Μέχρι πρόσφατα, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση φαινόταν αναπόφευκτη, οι χώρες εισέρχονταν στην Ε.Ε. και καμία δεν έφευγε, όμως με την Ε.Ε. ήδη να καταρρέει, ένα Brexit θα μπορούσε να δημιουργήσει τη δυναμική για τη διάλυσή της
Στα πρόθυρα κατάρρευσης φαίνεται να βρίσκεται η Ε.Ε., με την προσφυγική κρίση και το ενδεχόμενο εξόδου της Βρετανίας να απειλούν να τινάξουν στον αέρα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Όπως σημειώνει σε άρθρο του στο Project Syndicate ο Philippe Legrain, πρώην οικονομικός σύμβουλος του προέδρου της Κομισιόν και συνεργάτης του London School of Economics, αν κάποιος χρειαζόταν ένα σημάδι για να καταλάβει ότι η Ε.Ε. καταρρέει σε ανησυχητικό βαθμό, αυτό είναι η κατασκευή φρακτών από την Ουγγαρία στα σύνορά της με την Κροατία.
Αν και όπως σημειώνει η Ε.Ε. εξελίσσεται μέσα από τις κρίσεις, καθώς επικεντρώνεται στην επιτακτική ανάγκη της περαιτέρω ολοκλήρωσης, για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρχουν τέσσερα βασικά συστατικά, τα οποία όμως τη δεδομένη στιγμή φαίνεται να εκλείπουν: η σωστή από κοινού κατανόηση του προβλήματος, συμφωνία για μια αποτελεσματική κίνηση προς τα εμπρός, βούληση για περισσότερη συγκέντρωση κυριαρχίας και πολιτικούς ηγέτες, ικανούς να οδηγήσουν τις εξελίξεις μπροστά.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες είναι αδύναμοι, διασπασμένοι και καταφανώς ανίκανοι να διαμορφώσουν ένα αξιόπιστο όραμα για τα μελλοντικά οφέλη που μπορεί να αποφέρει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, χωρίς την οποία δεν μπορούν να συσπειρώσουν τη λαϊκή υποστήριξη και να πείσουν τις απείθαρχες κυβερνήσεις να αναλάβουν το μερίδιο ευθύνης και κόστους που τους αναλογεί στην παρούσα φάση.
Εν τη απουσία μιας αποτελεσματικής, κοινήw απάντησης, οι κρίσεις στην Ευρώπη φουντώνουν, τρέφονται η μία από την άλλη, υποκινώντας τη μονομέρεια.
Η κρίση στη ζώνη του ευρώ και η προσφυγική κρίση έχουν κοινά στοιχεία, που τις καθιστούν δυσεπίλυτες.
Και στις δύο υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τον επιμερισμό του κόστους, περιπλέκονται από συγκρούσεις αξιών, στο κέντρο των οποίων βρίσκεται μια νέα κυρίαρχη Γερμανία.
Η Ε.Ε. είναι απελπιστική όσον αφορά τον επιμερισμό των βαρών.
Αντί να συμφωνήσει σε μια δίκαιη κατανομή του κόστους, είτε αυτή αφορά τη χρηματοπιστωτική κρίση είτε την υποδοχή των προσφύγων, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν τις υποχρεώσεις τους και να τις μεταφέρουν στους άλλους, αυξάνοντας έτσι τα συλλογικά κόστη.
Μια τραπεζική κρίση που θα μπορούσε να επιλυθεί μέσω μιας δίκαιης και αποφασιστικής αναδιάρθρωσης των δυσβάσταχτων χρεών, έχει διογκωθεί σε μια πολύ μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική κρίση, που φέρνει αντιμέτωπους τους πιστωτές με τους οφειλέτες, τόσο εντός όσο και μεταξύ των χωρών.
Ομοίως, οι κανόνες της Ε.Ε. που ορίζουν ότι οι πρόσφυγες θα πρέπει να ζητούν άσυλο από την πρώτη χώρα μέλος στην οποία φθάνουν, έχουν αποδειχθεί μη αποδοτικοί και άδικοι, διότι οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο φθάνουν στη νότια Ευρώπη και θέλουν να κατευθυνθούν βορειότερα, με την Ελλάδα και την Ιταλία να αγνοούν τους κανόνες και να διευκολύνουν το πέρασμά τους.
Οι χώρες transit, όπως η Ουγγαρία, προσπαθούν να εκτρέψουν την πορεία των προσφύγων προς άλλες χώρες.
Η επανεγκατάσταση 750.000 ανθρώπων, που έχουν αναζητήσει άσυλο μέχρι τώρα το 2015 στην Ε.Ε. (αντιστοιχούν μόλις στο 0,14% του πληθυσμού της Ε.Ε.), έχει καταστεί μια υπαρξιακή κρίση.
Μέρος του προβλήματος είναι η λήψη αποφάσεων με παρωπίδες: οι ευρωπαίοι ηγέτες επικεντρώνονται στο να περιορίζουν τα βραχυπρόθεσμα χρηματοοικονομικά και πολιτικά κόστη, αντί να σκέφτονται στρατηγικά σχετικά με τις ευρύτερες μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2010 θα συνιστούσε ένα χρηματοπιστωτικό πλήγμα για τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες (και τις κυβερνήσεις πίσω από αυτές), όμως θα αποτελούσε πολύ μικρότερη ζημία από την εξάπλωση μιας διαρκούς κρίσης.
Ομοίως, ενώ η υποδοχή των προσφύγων απαιτεί μια επένδυση δημοσίων πόρων, αυτά μπορούν να αρχίσουν να ανταποδίδουν όταν οι μετανάστες αρχίσουν να εργάζονται.
Μια… γκρίζα ήπειρος χρειάζεται δυναμικούς νέους εργάτες για να κάνουν τις δουλειές που οι ντόπιοι απορρίπτουν (ή δεν διαθέτουν τα προσόντα), να πληρώνουν και να φροντίζουν για τους μεγαλύτερους, να ξεκινούν επιχειρήσεις και να προωθούν νέες ιδέες που ωθούν την οικονομική ανάπτυξη.
Η σύγκρουση αξιών επίσης εμποδίζει να υπάρξει ένας συμβιβασμός.
Οι Γερμανοί επιμένουν ότι οι οφειλέτες έχουν ηθική υποχρέωση να πληρώνουν αυτά που οφείλουν και να εξιλεωθούν για την… αμαρτωλή ασωτία τους.
Ο σλοβάκος πρωθυπουργός που αρνείται πρόσφυγες, με την αιτιολογία ότι «η Σλοβακία είναι χτισμένοι για τους Σλοβάκους και όχι για τις μειονότητες» είναι πολύ δύσκολο να πεισθεί.
Αν και το σχέδιο της Ε.Ε. προβλέπει τη μετεγκατάσταση των μη καλοδεχούμενων προσφύγων από την Ουγγαρία, ο αυταρχικός και εθνικιστής ηγέτης της χώρας Viktor Orban κατηγορεί τη Γερμανία για «ηθικό ιμπεριαλισμό» στην προσπάθειά της να φανεί γενναιόδωρη έναντι των γειτόνων της απέναντι στους πρόσφυγες.
Η γερμανίδα καγκελάριος έχει παίξει ένα περισσότερο θετικό ρόλο στην προσφυγική κρίση, με τη Γερμανία να αναστέλλει μονομερώς τους κανόνες της Ε.Ε. για τους αιτούντες άσυλο, λέγοντας ότι θα αποδέχεται όλους τους σύρους πρόσφυγες που θα φθάνουν στο έδαφός της.
Ωστόσο, η αποτυχία της Merkel να εξασφαλίσει σε αυτούς τους πρόσφυγες ασφαλές πέρασμα έχει προκαλέσει χάος.
Εν συνεχεία, με την επιβολή ελέγχων εντός της δήθεν ελεύθερης ζώνης Σένγκεν έχει δημιουργήσει ένα τρομερό προηγούμενο, προτρέποντας τους γείτονες της Γερμανίας να κάνουν το ίδιο.
Εν τω μεταξύ, με την Ε.Ε. να θεωρείται ολοένα και περισσότερο ως μια πηγή οικονομικών κρίσεων, πολιτικών αναταραχών και ανεπιθύμητων προσφύγων, αυξάνεται ο κίνδυνος οι Βρετανοί να ψηφίσουν στο δημοψήφισμα, που αναμένεται να διεξαχθεί πριν από το τέλος του 2017.
Η Βρετανία είναι ήδη ημι-ανεξάρτητη –εκτός της συνθήκης Σένγκεν, με δυνατότητα εξαίρεσης από το ευρώ και πολλές άλλες υποθέσεις, όπως την πολιτική ασύλου.
Με την κυβέρνηση τώρα να αναζητά να διαπραγματευθεί ακόμη πιο χαλαρούς όρους συμμετοχής στην Ε.Ε., η Βρετανία θα καταλήξει ακόμη περισσότερο αποξενωμένη από την Ε.Ε., ακόμη και αν παραμείνει μέλος της.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια λεπτή ισορροπία μεταξύ όσων είναι υπέρ και όσων είναι κατά της αποχώρησης της Βρετανίας της Ε.Ε., όμως τα δημοψηφίσματα είναι απρόβλεπτα.
Σε μια εποχή οργής ενάντια στο κατεστημένο και πολιτικών αναταραχών, όσοι «εκστρατεύουν» εναντίον της Ε.Ε. μπορούν να πλασάρουν τρεις φαντασιώσεις μιας μετά Ε.Ε. εποχής: ελεύθερη αγορά, απελευθερωμένη από τους ξένους ή σοσιαλιστική ουτοπία.
Το… στρατόπεδο που είναι υπέρ της Ε.Ε., αντιθέτως, πρέπει να παρουσιάσει την πραγματικότητα της Ε.Ε. ως έχει, με όλα τα προβλήματα.
Μέχρι πρόσφατα, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση φαινόταν αναπόφευκτη, μπορεί να καθυστερούσε, όμως θα επρόκειτο να ανατραπεί.
Οι χώρες εισέρχονταν στην Ε.Ε., καμία δεν έφευγε.
Όμως, με την Ε.Ε. ήδη να καταρρέει, ένα Brexit θα μπορούσε να δημιουργήσει τη δυναμική για τη διάλυσή της.
Αυτός είναι ο λόγος που πάνω απ' όλα πρέπει να διορθωθούν τα πράγματα στην Ε.Ε., πριν είναι πολύ αργά…
Μεταφραστική επιμέλεια: Ελένη Κάτσουρα
www.bankingnews.gr
Όπως σημειώνει σε άρθρο του στο Project Syndicate ο Philippe Legrain, πρώην οικονομικός σύμβουλος του προέδρου της Κομισιόν και συνεργάτης του London School of Economics, αν κάποιος χρειαζόταν ένα σημάδι για να καταλάβει ότι η Ε.Ε. καταρρέει σε ανησυχητικό βαθμό, αυτό είναι η κατασκευή φρακτών από την Ουγγαρία στα σύνορά της με την Κροατία.
Αν και όπως σημειώνει η Ε.Ε. εξελίσσεται μέσα από τις κρίσεις, καθώς επικεντρώνεται στην επιτακτική ανάγκη της περαιτέρω ολοκλήρωσης, για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρχουν τέσσερα βασικά συστατικά, τα οποία όμως τη δεδομένη στιγμή φαίνεται να εκλείπουν: η σωστή από κοινού κατανόηση του προβλήματος, συμφωνία για μια αποτελεσματική κίνηση προς τα εμπρός, βούληση για περισσότερη συγκέντρωση κυριαρχίας και πολιτικούς ηγέτες, ικανούς να οδηγήσουν τις εξελίξεις μπροστά.
Οι ευρωπαίοι ηγέτες είναι αδύναμοι, διασπασμένοι και καταφανώς ανίκανοι να διαμορφώσουν ένα αξιόπιστο όραμα για τα μελλοντικά οφέλη που μπορεί να αποφέρει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, χωρίς την οποία δεν μπορούν να συσπειρώσουν τη λαϊκή υποστήριξη και να πείσουν τις απείθαρχες κυβερνήσεις να αναλάβουν το μερίδιο ευθύνης και κόστους που τους αναλογεί στην παρούσα φάση.
Εν τη απουσία μιας αποτελεσματικής, κοινήw απάντησης, οι κρίσεις στην Ευρώπη φουντώνουν, τρέφονται η μία από την άλλη, υποκινώντας τη μονομέρεια.
Η κρίση στη ζώνη του ευρώ και η προσφυγική κρίση έχουν κοινά στοιχεία, που τις καθιστούν δυσεπίλυτες.
Και στις δύο υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τον επιμερισμό του κόστους, περιπλέκονται από συγκρούσεις αξιών, στο κέντρο των οποίων βρίσκεται μια νέα κυρίαρχη Γερμανία.
Η Ε.Ε. είναι απελπιστική όσον αφορά τον επιμερισμό των βαρών.
Αντί να συμφωνήσει σε μια δίκαιη κατανομή του κόστους, είτε αυτή αφορά τη χρηματοπιστωτική κρίση είτε την υποδοχή των προσφύγων, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν τις υποχρεώσεις τους και να τις μεταφέρουν στους άλλους, αυξάνοντας έτσι τα συλλογικά κόστη.
Μια τραπεζική κρίση που θα μπορούσε να επιλυθεί μέσω μιας δίκαιης και αποφασιστικής αναδιάρθρωσης των δυσβάσταχτων χρεών, έχει διογκωθεί σε μια πολύ μεγαλύτερη πολιτική και οικονομική κρίση, που φέρνει αντιμέτωπους τους πιστωτές με τους οφειλέτες, τόσο εντός όσο και μεταξύ των χωρών.
Ομοίως, οι κανόνες της Ε.Ε. που ορίζουν ότι οι πρόσφυγες θα πρέπει να ζητούν άσυλο από την πρώτη χώρα μέλος στην οποία φθάνουν, έχουν αποδειχθεί μη αποδοτικοί και άδικοι, διότι οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο φθάνουν στη νότια Ευρώπη και θέλουν να κατευθυνθούν βορειότερα, με την Ελλάδα και την Ιταλία να αγνοούν τους κανόνες και να διευκολύνουν το πέρασμά τους.
Οι χώρες transit, όπως η Ουγγαρία, προσπαθούν να εκτρέψουν την πορεία των προσφύγων προς άλλες χώρες.
Η επανεγκατάσταση 750.000 ανθρώπων, που έχουν αναζητήσει άσυλο μέχρι τώρα το 2015 στην Ε.Ε. (αντιστοιχούν μόλις στο 0,14% του πληθυσμού της Ε.Ε.), έχει καταστεί μια υπαρξιακή κρίση.
Μέρος του προβλήματος είναι η λήψη αποφάσεων με παρωπίδες: οι ευρωπαίοι ηγέτες επικεντρώνονται στο να περιορίζουν τα βραχυπρόθεσμα χρηματοοικονομικά και πολιτικά κόστη, αντί να σκέφτονται στρατηγικά σχετικά με τις ευρύτερες μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2010 θα συνιστούσε ένα χρηματοπιστωτικό πλήγμα για τις γαλλικές και γερμανικές τράπεζες (και τις κυβερνήσεις πίσω από αυτές), όμως θα αποτελούσε πολύ μικρότερη ζημία από την εξάπλωση μιας διαρκούς κρίσης.
Ομοίως, ενώ η υποδοχή των προσφύγων απαιτεί μια επένδυση δημοσίων πόρων, αυτά μπορούν να αρχίσουν να ανταποδίδουν όταν οι μετανάστες αρχίσουν να εργάζονται.
Μια… γκρίζα ήπειρος χρειάζεται δυναμικούς νέους εργάτες για να κάνουν τις δουλειές που οι ντόπιοι απορρίπτουν (ή δεν διαθέτουν τα προσόντα), να πληρώνουν και να φροντίζουν για τους μεγαλύτερους, να ξεκινούν επιχειρήσεις και να προωθούν νέες ιδέες που ωθούν την οικονομική ανάπτυξη.
Η σύγκρουση αξιών επίσης εμποδίζει να υπάρξει ένας συμβιβασμός.
Οι Γερμανοί επιμένουν ότι οι οφειλέτες έχουν ηθική υποχρέωση να πληρώνουν αυτά που οφείλουν και να εξιλεωθούν για την… αμαρτωλή ασωτία τους.
Ο σλοβάκος πρωθυπουργός που αρνείται πρόσφυγες, με την αιτιολογία ότι «η Σλοβακία είναι χτισμένοι για τους Σλοβάκους και όχι για τις μειονότητες» είναι πολύ δύσκολο να πεισθεί.
Αν και το σχέδιο της Ε.Ε. προβλέπει τη μετεγκατάσταση των μη καλοδεχούμενων προσφύγων από την Ουγγαρία, ο αυταρχικός και εθνικιστής ηγέτης της χώρας Viktor Orban κατηγορεί τη Γερμανία για «ηθικό ιμπεριαλισμό» στην προσπάθειά της να φανεί γενναιόδωρη έναντι των γειτόνων της απέναντι στους πρόσφυγες.
Η γερμανίδα καγκελάριος έχει παίξει ένα περισσότερο θετικό ρόλο στην προσφυγική κρίση, με τη Γερμανία να αναστέλλει μονομερώς τους κανόνες της Ε.Ε. για τους αιτούντες άσυλο, λέγοντας ότι θα αποδέχεται όλους τους σύρους πρόσφυγες που θα φθάνουν στο έδαφός της.
Ωστόσο, η αποτυχία της Merkel να εξασφαλίσει σε αυτούς τους πρόσφυγες ασφαλές πέρασμα έχει προκαλέσει χάος.
Εν συνεχεία, με την επιβολή ελέγχων εντός της δήθεν ελεύθερης ζώνης Σένγκεν έχει δημιουργήσει ένα τρομερό προηγούμενο, προτρέποντας τους γείτονες της Γερμανίας να κάνουν το ίδιο.
Εν τω μεταξύ, με την Ε.Ε. να θεωρείται ολοένα και περισσότερο ως μια πηγή οικονομικών κρίσεων, πολιτικών αναταραχών και ανεπιθύμητων προσφύγων, αυξάνεται ο κίνδυνος οι Βρετανοί να ψηφίσουν στο δημοψήφισμα, που αναμένεται να διεξαχθεί πριν από το τέλος του 2017.
Η Βρετανία είναι ήδη ημι-ανεξάρτητη –εκτός της συνθήκης Σένγκεν, με δυνατότητα εξαίρεσης από το ευρώ και πολλές άλλες υποθέσεις, όπως την πολιτική ασύλου.
Με την κυβέρνηση τώρα να αναζητά να διαπραγματευθεί ακόμη πιο χαλαρούς όρους συμμετοχής στην Ε.Ε., η Βρετανία θα καταλήξει ακόμη περισσότερο αποξενωμένη από την Ε.Ε., ακόμη και αν παραμείνει μέλος της.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μια λεπτή ισορροπία μεταξύ όσων είναι υπέρ και όσων είναι κατά της αποχώρησης της Βρετανίας της Ε.Ε., όμως τα δημοψηφίσματα είναι απρόβλεπτα.
Σε μια εποχή οργής ενάντια στο κατεστημένο και πολιτικών αναταραχών, όσοι «εκστρατεύουν» εναντίον της Ε.Ε. μπορούν να πλασάρουν τρεις φαντασιώσεις μιας μετά Ε.Ε. εποχής: ελεύθερη αγορά, απελευθερωμένη από τους ξένους ή σοσιαλιστική ουτοπία.
Το… στρατόπεδο που είναι υπέρ της Ε.Ε., αντιθέτως, πρέπει να παρουσιάσει την πραγματικότητα της Ε.Ε. ως έχει, με όλα τα προβλήματα.
Μέχρι πρόσφατα, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση φαινόταν αναπόφευκτη, μπορεί να καθυστερούσε, όμως θα επρόκειτο να ανατραπεί.
Οι χώρες εισέρχονταν στην Ε.Ε., καμία δεν έφευγε.
Όμως, με την Ε.Ε. ήδη να καταρρέει, ένα Brexit θα μπορούσε να δημιουργήσει τη δυναμική για τη διάλυσή της.
Αυτός είναι ο λόγος που πάνω απ' όλα πρέπει να διορθωθούν τα πράγματα στην Ε.Ε., πριν είναι πολύ αργά…
Μεταφραστική επιμέλεια: Ελένη Κάτσουρα
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών