Τελευταία Νέα
Απόψεις - Άρθρα

Είναι καιρός οι τράπεζες να ενσωματώσουν τη Βιώσιμη Ανάπτυξη

Είναι καιρός οι τράπεζες να ενσωματώσουν τη Βιώσιμη Ανάπτυξη
Ο κόσμος πρέπει να αλλάξει, το ίδιο και οι τράπεζες
Οι τράπεζες αποτελούν μια από τις κινητήριες δυνάμεις της οικονομίας στην εποχή του καπιταλισμού και του νεοφιλελευθερισμού.
Η σημασία των τραπεζών αυξήθηκε παραδόξως στον απόηχο της τη χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και της επακόλουθης κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη, καθώς οι περισσότερες από αυτές διασώθηκαν με χρήματα των πολιτών.
Η τεράστια σημασία και ισχύς του τραπεζικού συστήματος, πρέπει ωστόσο να μεταφραστεί σε αυξημένη ευθύνη για την κοινωνία και το περιβάλλον. Οι τράπεζες οφείλουν περισσότερα από οποιονδήποτε άλλον να υιοθετήσουν καθολικά τα Κριτήρια ESG (Environmental, Social and Corporate Governance) για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και να συμβάλουν στη μεγάλη αλλαγή που επιδιώκει ο πλανήτης, προς ένα καλύτερο μέλλον.
Τα Κριτήρια ESG ήρθαν για να αντικαταστήσουν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Πλέον δεν μιλάμε για «ελεημοσύνες» εταιρειών και τραπεζών με σκοπό ένα «καλύτερο πρόσωπο» και την εξαπάτηση ίσως των πολιτών, αλλά για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο Βιώσιμης Ανάπτυξης. Μια σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο όρων είναι ότι τα Κριτήρια ESG αποτελούνται από μεγέθη μετρήσιμα.
Ο ρόλος των τραπεζών στην αειφορία αποτελεί μία μεγάλη πρόκληση. Οι κεντρικές τράπεζες και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν την αδιαμφισβήτητη ανάγκη για αλλαγή, αλλά η πρόοδος που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής είναι τουλάχιστον ανεπαρκής. Οι τράπεζες πρέπει να λάβουν πιο σοβαρά υπόψη την αειφορία, προκειμένου να βοηθήσουν τον εαυτό τους και, το πιο σημαντικό, να βοηθήσουν τον πλανήτη. Οι έρευνες έχει δείξει ότι οι στρατηγικές στο πλαίσιο της Βιωσιμότητας είναι επωφελείς τόσο για τις τράπεζες όσο και για τον χρηματοπιστωτικό τομέα γενικότερα. Εν ολίγοις, οι ερευνητές καλούν τους τραπεζίτες να προωθήσουν βιώσιμες στρατηγικές, προκειμένου να βελτιώσουν την αποδοτικότητα και την κερδοφορία των τραπεζών -αν δεν θέλουν να το κάνουν για τον κόσμο, ας είναι βιώσιμες έστω για χάρη των κερδών τους, όπως πάντα. Ας αναφέρουμε ορισμένες μόνο από αυτές τις -ολοκληρωμένες και αξιόπιστες- έρευνες.

Στο επίκεντρο πλέον βρίσκεται ο άνθρωπος, deal with it

Ίσως η λέξη «άνθρωπος» είναι άγνωστη για πολλούς τραπεζίτες, αλλά πρέπει όμως να ενταχθεί στο λεξιλόγιό τους αλλά και την επιχειρησιακή στρατηγική που -δυστυχώς ή ευτυχώς- αυτοί χαράζουν.
Ακόμη και πριν την πανδημία, ένα καίριο ερώτημα δέσποζε για το αν το νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα είναι βιώσιμο για την κοινωνία και το περιβάλλον (Spoiler Alert, δεν είναι). Αν δεν μπορούμε να αλλάξουμε αυτό το μη βιώσιμο οικονομικό σύστημα, μπορούμε (;) σίγουρα να το κατευθύνουμε προς μία πιο «πράσινη» και φιλική προς την κοινωνική-οικονομική ισότητα, κατεύθυνση. Τούτου λεχθέντος, ολόκληρος ο εταιρικός κόσμος πρέπει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες: χρειάζονται πιο βιώσιμα λειτουργικά μοντέλα για να ξεπεραστεί η κατάχρηση πόρων από τους ανθρώπους, οι όποιες τακτικές έχουν προκαλέσει καταστροφή του περιβάλλοντος και αυξανόμενη ανισότητα.

Εν μέσω πανδημίας κορωνοϊού λοιπόν, «πολλές επιχειρήσεις και επενδυτές στράφηκαν από τα κέρδη προς τους ανθρώπους. Ο αντίκτυπος στον άνθρωπο έγινε πιο σημαντικός από τον οικονομικό αντίκτυπο», αναφέρει σωστά η KPMG (2020). Ο θεσμικός ρόλος των τραπεζών τις αναγκάζει να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της αλλαγής. Όπως το θέτει η KPMG (2020), οι τράπεζες αρχίζουν «να αισθάνονται πίεση από τους πελάτες τους και από το ευρύ κοινό. Οι πελάτες θέλουν συναλλαγές με μια τράπεζα που αντανακλά τις απόψεις και τις πεποιθήσεις τους. Οι νεότερες γενιές, ειδικότερα, έχει διαπιστωθεί ότι επιλέγουν την τράπεζά τους βάσει των διαπιστευτηρίων ESG. (…) Τα στελέχη της τράπεζας κατανοούν ότι η “νέα πραγματικότητα” απαιτεί να στρέψουν τα χρήματά τους σε πιο πράσινες και πιο βιώσιμες εταιρείες και επενδύσεις. Αλλά γνωρίζουν, επίσης, ότι δεν μπορούν απλώς να μετακινήσουν έναν διακόπτη και να το επιτύχουν. Έχουν ακόμα σημαντικά περιουσιακά στοιχεία σε μη βιώσιμες επενδύσεις».

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η απαιτούμενη πρόοδος δεν έχει ούτε κατά διάνοια επιτευχθεί ακόμη από τις τράπεζες -ειδικά αν πάρουμε σαν παράδειγμα ελληνικές όπως οι ελληνικές. Για παράδειγμα, όπως ανέφερε πρόσφατα η Fitch Rating (2020) σε μια έκθεση σχετικά με τα stress tests κλιματικής αλλαγής, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι η μόνη ρυθμιστική αρχή που επιδιώκει να αποτυπώσει τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στα κεφάλαια των τραπεζών. Ως μία ακόμη απόδειξη της προθυμίας της ΕΚΤ να προχωρήσει σε «στροφή» στον χρηματοπιστωτικό τομέα (να αναφερθεί ότι το 2018, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε τη στρατηγική της ΕΕ για τη βιώσιμη χρηματοδότηση), είναι η απόφαση να συμπεριλάβει στις πράξεις χρηματοδότησης του Ευρωσυστήματος τα «πράσινα» ομόλογα. Όπως παρατήρησε ο Fitch, η Bank of England (BoE) και η Bank of Japan (BoJ) φαίνονται επίσης πρόθυμες να κάνουν παρόμοιες κινήσεις προς έναν πιο πράσινο χρηματοπιστωτικό τομέα, ενώ παρόμοια σημάδια δεν έχει δείξει η Federal Reserve (Fed).

Οι τράπεζες έχουν μόνο να κερδίσουν, αλλά δεν θέλουν να το ξέρουν

Οι στρατηγικές των τραπεζών με ένα πιο φιλο-περιβαλλοντικό και φιλο-κοινωνικό πρόσωπο έχουν θετικό αντίκτυπο στην οικονομική απόδοση των τραπεζών και ιδίως στις ταμειακές ροές, αλλά μόνο για τις τράπεζες στις ανεπτυγμένες οικονομίες (Shakil και λοιποί, 2019), ενώ οι τράπεζες που εστιάζουν στα Κριτήρια ESG τείνουν να υπερ-αποδίδουν έναντι των ανταγωνιστών τους, σύμφωνα με την Deloitte (2019). Οι Forcadell και Aracil (2017) εστίασαν σε εταιρείες του Dow Jones Sustainability Indices (DJSI) και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η συμμετοχή στον DJSI έχει θετικό αντίκτυπο στην οικονομική απόδοση των ευρωπαϊκών τραπεζών. Ειδικότερα, απεδείχθη ότι η συμμετοχή στον DJSI αποτελεί θετικό σήμα για την εταιρική φήμη και επηρεάζει τους πελάτες λιανικής τραπεζικής, γεγονός που βελτιώνει την απόδοση των τραπεζών. Ο Weber (2017) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι πράσινες πολιτικές αυξάνουν την εταιρική βιωσιμότητα των τραπεζών. Εκτός αυτού, υπογραμμίζεται ότι οι βιώσιμες στρατηγικές δημιουργούν έναν πιο σταθερό και επιτυχημένο χρηματοπιστωτικό τομέα. Επιπλέον στα προαναφερθέντα, ο Maalahti (2020) -λαμβάνοντας δείγμα των σκανδιναβικών τραπεζών- κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αδυναμία των τραπεζών να ακολουθήσουν τα Κριτήρια ESG οδηγεί σε χαμηλότερες τιμές των μετοχών τους, γεγονός που έχει παρατηρηθεί επίσης από τον Petit (2017). Οι Tommaso και Thornton (2020), Gangi και λοιποί, (2018) αναφέρουν ότι οι δραστηριότητες με επίκεντρο στα Κριτήρια ESG ενδέχεται να μειώσουν την ανάληψη κινδύνων για τις ευρωπαϊκές τράπεζες και να υποστηρίξουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Αυτές είναι μόνο μερικές από τις έρευνες αναλυτών υπογραμμίζουν το θετικό πρόσημο της Βιώσιμης Ανάπτυξης στις οικονομικές επιδόσεις των τραπεζών. Ενδιαφέρον έχει και το παρακάτω συμπέρασμα ότι οι κερδοφόρες τράπεζες αποκαλύπτουν περισσότερες πληροφορίες για τη στρατηγική τους στη Βιώσιμη Ανάπτυξη, προκειμένου να διατηρήσουν την εικόνα τους προς τους πελάτες και τους επενδυτές (Abdulbasith, 2019, Crespi και Migliavacca, 2020), ειδικά εάν λειτουργούν σε μια κοινωνικά ανεπτυγμένη χώρα με νομικό πλαίσιο αστικού δικαίου.

Πώς θα γίνουν οι τράπεζες πιο βιώσιμες;

Συνοπτικά, τρεις τρόποι υπάρχουν για να αλλάξουν οι τράπεζες και να αποδείξουν επιτέλους τον θεσμικό τους ρόλο που -αδίκως, κατά τη γνώμη μου- τους έχει ανατεθεί.
Πρώτον, χρειαζόμαστε νόμους που αναγκάζουν τις τράπεζες να είναι βιώσιμες. Οι νομοθέτες και οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι εταιρείες του χρηματοπιστωτικού τομέα λειτουργούν σε πλήρη συμμόρφωση με τα Κριτήρια ESG που έχουν τεθεί.
Δεύτερον, απαιτείται ευρεία ευαισθητοποίηση των μετόχων και των τραπεζιτών σχετικά με τις βιώσιμες στρατηγικές. Ξέρω ότι οι λέξεις «τραπεζίτες»-«μέτοχοι» και «ευαισθητοποίηση», τις περισσότερες φορές δεν ταιριάζουν.
Τέλος, ο τρίτος τρόπος είναι η Ενδο-επιχειρησιακή Εκπαίδευση για τους υπαλλήλους. Ακόμα κι αν οι μέτοχοι κινούν τα νήματα σε κάθε εταιρεία και τράπεζα, οι εργαζόμενοι θα είναι αυτοί που θα καθοδηγήσουν και θα εφαρμόσουν τις βιώσιμες στρατηγικές όταν έρθει η στιγμή.
Δυστυχώς στην περίπτωση των τραπεζών ισχύει ότι όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει νόμος. Οι νόμοι είναι αυτοί που θα συμμορφώσουν τις τράπεζες. Και επειδή σε κράτη με μηδενικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό προσανατολισμό όπως η Ελλάδα, δεν αναμένεται φυσικά κάτι τέτοιο, όλες οι ελπίδες στρέφονται στην ΕΚΤ.
Όσο για τους άλλους δύο τρόπους που προανέφερα, παραθέτω κάποιους τρόπους Ενδο-επιχειρησιακής Εκπαίδευσης. Η Ενδο-επιχειρησιακή Εκπαίδευση αφορά κυρίως μεγάλες εταιρείες, όπως οι τράπεζες, που μπορούν να αντέξουν οικονομικά τον προϋπολογισμό της κατάρτισης και της εκπαίδευσης των υπαλλήλων τους. «Για να βελτιώσουν τις οικονομικές τους επιδόσεις, «οι εταιρείες πρέπει να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν τις επενδύσεις στην κατάρτιση των υπαλλήλων όπως τις υπόλοιπες χρηματοοικονομικές επενδύσεις» (Perron και λοιποί, 2006). Μέσω της Ενδο-επιχειρησιακής Εκπαίδευσης, οι τράπεζες πρέπει να ενθαρρύνουν τους υπαλλήλους να επενδύσουν σε «πράσινα» περιουσιακά στοιχεία και να επικεντρωθούν γενικά σε βιώσιμες χρηματοοικονομικές στρατηγικές. Επίσης, να ενημερώνουν για τα οφέλη από την εφαρμογή των κριτηρίων ESG τόσο σε επιχειρησιακό, όσο και σε προσωπικό επίπεδο. Παράλληλα, μέσω της Ενδο-επιχειρησιακής Εκπαίδευσης πρέπει να αμφισβητείται ο ανθρωποκεντρισμός, να ευαισθητοποιούνται και να δραστηριοποιούνται οι υπάλληλοι και τα στελέχη στις κοινωνικές ανισότητες, αλλά και τα περιβαλλοντικά προβλήματα.

Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι, αν οι τράπεζες δεν ενδιαφέρονται για τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο, ενδιαφέρονται τουλάχιστον για μία νέα προοπτική κέρδους: αυτή μέσω στρατηγικών Βιώσιμης Ανάπτυξης.

www.bankingnews.gr

Ρoή Ειδήσεων

Σχόλια αναγνωστών

Δείτε επίσης