Ανασταλτικός παράγοντας και οι πιέσεις ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα και την πραγματική οικονομία
Η ελληνική οικονομία, μετά από έξι χρόνια βαθιάς ύφεσης, πέτυχε να επιστρέψει στην ανάπτυξη, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί κατά τα επόμενα έτη, σύμφωνα με το μηνιαίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων του ΚΕΠΕ.
Σύμφωνα με τις χειμερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο ρυθμός ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία το 2015 εκτιμάται στο 2,5% και αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω το 2016, στο 3,6%.
Εντούτοις, στην παρούσα συγκυρία η ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη, λόγω της αβεβαιότητας που συνδέεται με τη διαδικασία διαπραγμάτευσης για τη νέα συμφωνία χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας και τις πιέσεις ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα και την πραγματική οικονομία.
Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι προοπτικές για την ελληνική οικονομία παρουσιάζονται ιδιαιτέρως θετικές σε μακροοικονομικό επίπεδο.
Πιο συγκεκριμένα, υπό τη θεώρηση ότι θα ολοκληρωθεί το πρόγραμμα και θα επέλθει συμφωνία, οι βασικές συνιστώσες που θα στηρίξουν την ανάπτυξη της οικονομίας θα είναι η τόνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και η ενίσχυση των εξαγωγών.
Σημαντικές προκλήσεις εντούτοις παραμένουν οι συνθήκες χρηματοδότησης της οικονομικής δραστηριότητας, η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων στους θεσμούς και στη δημόσια διοίκηση και το πλαίσιο που θα διαμορφωθεί αναφορικά με την αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου.
Στο πλαίσιο των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων ο ΟΟΣΑ, στην έκθεση “Going for Growth 2015”, συνιστά για την ελληνική οικονομία μεταρρυθμίσεις σε 5 άξονες:
• Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας στη δημόσια διοίκηση: προτείνεται η υιοθέτηση ενός ενιαίου συστήματος αξιολόγησης των επιδόσεων του προσωπικού, που θα βασίζεται σε σαφείς στόχους και ανάπτυξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
• Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του φορολογικού συστήματος: προτείνεται η βελτίωση της αποδοτικότητας των φοροεισπρακτικών μηχανισμών και των ελέγχων.
• Άρση των θεσμικών εμποδίων και ενίσχυση του ανταγωνισμού: προτείνεται ο περιορισμός της γραφειοκρατίας, η αντιμετώπιση της διαφθοράς και η άρση των εμποδίων για την επιχειρηματικότητα (μείωση διοικητικών βαρών, απλοποίηση διαδικασιών, άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων και συνέχιση αποκρατικοποιήσεων).
• Υιοθέτηση ενεργών πολιτικών για την εργασία και την κοινωνική προστασία: προτείνεται η αναδιοργάνωση του ΟΑΕΔ, η ενίσχυση των ενεργητικών προγραμμάτων απασχόλησης, η εφαρμογή πιλοτικού προγράμματος κατώτατου εισοδήματος, και η ευρεία καθιέρωση ενός προγράμματος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.
• Βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος: προτείνεται η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων και του προσωπικού, η παροχή αυτονομίας στα σχολεία και τα ιδρύματα και η σύνδεση της εκπαίδευσης με την πραγματική οικονομία με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικότητας.
Εξαγωγές
Οι εξαγωγές μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και στη δημιουργία ενός υγιούς παραγωγικού ιστού.
Η χρηματοπιστωτική κρίση και η έλλειψη ρευστότητας δυσχέρανε ακόμα περισσότερο το όχι φιλικό προς τις εξαγωγικές επιχειρήσεις περιβάλλον.
Ωστόσο, όπως αντικατοπτρίζεται και στην Εθνική Στρατηγική για τη Διευκόλυνση του Εμπορίου, έχουν αρχίσει να γίνονται βήματα βελτίωσης.
Είναι σημαντικό όμως η προσπάθεια να είναι συνολικότερη και να συμπεριλάβει όλους τους τομείς που συμβάλλουν στην ενίσχυση της εξωστρέφειας και της ανταγωνιστικότητας της χώρας όπως είναι οι υποδομές, το περιβάλλον λειτουργίας των επιχειρήσεων, το θεσμικό περιβάλλον, η έρευνα και η καινοτομία.
Η Ελλάδα φαίνεται να υστερεί σε σχέση όχι μόνο με χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, που παραδοσιακά έχουν κυρίαρχο ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, αλλά και με χώρες του Νότου που αντιμετώπισαν παρόμοια δημοσιονομικά προβλήματα, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, και με τις οποίες ανταγωνιζόμαστε συχνά στις διεθνείς αγορές.
Οι χώρες αυτές προχωρούν με γρήγορους ρυθμούς στη βελτίωση των συνθηκών που διευκολύνουν την εξωστρέφεια και ενισχύουν τις εξαγωγές τους, ενώ η Ελλάδα παραμένει ουραγός.
Το θετικό συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση που προηγήθηκε είναι ότι, στην περίπτωση της Ελλάδας, οι σημαντικότεροι παράγοντες που δυσχεραίνουν τις εξαγωγές μπορούν να αντιμετωπιστούν είτε με τη συνδρομή της πολιτείας (βελτίωση υποδομών, διαδικασιών, χρηματοπιστωτικών συνθηκών, θεσμών, γραφειοκρατίας κλπ.) είτε μέσω της καλύτερης οργάνωσης των επιχειρήσεων (έρευνα και καινοτομία, δημιουργία clusters, κλπ.).
Επομένως είναι προβλήματα τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν σε ένα μεσο-βραχυχρόνιο ορίζοντα.
Στην κρίσιμη αυτή συγκυρία είναι σημαντικό να μπορέσει η χώρα να εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει, ενδεχομένως να δημιουργήσει και νέα, να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της και την εξωστρέφεια της, να αναστρέψει τη διαρροή επιστημονικού δυναμικού και να τα μετατρέψει σε βιώσιμη ανάπτυξη, σε νέες και «καλύτερες» θέσεις εργασίας και σε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τους πολίτες της.
Ανεργία
Η «Εγγύηση για τη Νεολαία» αποτελεί την ενιαία ευρωπαϊκή απάντηση στο πρόβλημα της υψηλής ανεργίας των νέων που προκάλεσε η οικονομική ύφεση των τελευταίων ετών.
Απευθύνεται σε μεγάλο αριθμό νέων και στηρίζεται στην επιτυχημένη πορεία συστημάτων δυϊκής εκπαίδευσης που εφαρμόζονται κατά κανόνα στις σκανδιναβικές χώρες, τη Γερμανία και την Αυστρία, ως μέσο για την ομαλότερη ένταξη των αποφοίτων του εκπαιδευτικού συστήματος στην αγορά εργασίας.
Στο άρθρο αυτό προσδιορίζονται τα βασικά στοιχεία που διαφοροποιούν την Ελλάδα και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και θέτουν εμπόδια στην αυτούσια μεταφορά επιτυχημένων πρακτικών από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Σε αυτά συγκαταλέγονται ο μεγάλος αριθμός δυνητικών δικαιούχων για τα δημοσιονομικά δεδομένα της περιόδου, η χαμηλή ζήτηση εργασίας, η αναποτελεσματική δημόσια διοίκηση, η έλλειψη εμπειρίας στο δυϊκό εκπαιδευτικό σύστημα, η προβληματική σχέση εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας, οι περιορισμοί στις επιλογές διεξόδου, καθώς και η έλλειψη μόνιμων μηχανισμών παρακολούθησης και αξιολόγησης των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης.
Τα παραπάνω είναι βασικά στοιχεία που χρήζουν προσοχής, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι είναι και τα μοναδικά.
Ενδεικτικά αναφέρεται η ετερογένεια του πληθυσμού των νέων με την ύπαρξη μειονοτικών ομάδων όπως είναι οι Ρομά και οι Πομάκοι στη Θράκη, καθώς και η ύπαρξη μεγάλου αριθμού μεταναστών διαφορετικής εθνικής προέλευσης.
Οι διαφορετικές ανάγκες και προσδοκίες αυτών των κοινωνικών ομάδων χρειάζονται στοχευμένες και προσαρμοσμένες παρεμβάσεις.
Ένα ακόμη σημείο προβληματισμού είναι η εκτεταμένη λειτουργία της άτυπης εργασίας (μαύρη ή ανασφάλιστη εργασία), με ποσοστά που κυμαίνονται από 12% του εργατικού δυναμικού28 ως 25% του ΑΕΠ29.
Με δεδομένα τα προβλήματα που σχετίζονται με το ασφαλιστικό σύστημα, τη συνεπαγόμενη από αυτά αβεβαιότητα, την αποτελεσματικότητα των σχετικών ελέγχων νομιμότητας, αλλά και του θεσμικού πλαισίου που ενδέχεται κάποιες φορές να επιτρέπει άθελά του τέτοιες πρακτικές, ο προσδιορισμός ικανών κινήτρων ασφάλισης της εργασίας τόσο στην κατεύθυνση των εργαζομένων όσο και, κυρίως, στην κατεύθυνση των εργοδοτών είναι μια πρόκληση.
Συμπερασματικά, η «Εγγύηση για τη Νεολαία» φαίνεται να στηρίζεται στις εμπειρίες και τα πρότυπα χωρών της Βορείου Ευρώπης.
Το στοιχείο αυτό καθιστά την προσπάθεια υλοποίησής της στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου εξαιρετικά επισφαλή, καθώς οι συνθήκες κάθε άλλο παρά ιδανικές είναι, ενώ επιβαρύνονται περαιτέρω από τα δημοσιονομικά προβλήματα και την οικονομική ύφεση.
Παρ’ όλα αυτά, με προσεκτικές κινήσεις στην ίδια την πρωτοβουλία της «Εγγύησης για τη Νεολαία» βραχυχρόνια και διαρθρωτικές αλλαγές στις οικονομίες των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου μεσοπρόθεσμα, κρίνεται ότι τα αποτελέσματα μπορεί να είναι θετικά, τελικά.
Η επιλογή της ελληνικής πλευράς ως τώρα είναι να ενσωματώσει την «Εγγύηση για τη Νεολαία» στο ευρύτερο πλαίσιο των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης.
Ίσως όμως να ήταν προτιμότερο να λειτουργήσει ως νέο πλαίσιο παρέμβασης που θα εισήγαγε καινούργιες πρακτικές για την ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας των νέων.
Απομένει να αποδειχθεί κατά πόσο, λειτουργώντας στο υφιστάμενο πλαίσιο, η «Εγγύηση για τη Νεολαία» μπορεί να έχει τα επιθυμητά θετικά αποτελέσματα για τους νέους μας, αν και εφόσον γίνει εφικτό να μετρηθούν.
www.bankingnews.gr
Σύμφωνα με τις χειμερινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο ρυθμός ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία το 2015 εκτιμάται στο 2,5% και αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω το 2016, στο 3,6%.
Εντούτοις, στην παρούσα συγκυρία η ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη, λόγω της αβεβαιότητας που συνδέεται με τη διαδικασία διαπραγμάτευσης για τη νέα συμφωνία χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας και τις πιέσεις ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα και την πραγματική οικονομία.
Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι προοπτικές για την ελληνική οικονομία παρουσιάζονται ιδιαιτέρως θετικές σε μακροοικονομικό επίπεδο.
Πιο συγκεκριμένα, υπό τη θεώρηση ότι θα ολοκληρωθεί το πρόγραμμα και θα επέλθει συμφωνία, οι βασικές συνιστώσες που θα στηρίξουν την ανάπτυξη της οικονομίας θα είναι η τόνωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και η ενίσχυση των εξαγωγών.
Σημαντικές προκλήσεις εντούτοις παραμένουν οι συνθήκες χρηματοδότησης της οικονομικής δραστηριότητας, η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων στους θεσμούς και στη δημόσια διοίκηση και το πλαίσιο που θα διαμορφωθεί αναφορικά με την αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου.
Στο πλαίσιο των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων ο ΟΟΣΑ, στην έκθεση “Going for Growth 2015”, συνιστά για την ελληνική οικονομία μεταρρυθμίσεις σε 5 άξονες:
• Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας στη δημόσια διοίκηση: προτείνεται η υιοθέτηση ενός ενιαίου συστήματος αξιολόγησης των επιδόσεων του προσωπικού, που θα βασίζεται σε σαφείς στόχους και ανάπτυξη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
• Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του φορολογικού συστήματος: προτείνεται η βελτίωση της αποδοτικότητας των φοροεισπρακτικών μηχανισμών και των ελέγχων.
• Άρση των θεσμικών εμποδίων και ενίσχυση του ανταγωνισμού: προτείνεται ο περιορισμός της γραφειοκρατίας, η αντιμετώπιση της διαφθοράς και η άρση των εμποδίων για την επιχειρηματικότητα (μείωση διοικητικών βαρών, απλοποίηση διαδικασιών, άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων και συνέχιση αποκρατικοποιήσεων).
• Υιοθέτηση ενεργών πολιτικών για την εργασία και την κοινωνική προστασία: προτείνεται η αναδιοργάνωση του ΟΑΕΔ, η ενίσχυση των ενεργητικών προγραμμάτων απασχόλησης, η εφαρμογή πιλοτικού προγράμματος κατώτατου εισοδήματος, και η ευρεία καθιέρωση ενός προγράμματος ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.
• Βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος: προτείνεται η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων και του προσωπικού, η παροχή αυτονομίας στα σχολεία και τα ιδρύματα και η σύνδεση της εκπαίδευσης με την πραγματική οικονομία με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικότητας.
Εξαγωγές
Οι εξαγωγές μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και στη δημιουργία ενός υγιούς παραγωγικού ιστού.
Η χρηματοπιστωτική κρίση και η έλλειψη ρευστότητας δυσχέρανε ακόμα περισσότερο το όχι φιλικό προς τις εξαγωγικές επιχειρήσεις περιβάλλον.
Ωστόσο, όπως αντικατοπτρίζεται και στην Εθνική Στρατηγική για τη Διευκόλυνση του Εμπορίου, έχουν αρχίσει να γίνονται βήματα βελτίωσης.
Είναι σημαντικό όμως η προσπάθεια να είναι συνολικότερη και να συμπεριλάβει όλους τους τομείς που συμβάλλουν στην ενίσχυση της εξωστρέφειας και της ανταγωνιστικότητας της χώρας όπως είναι οι υποδομές, το περιβάλλον λειτουργίας των επιχειρήσεων, το θεσμικό περιβάλλον, η έρευνα και η καινοτομία.
Η Ελλάδα φαίνεται να υστερεί σε σχέση όχι μόνο με χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, που παραδοσιακά έχουν κυρίαρχο ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, αλλά και με χώρες του Νότου που αντιμετώπισαν παρόμοια δημοσιονομικά προβλήματα, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, και με τις οποίες ανταγωνιζόμαστε συχνά στις διεθνείς αγορές.
Οι χώρες αυτές προχωρούν με γρήγορους ρυθμούς στη βελτίωση των συνθηκών που διευκολύνουν την εξωστρέφεια και ενισχύουν τις εξαγωγές τους, ενώ η Ελλάδα παραμένει ουραγός.
Το θετικό συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση που προηγήθηκε είναι ότι, στην περίπτωση της Ελλάδας, οι σημαντικότεροι παράγοντες που δυσχεραίνουν τις εξαγωγές μπορούν να αντιμετωπιστούν είτε με τη συνδρομή της πολιτείας (βελτίωση υποδομών, διαδικασιών, χρηματοπιστωτικών συνθηκών, θεσμών, γραφειοκρατίας κλπ.) είτε μέσω της καλύτερης οργάνωσης των επιχειρήσεων (έρευνα και καινοτομία, δημιουργία clusters, κλπ.).
Επομένως είναι προβλήματα τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν σε ένα μεσο-βραχυχρόνιο ορίζοντα.
Στην κρίσιμη αυτή συγκυρία είναι σημαντικό να μπορέσει η χώρα να εκμεταλλευτεί τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει, ενδεχομένως να δημιουργήσει και νέα, να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της και την εξωστρέφεια της, να αναστρέψει τη διαρροή επιστημονικού δυναμικού και να τα μετατρέψει σε βιώσιμη ανάπτυξη, σε νέες και «καλύτερες» θέσεις εργασίας και σε καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τους πολίτες της.
Ανεργία
Η «Εγγύηση για τη Νεολαία» αποτελεί την ενιαία ευρωπαϊκή απάντηση στο πρόβλημα της υψηλής ανεργίας των νέων που προκάλεσε η οικονομική ύφεση των τελευταίων ετών.
Απευθύνεται σε μεγάλο αριθμό νέων και στηρίζεται στην επιτυχημένη πορεία συστημάτων δυϊκής εκπαίδευσης που εφαρμόζονται κατά κανόνα στις σκανδιναβικές χώρες, τη Γερμανία και την Αυστρία, ως μέσο για την ομαλότερη ένταξη των αποφοίτων του εκπαιδευτικού συστήματος στην αγορά εργασίας.
Στο άρθρο αυτό προσδιορίζονται τα βασικά στοιχεία που διαφοροποιούν την Ελλάδα και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και θέτουν εμπόδια στην αυτούσια μεταφορά επιτυχημένων πρακτικών από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Σε αυτά συγκαταλέγονται ο μεγάλος αριθμός δυνητικών δικαιούχων για τα δημοσιονομικά δεδομένα της περιόδου, η χαμηλή ζήτηση εργασίας, η αναποτελεσματική δημόσια διοίκηση, η έλλειψη εμπειρίας στο δυϊκό εκπαιδευτικό σύστημα, η προβληματική σχέση εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας, οι περιορισμοί στις επιλογές διεξόδου, καθώς και η έλλειψη μόνιμων μηχανισμών παρακολούθησης και αξιολόγησης των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης.
Τα παραπάνω είναι βασικά στοιχεία που χρήζουν προσοχής, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι είναι και τα μοναδικά.
Ενδεικτικά αναφέρεται η ετερογένεια του πληθυσμού των νέων με την ύπαρξη μειονοτικών ομάδων όπως είναι οι Ρομά και οι Πομάκοι στη Θράκη, καθώς και η ύπαρξη μεγάλου αριθμού μεταναστών διαφορετικής εθνικής προέλευσης.
Οι διαφορετικές ανάγκες και προσδοκίες αυτών των κοινωνικών ομάδων χρειάζονται στοχευμένες και προσαρμοσμένες παρεμβάσεις.
Ένα ακόμη σημείο προβληματισμού είναι η εκτεταμένη λειτουργία της άτυπης εργασίας (μαύρη ή ανασφάλιστη εργασία), με ποσοστά που κυμαίνονται από 12% του εργατικού δυναμικού28 ως 25% του ΑΕΠ29.
Με δεδομένα τα προβλήματα που σχετίζονται με το ασφαλιστικό σύστημα, τη συνεπαγόμενη από αυτά αβεβαιότητα, την αποτελεσματικότητα των σχετικών ελέγχων νομιμότητας, αλλά και του θεσμικού πλαισίου που ενδέχεται κάποιες φορές να επιτρέπει άθελά του τέτοιες πρακτικές, ο προσδιορισμός ικανών κινήτρων ασφάλισης της εργασίας τόσο στην κατεύθυνση των εργαζομένων όσο και, κυρίως, στην κατεύθυνση των εργοδοτών είναι μια πρόκληση.
Συμπερασματικά, η «Εγγύηση για τη Νεολαία» φαίνεται να στηρίζεται στις εμπειρίες και τα πρότυπα χωρών της Βορείου Ευρώπης.
Το στοιχείο αυτό καθιστά την προσπάθεια υλοποίησής της στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου εξαιρετικά επισφαλή, καθώς οι συνθήκες κάθε άλλο παρά ιδανικές είναι, ενώ επιβαρύνονται περαιτέρω από τα δημοσιονομικά προβλήματα και την οικονομική ύφεση.
Παρ’ όλα αυτά, με προσεκτικές κινήσεις στην ίδια την πρωτοβουλία της «Εγγύησης για τη Νεολαία» βραχυχρόνια και διαρθρωτικές αλλαγές στις οικονομίες των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου μεσοπρόθεσμα, κρίνεται ότι τα αποτελέσματα μπορεί να είναι θετικά, τελικά.
Η επιλογή της ελληνικής πλευράς ως τώρα είναι να ενσωματώσει την «Εγγύηση για τη Νεολαία» στο ευρύτερο πλαίσιο των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης.
Ίσως όμως να ήταν προτιμότερο να λειτουργήσει ως νέο πλαίσιο παρέμβασης που θα εισήγαγε καινούργιες πρακτικές για την ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας των νέων.
Απομένει να αποδειχθεί κατά πόσο, λειτουργώντας στο υφιστάμενο πλαίσιο, η «Εγγύηση για τη Νεολαία» μπορεί να έχει τα επιθυμητά θετικά αποτελέσματα για τους νέους μας, αν και εφόσον γίνει εφικτό να μετρηθούν.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών