Η έκθεση του Draghi μοιάζει με κύκνειο άσμα και αποκήρυξη της προσωπικής ευθύνης για τον εκφυλισμό της Ευρώπης...
Υπάρχουν πολλά που καταδεικνύουν με βεβαιότητα ότι η Ευρώπη έχει εισέλθει σε περίοδο πολιτισμικής παρακμής και σήψης, σημειώνει σε άρθρο του στο Project Syndicate ο γνωστός έλληνας οικονομολόγος Γιάνης Βαρουφάκης, συμπληρώνοντας: Ο εκφυλισμός άρχισε…
Ειδικότερα, όπως επισημαίνει, όταν ξέσπασε η κρίση του ευρώ, ορισμένοι από εμάς πείστηκαν ότι για να σωθεί η Ευρώπη από την οικονομική στασιμότητα ήταν απαραίτητο να υπάρξει ένα πρόγραμμα δημόσιων «πράσινων» επενδύσεων...
Σημειωτέον, μοναδικός ωφελημένος, αν κυριαρχούσε στασιμότητα, θα ήταν η ακροδεξιά.
Το 2017, ανέφερα τα εξής: έως και 5% του συνολικού εισοδήματος της Ευρώπης θα έπρεπε να διοχετευθεί για επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια και τις βιώσιμες τεχνολογίες.
Δεδομένου ότι τότε, όπως γνωρίζουμε τώρα, ότι ούτε τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ούτε ο προϋπολογισμός της ΕΕ μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά αυτό το ποσό, πρότεινα έναν νέο τρόπο χρηματοδότησης, μέσω ομολόγων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), με εγγύηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Όταν παρουσίασα αυτήν την ιδέα στην επιτροπή των ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών και των κεντρικών τραπεζών το 2015, δεν απορρίφθηκε ποτέ γιατί δεν συζητήθηκε ποτέ.
Αλλά δεν τα παράτησα…
Το 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την Ursula von der Leyen, υιοθέτησε μια απελπιστικά υποχρηματοδοτούμενη Πράσινη Συμφωνία, που ήταν μακροοικονομικά ασήμαντη και, όπως είχα προειδοποιήσει, περιβαλλοντικά διττή.
Μετά ξέσπασε η COVID-19. Οι ηγέτες της Ευρώπης απάντησαν με ένα ταμείο ανάκαμψης, επίσημα γνωστό ως NextGenerationEU.
Όπως προέβλεψα, το ταμείο δεν ήταν άλλο ένα μακροοικονομικά άσχετο πρόγραμμα, αποτέλεσε ταφόπλακα σε κάθε προοπτική να υπάρξει ευρωπαϊκή δημοσιονομική ένωση, διά της οποίας θα καθίστατο δυνατό να χρηματοδοτηθούν επενδύσεις απαραίτητες για το μέλλον της Ευρώπης.
Αξιωματούχοι της ΕΕ, επιμένοντας ότι το Next GenerationEU ήταν ό,τι χρειαζόταν η Ευρώπη, απέρριψαν πρότασή μου για δημόσιες επενδύσεις της τάξης του 5% επί του ευρωπαϊκού εισοδήματος ως «δημοσιονομικά ανεύθυνες» και «πολιτικά ανέφικτες».
Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Mario Draghi, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, παρέδωσε μια έκθεση στην πρόεδρο της Κομισιόν von der Leyen. Τι αναφέρει; Αν η Ευρώπη δεν κάνει ορισμένα βήματα, «θα έχει χάσει το λόγο ύπαρξης της»…
Τα βήματα
Και ποια βήματα πρέπει να κάνει η Ευρώπη, σύμφωνα με τον Draghi;
Ο κεντρικός πυλώνας της έκθεσής του είναι μια πρόταση σύμφωνα με την οποία το 5% του συνολικού εισοδήματος της Ευρώπης θα πρέπει να χρηματοδοτήσει ένα πρόγραμμα δημόσιων πράσινων επενδύσεων με έκδοση νέου κοινού χρέους.
«Αμέσως, δημοσιογράφοι από όλη την Ευρώπη με κάλεσαν για να με ρωτήσουν αν ένιωθα δικαιωμένος…
“Όχι, νιώθω συντετριμμένος”, απάντησα. “Αλλά”, επέμεινε ένας από αυτούς, “καλύτερα δεν είναι αργά παρά ποτέ;”.
Όχι, δεν είναι, γιατί για την Ευρώπη δεν είναι απλώς αργά, αλλά πολύ αργά.
Ο λόγος ξεπερνά τα 3 τρισεκ. ευρώ (3,3 τρισεκ. δολ.) επενδύσεων σε πράσινες τεχνολογίες που η Ευρώπη δεν κατάφερε να κάνει από το 2019, με αποτέλεσμα να βρίσκεται πολύ πίσω από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Με απλά λόγια, η ευκαιρία διοχέτευσης του 5% του εισοδήματος της Ευρώπης σε πράσινες επενδύσεις, ακόμη και σε αυτό το έσχατο στάδιο, έχει πλέον χαθεί. Έχει εξατμιστεί, εξαφανιστεί.
Η Ευρώπη μεταπήδησε από μια αποπληθωριστική δυναμική σε μια πληθωριστική, και αυτό έκλεισε το παράθυρο ευκαιρίας που ήταν ανοιχτό μέχρι το 2020» σημειώνει ο οικονομολόγος και προσθέτει:
«Το 2019 ζήτησα από το Συμβούλιο της ΕΕ να δώσει στην ΕΤΕπ το πράσινο φως για την έκδοση δικών της 30ετών ομολόγων αξίας περίπου μισού τρισεκατομμυρίου ευρώ ετησίως για τη χρηματοδότηση πράσινων επενδύσεων σε όλη την Ευρώπη.
Εκείνη την εποχή, η ΕΚΤ αγόραζε ομόλογα για να νικήσει τον αποπληθωρισμό που έσπερνε τον όλεθρο στη Γερμανία (π.χ. ωθώντας τα επιτόκια των αποταμιευτών κάτω από το μηδέν).
Το μόνο που έπρεπε να κάνει η ΕΚΤ ήταν να δηλώσει ότι θα αγόραζε αυτά τα νέα ομόλογα της ΕΤΕπ (και όχι τα γερμανικά κρατικά ομόλογα).
Αυτό θα σήμαινε φτηνά δάνεια για επενδύσεις, που θα ισοδυναμούσαν με το 5% του συνολικού εισοδήματος της Ευρώπης, χωρίς να επιβαρύνονται ούτε οι προϋπολογισμοί των κρατών μελών ούτε η ΕΕ.
Η παραγωγικότητα θα ήταν πολύ υψηλότερη, η γερμανική βιομηχανία δεν θα ήταν στην τρέχουσα δυσάρεστη κατάσταση και η αυξημένη οικονομική δραστηριότητα θα είχε αναπληρώσει τα έσοδά μας με ένα κύμα φόρων.
Σήμερα, είναι πολύ αργά για να κάνουμε κάτι τέτοιο».
Μετά από χρόνια ανύπαρκτων επενδύσεων, η πλευρά της προσφοράς της Ευρώπης συρρικνώθηκε.
Ως αποτέλεσμα, ο πληθωρισμός, που προκλήθηκε από την πανδημία, ανάγκασε την ΕΚΤ να πουλήσει ομόλογα – κλείνοντας έτσι το παράθυρο για μεγάλες εκδόσεις ομολόγων της ΕΤΕπ που θα υποστηρίζονταν από την ΕΚΤ.
Επίσης, ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να εκδώσει ομόλογα στο επίπεδο του 5% του εισοδήματος της Ευρώπης, όπως έκανε για να χρηματοδοτήσει το NextGenerationEU, επειδή αυτά της Επιτροπής δεν τα εμπιστεύονται οι επενδυτές και οι κυβερνήσεις των κρατών μελών.
Οι πρώτοι γνωρίζουν ότι η Επιτροπή δεν μπορεί να δεσμευτεί να συγκεντρώσει τους δικούς της πόρους ή το μέγεθος των συνεισφορών των κρατών μελών στον προϋπολογισμό της ΕΕ, ενώ οι δεύτεροι θεωρούν τα ομόλογα ως προάγγελο πίεσης για αύξηση της συνεισφοράς των κρατών μελών στους μελλοντικούς προϋπολογισμούς της ΕΕ.
Η μόνη εναλλακτική λύση για τη χρηματοδότηση του απαραίτητου επενδυτικού προγράμματος θα ήταν μια ομοσπονδία με δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και προϋπολογισμό τουλάχιστον 30 φορές μεγαλύτερο από αυτόν της ΕΕ, συν την εξουσία δανεισμού και θέσπισης φόρων.
Δυστυχώς, αυτή ακριβώς είναι η λύση που ο ανόητος χειρισμός της κρίσης του ευρώ και της πανδημίας έχει ωθήσει στη σφαίρα της πολιτικής αδυναμίας.
Εν ολίγοις, η έκθεση του Draghi θα τιμηθεί στην παραβίαση, όχι στην τήρηση.
Η Επιτροπή θα επαναχρησιμοποιήσει μέρος του ταμείου ανάκτησης που δεν δαπανήθηκε. Στην πραγματικότητα, θα θάψει την έκθεση. Ο Draghi δεν το ξέρει αυτό; Υποψιάζομαι πως ναι…
Η έκθεσή του μοιάζει με κύκνειο άσμα και αποκήρυξη της προσωπικής ευθύνης για τον εκφυλισμό της Ευρώπης... καταλήγει ο Γιάνης Βαρουφάκης.
www.bankingnews.gr
Ειδικότερα, όπως επισημαίνει, όταν ξέσπασε η κρίση του ευρώ, ορισμένοι από εμάς πείστηκαν ότι για να σωθεί η Ευρώπη από την οικονομική στασιμότητα ήταν απαραίτητο να υπάρξει ένα πρόγραμμα δημόσιων «πράσινων» επενδύσεων...
Σημειωτέον, μοναδικός ωφελημένος, αν κυριαρχούσε στασιμότητα, θα ήταν η ακροδεξιά.
Το 2017, ανέφερα τα εξής: έως και 5% του συνολικού εισοδήματος της Ευρώπης θα έπρεπε να διοχετευθεί για επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια και τις βιώσιμες τεχνολογίες.
Δεδομένου ότι τότε, όπως γνωρίζουμε τώρα, ότι ούτε τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ούτε ο προϋπολογισμός της ΕΕ μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά αυτό το ποσό, πρότεινα έναν νέο τρόπο χρηματοδότησης, μέσω ομολόγων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), με εγγύηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Όταν παρουσίασα αυτήν την ιδέα στην επιτροπή των ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών και των κεντρικών τραπεζών το 2015, δεν απορρίφθηκε ποτέ γιατί δεν συζητήθηκε ποτέ.
Αλλά δεν τα παράτησα…
Το 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την Ursula von der Leyen, υιοθέτησε μια απελπιστικά υποχρηματοδοτούμενη Πράσινη Συμφωνία, που ήταν μακροοικονομικά ασήμαντη και, όπως είχα προειδοποιήσει, περιβαλλοντικά διττή.
Μετά ξέσπασε η COVID-19. Οι ηγέτες της Ευρώπης απάντησαν με ένα ταμείο ανάκαμψης, επίσημα γνωστό ως NextGenerationEU.
Όπως προέβλεψα, το ταμείο δεν ήταν άλλο ένα μακροοικονομικά άσχετο πρόγραμμα, αποτέλεσε ταφόπλακα σε κάθε προοπτική να υπάρξει ευρωπαϊκή δημοσιονομική ένωση, διά της οποίας θα καθίστατο δυνατό να χρηματοδοτηθούν επενδύσεις απαραίτητες για το μέλλον της Ευρώπης.
Αξιωματούχοι της ΕΕ, επιμένοντας ότι το Next GenerationEU ήταν ό,τι χρειαζόταν η Ευρώπη, απέρριψαν πρότασή μου για δημόσιες επενδύσεις της τάξης του 5% επί του ευρωπαϊκού εισοδήματος ως «δημοσιονομικά ανεύθυνες» και «πολιτικά ανέφικτες».
Νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Mario Draghi, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, παρέδωσε μια έκθεση στην πρόεδρο της Κομισιόν von der Leyen. Τι αναφέρει; Αν η Ευρώπη δεν κάνει ορισμένα βήματα, «θα έχει χάσει το λόγο ύπαρξης της»…
Τα βήματα
Και ποια βήματα πρέπει να κάνει η Ευρώπη, σύμφωνα με τον Draghi;
Ο κεντρικός πυλώνας της έκθεσής του είναι μια πρόταση σύμφωνα με την οποία το 5% του συνολικού εισοδήματος της Ευρώπης θα πρέπει να χρηματοδοτήσει ένα πρόγραμμα δημόσιων πράσινων επενδύσεων με έκδοση νέου κοινού χρέους.
«Αμέσως, δημοσιογράφοι από όλη την Ευρώπη με κάλεσαν για να με ρωτήσουν αν ένιωθα δικαιωμένος…
“Όχι, νιώθω συντετριμμένος”, απάντησα. “Αλλά”, επέμεινε ένας από αυτούς, “καλύτερα δεν είναι αργά παρά ποτέ;”.
Όχι, δεν είναι, γιατί για την Ευρώπη δεν είναι απλώς αργά, αλλά πολύ αργά.
Ο λόγος ξεπερνά τα 3 τρισεκ. ευρώ (3,3 τρισεκ. δολ.) επενδύσεων σε πράσινες τεχνολογίες που η Ευρώπη δεν κατάφερε να κάνει από το 2019, με αποτέλεσμα να βρίσκεται πολύ πίσω από την Κίνα και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Με απλά λόγια, η ευκαιρία διοχέτευσης του 5% του εισοδήματος της Ευρώπης σε πράσινες επενδύσεις, ακόμη και σε αυτό το έσχατο στάδιο, έχει πλέον χαθεί. Έχει εξατμιστεί, εξαφανιστεί.
Η Ευρώπη μεταπήδησε από μια αποπληθωριστική δυναμική σε μια πληθωριστική, και αυτό έκλεισε το παράθυρο ευκαιρίας που ήταν ανοιχτό μέχρι το 2020» σημειώνει ο οικονομολόγος και προσθέτει:
«Το 2019 ζήτησα από το Συμβούλιο της ΕΕ να δώσει στην ΕΤΕπ το πράσινο φως για την έκδοση δικών της 30ετών ομολόγων αξίας περίπου μισού τρισεκατομμυρίου ευρώ ετησίως για τη χρηματοδότηση πράσινων επενδύσεων σε όλη την Ευρώπη.
Εκείνη την εποχή, η ΕΚΤ αγόραζε ομόλογα για να νικήσει τον αποπληθωρισμό που έσπερνε τον όλεθρο στη Γερμανία (π.χ. ωθώντας τα επιτόκια των αποταμιευτών κάτω από το μηδέν).
Το μόνο που έπρεπε να κάνει η ΕΚΤ ήταν να δηλώσει ότι θα αγόραζε αυτά τα νέα ομόλογα της ΕΤΕπ (και όχι τα γερμανικά κρατικά ομόλογα).
Αυτό θα σήμαινε φτηνά δάνεια για επενδύσεις, που θα ισοδυναμούσαν με το 5% του συνολικού εισοδήματος της Ευρώπης, χωρίς να επιβαρύνονται ούτε οι προϋπολογισμοί των κρατών μελών ούτε η ΕΕ.
Η παραγωγικότητα θα ήταν πολύ υψηλότερη, η γερμανική βιομηχανία δεν θα ήταν στην τρέχουσα δυσάρεστη κατάσταση και η αυξημένη οικονομική δραστηριότητα θα είχε αναπληρώσει τα έσοδά μας με ένα κύμα φόρων.
Σήμερα, είναι πολύ αργά για να κάνουμε κάτι τέτοιο».
Μετά από χρόνια ανύπαρκτων επενδύσεων, η πλευρά της προσφοράς της Ευρώπης συρρικνώθηκε.
Ως αποτέλεσμα, ο πληθωρισμός, που προκλήθηκε από την πανδημία, ανάγκασε την ΕΚΤ να πουλήσει ομόλογα – κλείνοντας έτσι το παράθυρο για μεγάλες εκδόσεις ομολόγων της ΕΤΕπ που θα υποστηρίζονταν από την ΕΚΤ.
Επίσης, ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να εκδώσει ομόλογα στο επίπεδο του 5% του εισοδήματος της Ευρώπης, όπως έκανε για να χρηματοδοτήσει το NextGenerationEU, επειδή αυτά της Επιτροπής δεν τα εμπιστεύονται οι επενδυτές και οι κυβερνήσεις των κρατών μελών.
Οι πρώτοι γνωρίζουν ότι η Επιτροπή δεν μπορεί να δεσμευτεί να συγκεντρώσει τους δικούς της πόρους ή το μέγεθος των συνεισφορών των κρατών μελών στον προϋπολογισμό της ΕΕ, ενώ οι δεύτεροι θεωρούν τα ομόλογα ως προάγγελο πίεσης για αύξηση της συνεισφοράς των κρατών μελών στους μελλοντικούς προϋπολογισμούς της ΕΕ.
Η μόνη εναλλακτική λύση για τη χρηματοδότηση του απαραίτητου επενδυτικού προγράμματος θα ήταν μια ομοσπονδία με δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και προϋπολογισμό τουλάχιστον 30 φορές μεγαλύτερο από αυτόν της ΕΕ, συν την εξουσία δανεισμού και θέσπισης φόρων.
Δυστυχώς, αυτή ακριβώς είναι η λύση που ο ανόητος χειρισμός της κρίσης του ευρώ και της πανδημίας έχει ωθήσει στη σφαίρα της πολιτικής αδυναμίας.
Εν ολίγοις, η έκθεση του Draghi θα τιμηθεί στην παραβίαση, όχι στην τήρηση.
Η Επιτροπή θα επαναχρησιμοποιήσει μέρος του ταμείου ανάκτησης που δεν δαπανήθηκε. Στην πραγματικότητα, θα θάψει την έκθεση. Ο Draghi δεν το ξέρει αυτό; Υποψιάζομαι πως ναι…
Η έκθεσή του μοιάζει με κύκνειο άσμα και αποκήρυξη της προσωπικής ευθύνης για τον εκφυλισμό της Ευρώπης... καταλήγει ο Γιάνης Βαρουφάκης.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών