Το Ισραήλ πρέπει να επανεξετάσει ολόκληρη τη στρατηγική επιβίωσής του, διαφορετικά η βραχυπρόθεσμη επιτυχία θα καταλήξει σε ήττα
Το πλήγμα του Ισραήλ στην πρεσβεία του Ιράν στη Δαμασκό της Συρίας, κατά την οποία σκοτώθηκαν 11 άνθρωποι, ανάμεσα τους και κορυφαίοι Ιρανοί αξιωματούχοι των Φρουρών της Επανάστασης, όπως ο ταξίαρχος Mohammad Reza Zahedi και ο ταξίαρχος Mohammad Hadi Haji Rahimi είναι ένα αποφασιστικό, αλλά συνάμα και ένα απεγνωσμένο βήμα.
Νομικά, το προξενείο είναι έδαφος του Ιράν.
Συνεπώς, η επίθεση σε αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ακόμα μεγαλύτερη σύγκρουση μεταξύ των δύο αυτών κρατών, η οποία θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη για ολόκληρη την περιοχή.
Για να γίνουν αντιληπτές οι αιτίες και οι πιθανές συνέπειες αυτών των γεγονότων, θα πρέπει να ανατρέξει κανείς στην περίπλοκη και παράδοξη σχέση Ιράν – Ισραήλ.
Το όχι που έγινε… ναι
Οι Εβραίοι, καθώς για πολλούς αιώνες δεν διέθεταν πολιτική υπόσταση, κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες τον 20ο αιώνα να ιδρύσουν το δικό τους κράτος.
Αρχικά το Ιράν εναντιώθηκε σε αυτήν την προοπτική, ψηφίζοντας κατά του ψηφίσματος του ΟΗΕ για τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης το 1947 και υποστηρίζοντας ένα εναλλακτικό ομοσπονδιακό σχέδιο.
Όμως το 1950 και αφού η Τουρκία έγινε η πρώτη μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το κράτος του Ισραήλ, ακολούθησε το Ιράν και το 1960 ο Σάχης Mohammed Reza Pahlavi το επιβεβαίωσε δημόσια.
Στενές σχέσεις
Έως το τέλος της βασιλείας του Σάχη, Ιράν και Ισραήλ ανέπτυξαν ραγδαία τους οικονομικούς και πολιτικούς τους δεσμούς, κάτι που διευκόλυνε και η επανάσταση στην Αίγυπτο τον Ιούλιο του 1952, κατά τη διάρκεια της οποίας καταργήθηκε η μοναρχία και ανήλθε στην εξουσία ο Gamal Abdel Nasser που είχε και τη στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης.
Το γεγονός αυτό άλλαξε την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, με αποτέλεσμα το Ιράν να εισέλθει στο Σύμφωνο της Βαγδάτης και να βρεθεί με το Ισραήλ στο ίδιο γεωπολιτικό μπλοκ που ήταν προσανατολισμένο προς τις ΗΠΑ.
Οι Συμφωνίες του Αβραάμ
Μετά όμως την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, κατεγράφη μια απότομη επιδείνωση και ρήξη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των χωρών, αν και διατηρήθηκαν κάποιες άτυπες επαφές απαραίτητες για την καταπολέμηση του κοινού εχθρού - του Ιράκ.
Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή άλλαξε εκ νέου, οδηγώντας το Ισραήλ και το Ιράν σε μια αυξημένη αμοιβαία εχθρότητα.
Σήμερα, περικυκλωμένο από τα αραβικά κράτη, το κράτος του Ισραήλ εξαρτάται από τις ΗΠΑ.
Το 2020, το Ισραήλ έκανε μια ακόμα προσπάθεια να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τα κράτη της Μέσης Ανατολής, και με την παρέμβαση των ΗΠΑ, προέκυψαν οι Συμφωνίες του Αβραάμ που υπεγράφησαν ανάμεσα στο Ισραήλ, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στο Μπαχρέιν, στο Μαρόκο και στο Σουδάν
Ωστόσο, ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας που ξέσπασε τον Οκτώβριο του 2023, βάζει επί της ουσίας τέλος σε αυτές τις Συμφωνίες, θέτοντας το Ισραήλ σε περιφερειακή απομόνωση και παγιώνοντας την πλήρη εξάρτηση του από τις ΗΠΑ, οι οποίες αποτελούν τον κύριο γεωπολιτικό αντίπαλο του Ιράν.
Κρίσιμες παραδοχές
Από αυτήν τη σύντομη ιστορική αναδρομή, προκύπτουν κάποιες σημαντικές παραδοχές.
Πρώτον, οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν δεν ήταν πάντα εχθρικές.
Δεύτερον, οι σχέσεις τους μετασχηματίζονταν κάθε φορά που υπήρχε μια σημαντική αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή.
Τρίτον, το Ισραήλ είναι πάντα προσανατολισμένο στις ΗΠΑ, ενώ το Ιράν διατηρεί μια μεγαλύτερη γεωπολιτική «υποκειμενικότητα».
Τέλος, το κράτος του Ισραήλ βρίσκεται ιστορικά σε ένα μην ευνοϊκό προς αυτό περιβάλλον και η ίδια η ύπαρξη του είναι προβληματική.
Ο συνδυασμός αυτών των παραδοχών καθορίζει την «απεγνωσμένη» εξωτερική πολιτική του Ισραήλ.
Γιατί έγινε στόχος ο Muhammad Reza Zahedi
Συνεπώς, το Ισραήλ, αδυνατώντας να αποκαταστήσει μια επαφή με τα γειτονικά του κράτη – λόγω τόσο του προσανατολισμού του προς τις ΗΠΑ, οι οποίες επιμένουν στη λογική του «ελεγχόμενου χάους» στη Μέση Ανατολής όσο και της απροθυμίας του να επιλύσει το Παλαιστινιακό σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ -, προσπαθεί να ενεργήσει προληπτικά.
Στην περίπτωση του Ιράν, το Ισραήλ καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να διαταραχθεί το πυρηνικό του πρόγραμμα, το οποίο σύμφωνα με την ισραηλινή ηγεσία, αποτελεί μια κολοσσιαία απειλή για την ύπαρξη του ισραηλινού κράτους.
Δεν είναι τυχαίο ότι ανάμεσα στους νεκρούς από το πυραυλικό «χτύπημα» στη ιρανική πρεσβεία στη Δαμασκό, είναι και ο στρατηγός Muhammad Reza Zahedi.
Αυτός ήταν στη λεγόμενη μαύρη λίστα των Ηνωμένων Εθνών με τους ύποπτους για συμμετοχή στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Ο Zahedi αποτελεί τον υψηλότερο Ιρανό στρατηγό που σκοτώνεται, μετά τον Qasem Soleimani, ο οποίος πέθανε από αμερικανικό χτύπημα το 2020.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η δολοφονία του Soleimani είχε ως απώτερο στόχο να περιοριστεί το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Ωστόσο, έγινε ακριβώς το αντίθετο.
Το Ιράν εγκατέλειψε τις περισσότερες από τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει στο πλαίσιο της λεγόμενης πυρηνικής συμφωνίας με τα κράτη της Δύσης.
Είναι προφανές ότι η δολοφονία του Zahedi δεν θα έχει επίσης κανένα αποτρεπτικό αποτέλεσμα και απλώς θα ωθήσει την ιρανική ηγεσία να δημιουργήσει τα δικά της ατομικά όπλα.
Αν και σε επίπεδο τακτικής, μια επίθεση στην ανώτερη διοίκηση των Φρουρών της Επανάστασης έχει αναμφίβολα μια στρατιωτική σημασία.
Πολιτικές προεκτάσεις
Ωστόσο πρέπει να συνυπολογιστεί και η πολιτική παράμετρος αυτών των γεγονότων.
Η επίθεση σημειώθηκε την επέτειο της ανακήρυξης του Ιράν ως Ισλαμικής Δημοκρατίας (συνέβη την 1η Απριλίου 1979).
Αυτή η ημερομηνία μπορεί να θεωρηθεί ως η γεωπολιτική στροφή του Ιράν από τις ΗΠΑ και το πυραυλικό πλήγμα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια συμβολική εκδίκηση των πρώην «συμμάχων», που πραγματοποιήθηκε από τα χέρια του Ισραήλ.
Από την άλλη, η επίθεση σημειώθηκε την ώρα που στο ίδιο το Ισραήλ πραγματοποιούνται μεγάλες διαδηλώσεις κατά του σημερινού πρωθυπουργού Benjamin Netanyahu.
Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι με αυτόν τον τρόπο ο Netanyahu επιχειρεί να αναβαθμίσει το προφίλ του στα μάτια της κοινωνίας, ενεργώντας ως «γεράκι», αλλά είναι δύσκολο να πει κανείς κατά πόσο αυτή η κίνηση μπορεί να αλλάξει την εκτίμηση των Ισραηλινών απέναντι στον πρωθυπουργό τους, τον οποίο καλούν σε παραίτηση.
Στρατηγική ήττα
Ενεργώντας σύμφωνα με τις πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών, το Ισραήλ (παρά τις τακτικές του επιτυχίες) είναι καταδικασμένο σε στρατηγική ήττα.
Λαμβάνοντας υπόψη την αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, η στρατηγικά σωστή απόφαση θα ήταν όχι η αντιπαράθεση, αλλά η συνεργασία με το Ιράν, η οποία παρεμπιπτόντως, θα διαχωρίζει σταθερά «το σιωνιστικό καθεστώς» και «το κράτος του Ισραήλ» στη ρητορική της εξωτερικής πολιτικής, γεγονός που θα παρέχει μια πιθανή ευκαιρία για διάλογο.
Άλλωστε, υπάρχει μεγάλη ιστορική εμπειρία ειρηνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο κρατών.
Εν τέλει, το Ισραήλ πρέπει να επανεξετάσει ολόκληρη τη στρατηγική επιβίωσής του και να σταματήσει να βασίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, διαφορετικά η βραχυπρόθεσμη ευφορία της τακτικής επιτυχίας θα οδηγήσει σε στρατηγική ήττα.
www.bankingnews.gr
Νομικά, το προξενείο είναι έδαφος του Ιράν.
Συνεπώς, η επίθεση σε αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ακόμα μεγαλύτερη σύγκρουση μεταξύ των δύο αυτών κρατών, η οποία θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη για ολόκληρη την περιοχή.
Για να γίνουν αντιληπτές οι αιτίες και οι πιθανές συνέπειες αυτών των γεγονότων, θα πρέπει να ανατρέξει κανείς στην περίπλοκη και παράδοξη σχέση Ιράν – Ισραήλ.
Το όχι που έγινε… ναι
Οι Εβραίοι, καθώς για πολλούς αιώνες δεν διέθεταν πολιτική υπόσταση, κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες τον 20ο αιώνα να ιδρύσουν το δικό τους κράτος.
Αρχικά το Ιράν εναντιώθηκε σε αυτήν την προοπτική, ψηφίζοντας κατά του ψηφίσματος του ΟΗΕ για τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης το 1947 και υποστηρίζοντας ένα εναλλακτικό ομοσπονδιακό σχέδιο.
Όμως το 1950 και αφού η Τουρκία έγινε η πρώτη μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το κράτος του Ισραήλ, ακολούθησε το Ιράν και το 1960 ο Σάχης Mohammed Reza Pahlavi το επιβεβαίωσε δημόσια.
Στενές σχέσεις
Έως το τέλος της βασιλείας του Σάχη, Ιράν και Ισραήλ ανέπτυξαν ραγδαία τους οικονομικούς και πολιτικούς τους δεσμούς, κάτι που διευκόλυνε και η επανάσταση στην Αίγυπτο τον Ιούλιο του 1952, κατά τη διάρκεια της οποίας καταργήθηκε η μοναρχία και ανήλθε στην εξουσία ο Gamal Abdel Nasser που είχε και τη στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης.
Το γεγονός αυτό άλλαξε την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, με αποτέλεσμα το Ιράν να εισέλθει στο Σύμφωνο της Βαγδάτης και να βρεθεί με το Ισραήλ στο ίδιο γεωπολιτικό μπλοκ που ήταν προσανατολισμένο προς τις ΗΠΑ.
Οι Συμφωνίες του Αβραάμ
Μετά όμως την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, κατεγράφη μια απότομη επιδείνωση και ρήξη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των χωρών, αν και διατηρήθηκαν κάποιες άτυπες επαφές απαραίτητες για την καταπολέμηση του κοινού εχθρού - του Ιράκ.
Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή άλλαξε εκ νέου, οδηγώντας το Ισραήλ και το Ιράν σε μια αυξημένη αμοιβαία εχθρότητα.
Σήμερα, περικυκλωμένο από τα αραβικά κράτη, το κράτος του Ισραήλ εξαρτάται από τις ΗΠΑ.
Το 2020, το Ισραήλ έκανε μια ακόμα προσπάθεια να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τα κράτη της Μέσης Ανατολής, και με την παρέμβαση των ΗΠΑ, προέκυψαν οι Συμφωνίες του Αβραάμ που υπεγράφησαν ανάμεσα στο Ισραήλ, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στο Μπαχρέιν, στο Μαρόκο και στο Σουδάν
Ωστόσο, ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας που ξέσπασε τον Οκτώβριο του 2023, βάζει επί της ουσίας τέλος σε αυτές τις Συμφωνίες, θέτοντας το Ισραήλ σε περιφερειακή απομόνωση και παγιώνοντας την πλήρη εξάρτηση του από τις ΗΠΑ, οι οποίες αποτελούν τον κύριο γεωπολιτικό αντίπαλο του Ιράν.
Κρίσιμες παραδοχές
Από αυτήν τη σύντομη ιστορική αναδρομή, προκύπτουν κάποιες σημαντικές παραδοχές.
Πρώτον, οι σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν δεν ήταν πάντα εχθρικές.
Δεύτερον, οι σχέσεις τους μετασχηματίζονταν κάθε φορά που υπήρχε μια σημαντική αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή.
Τρίτον, το Ισραήλ είναι πάντα προσανατολισμένο στις ΗΠΑ, ενώ το Ιράν διατηρεί μια μεγαλύτερη γεωπολιτική «υποκειμενικότητα».
Τέλος, το κράτος του Ισραήλ βρίσκεται ιστορικά σε ένα μην ευνοϊκό προς αυτό περιβάλλον και η ίδια η ύπαρξη του είναι προβληματική.
Ο συνδυασμός αυτών των παραδοχών καθορίζει την «απεγνωσμένη» εξωτερική πολιτική του Ισραήλ.
Γιατί έγινε στόχος ο Muhammad Reza Zahedi
Συνεπώς, το Ισραήλ, αδυνατώντας να αποκαταστήσει μια επαφή με τα γειτονικά του κράτη – λόγω τόσο του προσανατολισμού του προς τις ΗΠΑ, οι οποίες επιμένουν στη λογική του «ελεγχόμενου χάους» στη Μέση Ανατολής όσο και της απροθυμίας του να επιλύσει το Παλαιστινιακό σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ -, προσπαθεί να ενεργήσει προληπτικά.
Στην περίπτωση του Ιράν, το Ισραήλ καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να διαταραχθεί το πυρηνικό του πρόγραμμα, το οποίο σύμφωνα με την ισραηλινή ηγεσία, αποτελεί μια κολοσσιαία απειλή για την ύπαρξη του ισραηλινού κράτους.
Δεν είναι τυχαίο ότι ανάμεσα στους νεκρούς από το πυραυλικό «χτύπημα» στη ιρανική πρεσβεία στη Δαμασκό, είναι και ο στρατηγός Muhammad Reza Zahedi.
Αυτός ήταν στη λεγόμενη μαύρη λίστα των Ηνωμένων Εθνών με τους ύποπτους για συμμετοχή στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Ο Zahedi αποτελεί τον υψηλότερο Ιρανό στρατηγό που σκοτώνεται, μετά τον Qasem Soleimani, ο οποίος πέθανε από αμερικανικό χτύπημα το 2020.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η δολοφονία του Soleimani είχε ως απώτερο στόχο να περιοριστεί το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Ωστόσο, έγινε ακριβώς το αντίθετο.
Το Ιράν εγκατέλειψε τις περισσότερες από τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει στο πλαίσιο της λεγόμενης πυρηνικής συμφωνίας με τα κράτη της Δύσης.
Είναι προφανές ότι η δολοφονία του Zahedi δεν θα έχει επίσης κανένα αποτρεπτικό αποτέλεσμα και απλώς θα ωθήσει την ιρανική ηγεσία να δημιουργήσει τα δικά της ατομικά όπλα.
Αν και σε επίπεδο τακτικής, μια επίθεση στην ανώτερη διοίκηση των Φρουρών της Επανάστασης έχει αναμφίβολα μια στρατιωτική σημασία.
Πολιτικές προεκτάσεις
Ωστόσο πρέπει να συνυπολογιστεί και η πολιτική παράμετρος αυτών των γεγονότων.
Η επίθεση σημειώθηκε την επέτειο της ανακήρυξης του Ιράν ως Ισλαμικής Δημοκρατίας (συνέβη την 1η Απριλίου 1979).
Αυτή η ημερομηνία μπορεί να θεωρηθεί ως η γεωπολιτική στροφή του Ιράν από τις ΗΠΑ και το πυραυλικό πλήγμα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια συμβολική εκδίκηση των πρώην «συμμάχων», που πραγματοποιήθηκε από τα χέρια του Ισραήλ.
Από την άλλη, η επίθεση σημειώθηκε την ώρα που στο ίδιο το Ισραήλ πραγματοποιούνται μεγάλες διαδηλώσεις κατά του σημερινού πρωθυπουργού Benjamin Netanyahu.
Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι με αυτόν τον τρόπο ο Netanyahu επιχειρεί να αναβαθμίσει το προφίλ του στα μάτια της κοινωνίας, ενεργώντας ως «γεράκι», αλλά είναι δύσκολο να πει κανείς κατά πόσο αυτή η κίνηση μπορεί να αλλάξει την εκτίμηση των Ισραηλινών απέναντι στον πρωθυπουργό τους, τον οποίο καλούν σε παραίτηση.
Στρατηγική ήττα
Ενεργώντας σύμφωνα με τις πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών, το Ισραήλ (παρά τις τακτικές του επιτυχίες) είναι καταδικασμένο σε στρατηγική ήττα.
Λαμβάνοντας υπόψη την αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, η στρατηγικά σωστή απόφαση θα ήταν όχι η αντιπαράθεση, αλλά η συνεργασία με το Ιράν, η οποία παρεμπιπτόντως, θα διαχωρίζει σταθερά «το σιωνιστικό καθεστώς» και «το κράτος του Ισραήλ» στη ρητορική της εξωτερικής πολιτικής, γεγονός που θα παρέχει μια πιθανή ευκαιρία για διάλογο.
Άλλωστε, υπάρχει μεγάλη ιστορική εμπειρία ειρηνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των δύο κρατών.
Εν τέλει, το Ισραήλ πρέπει να επανεξετάσει ολόκληρη τη στρατηγική επιβίωσής του και να σταματήσει να βασίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, διαφορετικά η βραχυπρόθεσμη ευφορία της τακτικής επιτυχίας θα οδηγήσει σε στρατηγική ήττα.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών