονία.
Ήταν μια πολιτιστική και ηθική αυτοκτονία.
Τι θα συμβεί λοιπόν στη φτωχή Ευρώπη;
Η ιστορία, ως συνήθως, κάνει ομοιοκαταληξία: μην ξεχνάτε ότι το 1945 το επίσημο σχέδιο των ΗΠΑ ήταν να καταστρέψουν τη γερμανική οικονομία και να εξοντώσουν το μεγαλύτερο μέρος του γερμανικού πληθυσμού.
Ευτυχώς, το σχέδιο μπήκε στο ράφι, αλλά θα μπορούσε αυτή η ιδέα να γίνει ξανά της μόδας;
Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε αυτό το ενδεχόμενο.
Σε κάθε περίπτωση, μια εξαθλιωμένη Ευρώπη θα μπορούσε να ξαναγίνει κάτι που δεν θα έμοιαζε με αυτό που ήταν κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα: ερημωμένη, φτωχή, πρωτόγονη, ένα απλό εξάρτημα της μεγάλης Ευρασιατικής Ηπείρου.
Και, ωστόσο, η Ευρώπη έχει ανακάμψει περισσότερες από μία φορές από τρομερές καταστροφές.
Μπορεί να συμβεί ξανά.
Όχι όμως σύντομα.
www.bankingnews.gr
Όχι ότι οι σημαίες των κρατών πρέπει να είναι έργα τέχνης, αλλά τουλάχιστον μπορούν να εμπνέουν.
Αλλά αυτή η σημαία είναι εντελώς επίπεδη, μη πρωτότυπη και καταθλιπτική.
Μοιάζει κυρίως με πίτσα με μπλε τυρί που χάλασε.
Και αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά πράγματα που έχουν χαλάσει με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Είναι η κατάληξη ενός κύκλου χιλίων ετών που φτάνει στο τέλος του.
Ήταν μάλλον αναπόφευκτο, αλλά αυτό δεν το κάνει λιγότερο οδυνηρό, αναφέρει ανάλυση του SenecaEffect.com.
Η ιστορία της Ευρώπης
Η Ευρώπη έχει μια μακρά ιστορία που ξεκινάει από τότε που τα στρώματα πάγου υποχώρησαν στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, πριν από περίπου 10.000 χρόνια.
Εκείνη την εποχή, οι μακρινοί πρόγονοί μας μετακόμισαν σε μια παρθένα γη, την καλλιέργησαν, έχτισαν χωριά, δρόμους και πόλεις.
Ταξίδεψαν, μετανάστευσαν, πολέμησαν μεταξύ τους, δημιούργησαν πολιτισμούς, έχτισαν ναούς, φρούρια και παλάτια.
Στις νότιες ακτές της Ευρώπης δημιουργήθηκε ένα ζωντανό δίκτυο εμπορικών ανταλλαγών, που κατέστη δυνατό χάρη στις θαλάσσιες μεταφορές μέσω της Μεσογείου.
Από αυτό το δίκτυο γεννήθηκε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γύρω στο τέλος της πρώτης χιλιετίας π.Χ.
Περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης.
Όπως όλες οι αυτοκρατορίες, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία πέρασε τον κύκλο της δόξας και της παρακμής της.
Τον 5ο αιώνα μ.Χ., όταν η Ευρώπη εισήλθε στον Μεσαίωνα, η αυτοκρατορία είχε εξαφανιστεί, εκτός από μια ανάμνηση του παρελθόντος μεγαλείου.
Στους επόμενους αιώνες, ο πληθυσμός της Δυτικής Ευρώπης μειώθηκε στο ιστορικό ελάχιστο, ίσως σε λιγότερο από 20 εκατομμύρια ανθρώπους.
Η Ευρώπη έγινε μια χώρα με πυκνά δάση, δυσοίωνα ερείπια, μικρά χωριά και μικρούς πολέμαρχους που πολεμούσαν μεταξύ τους.
Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι, αιώνες αργότερα, οι Ευρωπαίοι θα γίνονταν οι κυρίαρχοι του κόσμου.
Ο σπόρος της ανάκαμψης
Μερικές φορές, οι καταρρεύσεις φέρνουν μαζί τους τον σπόρο της ανάκαμψης.
Είναι αυτό που ονομάζεται "ανάκαμψη του Σενέκα".
Για κάποιο λόγο, οι σύγχρονοι υποτιμούν τον Μεσαίωνα, αποκαλώντας την εποχή "σκοτεινούς αιώνες".
Αλλά δεν υπήρχε τίποτα σκοτεινό κατά τη διάρκεια του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα.
Η Ευρώπη ήταν φτωχή σε υλικούς όρους, αλλά οι Ευρωπαίοι κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν πολιτισμό με εκλεπτυσμένη λογοτεχνία, υπέροχους καθεδρικούς ναούς, εξελιγμένη μουσική, προηγμένες τεχνολογίες και πολλά άλλα.
Ένας λόγος για την άνθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού ήταν η παρουσία εργαλείων που άλλες περιοχές του κόσμου στερούνταν.
Ένα από αυτά ήταν η λατινική γλώσσα, η οποία χρησιμοποιήθηκε για να διατηρηθεί ζωντανός ο αρχαίος κλασικός πολιτισμός και τα επιτεύγματά του.
Βοήθησε επίσης το εμπόριο και δημιούργησε ισχυρούς πολιτιστικούς δεσμούς σε όλη την ήπειρο.
Οι Ευρωπαίοι κληρονόμησαν επίσης το μεγαλύτερο μέρος του ρωμαϊκού δικαίου και πολιτισμού, καθώς και τις ρωμαϊκές τεχνολογίες σε τομείς όπως η μεταλλουργία και η κατασκευή όπλων.
Με την Ευρώπη να ανακάμπτει από την κατάρρευση του 5ου αιώνα, νέα ορυχεία πολύτιμων μετάλλων στην Ανατολική Ευρώπη άρχισαν να διοχετεύουν πλούτο στην ήπειρο.
Το αποτέλεσμα ήταν εκρηκτικό.
Ήδη το 800 μ.Χ., ο Καρλομάγνος, βασιλιάς των Φράγκων, μπόρεσε να συγκεντρώσει έναν στρατό αρκετά ισχυρό ώστε να δημιουργήσει μια νέα πανευρωπαϊκή αυτοκρατορία, την "Ιερή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία".
Με την αλλαγή της χιλιετίας, ο ευρωπαϊκός πληθυσμός αυξανόταν ραγδαία και χρειαζόταν χώρο για να επεκταθεί.
Η εποχή των Σταυροφοριών
Η Ευρώπη ήταν ένα συσπειρωμένο ελατήριο, έτοιμο να σπάσει.
Το 1095, μια έκρηξη στρατών αναδύθηκε από την Ευρώπη, συντρίβοντας την Εγγύς Ανατολή.
Ήταν η εποχή των Σταυροφοριών.
Αρχικά, η εισβολή στη Μέση Ανατολή είχε θεαματική επιτυχία: οι χριστιανικοί στρατοί νίκησαν τους τοπικούς ηγεμόνες, δημιούργησαν νέα βασίλεια και αναδημιούργησαν μια άμεση εμπορική σύνδεση με την Ανατολική Ασία, κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού.
Όμως το έργο ήταν πολύ μεγάλο για τη νεαρή ακόμη Ευρώπη.
Έπειτα από δύο αιώνες αγώνα, οι ευρωπαϊκές στρατιές αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τους Αγίους Τόπους ηττημένες και διαλυμένες.
Στο σημείο αυτό, η Ευρώπη αντιμετώπισε ξανά το πρόβλημα που είχε προσπαθήσει να λύσει με τις Σταυροφορίες: τον υπερπληθυσμό.
Το πρόβλημα λύθηκε με μια γρήγορη πληθυσμιακή κατάρρευση, πρώτα με τη μεγάλη πείνα (1315-1317) και στη συνέχεια με τη μαύρη πανώλη.
Η Ευρώπη του 13ου αιώνα ήταν τόσο αποδυναμωμένη που κινδύνευε σοβαρά να νικηθεί από τους μογγολικούς στρατούς που έρχονταν από την Ασία.
Ευτυχώς για τους Ευρωπαίους, οι Μογγόλοι δεν μπορούσαν να αντέξουν μια επίθεση πλήρους κλίμακας τόσο μακριά από το κέντρο της αυτοκρατορίας τους.
Η Αναγέννηση
Παρά τις καταστροφές από τη Μαύρη Πανούκλα, η Ευρώπη βγήκε από αυτήν με τον πολιτισμό, την κοινωνική δομή και τις τεχνολογικές γνώσεις της να παραμένουν ανέπαφες.
Η Ευρώπη όχι απλώς ανέκαμψε, αλλά ανακάμπτει με θεαματικό τρόπο.
Οι τεχνολογίες ναυπηγικής βελτιώθηκαν, επιτρέποντας στους Ευρωπαίους να διασχίσουν τους ωκεανούς.
Κατά τη διάρκεια των εσωτερικών τους διαμάχης, οι Ευρωπαίοι είχαν επίσης μετατρέψει τα πυροβόλα όπλα σε τρομερά αποτελεσματικά όπλα.
Κατά τη διάρκεια του 16ου και του 17ου αιώνα, απέκρουσαν τις προσπάθειες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να επεκταθεί στην Ευρώπη.
Οι Οθωμανοί δέχθηκαν ένα συντριπτικό πλήγμα στη θάλασσα στο Lepanto, το 1571.
Στη συνέχεια, ηττήθηκαν αποφασιστικά στην ξηρά κατά την πολιορκία της Βιέννης, το 1683.
Με τα ανατολικά σύνορά τους πλέον ασφαλή, οι Ευρωπαίοι είχαν ελεύθερο το έδαφος να επεκταθούν σε όλη την Ευρώπη.
Κατακτητές
Τον 16ο αιώνα γεννήθηκε ένα μοτίβο που θα διατηρηθεί για αρκετούς αιώνες.
Οι ευρωπαϊκοί στρατοί εισέβαλαν σε ξένα βασίλεια, κατέστρεφαν κάθε στρατιωτική αντίσταση και αντικαθιστούσαν τους ντόπιους ηγέτες με Ευρωπαίους.
Άλλοτε χρησιμοποιούσαν τους ντόπιους κατοίκους ως σκλάβους, άλλοτε τους εξαφάνιζαν και τους αντικαθιστούσαν με Ευρωπαίους αποίκους.
Τα νέα εδάφη ήταν μια απίστευτη πηγή πλούτου.
Η Ευρώπη εισήγαγε πολύτιμα μέταλλα, ξυλεία, μπαχαρικά, ακόμη και τρόφιμα με τη μορφή ζάχαρης που παράγεται από ζαχαροκάλαμο.
Η εισροή χρυσού και αργύρου από το εξωτερικό τόνωσε την ευρωπαϊκή οικονομία και η ξυλεία επέτρεψε στους Ευρωπαίους να κατασκευάσουν περισσότερα πλοία.
Και οι εισαγωγές τροφίμων επέτρεψαν στον ευρωπαϊκό πληθυσμό να αυξηθεί και να παρατάξει νέους στρατούς που μπορούσαν να κατακτήσουν νέες χώρες που παρήγαγαν ακόμη περισσότερα τρόφιμα.
Επιτεύγματα και ανησυχίες
Παρ' όλα αυτά, η επέκταση της Ευρώπης άρχισε να επιβραδύνεται τον 17ο αιώνα.
Ο 30ετής πόλεμος, από το 1618 έως το 1648, ήταν μια τρομερή καταστροφή που μπορεί να εξολόθρευσε το 10% του ευρωπαϊκού πληθυσμού.
Στη συνέχεια, όπως συμβαίνει συνήθως με τους πολέμους, ακολούθησε άλλη μια έκρηξη πανούκλας.
Η Ευρώπη φαινόταν να έχει φτάσει σε ένα νέο όριο στην επέκτασή της.
Η ζάχαρη δεν ήταν αρκετή, από μόνη της, για να συντηρήσει την ανάγκη σε υλικά για τη διατήρηση και την περαιτέρω επέκταση της ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας.
Το ξύλο χρειαζόταν για την παραγωγή πλοίων και, ταυτόχρονα, για να μετατραπεί σε κάρβουνο που χρειαζόταν για την τήξη των μετάλλων.
Αλλά τα δέντρα είχαν εξαντληθεί στην Ευρώπη και η εισαγωγή ξυλείας από το εξωτερικό ήταν ακριβή.
Οι περισσότερες χώρες της Νότιας Ευρώπης είδαν τα δάση τους να μειώνονται και την ανάπτυξή τους να σταματά.
Παρά τα προβλήματα, οι οικονομίες της Βόρειας Ευρώπης, (ιδίως της Αγγλίας) άρχισαν γρήγορα να αναπτύσσονται ξανά μετά την κρίση του 17ου αιώνα.
Το τέχνασμα ήταν μια νέα τεχνολογική εξέλιξη: ο άνθρακας.
Ο άνθρακας είχε ήδη χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο από τη ρωμαϊκή εποχή, αλλά κανείς στην ιστορία δεν τον είχε χρησιμοποιήσει σε τόσο μεγάλη κλίμακα.
Με τον άνθρακα, οι Ευρωπαίοι δεν χρειαζόταν πλέον να καταστρέφουν τα δάση τους για να φτιάξουν σίδηρο.
Αυτή ήταν η αρχή μιας νέας, επιτυχημένης ανάκαμψης.
Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, η Ευρώπη κυριαρχούσε σε ολόκληρο τον κόσμο, άμεσα ή έμμεσα.
Τα αυτοκρατορικά όνειρα
Όπως είναι τυπικό για τις αυτοκρατορίες, με την ολοκλήρωση των κατακτήσεων, ήρθε η εποχή της εδραίωσης.
Δεν υπήρχαν πια ριψοκίνδυνες περιπέτειες μεμονωμένων κρατών, αλλά μια κεντρική κυβέρνηση που θα διαχειριζόταν την αυτοκρατορία και θα την κρατούσε ενωμένη.
Για τους αρχαίους Ρωμαίους, ήταν καθήκον του Ιουλίου Καίσαρα να δημιουργήσει ένα ισχυρό, συγκεντρωτικό κράτος.
Για τη σύγχρονη Ευρώπη, ήταν μια πολύ πιο δύσκολη ιστορία: πώς να δαμάσει μια ομάδα εριστικών κρατών που φαινόταν να περνούν τον περισσότερο χρόνο τους πολεμώντας το ένα το άλλο;
Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Κάρολος 5ος (1500-1558), ήταν από τους πρώτους που προσπάθησαν, χωρίς επιτυχία.
Ο διάδοχός του, ο Φίλιππος 2ος της Ισπανίας (1527- 1598), προσπάθησε να υποτάξει τη Βρετανία με την "ανίκητη αρμάδα" του το 1588, αλλά και αυτός απέτυχε.
Η παρακμή της Ισπανίας άφησε χώρο σε άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις να προσπαθήσουν
ξανά. Ο Ναπολέων Βοναπάρτης (1769 -1821) παραλίγο να τα καταφέρει, αλλά τα αυτοκρατορικά του όνειρα ναυάγησαν στο Τραφάλγκαρ και στη συνέχεια πάγωσε μέχρι θανάτου στις ρωσικές πεδιάδες.
Στη συνέχεια, ήρθε η σειρά της Γερμανίας.
Η προσπάθεια ξεκίνησε το 1914 και ξανά το 1939.
Και στις δύο περιπτώσεις, ήταν μια τραγική αποτυχία.
Ακόμη και η αδύναμη Ιταλία είχε αυτοκρατορικά όνειρα.
Στη δεκαετία του 1940, ο Μπενίτο Μουσολίνι προσπάθησε να αναδημιουργήσει μια νέα εκδοχή της αρχαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Πλήρης αποτυχία, και πάλι.
Ξανά και ξανά, οι επίδοξες ευρωπαϊκές αυτοκρατορικές δυνάμεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια αδύνατη πρόκληση.
Στη Δύση, η Βρετανία δεν ενδιαφερόταν να δει μια ευρωπαϊκή αυτοκρατορία να αναδύεται ακριβώς στην άλλη πλευρά της Μάγχης.
Το ίδιο ίσχυε και για την Ανατολή, με τη Ρωσία να μην επιθυμεί να δει μια μεγάλη δύναμη κοντά στα σύνορά της.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι ευρωπαϊκοί στρατοί βρέθηκαν να πολεμούν ταυτόχρονα σε δύο πλευρές.
Στη συνέχεια, η Μεσόγειος Θάλασσα βρισκόταν στη σιδερένια λαβή του βρετανικού ναυτικού - δεν υπήρχε τρόπος για τις ηπειρωτικές δυνάμεις να επεκταθούν νότια.
Με το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Ευρώπη βγήκε από τον αγώνα κατεστραμμένη, εξαθλιωμένη και ταπεινωμένη.
Η Ένωση
Η τελευταία (και ίσως η τελευταία) προσπάθεια ενοποίησης της Ευρώπης ήταν η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι δημιουργοί της Ένωσης κατάλαβαν ότι ήταν αδύνατο να ενοποιήσουν την Ευρώπη με στρατιωτικά μέσα, γι' αυτό προσπάθησαν να το κάνουν με τη μορφή μιας ελεύθερης οικονομικής ζώνης και ενός εκλεγμένου κοινοβουλίου.
Ήταν μια τολμηρή προσπάθεια, αλλά δεν πέτυχε.
Δεν θα μπορούσε να έχει λειτουργήσει.
Η Ένωση αντιμετώπισε τεράστιες εχθρικές δυνάμεις, τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές.
Ο ρόλος της Βρετανίας και της Γερμανίας
Η Βρετανία και η Γαλλία υποτίθεται ότι εξισορροπούσαν τη γερμανική δύναμη, αλλά όταν η Βρετανία αποχώρησε, το 2020, η Ένωση υπέστη οικονομική ήττα αντίστοιχη με τη στρατιωτική που υπέστη η Γερμανία στη Μάχη της Βρετανίας, το 1940.
Και στις δύο περιπτώσεις, είχαν προσπαθήσει να απορροφήσουν τη Βρετανία στην ηπειρωτική Ευρώπη και είχαν αποτύχει.
Η αποστασία της Βρετανίας άφησε την Ευρωπαϊκή Ένωση με κυρίαρχη τη Γερμανία.
Ακριβώς όπως και κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η γερμανική κυβέρνηση δεν κατάλαβε ποτέ ότι το να ρίχνει το βάρος της δεν ήταν ο τρόπος για να γίνει αγαπητή με τα γειτονικά κράτη.
Το αποτέλεσμα ήταν η ανάπτυξη αντιευρωπαϊκών δυνάμεων σε όλη την ήπειρο - το κίνημα που ονομάστηκε "κυριαρχία" και είχε ως στόχο να αποκαταστήσει την ισχύ των εθνικών κρατών και να απαλλαγεί από τους γραφειοκράτες της ΕΕ.
Μέχρι στιγμής, το κίνημα αυτό έχει παίξει μόνο έναν περιθωριακό ρόλο στην πολιτική, αλλά έχει καταφέρει να κάνει την ΕΕ βαθιά μισητή σε όλους όσοι δεν παίρνουν τον μισθό τους από τις Βρυξέλλες.
Ακριβώς όπως είχε συμβεί το 1941, η Ευρώπη βρίσκεται τώρα σε μια απελπισμένη μάχη σε δύο διαφορετικά μέτωπα, αλλά ο αγώνας είναι τώρα κυρίως οικονομικός και πολιτιστικός, όχι στρατιωτικός: πρόκειται για έναν πόλεμο "κυριαρχίας πλήρους φάσματος".
Ο αγώνας συνεχίζεται ακόμη, αλλά φαίνεται ήδη σαφές ότι η Ευρώπη ηττάται.
Ο ρωσικός εφιάλτης
Ακριβώς όπως η Γερμανία αυτοκαταστράφηκε με τη στρατιωτική επίθεση κατά της Ρωσίας το 1941, η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτοκαταστρέφεται με τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Ουσιαστικά, η Ευρώπη διαπράττει μια αργή και επώδυνη αυτοκτονία.
Αλλά έτσι λειτουργεί η κυριαρχία πλήρους φάσματος: καταστρέφει τους εχθρούς εκ των έσω.
Και τώρα;
Ήταν αναπόφευκτο ότι η Ευρώπη θα έπαυε να είναι αυτοκρατορία.
Οι ανθρώπινοι και υλικοί πόροι που είχαν καταστήσει δυνατή την ευρωπαϊκή κυριαρχία δεν υπάρχουν πια. Αλλά δεν ήταν αναπόφευκτο ότι η Ευρώπη θα κατέστρεφε τον εαυτό της.
Η Ευρώπη θα μπορούσε να επιβιώσει και να διατηρήσει την ανεξαρτησία της παραμένοντας σε καλές σχέσεις με τις άλλες ευρασιατικές δυνάμεις, την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία,
Αλλά, η επιλογή να διακόψει τις εμπορικές, πολιτιστικές και ανθρώπινες σχέσεις με την υπόλοιπη Ευρασία δεν ήταν απλώς μια οικονομική αυτοκτονία.
Ήταν μια πολιτιστική και ηθική αυτοκτονία.
Τι θα συμβεί λοιπόν στη φτωχή Ευρώπη;
Η ιστορία, ως συνήθως, κάνει ομοιοκαταληξία: μην ξεχνάτε ότι το 1945 το επίσημο σχέδιο των ΗΠΑ ήταν να καταστρέψουν τη γερμανική οικονομία και να εξοντώσουν το μεγαλύτερο μέρος του γερμανικού πληθυσμού.
Ευτυχώς, το σχέδιο μπήκε στο ράφι, αλλά θα μπορούσε αυτή η ιδέα να γίνει ξανά της μόδας;
Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε αυτό το ενδεχόμενο.
Σε κάθε περίπτωση, μια εξαθλιωμένη Ευρώπη θα μπορούσε να ξαναγίνει κάτι που δεν θα έμοιαζε με αυτό που ήταν κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα: ερημωμένη, φτωχή, πρωτόγονη, ένα απλό εξάρτημα της μεγάλης Ευρασιατικής Ηπείρου.
Και, ωστόσο, η Ευρώπη έχει ανακάμψει περισσότερες από μία φορές από τρομερές καταστροφές.
Μπορεί να συμβεί ξανά.
Όχι όμως σύντομα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών