γράφει : Νίκος Θεοδωρόπουλος
Ο Παναγιώτης Παπασταματίου, Γενικός Διευθυντής της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας ΕΛΕΤΑΕΝ προδιαγράφει το μέλλον της ενέργειας, με την παρέμβαση των αιολικών πάρκων που σήμερα καλύπτουν μόλις το 20% της παραγόμενης ενέργειας και το σύνολο των ΑΠΕ συνέβαλε στη μείωση των λογαριασμών ρεύματος κατά 2,5 δις. ευρώ.
Θεωρεί ότι πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες ανάπτυξης των ΑΠΕ στην επικράτεια διότι ο ήλιος και ο αέρας προσφέρεται δωρεάν επισημαίνοντας ότι πρέπει να ανεξαρτητοποιηθούμε από τα ορυκτά καύσιμα και το φυσικό αέριο.
Ακολουθεί η συνέντευξη στον δημοσιογράφο Νίκο Θεοδώροπουλο
Κύριε Παπασταματίου ξαφνικά οι Έλληνες καταναλωτές κατάλαβαν ότι η ενέργεια είναι πολύ ακριβή υπόθεση. Οι τρέχουσες τιμές της MWh στα 250 ευρώ κατά μέσο όρο το μήνα είναι παροδικό φαινόμενο ή ήρθαν για να μείνουν;
Απάντηση: Δεν νομίζω ότι μπορεί κάποιος να απαντήσει με απόλυτη ασφάλεια. Τουλάχιστον όχι εγώ. Πάντως οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης φυσικού αερίου στην Ολλανδία (TTF) δεν δείχνουν να απο κλιμακώνονται πριν τον Μάρτιο 2023.
Νομίζω ότι αυτό που έχει σημασία είναι τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να υπάρξει σταθερή και μόνιμη αποκλιμάκωση των τιμών ρεύματος. Και αυτό είναι να μετασχηματισουμε το ενεργειακό μας σύστημα σε οικονομικά πιο φθηνό. Ο λιγνίτης και το φυσικό αέριο είναι ακριβές μορφές ενέργειας. Ακόμα και αν η σημερινή κρίση των τιμών των ορυκτών καυσίμων ξεπεραστεί, τίποτα δεν μας διασφαλίζει ότι σε λίγα χρόνια δεν θα επανέλθει δριμύτερη. Άρα, βασική προϋπόθεση της μόνιμης λύσης είναι να αναπτύξουμε ταχύτερα και περισσότερο τα αιολικά πάρκα και γενικά τις ανανεώσιμες πηγές, που έχουν χαμηλό και σταθερό κόστος παραγωγής.
Προφανώς υπάρχουν και άλλες προϋποθέσεις: λειτουργία του ανταγωνισμού, έλεγχοι, επιτάχυνση των θεσμικών μεταρρυθμίσεων στην αγορά ενέργειας, επιτάχυνση προς την ενοποιημένη ευρωπαϊκή αγορά κλπ. Όμως, όσο αποτελεσματικές και επιτυχημένες και αν είναι αυτές οι πολιτικές, αν το ίδιο το ενεργειακό μας μίγμα δεν είναι φθηνό, το πρόβλημα θα επανέρχεται.
Η ΕΛΕΤΑΕΝ έχει τη δική προσέγγιση για την αύξηση της τιμής της Mwh και τους φουσκωμένους λογαριασμούς ρεύματος ;
Απάντηση: Πρωταρχική αιτία της αύξησης των λογαριασμών είναι η εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου. Έτσι οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής από αέριο έγιναν πιο ακριβές και ορίζουν κάθε ώρα την οριακή τιμή στο χρηματιστήριο ενέργειας. Σε αυτή την υψηλή τιμή αγοράζουν από το χρηματιστήριο οι προμηθευτές την ενέργεια που χρειάζονται για να προμηθεύσουν τους πελάτες τους, και μετακυλούν το κόστος σε αυτούς. Έτσι οι λογαριασμοί ρεύματος εκτοξεύθηκαν.
Ενώ όμως οι προμηθευτές καταβάλλουν για το σύνολο της ενέργειας τις υψηλές χρηματιστηριακές τιμές, οι παραγωγοί αιολικής ενέργειας αμείβονται τελικά με τη σταθερή, χαμηλή τιμή που προβλέπει το μακροχρόνιο συμβόλαιο που έχουν συνάψει με τη δημόσια επιχείρηση ΔΑΠΕΕΠ, όποια και αν είναι η χρηματιστηριακή τιμή. Έτσι για το μέρος της αιολικής ενέργειας, που το 2021 ήταν κάτι λιγότερο από 20%, δημιουργείται μια σημαντική διαφορά: της χαμηλής αμοιβής που εισπράττουν τα αιολικά πάρκα για την ενέργεια που παράγουν από την υψηλή χρηματιστηριακή τιμή που καταβάλλουν οι καταναλωτές για την ενέργεια αυτή. Τα αιολικά πάρκα δηλαδή δημιουργούν οικονομικό πλεόνασμα. Αυτό διοχετεύεται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και μέσω του κυβερνητικού προγράμματος των επιδοτήσεων, επιστρέφεται στους καταναλωτές. Πρόκειται για την Πίστωση ΤΕΜ που βλέπουμε στους λογαριασμούς μας. Δηλαδή, τα αιολικά πάρκα που υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα, ανακουφίζουν ήδη τους καταναλωτές. Επειδή όμως είναι λίγα, δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν το βάρος που προκαλεί η εκτόξευση του φυσικού αερίου που κατέχει υπερ-διπλάσιο μερίδιο στην ηλεκτροπαραγωγή.
Είναι προφανές ότι αν είχαμε περισσότερα αιολικά πάρκα, εάν αυτό το 20% ήταν μεγαλύτερο, οι επιστροφές χρημάτων στους καταναλωτές θα ήταν περισσότερες και το συνολικό ύψος του λογαριασμού θα ήταν μικρότερο.
Για το όφελος αυτό η ΕΛΕΤΑΕΝ έχει ετοιμάσει ένα videographic που έχει αναρτήσει στο δικτυακό της τόπο: https://eletaen.gr/videographic-eletaen-energeiaki-krisi/
Δεν είναι όμως μόνο αυτό: Οι ανανεώσιμες ρίχνουν την τιμή στο Χρηματιστήριο Ενέργειας και ανακουφίζουν ακόμα περισσότερο τους καταναλωτές. Όπως ανέφερα το σύνολο των υψηλών χρηματιστηριακών τιμών που πλέον ορίζονται από τις μονάδες φυσικού αερίου, βαρύνουν τους καταναλωτές. Αυτές οι τιμές θα ήταν ακόμα υψηλότερες και άρα το βάρος στους καταναλωτές υψηλότερο, αν δεν υπήρχαν οι ανανεώσιμες πηγές. Συγκεκριμένα, επειδή το μεταβλητό κόστος των Α.Π.Ε. είναι μηδέν (διότι ο ήλιος και ο άνεμος είναι δωρεάν), οι ανανεώσιμες προκαλούν κάθε ώρα το σβήσιμο των πιο ακριβών συμβατικών μονάδων. Έτσι, κάθε ώρα με ικανή παραγωγή από Α.Π.Ε., η συμβατική μονάδα που ορίζει την χρηματιστηριακή τιμή είναι μια πιο φθηνή μονάδα από αυτή που θα απαιτείτο αν δεν υπήρχαν οι Α.Π.Ε. Αυτό σημαίνει ότι εκείνη την ώρα, η χρηματιστηριακή τιμή είναι μικρότερη χάρη στις Α.Π.Ε. Το φαινόμενο αυτό, που διεθνώς λέγεται merit order effect, έχει τεκμηριωθεί από πλήθος μελετών στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι πλέον πρόσφατες είναι η μελέτη του ΑΠΘ για το Δεκέμβριο 2021 και η μελέτη της ΕΛΕΤΑΕΝ για όλο το 2021. Το συμπέρασμα είναι ότι όλο το 2021 οι Α.Π.Ε έριξαν τις χρηματιστηριακές τιμές κατά 40% δηλαδή 2,5 δις ευρώ.
Για όλα αυτά η ΕΛΕΤΑΕΝ έχει κάνει μια ειδική ανάρτηση στο δικτυακό τόπο της πρωτοβουλίας ask4wind όπως και στο δικτυακό της τόπο: https://eletaen.gr/anartisi-ask4wind-energeiaki-krisi/
Η ΕΛΕΤΑΕΝ εκπροσωπεί τα αιολικά πάρκα τα οποία ακόμη και σήμερα αποτελούν πηγή εντάσεων στις τοπικές κοινωνίες διότι οι κάτοικοι δεν επιθυμούν να βλέπουν ανεμογεννήτριες στα βουνά των περιοχών , λέγοντας ότι αλλοιώνουν το φυσικό περιβάλλον ;
Απάντηση: Αισθάνομαι ότι οι αντιδράσεις δεν είναι μια ιδιαιτερότητα των αιολικών πάρκων. Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρούμε αντιδράσεις ενάντια σε κάθε παραγωγική επένδυση που πάει να γίνει, ή γενικά σε κάθε τι νέο και, θεωρητικά, άγνωστο. Στην περίπτωση των αιολικών πάρκων, οι αντιδράσεις είναι υπερβολικές σε σχέση με το εύρος και την ένταση των πραγματικών επιπτώσεων, που είναι χωρικά και χρονικά εντοπισμένες και απολύτως προβλέψιμες και μετρήσιμες πριν την υλοποίηση της επένδυσης.
Επίσης είναι υπερβολικές σε σχέση με τα οφέλη των αιολικών πάρκων. Σε μια οργανωμένη κοινωνία όλα σταθμίζονται. Για παράδειγμα, αν είχαμε περισσότερο αιολικά πάρκα, τώρα το ρεύμα θα ήταν φθηνότερο για την κοινωνία. Αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για να αξιολογούνται οι λόγοι που κάποιος επικαλείται για να αντιδράσει. Επίσης, ας μην ξεχνάμε ότι η αιολική ενέργεια είναι μια φιλοπεριβαλλοντική δραστηριότητα που με βεβαιότητα συμβάλει στην αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής που αποτελεί την σημαντικότερη απειλή για τον πλανήτη μας.
Πάντως δεν πρέπει να χάνουμε τη μεγάλη εικόνα: η πλειοψηφία είναι θετική προς τα αιολικά πάρκα και γενικά τις ανανεώσιμες. Αυτό καταγράφεται συνεχώς σε δημοσκοπήσεις και μετρήσεις της κοινής γνώμης στην Ελλάδα που έχουν δημοσιοποιηθεί από αρκετούς οργανισμούς τα τελευταία έτη.
Παράδειγμα αν η Ελλάδα μέσα από τα αιολικά πάρκα και τις μονάδες των Φ/Β κάλυπταν το 85% της παραγόμενης ενέργειας θα είχαμε αντίστοιχες τιμές της MWh στο Χρηματιστήριο Ενέργειας ;
Απάντηση: Θα είχαμε πολύ χαμηλότερες τιμές.
Το ακόλουθο είναι ένα πραγματικό διάγραμμα του πώς μεταβάλλεται η τιμή στο ελληνικό χρηματιστήριο (κόκκινη γραμμή) σε σχέση με την αιολική παραγωγή (μπλε γραμμή) κάθε ώρα. Όσο περισσότερη η αιολική ενέργεια, τόσο μικρότερη η τιμή.
Την ίδια επίπτωση δείχνει το ακόλουθο διάγραμμα για τον Δεκέμβριο 2021. Σε αυτό φαίνεται η συσχέτιση της χρηματιστηριακής τιμής κάθε ώρα (κατακόρυφος άξονας) με τη διείσδυση της αιολικής ενέργειας εκείνη την ώρα (οριζόντιος άξονας). Όσο μεγαλύτερη είναι η διείσδυση της αιολικής ενέργειας (δηλ. όσο πιο δεξιά στον οριζόντιο άξονα είναι μια μπλε κουκίδα), τόσο πιο μικρή είναι η τιμή που διαμορφώνεται στο χρηματιστήριο (δηλ. τόσο πιο χαμηλά στον κατακόρυφο άξονα είναι η μπλε κουκίδα). Η συσχέτιση είναι ισχυρά αρνητική. Η κλίση της ευθείας παλινδρόμησης (κόκκινη γραμμή) είναι -400 €/MWh ανά μονάδα διείσδυσης. Δηλαδή, για κάθε αύξηση της ωριαίας διείσδυσης των αιολικών κατά ποσοστό 10% (0.10 στο διάγραμμα), η τιμή στο χρηματιστήριο μειωνόταν το Δεκέμβριο 2021 κατά μέσο όρο 40€/MWh.
Περισσότερες λεπτομέρειες για όλα αυτά μπορεί να βρεθούν στη μελέτη που έχει αναρτήσει η ΕΛΕΤΑΕΝ στο δικτυακό της τόπο: https://eletaen.gr/meleti-dieisdidi-ape-kai-times/
Η διασύνδεση της Ελλάδας με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης στην Ενέργεια Και με θεωρητικό δεδομένο ότι η παραγόμενη ενέργεια ήταν πράσινη και σε πολύ χαμηλές τιμές θα ήταν προϊόν προς εξαγωγή για το σύνολο της παραγωγής ή θα έβγαινε προς πώληση οι πλεονάζουσες ποσότητες ενέργειας ;
Απάντηση: Οι διεθνείς διασυνδέσεις είναι μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την μεγάλη ανάπτυξη των Α.Π.Ε. Δείτε το παράδειγμα της Δανίας. Μια μικρή σχετικά χώρα που χάρη στις ισχυρές ηλεκτρικές διασυνδέσεις, υπάρχουν ημέρες που καλύπτει το 100% των αναγκών της με αιολική ενέργεια και εξάγει στις γειτονικές της χώρας.
Θεωρητικά, σε μια ενοποιημένη περιφερειακή και αύριο ευρωπαϊκή αγορά, με ισχυρές και πλούσιες διασυνδέσεις, οι ροές ενέργειας καθορίζονται από τις τιμές. Οι χώρες που θα είναι ανταγωνιστικές θα εξάγουν. Αν αναπτύξουμε τις φθηνές μορφές ενέργειας που διαθέτουμε, δηλαδή τις ανανεώσιμες, τότε θα γίνουμε μια εξαγωγός χώρα. Αυτό πρέπει να είναι το όραμα μας για την επόμενη δεκαετία.
Τα αιολικά πάρκα, συμβάλλουν στην μείωση των τιμών ή δημιουργούν μόνο οικονομικό πλεόνασμα στο Ταμείο Μετάβασης ;
Απάντηση: Όπως είπα, τα αιολικά πάρκα μειώνουν τους λογαριασμούς ρεύματος με διπλό τρόπο:
1ον. Επειδή αμείβονται με σταθερές, χαμηλές τιμές ασχέτως της χρηματιστηριακής τιμής, η διαφορά πάει στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και επιστρέφει στους καταναλωτές μέσω της Πίστωσης ΤΕΜ που επιδοτεί τους λογαριασμούς.
2ον. Επειδή οδηγούν σε κλείσιμο της πιο ακριβής συμβατικής μονάδας παραγωγής ρεύματος, μειώνουν κάθε ώρα τις χρηματιστηριακές τιμές, μειώνοντας έτσι το συνολικό βάρος που μεταφέρεται στους λογαριασμούς.
Η αποθήκευση ενέργειας είναι το επόμενο μεγάλο στοίχημα της αγοράς αλλά το κόστος θα πάει στους καταναλωτές ;
Απάντηση: Η ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας είναι προϋπόθεση για να επιτευχθούν οι στόχοι Α.Π.Ε. Αντλησιοταμίευση και μπαταρίες είναι ώριμες τεχνολογίες.
Το κόστος ενός ενεργειακού συστήματος πάει στους καταναλωτές. Δεν μπορούμε να φανταζόμαστε ότι το κόστος -για οποιαδήποτε υπηρεσία ή προϊόν- μπορεί να εξαφανιστεί και το προϊόν να διατίθεται κάτω του κόστους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν γίνεται αυτό, τότε κάτι άλλο συμβαίνει π.χ. το κόστος το πληρώνει με αδιαφανή τρόπο, ο φορολογούμενος δηλαδή η άλλη τσέπη του καταναλωτή. Ή η ποιότητα και η παροχή του προϊόντος πέφτει δραματικά.
Αυτό λοιπόν που έχει σημασία είναι ο καταναλωτής να πληρώνει χαμηλό και δικαιολογημένο κόστος, με διαφάνεια. Να ξέρει τι πληρώνει και για ποιο λόγο. Για παράδειγμα, πριν μερικούς μήνες το ΔΝΤ υπολόγισε ότι οι παγκόσμιες επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων το 2020 ανήλθαν συνολικά σε 5,9 τρισεκατομμύρια δολάρια. Πάνω από 670 εκατ. δολάρια κάθε ώρα. Ενώ όλοι μας στον πλανήτη επιβαρυνόμαστε αυτά τα τεράστια ποσά, δεν το ξέρουμε και μερικοί νομίζουν ότι η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων είναι φθηνή.
Οπότε, εκτός από αυτονόητο, το να ξέρει ο πολίτης τι πληρώνει είναι και ευκταίο.
Επανέρχομαι. Οι τεχνολογίες που συναποτελούν ένα καθαρό σύστημα ενέργειας είναι όλες οι ανανεώσιμες, η αποθήκευση, τα δίκτυα, η ορθολογική διαχείριση της ζήτησης ενέργειας και η εξοικονόμηση ενέργειας. Το χαρακτηριστικό όλων αυτών είναι ότι έχουν μηδαμινό ή ελάχιστο μεταβλητό κόστος διότι δεν έχουν κόστος καυσίμων. Οπότε εκτός από φθηνό, ένα καθαρό ενεργειακό σύστημα προσφέρει απολύτως σταθερές και προβλέψιμες τιμές ενέργειας στον καταναλωτή για τις επόμενες δεκαετίες.
Οι επενδύσεις για αιολικά πάρκα είναι για γεμάτα πορτοφόλια. Ποιες είναι οι τρέχουσες τιμές αποζημίωσης για τον επενδυτή ;
Απάντηση: Η ερώτηση μου έφερε συνειρμικά στο νου το τραγούδι «Το μικρό και το μεγάλο» από τη Λιλιπούπολη. Και τα δύο είναι χρήσιμα. Μικρές επενδύσεις Α.Π.Ε. από μεσαία εισοδήματα στα σπίτια, από ενεργειακές κοινότητες ή από τον αγροτικό χώρο βοηθούν στη διεύρυνση της ιδέας των Α.Π.Ε. στην κοινωνία και ενισχύουν άμεσα αυτά τα εισοδήματα. Από την άλλη πλευρά, η μεγάλη κλίμακα είναι απαραίτητη για την ανταγωνιστική ανάπτυξη της τεχνολογίας και την πτώση του κόστους στον καταναλωτή.
Τα αιολικά πάρκα είναι επενδύσεις που απαιτούν σημαντικά κεφάλαια. Γεμάτα πορτοφόλια όπως λέτε. Οι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις που επενδύουν διεθνώς σε αυτά, έχουν τη δυνατότητα να αγοράζουν εξοπλισμούς πιο ανταγωνιστικά, να δανείζονται πιο φθηνά και οι μέτοχοί τους -θεσμικοί ή μη- να ικανοποιούνται με πιο ανταγωνιστικές αποδόσεις στα κεφάλαιά τους. Παράλληλα, τα αιολικά πάρκα είναι εκτεθειμένα στον ανταγωνισμό. Μετέχουν σε μειοδοτικούς διαγωνισμούς για την τιμή πώλησης της ενέργειάς τους και συμμετέχουν καθημερινά στην αγορά ενέργειας. Όλα αυτά συμπιέζουν το κόστος και δημιουργούν κίνητρο για επενδύσεις στην τεχνολογική εξέλιξη και στην ανάπτυξη πιο παραγωγικών και αποδοτικών εξοπλισμών.
Αυτά μπορούν να τα κάνουν οι μεγάλες επιχειρήσεις και όχι οι μικροί μεμονωμένοι επενδυτές. Δηλαδή, η μεγάλη κλίμακα και ο ανταγωνισμός είναι που έχει ρίξει το κόστος των Α.Π.Ε. για τον καταναλωτή. Χάρη σε αυτό, μπορούν πλέον και τα μεσαία εισοδήματα να επενδύσουν σε μικρές εγκαταστάσεις Α.Π.Ε. χωρίς να επιβαρύνουν πολύ περισσότερο τον καταναλωτή.
Όσον αφορά τις τρέχουσες τιμές, η μεσοσταθμική τιμή αποζημίωσης των αιολικών που διαμορφώθηκε στον τελευταίο διαγωνισμό της ΡΑΕ είναι 55,67 ευρώ/MWh. Αυτή είναι περίπου 40% χαμηλότερη από την τιμή των παλαιότερων αιολικών πάρκων στην Ελλάδα.
Δεν αναμένω ότι η πτωτική αυτή τάση θα συνεχιστεί στο άμεσο μέλλον. Η παγκόσμια οικονομία, οι αγορές των πρώτων υλών, οι μεταφορές έχουν πληγεί από την κρίση και τον πόλεμο, πιέζοντας αυξητικά το κόστος των επενδύσεων. Στοίχημά μας θα πρέπει να είναι να υλοποιηθούν οι επενδύσεις που κλείδωσαν αυτές τις χαμηλές τιμές σε διαγωνισμούς πριν την αύξηση των κοστολογίων. Δυστυχώς η υλοποίησή τους καθυστερεί εξαιτίας της γραφειοκρατίας στην Ελλάδα με αποτέλεσμα να εκτίθενται όλο και περισσότερα στην αύξηση των κοστολογίων τους.
Στοίχημα είναι επίσης να προχωρήσουμε γρήγορα στους επόμενους διαγωνισμούς για νέα αιολικά πάρκα, ώστε να μην υπονομευθεί η πορεία της ανάπτυξης.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών