Η Ευρωζώνη είναι ατελής οικονομική και χρηματοπιστωτική ένωση
Να υπάρξουν δράσεις ώστε να αντιμετωπιστεί η συνεχιζόμενη συρρίκνωση των πιστώσεων στην οικονομία, υποστήριξε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, κατά την εισαγωγική ομιλία του στη διάλεξη του Διευθύνοντα Συμβούλου του European Stability Mechanism (ESM) κ. Klaus Regling με θέμα “Overcoming the Euro Crisis”.
Σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρας, η κρίση της ζώνης του ευρώ απορρέει από το γεγονός ότι η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) είναι μεν πλήρης νομισματική ένωση, αλλά ατελής οικονομική και χρηματοπιστωτική ένωση.
Πράγματι, τα αίτια της κρίσης είναι σύνθετα και ανάγονται στο συνδυασμό ενός ανεπαρκούς θεσμικού πλαισίου και της ανεπαρκούς εφαρμογής των δομών/μηχανισμών που είχαν θεσπιστεί.
Σήμερα, πέντε χρόνια μετά την εκδήλωση της κρίσης, διαφαίνονται πιο θετικές προοπτικές.
Η ζώνη του ευρώ εξήλθε από την ύφεση, οι μακροοικονομικές ανισορροπίες εντός της ευρωζώνης έχουν μειωθεί σημαντικά και έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της ΟΝΕ, που διαμορφώνουν μια ενισχυμένη θεσμική συγκρότησή της.
Ενέργειες για την αντιμετώπιση της κρίσης (σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο)
Οι χώρες της ζώνης του ευρώ, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές και θεσμικές προκλήσεις που έθετε η κρίση, χρειάστηκε να αντιδράσουν με μια συνολική στρατηγική.
Η στρατηγική αυτή περιλάμβανε μέτρα τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Πρώτον, η Ευρώπη αντέδρασε με τη δημιουργία των αναγκαίων μηχανισμών στήριξης. Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και, στη συνέχεια, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) επέτρεψε στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης να χορηγήσουν δάνεια με ευνοϊκά επιτόκια και υπό αυστηρές προϋποθέσεις στις χώρες οι οποίες είχαν αποκλειστεί από τις αγορές.
Δεύτερον, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ καινοτόμησε στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής, υιοθετώντας τόσο συμβατικά όσο και μη συμβατικά μέτρα.
Τα μέτρα αυτά βοήθησαν στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης, στοχεύοντας στην αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής.
Η καθοδική προσαρμογή των επιτοκίων, η παροχή επαρκούς ρευστότητας και το Πρόγραμμα για τις Αγορές Τίτλων (SMP) διαδραμάτισαν αποφασιστικό ρόλο από αυτή την άποψη.
Στη συνέχεια, η ΕΚΤ ανακοίνωσε το Σεπτέμβριο του 2012 το πρόγραμμα Οριστικών Νομισματικών Συναλλαγών (ΟΜΤ), το οποίο συνέβαλε σημαντικά στη βελτίωση των συνθηκών στις χρηματοπιστωτικές αγορές της ζώνης του ευρώ, στη μείωση των διαφορών αποδόσεων των κρατικών ομολόγων και στη σταδιακή αντιστροφή του κατακερματισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Το πιο πρόσφατο μη συμβατικό μέτρο, οι στοχευμένες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO), έχει σκοπό να στηρίξει τη χορήγηση δανείων προς την πραγματική οικονομία.
Τρίτον, συντελέστηκε σημαντική διόρθωση των εξωτερικών και εγχώριων ανισορροπιών στις επιμέρους χώρες της ευρωζώνης, καθώς σημειώθηκε αξιόλογη πρόοδος ως προς την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Παράλληλα, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις προχωρούν και ιδίως οι χώρες που υπάγονται σε πρόγραμμα προσαρμογής έχουν δρομολογήσει εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις, με σκοπό να καταστήσουν τις οικονομίες τους πιο ευέλικτες και περισσότερο προσανατολισμένες στην αγορά.
Τέταρτον, έχουν ληφθεί αποφασιστικά μέτρα για τη βελτίωση του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών.
Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται η ενίσχυση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η καθιέρωση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η αυξημένη έμφαση στις μακροοικονομικές ανισορροπίες και το Δημοσιονομικό Σύμφωνο.
Τέλος, έχουν συμφωνηθεί σημαντικά βήματα προς τη δημιουργία Τραπεζικής Ένωσης.
Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός θα τεθεί σε λειτουργία το Νοέμβριο του 2014 και επιτεύχθηκε συμφωνία για τη δημιουργία Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης.
Τα συγκεκριμένα μέτρα θα συμβάλουν στην ισχυροποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, στην εξάλειψη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ του δημόσιου τομέα και του τραπεζικού τομέα και στην αντιμετώπιση του κατακερματισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών της ΕΕ, ενώ παράλληλα θα προωθήσουν την ανάπτυξη.
Αποτελέσματα και προκλήσεις
Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης αποφέρει ήδη καρπούς: Οι διαφορές επιτοκίων μεταξύ των χωρών του πυρήνα και της περιφέρειας έχουν μειωθεί, οι χώρες που υπάγονται σε πρόγραμμα προσαρμογής έχουν αποκτήσει και πάλι πρόσβαση στις αγορές και ο τραπεζικός τομέας έχει ενισχυθεί.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές προκλήσεις.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό της οικονομικής ανάκαμψης στη ζώνη του ευρώ είναι η συνεχιζόμενη μείωση των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα.
Η ανάκαμψη είναι μέχρι στιγμής χωρίς τραπεζικό δανεισμό (“creditless”) τόσο στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο όσο και σε πολλές περιπτώσεις επιμέρους χωρών.
Επειδή η οικονομία της ζώνης του ευρώ είναι τραπεζοκεντρική, ο τραπεζικός δανεισμός είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τις επιχειρήσεις και ειδικότερα για τις ΜΜΕ, οι οποίες παράγουν το μεγαλύτερο μέρος των αγαθών και των υπηρεσιών στην οικονομία και αντιπροσωπεύουν μεγάλο μερίδιο της απασχόλησης. Κατά συνέπεια, εν όψει της συνεχιζόμενης συρρίκνωσης των πιστώσεων, γεννάται το ερώτημα:
Μπορεί να συνεχιστεί η ανάκαμψη ενόσω οι ρυθμοί αύξησης των δανείων είναι αρνητικοί;
Προσωπικά, αμφιβάλλω.
Όσον αφορά το μέλλον, χρειάζεται να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του χαμηλού δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ.
Προς το σκοπό αυτό, τα μέλη της ζώνης του ευρώ αναγνωρίζουν ολοένα και περισσότερο την ανάγκη για κοινές προσπάθειες και συντονίζουν τις εθνικές διαρθρωτικές πολιτικές τους για την ανάπτυξη και την απασχόληση, όπως αντανακλάται στα πρόσφατα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
www.bankingnews.gr
Σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρας, η κρίση της ζώνης του ευρώ απορρέει από το γεγονός ότι η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) είναι μεν πλήρης νομισματική ένωση, αλλά ατελής οικονομική και χρηματοπιστωτική ένωση.
Πράγματι, τα αίτια της κρίσης είναι σύνθετα και ανάγονται στο συνδυασμό ενός ανεπαρκούς θεσμικού πλαισίου και της ανεπαρκούς εφαρμογής των δομών/μηχανισμών που είχαν θεσπιστεί.
Σήμερα, πέντε χρόνια μετά την εκδήλωση της κρίσης, διαφαίνονται πιο θετικές προοπτικές.
Η ζώνη του ευρώ εξήλθε από την ύφεση, οι μακροοικονομικές ανισορροπίες εντός της ευρωζώνης έχουν μειωθεί σημαντικά και έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της ΟΝΕ, που διαμορφώνουν μια ενισχυμένη θεσμική συγκρότησή της.
Ενέργειες για την αντιμετώπιση της κρίσης (σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο)
Οι χώρες της ζώνης του ευρώ, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές και θεσμικές προκλήσεις που έθετε η κρίση, χρειάστηκε να αντιδράσουν με μια συνολική στρατηγική.
Η στρατηγική αυτή περιλάμβανε μέτρα τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Πρώτον, η Ευρώπη αντέδρασε με τη δημιουργία των αναγκαίων μηχανισμών στήριξης. Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και, στη συνέχεια, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) επέτρεψε στα κράτη-μέλη της ευρωζώνης να χορηγήσουν δάνεια με ευνοϊκά επιτόκια και υπό αυστηρές προϋποθέσεις στις χώρες οι οποίες είχαν αποκλειστεί από τις αγορές.
Δεύτερον, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ καινοτόμησε στην άσκηση της νομισματικής πολιτικής, υιοθετώντας τόσο συμβατικά όσο και μη συμβατικά μέτρα.
Τα μέτρα αυτά βοήθησαν στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης, στοχεύοντας στην αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας του μηχανισμού μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής.
Η καθοδική προσαρμογή των επιτοκίων, η παροχή επαρκούς ρευστότητας και το Πρόγραμμα για τις Αγορές Τίτλων (SMP) διαδραμάτισαν αποφασιστικό ρόλο από αυτή την άποψη.
Στη συνέχεια, η ΕΚΤ ανακοίνωσε το Σεπτέμβριο του 2012 το πρόγραμμα Οριστικών Νομισματικών Συναλλαγών (ΟΜΤ), το οποίο συνέβαλε σημαντικά στη βελτίωση των συνθηκών στις χρηματοπιστωτικές αγορές της ζώνης του ευρώ, στη μείωση των διαφορών αποδόσεων των κρατικών ομολόγων και στη σταδιακή αντιστροφή του κατακερματισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Το πιο πρόσφατο μη συμβατικό μέτρο, οι στοχευμένες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (TLTRO), έχει σκοπό να στηρίξει τη χορήγηση δανείων προς την πραγματική οικονομία.
Τρίτον, συντελέστηκε σημαντική διόρθωση των εξωτερικών και εγχώριων ανισορροπιών στις επιμέρους χώρες της ευρωζώνης, καθώς σημειώθηκε αξιόλογη πρόοδος ως προς την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων.
Παράλληλα, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις προχωρούν και ιδίως οι χώρες που υπάγονται σε πρόγραμμα προσαρμογής έχουν δρομολογήσει εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις, με σκοπό να καταστήσουν τις οικονομίες τους πιο ευέλικτες και περισσότερο προσανατολισμένες στην αγορά.
Τέταρτον, έχουν ληφθεί αποφασιστικά μέτρα για τη βελτίωση του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών.
Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται η ενίσχυση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η καθιέρωση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η αυξημένη έμφαση στις μακροοικονομικές ανισορροπίες και το Δημοσιονομικό Σύμφωνο.
Τέλος, έχουν συμφωνηθεί σημαντικά βήματα προς τη δημιουργία Τραπεζικής Ένωσης.
Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός θα τεθεί σε λειτουργία το Νοέμβριο του 2014 και επιτεύχθηκε συμφωνία για τη δημιουργία Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης.
Τα συγκεκριμένα μέτρα θα συμβάλουν στην ισχυροποίηση του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος, στην εξάλειψη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ του δημόσιου τομέα και του τραπεζικού τομέα και στην αντιμετώπιση του κατακερματισμού των χρηματοπιστωτικών αγορών της ΕΕ, ενώ παράλληλα θα προωθήσουν την ανάπτυξη.
Αποτελέσματα και προκλήσεις
Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης αποφέρει ήδη καρπούς: Οι διαφορές επιτοκίων μεταξύ των χωρών του πυρήνα και της περιφέρειας έχουν μειωθεί, οι χώρες που υπάγονται σε πρόγραμμα προσαρμογής έχουν αποκτήσει και πάλι πρόσβαση στις αγορές και ο τραπεζικός τομέας έχει ενισχυθεί.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές προκλήσεις.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό της οικονομικής ανάκαμψης στη ζώνη του ευρώ είναι η συνεχιζόμενη μείωση των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα.
Η ανάκαμψη είναι μέχρι στιγμής χωρίς τραπεζικό δανεισμό (“creditless”) τόσο στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο όσο και σε πολλές περιπτώσεις επιμέρους χωρών.
Επειδή η οικονομία της ζώνης του ευρώ είναι τραπεζοκεντρική, ο τραπεζικός δανεισμός είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τις επιχειρήσεις και ειδικότερα για τις ΜΜΕ, οι οποίες παράγουν το μεγαλύτερο μέρος των αγαθών και των υπηρεσιών στην οικονομία και αντιπροσωπεύουν μεγάλο μερίδιο της απασχόλησης. Κατά συνέπεια, εν όψει της συνεχιζόμενης συρρίκνωσης των πιστώσεων, γεννάται το ερώτημα:
Μπορεί να συνεχιστεί η ανάκαμψη ενόσω οι ρυθμοί αύξησης των δανείων είναι αρνητικοί;
Προσωπικά, αμφιβάλλω.
Όσον αφορά το μέλλον, χρειάζεται να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του χαμηλού δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ.
Προς το σκοπό αυτό, τα μέλη της ζώνης του ευρώ αναγνωρίζουν ολοένα και περισσότερο την ανάγκη για κοινές προσπάθειες και συντονίζουν τις εθνικές διαρθρωτικές πολιτικές τους για την ανάπτυξη και την απασχόληση, όπως αντανακλάται στα πρόσφατα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών