Πρωτοφανές είναι και το γεγονός ότι και το τραπεζικό σύστημα δεν θεωρείται πλέον μέρος του προβλήματος όπως στην προηγούμενη κρίση
Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας Πειραιώς αναφορικά με την πορεία των οικονομιών των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης γίνεται αμέσως κατανοητό ότι η παρούσα οικονομική κρίση η οποία προκλήθηκε από την πανδημία του ιού COVID-19, είχε μια σειρά μοναδικών χαρακτηριστικών, τα οποία τη διαφοροποιούν ριζικά από τις προηγούμενες μακροοικονομικές κρίσεις τις οποίες έχει βιώσει η παγκόσμια οικονομία στο πρόσφατο παρελθόν, τονίζει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Πειραιώς Ηλίας Λεκκός.
Ωστόσο κατά ένα παράδοξο τρόπο τα μαθήματα και οι εμπειρίες από αυτές τις κρίσεις είναι που έχουν επιτρέψει την, έως τώρα τουλάχιστον, επιτυχή διαχείρισή της.
Τέλος, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι το κόστος αυτής της διαχείρισης δεν θα είναι αμελητέο, αλλά θα μας απασχολήσει σημαντικά τα επόμενα χρόνια.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που κατέστησαν αυτή την κρίση πρωτοφανή;
Πρώτα και κύρια η απίστευτη ταχύτητα με την οποία εκδηλώθηκε, η οποία δεν άφησε κανένα περιθώριο αντίδρασης.
Εξετάζοντας μια σειρά τομέων της οικονομίας, η πτώση στους πρόδρομους δείκτες προσδοκιών ήταν κυριολεκτικά ταυτόχρονη με την μείωση της υποκείμενης οικονομικής δραστηριότητας αφαιρώντας ουσιαστικά την οποιαδήποτε δυνατότητα πρόβλεψης της κρίσης.
Το πλέον ενδεικτικό παράδειγμα είναι η σχεδόν άμεση επιδείνωση του κλάδου των υπηρεσιών καθώς και της αγοράς εργασίας, οι οποίοι παραδοσιακά έχουν ετεροχρονισμένη αντίδραση στις οικονομικές εξελίξεις.
Παράλληλα με την κατακρήμνιση της οικονομίας καταγράφεται μια απολύτως μη αναμενόμενη αύξηση (και όχι πτώση) των εισοδημάτων και της αποταμίευσης των νοικοκυριών τόσο στις ΗΠΑ όσο και την Ευρωζώνη, παρά την αύξηση της ανεργίας ιδιαίτερα στις ΗΠΑ.
Τέλος, εξίσου εντυπωσιακή είναι και η πρόσφατη ανάκαμψη των οικονομικών δεικτών, τουλάχιστον στο μέτρο και στο βαθμό που αυτή αντικατοπτρίζει την σχεδόν αντανακλαστική αντίδραση της οικονομίας στην άρση του περιοριστικού lock down σε ΗΠΑ και Ευρωζώνη.
• Πως όμως δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για αυτή την τόσο άμεση ανάκαμψη;
Και εδώ η απάντηση που προκύπτει από την ανάλυση της Τράπεζας Πειραιώς είναι η συντονισμένη και άνευ προηγουμένου αντίδραση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Αντλώντας μαθήματα από το πρόσφατο παρελθόν, όλο το οπλοστάσιο νομισματικής πολιτικής που είχε δημιουργηθεί αργά και σταδιακά για την αντιμετώπιση της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009, ξεδιπλώθηκε άμεσα και μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό.
Ειδικά στην περίπτωση της Ευρωζώνης αξιομνημόνευτη είναι η προσπάθεια να μην υπάρχουν εξαιρέσεις σε κράτη-μέλη αυτή τη φορά. Ταυτόχρονα δε και η δημοσιονομική πολιτική ανέλαβε αυτή τη φορά σημαντικό ρόλο στη στήριξη της ζήτησης και στις δύο οικονομίες.
Η ενεργοποίηση της δημοσιονομικής πολιτικής σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είναι ιδιαίτερα αξιομνημόνευτη καθώς προϋπέθετε ένα μεγάλο «νοητικό» θα λέγαμε σχεδόν «πολιτισμικό» άλμα από σημαντικό αριθμό κρατών-μελών.
• Πρωτοφανές είναι και το γεγονός ότι και το τραπεζικό σύστημα δεν θεωρείται πλέον μέρος του προβλήματος όπως στην προηγούμενη κρίση.
Το αντίθετο μάλιστα σε αυτή τη συγκυρία έχει μετατραπεί σε «μοχλό οικονομικής πολιτικής», δηλαδή μέσο στήριξης των επιχειρήσεων μέσω παροχής ρευστότητας αλλά και μέσω της αναστολής εξυπηρέτησης δανειακών υποχρεώσεων επιχειρήσεων και νοικοκυριών.
Προκειμένου δε να διευκολυνθεί η λειτουργία του τραπεζικού συστήματος στη μετάδοση της οικονομικής πολιτικής, οι εποπτικές αρχές- ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη- δεν έχουν διστάσει να αναστείλουν μια σειρά εποπτικών κανόνων τους οποίους οι ίδιες είχαν- με αμείλικτη μεθοδικότητα- θεσμοθετήσει την τελευταία δεκαετία.
• Ποιο λοιπόν θα είναι το απότοκο της τρέχουσας κρίσης και ποιες οι άμεσες προκλήσεις;
Καταρχάς, η άμεση πρόκληση σχετίζεται με την ένταση και τη χρονική διάρκεια της ανάκαμψης.
Για να μπορέσουμε να καλύψουμε το χαμένο έδαφος- ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη- δεν αρκούν ρυθμοί ανάκαμψης της τάξης 2%-3% τα επόμενα χρόνια.
Αντίθετα θα χρειαστούν πολύ υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης για μια σειρά ετών ώστε να καλύψουμε την απώλεια ΑΕΠ και εισοδήματος που θα προκύψει από την τρέχουσα κρίση.
Κλειδί σε αυτή την προσπάθεια θα είναι η στάση των νοικοκυριών των οποίων η επιστροφή ή όχι στην προ-COVID κανονικότητα θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το μακροοικονομικό περιβάλλον τα επόμενα χρόνια.
Όσον αφορά την παρακαταθήκη αυτής της κρίσης, πρώτα και κύρια θα είναι το ΧΡΕΟΣ.
Τα επίπεδα δανεισμού κρατών και επιχειρήσεων θα αναρριχηθούν σε πρωτοφανή ιστορικά επίπεδα προσομοιάζοντας επίπεδα μετα - πολεμικών περιόδων) και θα χρειαστούν δεκαετίες συνεχούς ανάπτυξης και χαμηλών επιτοκίων για την αποκλιμάκωση του.
Ταυτόχρονα, μια ακόμα πιο αμφιλεγόμενη παρακαταθήκη θα είναι η τάση ή πρόθεση για μεγαλύτερη παρεμβατικότητα του κράτους στην οικονομική δραστηριότητα καθώς και η χρησιμοποίηση του τραπεζικού τομέα ως μέσου άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής.
Τέλος, σε πιο μακροχρόνιο ορίζοντα θα πρέπει να προβληματιστούμε για τη δυνατότητα εξόδου από το περιβάλλον εξαιρετικά επεκτατικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.
Εάν η ανάκαμψη παραμείνει αναιμική, οι υπεύθυνοι άσκησης πολιτικής θα δυσκολευθούν αφάνταστα και να περικόψουν τις δημόσιές δαπάνες και να αυξήσουν τα επίπεδα επιτοκίων.
Ευτυχώς ή δυστυχώς τις συνέπειες των τωρινών αποφάσεων θα μπορέσουμε να τις αντιληφθούμε και να τις αξιολογήσουμε σε μεγάλο βάθος χρόνου.
www.bankingnews.gr
Ωστόσο κατά ένα παράδοξο τρόπο τα μαθήματα και οι εμπειρίες από αυτές τις κρίσεις είναι που έχουν επιτρέψει την, έως τώρα τουλάχιστον, επιτυχή διαχείρισή της.
Τέλος, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι το κόστος αυτής της διαχείρισης δεν θα είναι αμελητέο, αλλά θα μας απασχολήσει σημαντικά τα επόμενα χρόνια.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που κατέστησαν αυτή την κρίση πρωτοφανή;
Πρώτα και κύρια η απίστευτη ταχύτητα με την οποία εκδηλώθηκε, η οποία δεν άφησε κανένα περιθώριο αντίδρασης.
Εξετάζοντας μια σειρά τομέων της οικονομίας, η πτώση στους πρόδρομους δείκτες προσδοκιών ήταν κυριολεκτικά ταυτόχρονη με την μείωση της υποκείμενης οικονομικής δραστηριότητας αφαιρώντας ουσιαστικά την οποιαδήποτε δυνατότητα πρόβλεψης της κρίσης.
Το πλέον ενδεικτικό παράδειγμα είναι η σχεδόν άμεση επιδείνωση του κλάδου των υπηρεσιών καθώς και της αγοράς εργασίας, οι οποίοι παραδοσιακά έχουν ετεροχρονισμένη αντίδραση στις οικονομικές εξελίξεις.
Παράλληλα με την κατακρήμνιση της οικονομίας καταγράφεται μια απολύτως μη αναμενόμενη αύξηση (και όχι πτώση) των εισοδημάτων και της αποταμίευσης των νοικοκυριών τόσο στις ΗΠΑ όσο και την Ευρωζώνη, παρά την αύξηση της ανεργίας ιδιαίτερα στις ΗΠΑ.
Τέλος, εξίσου εντυπωσιακή είναι και η πρόσφατη ανάκαμψη των οικονομικών δεικτών, τουλάχιστον στο μέτρο και στο βαθμό που αυτή αντικατοπτρίζει την σχεδόν αντανακλαστική αντίδραση της οικονομίας στην άρση του περιοριστικού lock down σε ΗΠΑ και Ευρωζώνη.
• Πως όμως δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για αυτή την τόσο άμεση ανάκαμψη;
Και εδώ η απάντηση που προκύπτει από την ανάλυση της Τράπεζας Πειραιώς είναι η συντονισμένη και άνευ προηγουμένου αντίδραση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Αντλώντας μαθήματα από το πρόσφατο παρελθόν, όλο το οπλοστάσιο νομισματικής πολιτικής που είχε δημιουργηθεί αργά και σταδιακά για την αντιμετώπιση της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009, ξεδιπλώθηκε άμεσα και μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό.
Ειδικά στην περίπτωση της Ευρωζώνης αξιομνημόνευτη είναι η προσπάθεια να μην υπάρχουν εξαιρέσεις σε κράτη-μέλη αυτή τη φορά. Ταυτόχρονα δε και η δημοσιονομική πολιτική ανέλαβε αυτή τη φορά σημαντικό ρόλο στη στήριξη της ζήτησης και στις δύο οικονομίες.
Η ενεργοποίηση της δημοσιονομικής πολιτικής σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είναι ιδιαίτερα αξιομνημόνευτη καθώς προϋπέθετε ένα μεγάλο «νοητικό» θα λέγαμε σχεδόν «πολιτισμικό» άλμα από σημαντικό αριθμό κρατών-μελών.
• Πρωτοφανές είναι και το γεγονός ότι και το τραπεζικό σύστημα δεν θεωρείται πλέον μέρος του προβλήματος όπως στην προηγούμενη κρίση.
Το αντίθετο μάλιστα σε αυτή τη συγκυρία έχει μετατραπεί σε «μοχλό οικονομικής πολιτικής», δηλαδή μέσο στήριξης των επιχειρήσεων μέσω παροχής ρευστότητας αλλά και μέσω της αναστολής εξυπηρέτησης δανειακών υποχρεώσεων επιχειρήσεων και νοικοκυριών.
Προκειμένου δε να διευκολυνθεί η λειτουργία του τραπεζικού συστήματος στη μετάδοση της οικονομικής πολιτικής, οι εποπτικές αρχές- ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη- δεν έχουν διστάσει να αναστείλουν μια σειρά εποπτικών κανόνων τους οποίους οι ίδιες είχαν- με αμείλικτη μεθοδικότητα- θεσμοθετήσει την τελευταία δεκαετία.
• Ποιο λοιπόν θα είναι το απότοκο της τρέχουσας κρίσης και ποιες οι άμεσες προκλήσεις;
Καταρχάς, η άμεση πρόκληση σχετίζεται με την ένταση και τη χρονική διάρκεια της ανάκαμψης.
Για να μπορέσουμε να καλύψουμε το χαμένο έδαφος- ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη- δεν αρκούν ρυθμοί ανάκαμψης της τάξης 2%-3% τα επόμενα χρόνια.
Αντίθετα θα χρειαστούν πολύ υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης για μια σειρά ετών ώστε να καλύψουμε την απώλεια ΑΕΠ και εισοδήματος που θα προκύψει από την τρέχουσα κρίση.
Κλειδί σε αυτή την προσπάθεια θα είναι η στάση των νοικοκυριών των οποίων η επιστροφή ή όχι στην προ-COVID κανονικότητα θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το μακροοικονομικό περιβάλλον τα επόμενα χρόνια.
Όσον αφορά την παρακαταθήκη αυτής της κρίσης, πρώτα και κύρια θα είναι το ΧΡΕΟΣ.
Τα επίπεδα δανεισμού κρατών και επιχειρήσεων θα αναρριχηθούν σε πρωτοφανή ιστορικά επίπεδα προσομοιάζοντας επίπεδα μετα - πολεμικών περιόδων) και θα χρειαστούν δεκαετίες συνεχούς ανάπτυξης και χαμηλών επιτοκίων για την αποκλιμάκωση του.
Ταυτόχρονα, μια ακόμα πιο αμφιλεγόμενη παρακαταθήκη θα είναι η τάση ή πρόθεση για μεγαλύτερη παρεμβατικότητα του κράτους στην οικονομική δραστηριότητα καθώς και η χρησιμοποίηση του τραπεζικού τομέα ως μέσου άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής.
Τέλος, σε πιο μακροχρόνιο ορίζοντα θα πρέπει να προβληματιστούμε για τη δυνατότητα εξόδου από το περιβάλλον εξαιρετικά επεκτατικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής.
Εάν η ανάκαμψη παραμείνει αναιμική, οι υπεύθυνοι άσκησης πολιτικής θα δυσκολευθούν αφάνταστα και να περικόψουν τις δημόσιές δαπάνες και να αυξήσουν τα επίπεδα επιτοκίων.
Ευτυχώς ή δυστυχώς τις συνέπειες των τωρινών αποφάσεων θα μπορέσουμε να τις αντιληφθούμε και να τις αξιολογήσουμε σε μεγάλο βάθος χρόνου.
www.bankingnews.gr
Σχόλια αναγνωστών