Τόσο η Αργεντινή όσο και η Τουρκία είναι δύο χώρες που ήταν προορισμένες να βρεθούν αντιμέτωπες με κρίση λόγω υπέρ-χρέωσης
Τα γεγονότα που καταγράφονται σε Αργεντινή και Τουρκία κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών θα μπορούσαν να αποτελέσουν «κεφάλαια» σε συγγράμματα και βιβλία που ασχολούνται με την κρίση στις αναδυόμενες αγορές.
Και οι δύο χώρες έχουν συσσωρεύσει μεγάλο όγκο χρεών σε ξένο νόμισμα, παρά το ότι τα συναλλαγματικά τους αποθέματα ακολουθούσαν φθίνουσα πορεία και είχαν υψηλό πληθωρισμό αλλά και υψηλά ελλείμματα προϋπολογισμού.
Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται είναι ανάλογη με αυτήν που καταγράφηκε τη Βραζιλία το 2015, κατά τη διάρκεια της ασιατικής κρίσης στα τέλη τη δεκαετίας του ’90 και στη Λ. Αμερική τις αρχές της δεκαετίας του ’80.
Η «κατασκευή» της κρίσης
Η κρίση στις αναδυόμενες αγορές ξεκινά από τους δανειστές όχι από τους δανειζόμενους.
Θα υπάρχουν πάντα χώρες, εταιρείες και καταναλωτές που θέλουν να δανειστούν υπερβολικά, αλλά μπορούν να το κάνουν μόνο εάν υπάρχει πρόθυμος δανειστής. Αυτή τη φορά, η άφθονη ρευστότητα από την ποσοτική χαλάρωση και η κυριαρχία των αποδόσεων που τροφοδοτήθηκε από την υπονόμευση των επιτοκίων οδήγησε σε ένα παγκόσμιο δανεισμό.
Τώρα που οι ΗΠΑ εξομαλύνουν τη νομισματική τους πολιτική (ποσοτική συρρίκνωση και αύξηση των επιτοκίων) και η Ευρώπη μειώνει την ποσοτική χαλάρωση της, η παγκόσμια ρευστότητα μειώνεται, όπως συμβαίνει και στις αποδόσεις.
Η πορεία της Τουρκίας προς την κρίση ήταν αρκετά παραδοσιακή.
Είχε το μεγαλύτερο χρέος σε ξένο νόμισμα προς το ΑΕΠ μεταξύ των αναδυόμενων χωρών και ένα υψηλό ποσοστό αύξησης της πιστοληπτικής ικανότητας.
Το αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016 ενίσχυσε την πολιτική δύναμη του Erdogan και του επέτρεψε να προχωρήσει με δημοφιλείς αλλά επιζήμιες οικονομικές πολιτικές.
Η απειλή εμπορικών κυρώσεων από τις ΗΠΑ «συγκράτησε» τους επενδυτές και επιτάχυνε την καθοδική τάση.
Το μονοπάτι της Αργεντινής ήταν λιγότερο παραδοσιακό αλλά ακόμα παρουσίαζε πολλούς από τους ίδιους παράγοντες κινδύνου.
Αθέτησε τα χρέη της το 2001 και ζήτησε βοήθεια από το ΔΝΤ.
Ξεχρέωσε τα δάνεια του ΔΝΤ το 2006.
Ανέλαβε μια σειρά αναδιαρθρώσεων του χρέους το 2005 και το 2010, αλλά παρέμεινε μια μικρή ομάδα δανειστών. Το χρέος εμπόδισε την Αργεντινή να επιστρέψει στις διεθνείς αγορές δανεισμού μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία το 2016.
Οι επόμενοι δεκαοκτώ μήνες είδαν την Αργεντινή να αντισταθμίζει τον χαμένο χρόνο με μια σειρά ομολογιακών εκδόσεων μεταξύ των οποίων και τα ομόλογα των 100 ετών. Οι αγοραστές αυτού του ομολόγου ήταν άνθρωποι που πίστευαν ότι για τα επόμενα 100 χρόνια η Αργεντινή θα ήταν υγιής.
Μιλάμε, όμως, για μία χώρα που κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 200 ετών έχει χρεοκοπήσει οκτώ φορές!
Η κατάρρευση
Το νόμισμα της Αργεντινή υποτιμήθηκε σταδιακά κάτι που είναι φυσιολογικό για μία χώρα με υψηλά επίπεδα πληθωρισμού.
Η κατάσταση, όμως, επιδεινώθηκε τον Μάιο του 2018 καθώς έγινε ξεκάθαρο ότι η οικονομία θα διολισθήσει σε ύφεση.
Το peso έφθασε στα 20,5 peso ανά δολάριο, με το δολάριο να έχει ενισχυθεί 30% σε διάστημα τριών μηνών.
Μία πρόσφατη έκδοση ομολόγων ήταν απόλυτα αποτυχημένη.
Στην Τουρκία η λίρα από 3,5 λίρες ανά δολάριο το 2017 έφθασε τον Ιούλιο του 2018 στις επτά λίρες ανά δολάριο.
Την ίδια ώρα η απόδοση του 10ετους τουρκικού ομολόγου έχει ξεπεράσει το 21% και ο πληθωρισμός φθάνει στα υψηλότερα επίπεδα αρκετών δεκαετιών.
Οι πολιτικές αντίδρασης την κρίση
Η διαφορά στον τρόπο που αντέδρασαν στην κρίση Αργεντινή και Τουρκία θα αποτελέσει, μάλλον σίγουρα, αντικείμενο μελετών τα επόμενα έτη.
Η Αργεντινή ακολούθησε την κλασσική οδό και ζήτησε βοήθεια από το ΔΝΤ.
Σε αντάλλαγμα στην παροχή βοήθειας 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η Αργεντινή είναι επιφορτισμένη με την εφαρμογή μιας σειράς μέτρων για την εξισορρόπηση του προϋπολογισμού της, τη μείωση του πληθωρισμού και να υπάρξει σαφής διαχωρισμός μεταξύ της κυβέρνησης (υπεύθυνη για τη δημοσιονομική πολιτική) και της κεντρικής τράπεζας (υπεύθυνη για τη νομισματική πολιτική).
Η κεντρική τράπεζα εκτόξευσε το βασικό επιτόκιο στο επίπεδο του 45%, κίνηση που θα οδηγήσει χαμηλότερα των πληθωρισμό, θα σταθεροποιήσει το νόμισμα αλλά θα έχει ως παρενέργειες ύφεση ή έστω σημαντική μείωση του ΑΕΠ.
Η Τουρκία ακολουθεί μια ασυνήθιστη διαδρομή προσπαθώντας να αποφύγει τη διάσωση από το ΔΝΤ.
Ο Erdogan, απόλυτος «μονάρχης» επιθυμεί να συνεχίσει να τρέχει τα δημοσιονομικά ελλείμματα και δεν έχει τη διάθεση να αποδεχθεί περιορισμούς των δαπανών του από το ΔΝΤ.
Το επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας αυξήθηκε από 8% σε 17,75%, αλλά η ξεκάθαρη προειδοποίηση του Erdogan και ο απόλυτος έλεγχός που ασκεί στην τράπεζα είναι φυσικό να τρομάζει τους επενδυτές.
Το Κατάρ συμφώνησε να παράσχει στήριξη ύψους 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο οδήγησε σε μικρή ανάκαμψη της τουρκικής λίρας.
Ωστόσο, χωρίς ζωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, η τουρκική οικονομία είναι καταδικασμένη.
Ποιος άλλος κινδυνεύει;
Πρώτα «θύματα» εμφανίζονται το Πακιστάν και η Νότια Αφρική.
Ωστόσο, όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί από μια έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, πολλές αναδυόμενες αγορές έχουν σημειώσει σημαντικές αυξήσεις του χρέους σε δολάρια τα τελευταία πέντε χρόνια.
Σύμφωνα με την έκθεση, περισσότερα από τα μισά από τα διεθνή δάνεια στις αναδυόμενες ασιατικές οικονομίες ήταν "καυτά χρήματα" με διάρκεια μικρότερη του ενός έτους.
Τα συναλλαγματικά αποθέματα του Πακιστάν έχουν μειωθεί ενώ τα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν αυξήσει το δημόσιο χρέος.
Η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση έχει κάνει υποσχέσεις για αύξηση των δαπανών, κάτι που ΔΝΤ και αγορές δεν πρόκειται να καλωσορίσουν.
Η κυβέρνηση ελπίζει ότι με την πώληση ομολόγων στην πακιστανική διασπορά και την απόκτηση περαιτέρω χρηματοδότησης από την Κίνα μπορεί να αποφύγει το πικρό αλλά αναγκαίο φάρμακο της προσφυγής στο ΔΝΤ.
Η Νότια Αφρική ξεχωρίζει για τη βαθιά αρνητική ισορροπία του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και τη συνεχή αύξηση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ
Ένα έγγραφο του 2017 από τη Deloitte απεικόνιζε πώς η οικονομική και πολιτική κατάσταση της Νότιας Αφρικής έχει μια εντυπωσιακή ομοιότητα με τη Βραζιλία πριν την κατάρρευση της το 2015.
Σε ευρύτερο επίπεδο, η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν ορισμένα ενοχλητικά χαρακτηριστικά.
Παρόλο που οι δύο αυτές χώρες θεωρούνται γενικά ανεπτυγμένες οικονομίες, μπορεί να υποστηριχθεί ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους και τα αδύναμα θεσμικά τους όργανα θα μπορούσαν να τις ωθήσουν ξανά στην ταξινόμηση των αναδυόμενων αγορών.
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας είναι ήδη πολύ χαμηλότερο από της Νοτίου Κορέας και της Ταϊβάν, οι οποίες «ανήκουν» στις αναδυόμενες αγορές.
Τόσο η Ιταλία όσο και η Ελλάδα έχουν υψηλό χρέος τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, αδύναμες τράπεζες που τις επιβαρύνουν περαιτέρω τα προβληματικά δάνεια και κυβερνήσεις «αρνητικές» στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
www.bankingnews.gr
Και οι δύο χώρες έχουν συσσωρεύσει μεγάλο όγκο χρεών σε ξένο νόμισμα, παρά το ότι τα συναλλαγματικά τους αποθέματα ακολουθούσαν φθίνουσα πορεία και είχαν υψηλό πληθωρισμό αλλά και υψηλά ελλείμματα προϋπολογισμού.
Η κατάσταση στην οποία βρίσκονται είναι ανάλογη με αυτήν που καταγράφηκε τη Βραζιλία το 2015, κατά τη διάρκεια της ασιατικής κρίσης στα τέλη τη δεκαετίας του ’90 και στη Λ. Αμερική τις αρχές της δεκαετίας του ’80.
Η «κατασκευή» της κρίσης
Η κρίση στις αναδυόμενες αγορές ξεκινά από τους δανειστές όχι από τους δανειζόμενους.
Θα υπάρχουν πάντα χώρες, εταιρείες και καταναλωτές που θέλουν να δανειστούν υπερβολικά, αλλά μπορούν να το κάνουν μόνο εάν υπάρχει πρόθυμος δανειστής. Αυτή τη φορά, η άφθονη ρευστότητα από την ποσοτική χαλάρωση και η κυριαρχία των αποδόσεων που τροφοδοτήθηκε από την υπονόμευση των επιτοκίων οδήγησε σε ένα παγκόσμιο δανεισμό.
Τώρα που οι ΗΠΑ εξομαλύνουν τη νομισματική τους πολιτική (ποσοτική συρρίκνωση και αύξηση των επιτοκίων) και η Ευρώπη μειώνει την ποσοτική χαλάρωση της, η παγκόσμια ρευστότητα μειώνεται, όπως συμβαίνει και στις αποδόσεις.
Η πορεία της Τουρκίας προς την κρίση ήταν αρκετά παραδοσιακή.
Είχε το μεγαλύτερο χρέος σε ξένο νόμισμα προς το ΑΕΠ μεταξύ των αναδυόμενων χωρών και ένα υψηλό ποσοστό αύξησης της πιστοληπτικής ικανότητας.
Το αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016 ενίσχυσε την πολιτική δύναμη του Erdogan και του επέτρεψε να προχωρήσει με δημοφιλείς αλλά επιζήμιες οικονομικές πολιτικές.
Η απειλή εμπορικών κυρώσεων από τις ΗΠΑ «συγκράτησε» τους επενδυτές και επιτάχυνε την καθοδική τάση.
Το μονοπάτι της Αργεντινής ήταν λιγότερο παραδοσιακό αλλά ακόμα παρουσίαζε πολλούς από τους ίδιους παράγοντες κινδύνου.
Αθέτησε τα χρέη της το 2001 και ζήτησε βοήθεια από το ΔΝΤ.
Ξεχρέωσε τα δάνεια του ΔΝΤ το 2006.
Ανέλαβε μια σειρά αναδιαρθρώσεων του χρέους το 2005 και το 2010, αλλά παρέμεινε μια μικρή ομάδα δανειστών. Το χρέος εμπόδισε την Αργεντινή να επιστρέψει στις διεθνείς αγορές δανεισμού μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία το 2016.
Οι επόμενοι δεκαοκτώ μήνες είδαν την Αργεντινή να αντισταθμίζει τον χαμένο χρόνο με μια σειρά ομολογιακών εκδόσεων μεταξύ των οποίων και τα ομόλογα των 100 ετών. Οι αγοραστές αυτού του ομολόγου ήταν άνθρωποι που πίστευαν ότι για τα επόμενα 100 χρόνια η Αργεντινή θα ήταν υγιής.
Μιλάμε, όμως, για μία χώρα που κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 200 ετών έχει χρεοκοπήσει οκτώ φορές!
Η κατάρρευση
Το νόμισμα της Αργεντινή υποτιμήθηκε σταδιακά κάτι που είναι φυσιολογικό για μία χώρα με υψηλά επίπεδα πληθωρισμού.
Η κατάσταση, όμως, επιδεινώθηκε τον Μάιο του 2018 καθώς έγινε ξεκάθαρο ότι η οικονομία θα διολισθήσει σε ύφεση.
Το peso έφθασε στα 20,5 peso ανά δολάριο, με το δολάριο να έχει ενισχυθεί 30% σε διάστημα τριών μηνών.
Μία πρόσφατη έκδοση ομολόγων ήταν απόλυτα αποτυχημένη.
Στην Τουρκία η λίρα από 3,5 λίρες ανά δολάριο το 2017 έφθασε τον Ιούλιο του 2018 στις επτά λίρες ανά δολάριο.
Την ίδια ώρα η απόδοση του 10ετους τουρκικού ομολόγου έχει ξεπεράσει το 21% και ο πληθωρισμός φθάνει στα υψηλότερα επίπεδα αρκετών δεκαετιών.
Οι πολιτικές αντίδρασης την κρίση
Η διαφορά στον τρόπο που αντέδρασαν στην κρίση Αργεντινή και Τουρκία θα αποτελέσει, μάλλον σίγουρα, αντικείμενο μελετών τα επόμενα έτη.
Η Αργεντινή ακολούθησε την κλασσική οδό και ζήτησε βοήθεια από το ΔΝΤ.
Σε αντάλλαγμα στην παροχή βοήθειας 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η Αργεντινή είναι επιφορτισμένη με την εφαρμογή μιας σειράς μέτρων για την εξισορρόπηση του προϋπολογισμού της, τη μείωση του πληθωρισμού και να υπάρξει σαφής διαχωρισμός μεταξύ της κυβέρνησης (υπεύθυνη για τη δημοσιονομική πολιτική) και της κεντρικής τράπεζας (υπεύθυνη για τη νομισματική πολιτική).
Η κεντρική τράπεζα εκτόξευσε το βασικό επιτόκιο στο επίπεδο του 45%, κίνηση που θα οδηγήσει χαμηλότερα των πληθωρισμό, θα σταθεροποιήσει το νόμισμα αλλά θα έχει ως παρενέργειες ύφεση ή έστω σημαντική μείωση του ΑΕΠ.
Η Τουρκία ακολουθεί μια ασυνήθιστη διαδρομή προσπαθώντας να αποφύγει τη διάσωση από το ΔΝΤ.
Ο Erdogan, απόλυτος «μονάρχης» επιθυμεί να συνεχίσει να τρέχει τα δημοσιονομικά ελλείμματα και δεν έχει τη διάθεση να αποδεχθεί περιορισμούς των δαπανών του από το ΔΝΤ.
Το επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας αυξήθηκε από 8% σε 17,75%, αλλά η ξεκάθαρη προειδοποίηση του Erdogan και ο απόλυτος έλεγχός που ασκεί στην τράπεζα είναι φυσικό να τρομάζει τους επενδυτές.
Το Κατάρ συμφώνησε να παράσχει στήριξη ύψους 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο οδήγησε σε μικρή ανάκαμψη της τουρκικής λίρας.
Ωστόσο, χωρίς ζωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, η τουρκική οικονομία είναι καταδικασμένη.
Ποιος άλλος κινδυνεύει;
Πρώτα «θύματα» εμφανίζονται το Πακιστάν και η Νότια Αφρική.
Ωστόσο, όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί από μια έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, πολλές αναδυόμενες αγορές έχουν σημειώσει σημαντικές αυξήσεις του χρέους σε δολάρια τα τελευταία πέντε χρόνια.
Σύμφωνα με την έκθεση, περισσότερα από τα μισά από τα διεθνή δάνεια στις αναδυόμενες ασιατικές οικονομίες ήταν "καυτά χρήματα" με διάρκεια μικρότερη του ενός έτους.
Τα συναλλαγματικά αποθέματα του Πακιστάν έχουν μειωθεί ενώ τα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν αυξήσει το δημόσιο χρέος.
Η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση έχει κάνει υποσχέσεις για αύξηση των δαπανών, κάτι που ΔΝΤ και αγορές δεν πρόκειται να καλωσορίσουν.
Η κυβέρνηση ελπίζει ότι με την πώληση ομολόγων στην πακιστανική διασπορά και την απόκτηση περαιτέρω χρηματοδότησης από την Κίνα μπορεί να αποφύγει το πικρό αλλά αναγκαίο φάρμακο της προσφυγής στο ΔΝΤ.
Η Νότια Αφρική ξεχωρίζει για τη βαθιά αρνητική ισορροπία του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και τη συνεχή αύξηση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ
Ένα έγγραφο του 2017 από τη Deloitte απεικόνιζε πώς η οικονομική και πολιτική κατάσταση της Νότιας Αφρικής έχει μια εντυπωσιακή ομοιότητα με τη Βραζιλία πριν την κατάρρευση της το 2015.
Σε ευρύτερο επίπεδο, η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν ορισμένα ενοχλητικά χαρακτηριστικά.
Παρόλο που οι δύο αυτές χώρες θεωρούνται γενικά ανεπτυγμένες οικονομίες, μπορεί να υποστηριχθεί ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ τους και τα αδύναμα θεσμικά τους όργανα θα μπορούσαν να τις ωθήσουν ξανά στην ταξινόμηση των αναδυόμενων αγορών.
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας είναι ήδη πολύ χαμηλότερο από της Νοτίου Κορέας και της Ταϊβάν, οι οποίες «ανήκουν» στις αναδυόμενες αγορές.
Τόσο η Ιταλία όσο και η Ελλάδα έχουν υψηλό χρέος τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, αδύναμες τράπεζες που τις επιβαρύνουν περαιτέρω τα προβληματικά δάνεια και κυβερνήσεις «αρνητικές» στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών