Κάθε άλλο παρά εύκολος είναι ο ρόλος του διερμηνέα, ενώ το χρέος απέναντι στον ομιλητή είναι μεγάλο και σοβαρό. Ο διερμηνέας είναι φορέας του μηνύματος του ομιλητή και θα πρέπει να αποδοθεί στο 100%.
Ο ίδιος ο διερμηνέας, όμως, πολλές φορές έρχεται αντιμέτωπος και με συγκρούσεις λόγω των ποικίλων πολιτικών και ιδεολογικών διαφορών μεταξύ των ομιλητών, ειδικά σε μια πολιτική συζήτηση ή διαπραγμάτευση.
Τα χαρακτηριστικά μιας σωστής διερμηνείας αλλά και το δύσκολο έργο του διερμηνέα περιγράφει στο ΒΝ ο Χάρης Γκίνος, ιδρυτής και διευθυντής της ELIT Language Services.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης που διοργάνωσε το Κέντρο Εκπαίδευσης Μεταφραστών meta|φραση για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μετάφρασης, κάνατε μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση για τις διαφορετικές συγκρούσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους οι διερμηνείς. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για αυτό;
Ανταποκρίθηκα σε μια τιμητική πρόσκληση -η εκδήλωση αυτή είναι θεσμός πλέον στον χώρο της μετάφρασης- και είχα την ευκαιρία να ανταλλάξω απόψεις με εξαιρετικούς συναδέλφους. Η συζήτηση ήταν πολύ ενδιαφέρουσα γιατί οι προσκεκλημένοι προέρχονταν από διαφορετικούς χώρους. Κατέθεσα τις δικές μου εμπειρίες 35 ετών που τεκμηριώνουν αυτό που πολλοί γνωρίζουν ή υποπτεύονται, ότι η ζωή ενός διερμηνέα τον φέρνει αντιμέτωπο με καταστάσεις στις οποίες πρέπει να αξιοποιήσει πολύ διαφορετικές δεξιότητες, ιδιαίτερα όταν αντιμετωπίζει συγκρούσεις.
Τι εννοείτε; Τι συγκρούσεις μπορεί να κρύβονται πίσω από μια διερμηνεία;
Οι πιθανές συγκρούσεις προκύπτουν από ποικίλες κοινωνικές, πολιτικές, ηθικές και ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των εμπλεκομένων, σε μια πολιτική διαπραγμάτευση για παράδειγμα. Η σύγκρουση μπορεί όμως να είναι εσωτερική, μεταξύ των θέσεων του ομιλητή και των πεποιθήσεων του διερμηνέα. Ο διερμηνέας έχει βεβαίως την «πολυτέλεια», σε αρκετές περιπτώσεις, να αποδεχθεί ή όχι μία διερμηνεία που ενδέχεται να τον θέσει ενώπιον διλήμματος. Εφ’ όσον την αποδεχθεί όμως, θα εκπροσωπήσει τον ομιλητή με επαγγελματισμό και θα μεταφέρει το μήνυμά του με πληρότητα, ακρίβεια και χρησιμοποιώντας το ίδιο επίπεδο ύφους.
Μιλήσατε πριν για κοινωνικές, πολιτικές, ηθικές αλλά και ιδεολογικές συγκρούσεις, μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;
Τα περιστατικά αυτά όχι μόνο δεν είναι σπάνια, θα έλεγα προκύπτουν καθημερινά. Στο πεδίο της πολιτικής, θα αναφέρω από το πρόσφατο παρελθόν τις διαμαρτυρίες κάθε φορά που κάποιος ομιλητής αναφερόταν στην πρώην… πρώην ΓΔΜ ως Macedonia και οι διερμηνείς μετέφραζαν, ορθώς, Μακεδονία. Όλα αυτά πριν τη Συμφωνία των Πρεσπών βεβαίως. Η ατμόσφαιρα ήταν ιδιαιτέρως τεταμένη εκείνη την εποχή και τα περιστατικά αυτά απαιτούσαν ειδικό χειρισμό. Ήταν δύσκολο να εξηγήσεις το διπλό χρέος που έχει ο διερμηνέας, έναντι τόσο του ομιλητή που χρησιμοποιούσε την ονομασία Macedonia όσο και, ακόμη περισσότερο θα έλεγα, έναντι των «Μακεδονομάχων» -κάθε απόκλιση από το αυθεντικό θα τους στερούσε την ευκαιρία να δώσουν τη δική τους μάχη. Όλα αυτά μας φαίνονται σήμερα αυτονόητα, τότε όμως αποτελούσαν πέτρα σκανδάλου. Ένα άλλο παράδειγμα: αιτών άσυλο δηλώνει Σύρος, αλλά ο διερμηνέας Αραβικής καταλαβαίνει από το ιδίωμα και την προφορά ότι πρόκειται 100% για υπήκοο άλλης χώρας. Πώς αξιολογεί την πληροφορία αυτή ο διερμηνέας; Τρίτο παράδειγμα: κατά τη διάρκεια συνομιλιών σε επίπεδο πρωθυπουργών, αξιωματούχος της κυβέρνησης ζητά να παρακολουθήσει τα τεκταινόμενα από την καμπίνα της διερμηνείας, χώρο στον οποίον δεν επιτρέπεται η παρουσία ουδενός άλλου πλην διερμηνέων. Ο αξιωματούχος πιέζει, ισχυριζόμενος ότι έχει εξουσιοδοτηθεί από τον πρωθυπουργό να παρακολουθήσει τις συνομιλίες για να τον βοηθήσει στη διαπραγμάτευση. Πώς πρέπει να αντιδράσει ένας διερμηνέας όταν η επιβεβλημένη από τον κώδικα δεοντολογίας «άρνηση συνεργασίας» θα μπορούσε να τρώσει τα συμφέροντα της πατρίδας του;
Πως θα περιγράφατε τη σχέση μεταξύ διερμηνέα και ομιλητή;
Το θέμα αυτό συζητήθηκε υπό το πρίσμα των διαφορών διερμηνείας-μετάφρασης: Η σχέση διερμηνέα-ομιλητή είναι εξ ορισμού «συμβιωτική», πλην όμως εφήμερη, και ως προς το δεύτερο διαφέρει από τη σχέση που έχει ο μεταφραστής με τον συγγραφέα και το βιβλίο που μεταφράζει. Η φύση της διερμηνείας δεν επιτρέπει τη σύναψη μιας πιο διαρκούς και ίσως πιο ουσιαστικής σχέσης με τον ομιλητή. Ο διερμηνέας είναι επίσης, εν γένει, «υπηρέτης πολλών αφεντάδων», ακόμη και κατά τη διάρκεια της ίδιας συνεδρίασης, μπορεί δηλαδή να υπηρετήσει αντιδιαμετρικά διιστάμενες απόψεις μέσα σε λίγα λεπτά, σε αντιδιαστολή με τη μεταφράστρια ενός βιβλίου. Μια άλλη διαφορά με τους μεταφραστές είναι ότι ο ομιλητής (σε αντιδιαστολή με τον συγγραφέα) είναι παρών στο «δρώμενο», κάτι που δεν συμβαίνει στη μετάφραση, ο συγγραφέας είναι μάλλον σπίτι του ή μπορεί και να μην είναι εν ζωή. Στη διερμηνεία, λοιπόν, δεν ζούμε το «αγκάλιασμα» που γεννιέται μεταξύ του μεταφραστή και του συγγραφέα και του βιβλίου του, απότοκο του χρόνου -μηνών;- που απαιτεί η μετάφραση ενός βιβλίου.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά μια σωστής διερμηνείας κατά την άποψή σας;
Το χρέος απέναντι στον ομιλητή είναι μεγάλο και σοβαρό. Οι τρεις γνωστές απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιούνται ιδανικά στο 100% είναι η πληρότητα, η ακρίβεια και το επίπεδο ύφους. Ως διερμηνείς είμαστε φορείς του μηνύματος του πελάτη μας. Έχουμε το χρέος σε κάθε περίπτωση να αγκαλιάσουμε το μήνυμα του, να το υποδεχθούμε, να το κάνουμε, έστω για δευτερόλεπτα, δικό μας, να δώσουμε χώρο στον ομιλητή, να ταυτιστούμε μαζί του, ακόμα και αν διαφωνούμε με τις ακραίες απόψεις του. Πολλές φορές, η διερμηνεία παρέχεται παρουσία ενός «αντιπάλου». Εκεί έχουμε ακόμα περισσότερο το χρέος της πληρότητας, της ακρίβειας και του επίπεδου ύφους, για να μπορεί η άλλη πλευρά, σε μια διμερή διαπραγμάτευση για παράδειγμα, να αντιδρά.
Ο ρόλος ενός διερμηνέα είναι να διευκολύνει ουσιαστικά την επικοινωνία δυο μερών. Τι πρέπει, λοιπόν, να κάνει όταν διαισθάνεται μια επερχόμενη «σύγκρουση» σε μια ομιλία;
Πολύ καλή ερώτηση, πρέπει όμως να διαχωρίσω πρώτα την εσωτερική σύγκρουση από την σύγκρουση που αφορά τρίτους, σοβεί δηλαδή μεταξύ ομιλητών/ εμπλεκόμενων. Στην πρώτη περίπτωση, ο διερμηνέας που αισθάνεται τη σύγκρουση μπαίνει στον πειρασμό της «αποστασίωσης», που μπορεί να αποτυπωθεί στον επιτονισμό ή σε έναν μικρό δισταγμό. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις, ο διερμηνέας μπορεί να χρησιμοποιήσει τη φράση «λέει ο ομιλητής», κλείνοντας. Εκεί, ο διερμηνέας διαχωρίζει τη θέση του και με τον τρόπο του διαφοροποιείται από τις απόψεις του ομιλητή. Έχουμε, όμως, και τις περιπτώσεις της διαδοχικής διερμηνείας, όταν ο διερμηνέας δεν βρίσκεται σε καμπίνα αλλά δίπλα στον ομιλητή, εκεί όπου η στάση του σώματος και το βλέμμα μπορεί να υποδηλώσουν την εσωτερική σύγκρουση από την πλευρά του διερμηνέα. Στις συγκρούσεις που προκύπτουν μεταξύ ομιλητών/εμπλεκομένων ο χρυσός κανόνας είναι «ένα κλικ πιο κάτω»: o ρόλος μας είναι να εξομαλύνουμε διαφορές και να περιορίζουμε την ένταση, αν οξύνουμε τα πνεύματα, έχουμε κάνει κάποιο λάθος. Αυτό θεωρείται κομμάτι της δεοντολογίας του επαγγέλματος και έχει βοηθήσει σε πολλές περιπτώσεις να λήξει επιτυχώς μια διαπραγμάτευση. Χάρη στην παρέμβαση ενός διερμηνέα κάποιες εντάσεις έμειναν μέσα σε λογικά, πολιτισμένα πλαίσια.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών